Br��nau�synlegt uppgj�r!

S� sem fer dansandi fingrum um lyklabor�i� � �essari f�rslu �ykir �a� vel vi� h�fi a� nota vettvang ranns�knarsk�rslubloggsins til a� vekja athyli � vi�bur�i sem Al�ingi g�tunnar stendur fyrir klukkan h�lf eitt � morgun.

�ar ver�ur Atli G�slason hei�ra�ur fyrir utan al�ingish�si� fyrir st�rf s�n sem forma�ur �ingmannanefndarinnar um ni�urst��ur Ranns�knarsk�rslunnar. Af �essu tilefni ver�ur eftirfarandi r��a flutt:

K�ri kollegi, Atli G�slason.


Vi� erum h�r samankomin til a� veita ��r hei�ursmedal�u Al�ingis g�tunnar. Vi� �ingmenn, og �j��in �ll, bindum miklar vonir vi� st�rf ��n � �ingmannanefnd um setningu Landsd�ms.

H�r � �slandi hafa or�i� �au �sk�p a� fj�rmagnskerfi� hefur hruni� me� �eim aflei�ingum a� um �ri�jungur heimila eru gjald�rota og enn fleiri � lei� � gjald�rot. Engar a�rar eins h�rmungar hafa gengi� yfir �essa �j�� � s��ari t�mum. 

�j��in � �v� r�tt � �v� a� �a� s� fjalla� um �byrg� r��herra � �essu hruni.

St�rf ��n sem forma�ur nefndarinnar er �a� mikilv�gasta sem er a� gerast � samf�laginu �essa dagana. 
Okkur er �a� �llum lj�st, a� f�i �j��in ekki umr��u � r�ttum vettvangi um �byrg� r��herra fyrri stj�rnar �� ver�ur s� si�fer�isbrestur � samf�laginu sem ekki ver�ur b�ttur � br��.



S�u fyrrverandi r��herrar saklausir �� mun �a� koma fram og nafn �eirra ver�ur hreinsa�. Hins vegar ef �a� kemur � lj�s fyrir Landsd�mi a� ��stu handhafar framkv�mdavaldsins hafi brug�ist skyldum s�num �� ver�ur a� taka � �v� eins og l�g kve�a � um. �ll �urfum vi� a� bera �byrg� � daglegum st�rfum okkar �ar skal enginn ver�a undanskilinn.



Atli G�slason, - �a� eru miklar vonir bundnar vi� st�rf ��n. � me�an heimilin falla hvert af ��ru krefst �j��in �ess a� �a� s� r�tt hvernig �etta gat gerst. Landsd�mur ver�ur a� komast �. Landsd�mur er s� vettvangur �ar sem ber a� r��a og taka � stj�rnm�lalegri �byrg� ��stu r��amanna. 
� h�fi er traust almennings � a� h�r s� � reynd l��r��i.



Fyrir st�rf ��n, sem forma�ur �ingmannanefndar um Landsd�m, s�mum vi� al�ingismenn g�tunnar, �ig kollega okkar � Al�ingi �slands, hei�ursmedal�u b�s�haldabyltingarinnar. 
Megi �essi vi�urkenning hvetja �ig og fleiri g��a �ingmenn til d��a � st�rfum ykkur fyrir �j��ina.

�j��in �arf � �v� a� halda.

 K�rar �akkir. (Sj� h�r)


mbl.is Meirihluti vill �k�ra r��herra
Tilkynna um �vi�eigandi tengingu vi� fr�tt

M�ttur og d�r� kunningjasamf�lagsins

� umfj�lluninni um einkav��ingu bankanna er �st��a til a� vekja s�rstaka athygli � samskiptum Samsonar-h�psins, og �� einkum Bj�rg�lfsfe�ga, vi� r��herranefndina sem var skipu� � kringum einkav��ingu bankanna og framkv�mdanefndina um sama m�lefni. H�r er �tlunin a� gera grein fyrir �eim samkv�mt �eim uppl�singum sem liggja fyrir og koma fram � Ranns�knarsk�rslunni.

�

�leit Kjartan Gunnarsson �� �litlega eigendur?

�a� hefur komi� fram ��ur a� Bj�rg�lfur Gu�mundsson segir a� upphafi� � �v� a� h�purinn, sem kenndi sig s��ar vi� Samson, komst � sno�ir um �huga r�kisins � �v� a� selja hluti s�na � b�nkunum megi rekja til kokteilbo�s � London. (Sj� h�r � kaflanum „Blindu� tr�arsannf�ring“)

Upphafi� a� �v� a� vi� komum inn � �etta er n� eiginlega �annig a� �ti � Englandi � s�num t�ma, �egar vi� vorum n�b�nir a� afgrei�a R�ssland e�a �ann hluta sem vi� vorum �ar �, �� hittum vi� n� mann sem er fr� HSBC, �a� er svona � kokteilbo�i og hann hefur or� � �v� a� �eir s�u alltaf me� mandate fr� r�kisstj�rninni um a� �eir megi, eigi a� selja bankann. �etta ver�ur bara svona einhver l�ttleiki yfir �essu samtali, �a� var n� Magn�s og Bj�rg�lfur, �g var ekki �arna �ti, og �a� er eiginlega svona, �a� kveikir � m�nnum. (1. bd. Ranns�knarsk�rslunnar bls. 242 (leturbreytingar eru h�fundar))

�

Samson-h�purinn

�

��ur en lengra er haldi� er e.t.v. r�tt a� minna � �a� hverjir tilheyr�u Samson-h�pnum en �eir eru tali� fr� vinstri: Bj�rg�lfur Gu�mundsson, Magn�s �orsteinsson og Bj�rg�lfur Thor Bj�rg�lfsson. Og �� aftur a� fr�s�gn Bj�rg�lfs var�andi �a� hvernig �essi h�pur fr�tti af �v� a� til st��i a� selja �slensku bankana.

S��an er litlu, seinna, �� er bo� e�a kokteilbo� hj� Heritable-bankanum sem Landsbankinn var ��, og �� eru �eir Halld�r J�n og Kjartan Gunnarson �ar, sem er �� stj�rnarforma�ur �ti, og �eir, svo tekst eitthvert samtal �eirra � milli og �a�, �eir fara a� segja �eim a� �a� eigi a� fara a� selja eitthva� � bankanum. [...] Og �g man �a� a� �essi HSBC-ma�ur sem �eir fengu umbo� held �g 2001 a� hann sag�i a� �eir hef�u leita� til 20, 17 e�a 20 a�ila, kynnt �eim m�li�, hvort �eir hef�u �huga fyrir a� taka ��tt � �essu banka�tbo�i. (1. bd. bls. 242 (leturbreytingar eru h�fundar)

Papp�rsvinnaSennilega er Bj�rg�lfur a� segja a� Kjartan Gunnarsson hafi sagt �eim a� HSBC-manninum hafi veri� falin sala Landsbankans en h�n hafi ekki gengi� neitt �r�tt fyrir a� 17-20 a�ilum hafi veri� kynnt �tbo�i�.

Reyndar m� skilja �etta svo a� Bj�rg�lfur s� a� segja a� � reynd hafi hann veri� a� gera m�nnum grei�a me� �v� a� kaupa �seljanlegan banka sem enginn haf�i �huga �. H�r skal �� ekkert fullyrt um �a� hvor Halld�r J�n (sennilega �tt vi� Halld�r J. Kristj�nsson) og Kjartan Gunnarsson hafi �tt frumkv��i� a� �v� a� setja d�mi� �annig upp a� bankinn v�ri �seljanlegur.�

En aftur a� fr�s�gn Bj�rg�lfs Gu�mundssonar � a�draganda �ess a� hann bau� � Landsbankann � f�lagi vi� son sinn og Magn�s �orsteinsson.

N�, svo komum vi� heim og f�rum a� velta �essu fyrir okkur og �� t�lu�um vi� vi� �essa nefnd sem �lafur Dav��sson er forma�ur fyrir, einhverjum hringingum og einhver sag�i, einhvern veginn �r�ast �a� �annig a� vi� komumst � samband vi� hann og [...] vi� ritum �eim br�f [...] (1. bd. bls. 242)

�lafur Dav��sson var fulltr�i fors�tisr��herra � Framkv�mdanefnd um einkav��ingu og leiddi hana. �a� er vert a� vekja athygli � �v� a� hann t�k vi� �v� emb�tti eftir a� Hreinn Loftsson haf�i sagt sig fr� nefndinni � byrjun febr�ar 2002 (Sj� h�r) �a� er lj�st a� �a� hefur miki� gengi� � � �eirri nefnd en s��ar �a� sama �r sag�i Steingr�mur Ari Arason sig l�ka fr� �essari s�mu nefnd af �st��um sem voru m.a. raktar h�r. (Sj� l�ka h�r)

�

„Vinar�el“ fork�lfa Sj�lfst��isflokksins n�tt til hins �trasta

Framkv�mdanefndinni barst br�f Samson h�psins 27. j�n� 2002. Br�fi� innih�lt tilbo� �eirra � 33,3% af hlutaf� Landsbankans auk hugmyndar um kaupr�tt a� 10% heildarhlutafj�r til vi�b�tar. �etta ��ddi 90% af eignarhlut r�kisins. Hins vegar er lj�st a� h�purinn var � st��ugu sambandi vi� �laf Dav��sson, formann nefndarinnar og Dav�� Oddsson ��ur en �eir settu saman tilbo�sbr�fi�.�

� framhaldinu voru b��ir bankarnir, �.e Landsbankinn og B�na�arbankinn augl�stir, en Samson-Bj�rg�lfur Thor Bj�rg�lfssonh�pnum l� �. L�gma�ur h�psins marg�treka�i �huga h�psins me� skriflegum eftirrekstri sem Bj�r�fur Thor Bj�rg�lfssyni fylgdi eftir. Hann skrifa�i �trekunarbr�f til Framkv�mdanefndarinnar 29. j�l� �ar sem hann setur fram spurningar um �a� hvort �a� standi ekki �rugglega til a� selja �eim Landsbankann.

Tilefni� segir hann vera or� Valger�ar Sverrisd�ttur � sj�nvarpsvi�tali sem gefi �st��u til a� �tla a� „�vissa og stefnuleysi“ s� r�kjandi var�andi s�lu bankanna. Br�finu l�kur hann me� eftirfarandi or�um:

Svar vi� ofangreindum spurningum �skast hi� fyrst svo unnt ver�i a� taka �kv�r�un um n�stu skref. � me�an �eim er �svara� telur undirrita�ur �gerlegt a� meta hvort hann og samstarfa�ilar hans hafi �huga � a� fj�rfesta � kj�lfestuhlut � Landsbanka �slands hf. e�a B�na�arbanka �slands hf. (1. bd. bls. 268)

Fr� og me� �essu br�fi er eins og Samson-h�purinn ver�i r��andi a�ilinn � samningaferlinu. Bj�rg�lfur Gu�mundssonFramkv�mdanefndin gerir einhverjar athugasemdir vi� tilbo�i� einkum hva� var�ar ver� og anna� sem �eir telja e�lislegar breytingar � tilbo�i �eirra. �essu svarar Samson-h�purinn me� �v� a� „engar e�lislegar breytingar“ hafi or�i� � grunnforsendum tilbo�sins. �� er lj�st a� me� br�fi fr� 2. september ver�a ��r breytingar � tilbo�inu a� h�purinn eykur vi� �ann kaupr�tt sem f�lagi� �ska�i eftir �r 10% upp � 12,5% og � br�fi fr� 6. september setja �eir fram ver�i� 3 - 3,9 kr�nur � hlut en �� me� skilyr�um (sj� 1. bd. bls. 269).

�

Bolast � krafti „velviljans“?

9. september valdi R��herranefndin Samson-h�pinn til einkavi�r��na. Framkv�mdanefndin kom �essu �lei�is til h�psins � br�fi en setti um lei� fram fyrirvara var�andi ver�i�. H�purinn svara�i fyrir sig strax daginn eftir �ar sem segir a�:

„Me� �v� a� velja f�lagi� til frekari vi�r��na teldu forr��amenn �ess a� FnE yr�i a� gera �a� � �eim forsendum sem �egar [v�ru] lj�sar. Einkum v�ri �ar �tt vi� ver�bil Samsonar, grei�slu � erlendum myntum og kaupr�ttar�kv��i. ��r forsendur voru s��an �treka�ar og � kj�lfari� settar fram �kve�nar forsendur gagnvart FnE um framhald vi�r��na. (1. bd. bls 269)

Hluti af �eim forsendum f�lust � spurningum sem �eir vildu f� svara�. Spurningarnar voru settar fram b��i � br�finu sj�lfu og � s�rst�ku fylgiskjali. Grunnforsendurnar sem Samson-h�purinn h�lt fram a� hef�u veri� lj�sar fr� upphafi hva� sem fram kemur � ofangreindum br�fum voru eftirtaldar:

  • Ver�bili� er 3 - 3,9
  • Um er a� r��a 33,3% eignarhlut me� kaupr�tti � 12,5 til vi�b�tar
  • Grei�sla ver�ur � erlendum myntum mi�a� vi� ��r gengisforsendur sem tilgreindar voru �ann 27. j�n� sl.�

    �essar forsendur liggja til grundvallar � vali framkv�mdanefndar um einkav��ingu � kj�lfestufj�rfesti og �v� hl�tur nefndin a� byggja val sitt � fyrrgreindum forsendum. Forr��amenn Samson vilja taka �a� sk�rt fram a� ef vir�a � forsendur f�lagsins a� vettugi er liti� svo � sem framkv�mdanefnd um einkav��ingu hafi hafna� vi�r��um vi� f�lagi�.
    (1. bd. 269 (leturbreytingar eru h�fundar)

�r�tt fyrir �ann auglj�sa yfirgang sem or�alag br�fanna gefa til kynna gekk nefndin til einkavi�r��na vi� h�pinn en �ar var helst tekist � um st�r� eingarhlutarins og �sk Samsonar um kaupr�tt � 12,5% hlut til vi�b�tar 33,3% hlutnum. Heimildirnar sem h�fundar Ranns�knarsk�rslunnar byggja � geta l�ka p�lit�skrar „andst��u Frams�knarflokksins � �essum t�ma vi� a� selja Samson st�rri hlut en 33,3%.“ (1.bd. bls 269) Og enn og aftur skrifar Bj�rg�lfur Thor Bj�rg�lfsson br�f til a� hafa �hrif � gang m�la og n� til Valger�ar Sverrisd�ttur.

� �v� l�sti Bj�rg�lfur m.a. �eirri afst��u a� „til a� geta talist kj�lfestufj�rfestir � Landsbankanum [v�ri] 33,3% eignahlutur ekki n�gjanlegur � lj�si �eirra miklu fj�rmuna sem Samson [hef�i]� l�st �huga � a� koma me� inn � �slenska hagkerfi�.“ Efnislega er �v� l�st � framhaldinu a� �a� f�li � s�r „mikla �h�ttu“ fyrir f�lagi� a� lenda � a�st��um �ar sem h�tta v�ri � hagsmunabar�ttu og �greiningi um stefnu bankans vi� a�ra hluthafa, f�ri svo a� ekki yr�i komi� til m�ts vi� �skir Samsonar um st�r� hlutarins. Loks segir a� �a� hef�i „veruleg �hrif“ � �huga Samsonar fyrir kaupum � hlut � Landsbankanum a� ��r a�st��ur sk�pu�ust ekki. (1. bd. bls. 270 (leturbreytingar eru m�nar)

Tveimur d�gum s��ar ganga forsvarsmenn Samson-h�psins enn lengra � �v� a� „h�ta“ �v� a� draga sig �t �r �llu saman ef �eir f� ekki a� haga kaupunum eftir s�nu h�f�i. �eir skrifa formanni einkav��ingarnefndar, �lafi Dav��ssyni br�f, �ar sem segir a� ef s� hlutur sem Samson yr�i bo�i� ver�i minni en 45,8% �� „v�ri �a� mat �eirra a� „ekki [v�ri] verjandi �t fr� �h�ttu a� f�ra svo mikla fj�rmuni erlendis fr� til fj�rfestingar h�rlendis.““ (1. bd. bls. 270)

Br�finu lauk me� �v� a� r�kinu var gefinn s�larhringsfrestur til a� taka tilbo�inu: „Ofangreint tilbo� gildir til k. 17:00 fimmtudaginn 17. okt�ber 2002. A� ��rum kosti l�tur Samson svo � a� r�ki� hafi sliti� vi�r��um vi� f�lagi�.“ (1. bd. bls. 270) Rammasamningur um kaup Samsonar � hlutabr�fum r�kisins � Landsbankanum var undirrita�ur 18. okt�ber 2002. �ar var gengi� �t fr� kr�fu h�psins um eignarhlut upp � samtals 45,8%.

�

Forr�ttindin af �v� a� vera „r�tt tengdur“

N�nir vinir

��ur en lengra er haldi� er �st��a til a� staldra vi� �� sta�reynd a� Steingr�mur Ari Arason sag�i sig �r framkv�mdanefnd um einkav��ingu daginn eftir a� s� �kv�r�un haf�i veri� tekin a� ganga til samninga vi� Samson-h�pinn um Landsbanka.� � gagnr�ni sinni � vinnubr�g� nefndarinnar l�t hann m.a. hafa �a� eftir s�r a� reglur um mat � tilbo�um hef�u � veigamiklum atri�um veri� �kve�nar eftir a� tilbo� l�gu fyrir.

Vi� lestur kaflans um „Lok einkav��ingar Landsbankans og B�na�arbankans“ er lj�st a� �a� er s�st ofm�lt (Sj� 1. bd. bls. 233-284). Af �v� sem �ar er raki� er lj�st a� st��ugt var slaka� � upphaflegum markmi�um me� s�lunni og kr�fum sem ums�kjendum var �tla� a� uppfylla.� (sbr. �a� sem segir � bls. 261 � 1.bd) � meginatri�um v�r�u�u kr�furnar sem voru settar eftirfarandi atri�i:

  • Fj�rhagsst��u
  • �ekkingu og reynslu
  • Hagsmuna�rekstra
  • St�r� hlutar
  • Samskipti vi� stj�rnv�ld og eftirlit
  • Fyrirframgefnar uppl�singar til Fj�rm�laeftirlitsins
  • Hrein sakaskr� hva� var�ar fj�rm�lagl�pi (Sj� h�r)

�t fr� �v� sem kemur fram � Sk�rslunni, og miklu v��ar reyndar, er eftirtali� lj�st var�andi Samson-h�pinn:

  • Fj�rhagssta�a hans var mj�g ofmetin af einhverjum �st��um.�
  • Liti� var framhj� auglj�su �ekkingar- og reynsluleysi h�psins � svi�i bankareksturs.
  • Kaupendum voru ekki sett nein skilyr�i sem h�ldu var�andi hagsmuna�rekstra � fj�rm�lamarka�i og engin vi�url�g e�a �nnur vi�br�g� voru merkjanleg �r�tt fyrir �a� a� �au ur�u umtalsver�.�
  • Mi�a� vi� upphafleg markmi� �� var �tlunin a� eignara�ild a� b�nkunum yr�i dreif�ari og fj�lbreyttari �annig a� bankarnir yr�u samkeppnish�fari. �etta var� aldrei reyndin me� Landsbankann (reyndar hvorki B�na�arbankann e�a �slandsbanka heldur) en hvorki stj�rnv�ld n� eftirlit s�ndu nein merkjanleg vi�br�g� vi� �eirri sta�reynd.
  • Eignara�ild Samson-h�psins� yfir st�rum hluta Landsbankans haf�i ��r aflei�ingar a� �eir „l�ku“ s�r me� innvi�i bankans eins og �eim s�ndist. V�ntanlega komust �eir upp me� �a� vegna vin�ttusambanda vi� �� sem gegndu flokksforystu � Sj�lfst��isflokknum.
  • Eins og ��ur hefur veri� �treka� l� mat Fj�rm�laeftirlitsins � h�fi kaupendanna ekki fyrir fyrr en r�mum �remur m�nu�um eftir a� r�ki� gekk fr� samkomulagi vi� Samson h�pinn um kaup � Landsbankanum (Sj� h�r)
  • Eins og al�j�� veit haf�i Bj�rg�lfur eldri fengi� � sig d�m fyrir fj�rm�lamisferli sem eru, �egar grannt er sko�a�, eins og generalprufa � �v� sem hann komst upp me� � Landsbankanum. Auk �ess eru allar l�kur sem benda til a� allur h�purinn sem st�� a� kaupum � Landsbankanum hafi veri�/s� tengdur maf�ustarfsemi �ti � R�sslandi. (Sj� l�ka h�r)

Eins og �etta s� ekki n�g �� vekur �a� l�ka athygli a� Samson-h�purinn bau� l�gsta ver�i� � hvern hlut � bankanum. � �essu samhengi er r�tt a� hafa �a� � huga sem Steingr�mur Ari sag�i um �a� a� Samson-h�purinn hafi veri� tekinn fram yfir a�ra �hugasama kaupendur sem bu�u upp � „hagst��ari tilbo� fyrir r�kissj�� � alla hef�bundna m�likvar�a.“ (1. bd. Sk�rslunnar bls. 266)

�a� vekur l�ka athygli a� fullyr�ingar Samson-h�psins um reynslu og samb�nd var�andi al�j��leg vi�skipti eru l�tin vega upp � m�ti reynsluleysi � rekstri og stj�rn �slenskra fj�rm�lastofnana. �a� sem �eir telja sj�lfum s�r til tekna � �essu sambandi eru reyndar atri�i sem �ttu a� vekja tortryggni e�a a.m.k. a� kalla � n�nari eftirgrennslan. Atri�in sem eru talin �eim til tekna eru: „Samb�nd vi� al�j��lega bankastarfsemi gegnum fyrri vi�skipti“ og l�ka �a� a� s� al�j��lega s�n sem h�purinn b�r a� s� l�kleg til a� sty�ja al�j��legar ��tlanir Landsbankans. (Sj� 1. bd. bls. 247)

�

„Virk tengsl“ komu �eim alla lei�!

Ef vi� h�ldum svo �fram me� meginmarkmi� �essara skrifa, sem var a� sko�a samskipti Samson-h�psins vi� stj�rnv�ld � tilbo�st�mabilinu �� er fleira sem byggir undir �� sko�un a� �llum innan stj�rns�slunnar sem �ttu samskipti vi� �ennan h�p m�tti vera �a� morgunlj�st a� �a� a� hann k�mist yfir banka yr�i hvorki bankanum sj�lfum e�a vi�skiptavinum hans til g�fu. ��fingurinn, yfirgangurinn og bolabr�g�in sem h�purinn og l�gma�ur hans beittu hafa �byggilega veri� t�luvert umfangsmeiri en �au sem br�fin sem vitna� er til � �essari f�rslu gefa til kynna. �essu h�ttalagi var heldur ekki loki�.
Undirritun kaupsamnings Samsonar vi� r�ki� um kaup � hlut �ess � Landsbankanum

R��herranefndin l�t �� eins og ekkert v�ri og fulltr�ar hennar undirritu�u kaupsamninginn � milli r�kisins og Samson vi� h�t��lega ath�fn � �j��menningarh�sinu � gaml�rsdag �ri� 2002. Vi� endanlega samningsger� kom upp enn einn ��fingurinn. Samson-h�purinn haf�i komi� s�nu � gegn var�andi eignarhlutinn en �� byrja�i rexi� og pexi� a� sn�ast um kaupver� og grei�slufyrirkomulag. � stuttu m�li snerist hann um �ri�ju grei�sluna sem var fyrir vi�b�tarhlutinn sem Samson f�kk � geng a� yr�i upp � 12,5%.

� stuttu m�li t�kst �eim a� koma inn �kv��um sem �ttu a� ver�a til l�kkunar �essum hluta. Ni�ursta�an var� s� a� fyrir �etta �kv��i t�kst �eim a� l�kka umsami� kaupver� � bankanum um 700 millj�nir kr�na! �a� er svo ekki h�gt a� skilja vi� �essa umfj�llun um samskipti Samsonar-h�psins vi� stj�rnv�ld �n �ess a� v�kja eitthva� a� ��rum efndum �eirra � kaupsamningnum.

�a� er reyndar svo margt athugavert hva� var�ar efndirnar a� � sta� �ess a� fara yfir �a� allt saman ver�ur einkum staldra� vi� �ann ��tt sem sn�r a� fj�rm�gnun h�psins � kaupver�inu � gegnum B�na�arbankann. �eim sem vilja kynna s�r a�ra ��tti efndanna er bent � kaflann „Fj�rm�gnun Samsonar samkv�mt kaupsamningi um Landsbankann“ sem er � bls. 271-281 � 1. bindinu.

�

Minkarnir f� a� leika lausum hala

H�pnum sem kom �annig fram vi� stj�rnv�ld a� �au v�ru a� tefja �a� a� hann k�mi s�num digru sj��um � n�tt verkefni fengu nefnilega l�n fyrir langst�rstum hluta kaupver�sins hj� B�na�arbankanum. Fyrri hlutann fengu �eir � apr�l 2003 en �ann seinni � jan�ar 2004. L�ni� var� alls upp � 90.072.205 bandar�kjadala. �ess m� geta h�r � framhj�hlaupi a� �egar Kaup�ing gjaldfelldi skuldir Samsonar� eignarhaldsf�lag ehf. vi� bankann � n�vember 2008 hlj��u�u ��r upp � 4.957.305.150,- �slenskra kr�na.

�essi upph�� er langt umfram kaupver� Landsbankans en �r�tt fyrir �sk Ranns�knarnefndar Al�ingis um sk�ringar � �v� hvernig �essum fj�rmunum var r��stafa� hafa ��r ekki fengist (sbr. 1. bd. bls. 280-281) �a� er l�ka �st��a til a� vekja s�rstaka athygli � �v� a� � �eim g�gnum sem Bj�rg�lfur Gu�mundsson sendi nefndinni af �essu tilefni �� segir hann lokagrei�slu fyrir Landsbankanna vera „n�rri einni millj�n dollara h�rri en h�n var � raun“ (1. bd. bls 279)

En aftur a� l�nafyrirgrei�slu B�na�arbankans. � apr�l 2003 st�rfu�u Sigurj�n �. �rnason og El�n Sigf�sd�ttir, sem var hans h�gri h�nd hj� B�na�arbankanum. „Sk�mmu eftir a� l�ni� til Samson var afgreitt r��u Bj�rg�lfsfe�gar Sigurj�n � st��u bankastj�ra Landsbankans. Honum fylgdu �r B�na�arbankanum m.a. El�n Sigf�sd�ttir, sem �fram var h�gri h�nd Sigurj�ns.“ (Sj� h�r (leturbreytingar eru m�nar)

Stj�rn Landsbankans 2007Stj�rn Landsbankans � upphafi �rs 2008. Tali� fr� vinstri: Sigurj�n �. �rnason, bankastj�ri, ��r Kristj�nsson, Kjartan Gunnarsson, varaforma�ur stj�rnar, Bj�rg�lfur Gu�mundsson, stj�rnarforma�ur, �orgeir Baldursson, Svafa Gr�nfelt og Halld�r J. Kristj�nsson, bankastj�ri. (Sj� h�r)

En �a� voru ekki bara Sigurj�n �. �rnason og El�n Sigf�sd�ttir sem Bj�rg�lfur Gu�mundsson launa�i l�nagrei�ann me� r��ningu. �rs�ll Hafsteinsson, sem var starfsma�ur B�na�arbankans � �essum t�ma, var l�ka r��inn og settur � h�p framkv�mdarstj�ra Landsbankans nokkrum d�gum eftir l�nveitinguna. „� framhaldinu upph�fst einhver glannalegasti kafli � rekstrars�gu nokkurs banka. �eim kafla lauk me� st�rsta „p�ram�dasvindli“ s�gunnar sem skildi �slensku �j��ina eftir fj�tra�a og � s�rum.“ (Sj� h�r)

En �a� eru fleiri ��verandi starfsmenn B�na�arbankans sem m�tti �tla a� hafi noti� �ess a� hafa „hlaupi� undir bagga“ me� �essum „dynt�tta b�nbjargarh�pi“ r�kisstj�rnar Dav��s Oddssonar vi� fj�rm�gnun Landsbankans. �rni T�masson, ��verandi bankastj�ri B�na�arbanka �slands, er n� forma�ur skilanefndar Glitnis. Fyrrnefndur �s�ll Hafsteinsson er hins vegar skilanefndarma�ur � Landsbankanum og El�n Sigf�sd�ttir, sem var h�gri h�nd Sigurj�ns �. �rnasonar, var r��inn bankastj�ri n�ja Landsbankans eftir a� s� gamli f�r � �rot. (sbr. h�r)

�

... og komu s�r fyrir � digrari h�nsnah�sum

H�r a� framan hefur a�eins raki� brot af �v� sem kemur fram um samningsferli�, s�luna og efndir kaupsamnings Samsonar eignarhaldsf�lags ehf. gagnvart r�kinu. � meginatri�um byggir �a� sem kemur fram h�r a� framan � �eim uppl�singum sem Ranns�knarnefnd Al�ingis t�kst af afla var�andi �essi atri�i en � texta Sk�rslunnar margtaka h�fundarnir �a� fram a� g�gn vanti og �st��a s� til a� rannsaka allt sem sn�r a� einkav��ingu r�kisstj�rnar Dav��s Oddssonar � �slensku b�nkunum miklu frekar.

�a� �tti a� vera lj�st af �v� sem er vita� var�andi �� �kv�r�un a� selja Samson-h�pnum Landsbankans a� �ar r��i eitthva� anna� en trygg framt�� bankans og hagsmunir vi�skiptavina hans. �r�eyki� sem mynda�i h�pinn haf�i komi� s�r upp traustum tengslum vi� flokksforystu Sj�lfst��isflokksins sem �eir nj�ta sennilega enn.

�a� vir�ist vera �h�tt a� fullyr�a �a� a� �au tengsl hafi ��ru fremur tryggt �eim eignarhlutinn � Landsbankanum. Um lei� og hann var trygg�ur h�fu �eir a� treysta �essi „vin�ttub�nd“ og byggja upp �nnur me� alls kyns fyrirgrei�slum til „vel valinna“ � �llum svi�um samf�lagsins. �a� er reyndar st�rfur�ulegt hversu vel �eim var� �gengt.

Me� forsetanum
Me� forsetahj�nunum

�
�a� ver�ur �� a� segjast a� mi�a� vi� �a� a� �ingmenn og a�rir r��amenn �j��arinnar hindra �a� a� einstaklingarnir, sem myndu�u Samson-h�pinn, ver�i s�ttir til saka og rannsaka�ir enn frekar �� er greinilegt a� �eir hafa ekki vali� s�r velgj�r�armenn af neinu handah�fi!

� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � ������������������������������������������� RS


Takmarkalaust vir�ingarleysi gagnvart almenningi

�essar l�nur eru a�allega bygg�ar � bls. 58-67 � 8. bindi Ranns�knarsk�rslunnar.

�a� m� gera r�� fyrir a� eftirfarandi l�sing s� s� mynd sem flestir gera s�r um e�lilega bankastarfsemi:

Hef�bundin bankastarfsemi felst � �v� a� taka vi� innl�num fr� sparifj�reigendum, sem vilja geyma fj�rmuni s�na � lengri e�a skemmri t�ma, og l�na �fram til ar�b�rra verkefna. Bankinn er fj�rv�rslua�ili �eirra sem tr�a honum fyrir sparif� s�nu og �arf a� vera g�tinn � l�num til annarra �annig a� hann ver�i ekki fyrir of miklum �tl�nat�pum. L�g� hefur veri� �hersla � �� �mynd a� a� bankinn beri umfram allt hag vi�skiptavinar- ins fyrir brj�sti og � �v� skyni hafa � �ranna r�s �r�ast �haldssamar reglur � �essum samskiptum. (bls. 59)

B�a til peningaFyrir einkav��inguna nutu �slenskar fj�rm�lastofnanir trausts sem grundvalla�ist � �essari mynd. � �eim sj� �rum sem eru li�in fr� �v� a� h�n �tti s�r sta� hefur �etta heldur betur sn�ist vi�. Vi� einkav��inguna h�fust hinir n�ju eigendur �eirra handa vi� a� breyta b�nkunum, sem �eir komust yfir, �r hef�bundnum innl�nsstofnunum � fj�rfestingarbanka sem hafa �a� hlutverk a� �j�nusta vi�skiptal�f og st�ra fj�rfesta. Tekjur fj�rfestingabanka byggjast ekki � muninum � innl�ns- og �tl�nsv�xtum heldur ��knunum fyrir �j�nustuna vi� vi�skiptal�fi� og st�ra fj�rfesta.

Almenningur fylgdi ofangreindum breytingum ekki eftir [heldur] treysti bankanum s�num eins og hann haf�i alltaf gert . F�stir ger�u s�r grein fyrir a� me� n�jum t�mum voru komnir gj�rbreyttir si�ir. (bls. 59)

Vi�skiptavinirnir ger�u s�r �ess vegna ekki grein fyrir a� ekki var lengur liti� � �� sem skj�lst��inga bankanna heldur sem v�ru sem gat gefi� ar�. Samkeppni, b��i � milli bankanna og innan �eirra, j�kst gr��arlega. Bankarnir kepptust vi� a� bj��a � vi�skiptavini samkeppnis-a�ilanna me� alls kyns gyllibo�um og innan bankanna var komi� upp s�luhvetjandi b�nuskerfi.�

Bankanum er sama um �ig!�etta haf�i ��r aflei�ingar a� �j�nustufulltr�arnir sem vi�skiptavinirnir �litu a� hef�u �eirra hagsmuni � huga voru oft og t��um a� veita r��gj�f var�andi �j�nustu bankans sem skila�i �eim sj�lfum aukagrei�slu � vasann. �.e.a.s. ef k�nninn beit � agni�.

�etta sk�rir m.a. �� g�furlegu �herslu bankanna � alls konar �j�nustuformum eins og t.d. �a� sem n�ms- m�nnum er bo�i� upp �. „� �essu lj�si kemur �a� almenningi t�plega � �vart n� hve mikil �s�kn var � a� selja honum n�jar v�rur e�a �j�nustu � bankanum.“ (bls. 60)

Almennt litu vi�skiptavinir bankanna � �j�nustufulltr�ann, sem �eir voru � mestum samskiptum vi�, sem velgj�r�armann sinn sem �eir g�tu treyst. �j�nustufulltr�ar hafa l�ka a�gang a� tr�na�aruppl�singum sem var�a fj�rm�l vi�skiptavinanna �annig a� �a� er e.t.v. ekki nema e�lilegt a� almenningur vilji tr�a �v� a� �eim s� treystandi.

Ekki lengur �j�nustufulltr�iEftir einkav��inguna fengu �j�nustufulltr�arnir hins vegar n�tt hlutverk sem v�ri n�r a� skilgreina sem s�lumann �ar sem �eim bar frekar a� �j�na skammt�mahagsmunum bankans fremur en hagsmunum vi�skiptavinarins. �essi n�ja skilgreining haf�i ��r �hj�kv�milegur aflei�ingar a� �j�nustufulltr�arnir g�tu ekki lengur veri� � hlutverki velgj�r�amannsins sem setur hagsmuni vi�skiptavinarins � �ndvegi.�

�essar breyttu �herslur � starfi bankanna voru aldrei kynntar �t � vi�. ��r komu heldur hvergi fram � samskiptum �eirra vi� almenna vi�skiptavini. Hef�u vi�skiptavinirnir t.d. veri� uppl�stir um �a� a� �j�nustufulltr�arnir fengu greitt fyrir hverja �� „v�ru“ sem �eir seldu �eim �� hef�u �eir eflaust liti� ��ruv�si � hlutverk �essara starfsmanna bankans.�

�a� er hins vegar lj�st a� Fj�rm�laeftirliti� vissi af �essum n�ju �herslum �� a� starfsmenn �eirra hafi ekki a�hafst neitt var�andi �etta atri�i fremur en �nnur sem tengjast vafas�mum starfsh�ttum bankanna � �essum �rum. �v� mi�ur eru d�min fj�lm�rg um �a� a� bankarnir reyndu a� blekkja einstaklinga til vi�skipta �� enginn �eirra ver�i rakin h�r.

Fronturinn ver�ur a� vera � lagi�a� er a� sj�lfs�g�u � �byrg� einstaklingsins a� taka ekki of mikla �h�ttu � l�nt�ku en ma�ur skyldi �tla a� �h�tta einstaklingsins � �v� svi�i v�ri l�ka �h�tta bankans. �a� er l�ka e�lilegt a� gera r�� fyrir a� �eir s�rfr��ingar sem vinna hj� b�nkunum b�i yfir einhverjum starfshei�ri �annig a� e�lilega ger�i almenningur s�r ekki grein fyrir �v� a� oft og t��um str�ddu r��leggingar bankanna gegn almennu si�fer�i og g��um starfsh�ttum.

D�mi um �etta eru t.d. svonefnd „barnal�n“ Glitnis (sbr. bls. 65) og framsetning bankanna � kynningum var�andi �msar �h�ttufj�rfestingar eins og � hluta- br�fakaupum og kaupum � svok�llu�um peninga-br�fum sem starfsm�nnum allra bankanna var r��lagt a� kynna sem �h�ttulausa fj�rfestingu. (sbr. bls. 63)

�essi k�vending � starfsemi bankanna m� rekja til �ess a� �byrg� og rauns�tt �h�ttumat v�k fyrir voninni um �h�ttulausan hagna�. Hugmynd sem af �llum s�larmerkjum a� d�ma er runnin undan rifjum �eirra sem r��herrarnir Dav�� Oddsson og Halld�r �sgeirsson l�g�u svo r�ka �herslu � a� eignu�ust bankanna a� �eir f�ru � svig vi� l�gin til a� koma �eim �setningi � kring.

Sj�narmi� skammt�mahagna�ar r��u fer�inni en ekki �byrg� gagnvart samf�laginu. Allar lei�ir til hagna�ar voru n�ttar til fulls og eftirliti� st�� a� mestu leyti a�ger�arlaust hj�. (bls. 67)

�a� er �st��a til a� vekja athygli � �v� a� h�fundar 8. bindisins taka �a� s�rstaklega fram � lok kaflans sem �essi skrif byggja � a�: „�st��a er til mun �tarlegri ranns�knar � afst��u Fj�rm�laeftirlitsins til �missa vafaatri�a � �slensku vi�skiptal�fi.“ (bls. 67 (leturbreytingar eru h�fundar).

Almenningur ber uppi s�rhagsmunael�tuna�a� m� hverjum vera or�i� lj�st a� innan bankanna var/er �hugaleysi� � v�ndu�- um starfsh�ttum n�r takmarkalaust. S�mu s�gu er a� segja um vir�ingar-leysi� fyrir l�gum og reglu. St�rstu eigendurnir og ��stu stj�rnendur notf�r�u s�r st��u s�na �spart til a� hygla sj�lfum s�r � kostna� almennra vi�skiptavina bankanna.

�a� er �v� �h�tt a� segja a� b��i � �v� og �v� sem s��ar hefur komi� fram � or�um �eirra og gj�r�um endurspeglist ekki s�st takmarkalaust vir�ingarleysi gagnvart almennum borgurum svo og samf�lags- legum hagsmunum.

N�gir �ar a� nefna vi�t�l vi� marga �eirra svo og a�rar yfirl�singar �eirra sj�lfra � opinberum vettvangi en h�r ver�ur viki� a� einu sl�ku d�mi �r Ranns�knarsk�rslunni:

�egar Hrei�ar M�r Sigur�sson, forstj�ri Kaup�ings, ba�st afs�kunar � Kastlj�svi�tali � �g�st 2009 um t�u m�nu�um eftir a� bankinn hans f�ll, tilt�k hann s�rstaklega hluthafa bankans, kr�fuhafa og starfsmenn. A�spur�ur taldi hann s�r ekki skylt a� bi�ja �j��ina afs�kunar. Annan h�p vanta�i �� tilfinnanlega � upptalningu hans: �a� voru sparifj�reigendur - f�lk sem haf�i tr�a� bankanum fyrir sparif� s�nu og tapa� hluta �ess � peningamarka�ssj��um e�a ��rum sparna�arformum, svo ekki s� tala� um �� almennu vi�skiptavini sem haf�i veri� r��lagt a� taka erlend l�n e�a kaupa hlutaf� � bankanum �egar best l�t. (8. bd. bls. 59 (leturbreytingar eru h�fundar)

�a� er ekkert vafam�l a� ef ekki hef�i komi� til stefnubreyting r�kisstj�rnar Sj�lfst��is- og Frams�knarflokks �egar bankarnir voru einkav�ddir �� hef�u �eir sem eignu�ust bankana � kj�lfari� aldrei komi� til greina sem eigendur �eirra. �ess vegna �tti �a� a� liggja � augum uppi a� �eir sem ullu eiga ekkert s��ur a� bera �byrg� en eigendurnir og svo �eir sem st�r�u b�nkunum af sl�ku taumleysi sem raun ber vitni.

� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �������������������������� RS


mbl.is Mist�k ger� vi� einkav��inguna
Tilkynna um �vi�eigandi tengingu vi� fr�tt

V�taver�ir starfsh�ttir R��herranefndar um einkav��ingu

Miki� er n� r�tt um ranns�kn � einkav��ingu bankanna og s�nist �eirri sem �etta ritar ekki van��rf �. Eins og fram kemur � 1. bindi Ranns�knarsk�rslunnar er margt enn � huldu hva� hana var�ar en flest �a� sem hefur komi� � daginn er afar tortryggilegt svo ekki s� meira sagt! ��ur hefur veri� fjalla� um �a� hvernig a� einkav��ingunni var sta�i� h�r � �essum vettvangi (sj� h�r og h�r) en h�r ver�ur kastlj�sinu einkum beint a� athugasemdum Steingr�ms Ara Arasonar.�

Steingr�mur Ari ArasonSteingr�mur Ari Arason var fulltr�i fj�rm�lar��herra � framkv�mda- nefnd um einkav��ingu fr� �rinu 1991 �ar til hann sag�i sig �r henni hausti� 2002. �rs�gina �r nefndinni setti hann fram � br�fi sem hann skrifa�i ��verandi fors�tisr��herra, Dav�� Oddssyni.

Br�fi� er dagsett �. 10. september 2002 sem er daginn eftir a� R��herranefndin, sem vann a� einkav��ingu Landsbanka og B�na�arbanka, haf�i �kve�i� a� ganga til samninga vi� Samsonar-h�pinn um Landsbankann. �st��urnar, sem Steingr�mur Ari tilgreinir �ar, eru �au vinnubr�g� sem voru vi�h�f� � a�draganda �essarar �kv�r�unar.

Hann segir l�ka a� Samsonar-h�purinn hafi veri� tekinn fram yfir a�ra �hugasama kaupendur sem bu�u upp � „hagst��ari tilbo� fyrir r�kissj�� � alla hef�bundna m�likvar�a.“ (1. bd. Sk�rslunnar bls. 266) Steingr�mur Ari leggur �herslu � �a� � �essu br�fi a� hann hafi aldrei kynnst ��rum eins vinnubr�g�um!

��ur en lengra er haldi� er e.t.v. r�tt a� �r�tta �a� a� Framkv�mdanefnd um einkav��ingu starfa�i undir r��herranefnd um sama m�lefni. R��herranefndin starfa�i undir forystu ��verandi fors�tisr��herra, Dav�� Oddssyni en auk hans �ttu s�ti � nefndinni: utanr�kis-, vi�skipta- og fj�rm�lar��herra (sj�. 1. bd. bls. 264).
radherranefnd um einkav��ingu

Steingr�mur Ari l�sir �v� a� lengst framan af hafi verklagi� veri� �annig a� Framkv�mdanefndin vann upp valkosti til R��herranefndarinnar var�andi ums�kjendur. Eftir a� Samsonar-h�purinn kom til s�gunnar snerist d�mi� hins vegar �annig vi� a� R��herranefndin f�r a� gefa Framkv�mda-nefndinni „fyrirm�li um efnislegar ni�urst��ur � vali milli vi�semjenda.“ Hann segir jafnframt a� � �essum t�ma hafi R��herranefndin veri� h�tt a� halda formlega fundi og �kve�i� hlutina � sta�inn � „einhverjum hlaupum.“ (sj� 1. bd. bls. 267 (leturbreytingar eru h�fundar))

�etta stemmir vi� �a� sem Valger�ur Sverrisd�ttir og Dav�� Oddson segja um starfsh�tti �essarar nefndar. Valger�ur talar um a� �essi h�pur hafi �tt einhver „sm�vi�t�l“ � eftir r�kisstj�rnarfundum. „�annig a� �etta var �kaflega �formlegt og ekki skrifu� fundarger�.“ Og Dav�� vi�urkennir a� hann minnist �ess ekki s�rstaklega a� nein stefnum�rkun hafi fari� fram af h�lfu r�kisstj�rnarinnar var�andi skilyr�i og kr�fur til kaupenda � hlutum r�kisins � b�nkunum. (sj�. 1. bd. bls. 265)

Hva� stefnum�rkunina var�andi skilyr�i og kr�fur til kaupenda er r�tt a� minna � 42. grein laga um fj�rm�lafyrirt�ki �ar sem kve�i� er � um mat � ums�kjendum. �ar segir a� Fj�rm�laeftirliti� leggi „mat � �a� hvort ums�kjandi s� h�fur til a� eiga eignarhlutinn me� tilliti til heilbrig�s og trausts reksturs fj�rm�lafyrirt�kis.“ (Sj� h�r (leturbreytingar eru h�fundar)) Mati� skal byggja � eftirt�ldum ��ttum:

1. Fj�rhagsst��u ums�kjanda og a�ila sem hann er � n�num tengslum vi�.

2. �ekkingu og reynslu ums�kjanda.

3. Hvort eignarhald ums�kjanda skapar h�ttu � hagsmuna�rekstrum � fj�rm�lamarka�i.

4. St�r� �ess hlutar e�a atkv��isr�ttar sem ums�kjandi hyggst fj�rfesta �.

5. Hvort �tla megi a� eignarhald ums�kjanda muni torvelda eftirlit me� hluta�eigandi fj�rm�lafyrirt�ki. Vi� mat � �v� skal m.a. horft til fyrri samskipta ums�kjanda vi� Fj�rm�laeftirliti� e�a �nnur stj�rnv�ld, til �ess hvort n�in tengsl ums�kjanda vi� einstaklinga e�a l�ga�ila geta a� mati Fj�rm�laeftirlitsins hindra� �a� � e�lilegum eftirlitsa�ger�um og hvort l�g og reglur, sem gilda um ums�kjanda, hindra e�lilegt eftirlit.

6. Hvort ums�kjandi hefur gefi� Fj�rm�laeftirlitinu umbe�nar uppl�singar �samt fylgig�gnum og ��r uppl�singar hafa reynst r�ttar.

7. Refsingum sem ums�kjandi hefur veri� d�mdur til a� s�ta og hvort hann s�ti …1) ranns�kn.

1)L. 88/2008, 234. gr.

�

Eins og ��ur hefur komi� fram �� s�na fr�sagnir �eirra sem komu a� einkav��ingu bankanna hvernig �treka� var fari� � svig vi� b��i l�g og markmi� hennar. N�gir a� benda � t�flu sem er a� finna � �essari f�rslu �ar sem kaupendur Landsbankans og B�na�arbanka eru bornir saman vi� �au skilyr�i sem sett eru fram � lagagreininni h�r a� ofan.

� Ranns�knarsk�rslunni tekur Steingr�mur Ari fram a� �egar lei� � sumari� 2002 hafi samskipti Framkv�mda- og R��herranefndarinnar veri� �annig h�tta� a� �kvar�anir hafi ekki komi� fr� R��herranefndinni sem sl�kri heldur eing�ngu fr� Dav�� Oddssyni og Halld�ri �sgr�mssyni. �eir hafi teki� „p�lit�skar �kvar�anir“ um val � vi�semjendum og �� me� �eim h�tti a� FnE hef�i fengi� �au skilabo� fr� �eim a� semja �tti vi� Samson-h�pinn um Landsbankann en S-h�pinn um B�na�arbankann.“ (1. bd. bls. 267)

Steingr�mur segir a� hann hafi r�tt afst��u s�na til p�lit�skra afskipta af �kvar�anat�ku var�andi vi�semjenda um bankana vi� ��verandi fj�rm�lar��herra, Geir H. Haarde en fengi� �a� mj�g sterkt � tilfinninguna a� hann vildi halda sig � hli�arl�nunni. Hann tekur �a� fram a� b��i hann og Valger�ur Sverrisd�ttir hafi veri� „�tr�lega [...] pass�f og miki� � hli�arl�nunni“ � �essum a�draganda (sj� 1. bd. bls. 267)

R�kisendursko�un t�k saman sk�rslu � tilefni af �rs�gn Steingr�ms Ara �r Framkv�mdanefndinni sem kom �t � okt�ber 2002. �ar segir a� gagnr�ni hans � vinnubr�g� Framkv�mdanefndarinnar sn�i fyrst og fremst a� eftirt�ldum tveimur atri�um:

  • Reglur vi� mat � tilbo�um voru �lj�sar og � veigamiklum atri�um �kve�nar eftir a� tilbo� l�gu fyrir. � sta� mats me� hlutl�gum og gegns�jum h�tti leiddu vinnubr�g� framkv�mdanefndarinnar til hugl�grar ni�urst��u.
  • Mikilv�g atri�i voru �fr�gengin �egar sam�ykkt var a� ganga til einkavi�r��na vi� Samson ehf. en traust undirsta�a getur auglj�slega r��i� �rslitum um �r�un m�la �egar til lengri t�ma er liti�. (Sj� h�r bls. 16 og 1. bd. bls. 266 (leturbreytingar eru h�fundar)
Landsbankinn seldur � hendurnar � gl�pam�nnum

A� lokum er �st��a til a� minna � �etta:

  • R�kisstj�rnin semur vi� Samson eignarhaldsf�lag ehf. 18. okt�ber 2002 um kaup � Landsbankanum en undirritun kaupsamningsins f�r fram vi� h�t��lega ath�fn � �j��menningarh�sinu � gaml�rsdag �a� sama �r. Sk�rsla Fj�rm�laeftirlitsins um Samson h�pinn er hins vegar ekki dagsett fyrr en 3. febr�ar 2003. (sbr. 8. bd. bls. 22)
  • Samkomulagi� vi� S-h�pinn um kaup � B�na�arbankanum var undirrita� 16. jan�ar 2003 en mat Fj�rm�laeftirlitsins � h�pnum l� ekki fyrir fyrr en 17. mars 2003. (sbr. 8. bd. bls. 26)
Tveimur d�gum eftir a� r�kisstj�rnin samdi vi� Samson ehf. hefur Morgunbla�i� �a� eftir Dav�� Oddsyni a� hann s� �n�g�ur me� hvernig til hafi tekist me� s�luna:

„St�rsti �fanginn � einkav��ingarferlinu hafi n� or�i� a� veruleika og samkv�mt samkomulaginu vi� Samson ehf. hafi flest �au markmi� n��st sem r�ki� hafi sett s�r. Ver�i� s� vel vi�unandi. N� s� stefnt a� �v� a� lj�ka s�lu B�na�arbankans fyrir �ram�t og �� muni efnahagsl�fi� gj�rbreytast �egar r�ki� ver�i horfi� af fj�rm�lamarka�num, l�kt og stefnt hafi veri� a� � n�stum �ratug.“


� s�mu fr�tt er haft eftir Valger�i Sverrisd�ttur a� salan s� „� samr�mi vi� ��r ��tlanir sem lagt hafi veri� upp me� � byrjun.“ (8. bd. bls. 22)

� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �� RS


mbl.is H�r� gagnr�ni � einkav��inguna
Tilkynna um �vi�eigandi tengingu vi� fr�tt

�lfr� og einkav��ingadrottning

�a� er r�tt a� taka �a� fram a� �� �essi skrif mi�i fyrst og fremst a� �v� a� draga fram �byrg� Valger�ar Sverrisd�ttur � �eim h�rmungum sem �slenskt samf�lag stendur frammi fyrir n�na �� er �a� alls ekki �tlunin a� draga �r �byrg� annarra sem s�tu � R��herranefnd um einkav��ingu og t�ku �kvar�anir um s�lu Landsbankans og B�na�arbankans enda eru n�fn �eirra nefnd h�r l�ka. Til stendur a� gera �tarlega grein fyrir ��tti �eirra h�r s��ar.�

Valger�ur Sverrisd�ttirValger�ur Sverrisd�ttir var �ingma�ur Frams�knarflokksins � �runum 1987 - 2009 og r��herra � r�kisstj�rn Frams�knar- og Sj�lfst��isflokks � �runum 1999-2007. Fyrst i�na�ar- og vi�skiptar��herra � sex �r (1999-2006) og s��an utanr�kis- r��herra � eitt (2006-2007). �a� var einmitt � t�� hennar, sem vi�skiptar��herra, sem einkav��ingarferli bankanna gekk � gegn. Bankanna sem fimm �rum s��ar sligu�u �slenska efnahagskerfi� til hruns.

Af �essum s�kum er �st��a til a� sko�a feril hennar � Vi�skiptar��uneytinu og a�komu hennar a� einkav��ingu Landsbanka og B�na�arbanka. H�r � eftir ver�ur stikla� � st�ru hva� �etta var�ar me� stu�ningi af �v� sem kemur fram � Ranns�knarsk�rslunni um s�luferli �eirra. Auk �ess sem h�r ver�ur vitna� � einstaka fr�ttir og umm�li hennar sj�lfrar hva� var�ar einkav��ingu bankanna, virkjunarframkv�mdir austanlands og �lv��ingu og sko�un hennar � eigin �byrg� svo og Frams�knarflokksins � n�verandi samf�lagsst��u.

Tilefni �essarar samantektar er� ekki s�st �a� sem segir � 14. grein Stj�rnarskr�arinnar: „R��herrar bera �byrg� � stj�rnarframkv�mdum �llum. R��herra�byrg� er �kve�in me� l�gum. Al�ingi getur k�rt r��herra fyrir emb�ttisrekstur �eirra. Landsd�mur d�mir �au m�l.“ (Sj� h�r (leturbreytingar eru h�fundar) Af �essu �tti �a� a� vera lj�st a� Valger�ur Sverrisd�ttir ber �byrg� � �v� hvernig komi� er � samf�laginu og � �ar af lei�andi a� svara fyrir hana. H�r � eftir ver�ur tilefni �ess a� Al�ingi beri a� k�ra hana fyrir emb�ttisrekstur hennar sem i�na�ar-og vi�skiptar��herra � �runum 1999-2006 �� r�kstuddar.

�Valger�ur tekur vi� af Finni

R�kisstj�rnin 1999Myndin h�r a� ofan er af �ri�ja r��uneyti Dav��s Oddssonar fr� 28. ma� 1999-23. ma� 2003. � myndinni eru tali� fr� vinstri: T�mas Ingi Olrich, S�lveig P�tursd�ttir, P�ll P�tursson, Gu�ni �g�stsson, �rni M. Mathiesen, Dav�� Oddsson, �lafur Ragnar Gr�msson forseti �slands, Halld�r �sgr�msson, Geir H. Haarde, J�n Kristj�nsson, Siv Fri�leifsd�ttir, Sturla B��varsson, Valger�ur Sverrisd�ttir, �lafur Dav��sson r�kisr��sritari.

Nokkrar hr�keringar ur�u � r��um r��herranna � �essu t�mabili en h�r er a�eins vakin athygli � �v� a� Valger�ur Sverrisd�ttir t�k vi� i�na�ar- og vi�skiptar��uneytinu � gaml�rsdag �ri� 1999 af Finni Ing�lfssyni. �a� er au�vita� full �st��a til a� sko�a feril hans en �a� ver�ur a� b��a. Valger�ur l�t hins vegar �egar til s�n taka � n�fengnu emb�tti vi� a� vinna a� t�lkun �essarar r�kisstj�rnar � stefnum�lum s�num.

�a� er af m�rgum �st��um merkilegt a� lesa stefnuyfirl�singu r�kisstj�rnarinnar sem t�k vi� v�ldum �ri� 1999 en h�r er markmi�i� a� beina einkum sj�num a� einkav��ingu bankanna. �ess vegna ver�ur l�ti� n�gja a� benda � �a� sem snertir hana �ar:

A� halda �fram einkav��ingu r�kisfyrirt�kja, einkum �eirra sem eru � samkeppni vi� fyrirt�ki � eigu einkaa�ila. Hlutabr�f � r�kisb�nkunum ver�i seld me� �a� a� markmi�i a� n� fram hagr��ingu � fj�rmagnsmarka�i en tryggja um lei� virka samkeppni � marka�num til a� n� fram �d�rari �j�nustu. Vi� s�luna ver�i �ess g�tt a� r�ki� f�i h�marksver� fyrir eign s�na � b�nkunum. [...] Stefnum�rkun � svi�i einkav��ingar fari fram � r��herranefnd um einkav��ingu en undirb�ningur og framkv�md verkefna � �essu svi�i ver�i � h�ndum framkv�mdanefndar um einkav��ingu. ��ur en sala einstakra r�kisfyrirt�kja hefst ver�i l�g� fram � r�kisstj�rn ��tlun um t�masetningu, fyrirkomulag og r��st�fun andvir�is af s�lu �eirra. Tekjunum ver�i vari� til a� grei�a ni�ur skuldir r�kissj��s, til a� fj�rmagna s�rst�k verkefni � samg�ngum�lum og til a� efla uppl�singasamf�lagi�. (Sj� h�r (leturbreytingar eru h�fundar)

Valger�ur Sverrisd�ttir � I�n�ingi� I�n�ingi �ri� 2001 segist Valger�ur vonast til a� �llum meginbreytingum � fj�rmagnsmarka�i ver�i loki� � yfirstandandi kj�rt�mabili „en s� veigamesta s� a� n� hilli undir a� r�kisbankarnir komist � hendur n�rra eigenda og a� afskiptum r�kisins � almennri banka�j�nustu lj�ki.“ (Sj� h�r) „L�gm�l frj�lsrar samkeppni ver�ur �� a� fullu r�kjandi sem lei�a �tti til hags�ldar fyrir fyrirt�ki og almenning.“ (Sj� h�r (leturbreytingar eru h�fundar)

� I�n�ingi 2002 er lj�st a� starfsorka hennar hefur �� fari� a� mestu � anna� en einkav��ingu bankanna. �ar segir h�n nefnilega: „N�lega hef �g lagt fram � Al�ingi frumvarp til laga um virkjun J�kuls�r � Br� og J�kuls�r � Flj�tsdal og st�kkun Kr�fluvirkjunar. Tilgangur frumvarpsins er a� afla lagaheimilda fyrir svokalla�a K�rahnj�kavirkjun, sem er nau�synleg vegna st�ri�juframkv�mda � Austurlandi sem �forma� er a� r��ast � � n�stu �rum.“ (Sj� h�r)

Miki� kapp en l�til forsj��

�� �a� s� ekki meginefni �essara skrifa a� rekja ��tt Valger�ar � �lv��ingunni Austanlands ver�ur ekki hj� �v� vikist a� hafa nokkur or� �ar um. � s�num t�ma lag�i h�n nefnilega alla s�na orku � a� vinna virkjunar- og st�ri�juframkv�mdum �ar brautargengi. H�n hefur �� ekki vilja� kannast vi� p�lit�ska �byrg� s�na � �v� n� veri� tilb�in til a� svara fyrir gagnr�ni var�andi �mis atri�i sem var haldi� leyndum � sambandi vi� vi�varanir og athugasemdir um sta�setningu virkjunarinnar.�

�gmundur J�nasson v�kur a� �essu � bloggpistli s�num � �g�st �ri� 2006 en �a�an er eftirfarandi tilvitnun tekin:

Hin p�lit�ska �kv�r�un um K�rahnj�kavirkjun var tekin � Frams�knarflokknum fyrir margt l�ngu. Eftir �a� vir�ast r�ksemdir skipta r��herra Frams�knar engu m�li, ��r komi p�lit�kinni ekkert vi�. ��r s�u bara fyrir emb�ttismenn a� gl�ma vi�; �eir eigi a� svara �llum t�knilegum �litam�lum, eins og hvort jar�fr��ilegar e�a efnahaglsegar forsendur hafi veri� fyrir �v� a� r��ast � �essar framkv�mdir! (Sj� h�r (leturbreytingar eru h�fundar)

H�r er l�ka �st��a til a� v�kja a� br�fi Bjarna Har�arsonar. L�ra Hanna Einarsd�ttir birti �etta Valger�ur Sverrisd�ttir og st�ri�janbr�f � heild sinni � blogginu s�nu �. 11. n�vember 2008 (Sj� h�r) �eir voru f�ir sem fylgdu � f�tspor hennar vi� a� reyna a� sn�a umr��unni um �etta br�f a� innihaldi �ess. Allur hitinn l� � h�v�rri gagnr�ni � sendandann fyrir �a� a� kunna ekki almennilega � t�lvup�stinn sinn og hvernig hann vildi koma h�ggi � flokkssystur s�na.

� br�finu minnir Bjarni Valger�i � ��tt hennar og flokksforystu Frams�knarflokksins � hruninu sem var �� n�or�i�. Hann bendir henni � �rj� atri�i sem h�n ber �byrg� �. �au eru:

1. Einkav��ing bankanna

2. Innlei�ing tilskipunar ESB um raforkum�l

3. �r��ur fyrir a�ild landsins a� ESB

Bjarni �sakar Valger�i l�ka fyrir �a� a� hafa stutt Halld�r �sgr�msson og n�jar �herslur hans � stefnu flokksins. Hann segir reyndar a� me� formennsku hans hefjist raunasaga Frams�knarflokksins. �st��una segir hann liggja � �eim �herslubreytingum sem Halld�r kom � var�andi stefnu flokksins.

Vi� m�tun n�rrar stefnu skipa�i Halld�r „framt��arnefnd“ sem vann a� breytingunum. �a� vekur athygli a� J�n Sigur�sson leiddi �essa nefnd og var �tla� a� f� Sigur� Einarsson og Bjarna �rmannsson til li�s vi� sig. �a� er �� svo a� skilja a� s� s��arnefndi hafi af�akka� bo�i�.�

Bjarni telur upp fj�gur atri�i sem f�lust � �essari n�ju stefnu:

1. � sta� �ess a� standa v�r� um sj�lfst��i �slands og fullveldi �tti a� gangast undir ESB-valdi� � Brussel

2. � sta� hins blanda�a hagkerfis skyldi innlei�a „frj�lst“ marka�shagkerfi l�kt og � Bandar�kjunum og ESB

3. �sland �tti a� ver�a „al�j�leg“ fj�rm�lami�st�� og skattaparad�s

4. Frj�ls innflutningur � landb�na�arv�rum �tti a� vera forsenda �ess a� flokkurinn n��i fylgi � ��ttb�linu (Sj� h�r)

�a� vekur s�rstaka athygli a� h�r er hvergi minnst � ��tt Valger�ar � virkjana- og st�ri�jumartr��inni en h�r eru hins vegar dregin fram flest �nnur sem m�li skipta var�andi ��tt Frams�knarflokksins � hruninu. Or� hans og �gmundar J�nassonar og� Bjarna Har�arsonar r�ksty�ja �� b��i virkan ��tt Valger�ar � �eirri atbur�arr�s sem leiddi til efnahagshrunsins.

„�etta var d�l�ti� barn s�ns t�ma“

Valger�ur Sverrisd�ttirFyrsta skrefi� � einkav��ingu Landsbanka og B�na�arbanka var frumvarp sem Valger�ur Sverrisd�ttir, vi�skiptar��herra, lag�i fram hinn 5. mars �ri� 2001. Frumvarpi� var�a�i breytingu � l�gum nr. 50/1997 um stofnun hlutaf�laga um Landsbanka �slands og B�na�arbanka �sland. (Sj� h�r)

Einu breytingarnar sem frumvarpi� ger�i r�� fyrir a� yr�u � l�gunum var a� veita heimild til s�lu � hlut r�kisins � Landsbankanum og B�na�arbankanum. (Sj� h�r) Hins vegar var engin afsta�a tekin til annarra atri�a var�andi s�luferli�. � 1. bindi Ranns�knarsk�rslunnar er ferill �essa frumvarps reifa�ur svo og anna� sem l�tur a� einkav��ingu beggja bankanna (sj� bls. 233-235)

Frumvarpi� var sam�ykkt �breytt 18. ma� 2001 me� 35 atkv��um �ingmanna Frams�knar- og Sj�lfst��isflokks. �ingmenn Frj�lslynda flokksins og Samfylkingar s�tu hj� en �ingmenn Vinstri gr�nna greiddu atkv��i gegn �v�. Eins og er �r�tta� � Ranns�knarsk�rslunni var s�luheimildin � b�nkunum me� �llu opin og ��kv�r�u� samkv�mt �essum l�gum. „�ll frekari �kvar�anataka var�andi fyrirkomulag s�lunnar f�r �v� ekki fram � vettvangi �ingsins heldur hj� stj�rnv�ldum“ (1. bd. bls. 234-235 (leturbreytingar eru h�fundar)�

�a� var �v� � h�ndum stj�rnvalda:
a) hvort �tti a� selja annan bankann e�a b��a
b) hvort �eir skyldu seldir � sama t�ma
c) hversu st�rir hlutir yr�u seldir
d) � hva�a ver�i
e) hva�a kr�fur e�a skilm�la �tti a� gera til kaupenda
e) hvort �a� v�ri �skilegt og/e�a heimilt a� binda kaup e�a eigu � b�nkunum einhverjum skilyr�um (sbr. 1. bd. bls. 235)

Ranns�knarnefnd Al�ingis spur�i Valger�i �t � �� lei� sem var farin vi� s�lu bankanna. �hersla nefndarinnar sn�r a� �v� a� f� einhverjar sk�ringar � �v� hvers vegna s�luheimildin hafi veri� h�f� svo opin � l�gunum og af hverju stj�rnv�ldum var l�ti� �a� fullkomlega eftir a� �kvar�a n�nari skilyr�i og framkv�md s�lunnar. Sv�r Valger�ar eru s�st til a� vekja manni tiltr� � st�rfum hennar sem r��herra: „J�, svona eftir � a� hyggja �� er �etta n�tt�rulega mj�g opi� en �etta var d�l�ti� barn s�ns t�ma, framkv�mdarvaldi� var n�tt�rulega mj�g d�minerandi � �inginu � �eim t�ma.“ (1. bd. 235 (leturbreytingar eru h�fundar)

�egar Valger�ur var svo spur� um gagnr�ni sem kom fram af h�lfu stj�rnarandst��unnar um skort � p�lit�skri �kvar�anat�ku um �a� hvernig skyldi standa a� einkav��ingunni svarar h�n „a� reglur hef�u veri� til um �a� „hvernig einkav��ingarnefnd skyldi starfa“ og a� „Al�ingi [hef�i] alltaf t�kif�ri til a� spyrja um alla hluti““ (1. bd. bls. 235)

Blindu� tr�arsannf�ring

�a� ver�ur a� vi�urkennast a� margt � sv�rum Valger�ar frammi fyrir Ranns�knarnefndinni vekur manni b��i fur�u og spurningar. �� er eitt tilsvar hennar sem stendur upp �r en �a� var�ar n�nari eftirgrennslan nefndarmanna um afst��u hennar � sambandi vi� �a� fyrirkomulag vi� s�lu bankanna a� �kv�r�unarvaldi� v�ri allt � h�ndum r��herra. �essu svarar Valger�ur:�

„J�, �a� er sj�lfsagt alveg r�tt. �etta var vissulega bara � h�ndum r�kisstj�rnarinnar en [...] �a� var �� �kve�i� ferli � gangi og �a� voru �� einhverjar kr�ter�ur. �msir h�ldu a� �etta hef�i bara allt veri� �kve�i� af �essum r��herrum, ekki einu sinni fj�rum heldur einhverjum tveimur og svo bara gert. En �a� var n�tt�rulega ekki alveg svo sl�mt. Og �g nefni �� enn einu sinni �etta HSBC fyrirt�ki sem �g h�lt a� v�ri vo�alega merkilegt en svo veit �g ekkert um �a�.“ (1. bd. bls. 235 (leturbreytingar eru h�fundar)

HSBC

HSBC-fyrirt�ki�“ sem Valger�ur Sverrisd�ttir minnist � � tilvitn-uninni h�r a� ofan er banki, reyndar st�rsti banki � heimi, me� h�fu�st��var � London. Vi� einkav��ingu bankanna var �ska� eftir tilbo�um � r��gj�f vi� s�luna sem f�r �annig a� ger�ur var samn- ingur vi� breska fj�rfestingabankann HSBC um verki�. (sbr. 1. bd. 237)

�ess ber a� geta a� Framkv�mdanefnd um einkav��ingu var fali� a� vinna a� undirb�ningi tillagna um fyrirkomulag � s�lu bankanna tveggja. Nefndin starfa�i undir R��herranefnd um sama m�lefni en hana s�tu: Dav�� Oddsson, Halld�r �sgr�msson, Valger�ur Sverrisd�ttir og Geir H. Haarde.�

Vi� lestur Ranns�knarsk�rslunnar kemur �a� berlega � lj�s a� �egar n�r dr� s�lunni � b�nkunum h�tti R��herranefndin a� taka mark � till�gum Framkv�mdanefndarinnar enda f�r �a� svo a� einn fulltr�i hennar, Steingr�mur Ari Arason, sag�i sig �r henni 10. september 2002. (sbr. 1. bd. 266) Upps�gnina sendi hann � br�fi til fors�tisr��herra daginn eftir a� R��herranefndin �kva� a� ganga til vi�r��na vi� Samson eignarhaldsf�lagi� ehf um kaup � hlut r�kisins � Landsbankanum.

�st��a �ess a� stj�rnv�ld v�ldu Samson-h�pinn til vi�r��na segir Valger�ur Sverrisd�ttir eing�ngu hafa veri� �� a� r��gjafi stj�rnvalda vi� s�luna, �.e. breski fj�rfestingabankinn, mat Samson h�pinn �annig a� „�eir hafi heilmikla faglega �ekkingu og s�u f�rir um a� kaupa banka“ (1. bd. bls. 263)

� �essu sambandi er r�tt a� vekja athygli � tveimur atri�um sem koma fram � Sk�rslunni � �essu sambandi. Fyrra atri�i� kom fram � sv�rum Valger�ar Sverrisd�ttur og Steingr�ms Ara Arasonar.

B��i b�ru um a� �a� hef�i vaki� athygli s�na � �essu stigi � ferlinu a� Skarph��inn Berg Steinarsson, starfsma�ur einkav��ingarnefndar, hef�i tekist � hendur f�r einsamall til London til fundar vi� r��gjafa stj�rnvalda um s�luna hj� HSBC. Steingr�mur Ari l�sti vitneskju sinni um tilgang fararinnar me� �eim or�um a� starfsma�urinn hef�i fari� � fund HSBS til a� „sitja me� �eim yfir �v� hvernig [�tti] a� stilla upp matsl�kaninu“ �� a� „�a� [hef�i �tt] a� heita a� �etta reiknil�kan v�ri komi� fr� HSBC-bankanum“ (1. bd. bls. 263)�

Hitt er t�lvubr�f fr� Edward Williams, sem var s� sem f�r me� r��gj�fina fyrir h�nd HSBC-bankans. Br�fi� er dagsett �ann 29. �g�st 2002. Br�fi� er st�la� � fyrrnefndan Skarph��inn Berg Steinarsson, starfsmanns framkv�mdanefndar um einkav��ingu. Undir lok br�fsins segir:

„By defining the criteria and weighting carefully, it is possible to arrive at the „right“ result in selecting the preferred party, whilst having a semi-scientific justification for the decision that will withstand external critical scrutiny.“ (1. bd. bls. 263)

Bj�rg�lfur Gu�mundssonVar�andi �a� blinda traust sem m�tti �tla a� hafi veri� � r��gj�f HSBC-bankans er vert a� benda � eitt atri�i til vi�b�tar. �a� var�ar �a� sem Bj�rg�lfur Gu�mundsson segir um �a� hvernig �eir, sem k�llu�u sig Samson � tilbo�inu sem �eir ger�u � Landsbankann, komust � sno�ir um �a� a� r�ki� hyg�ist selja hlut sinn � bankanum.

Ef marka m� or� hans segir hann a� �a� hafi veri� � kokteilbo�i �ti � London �ar sem �eir hafi hitt „mann sem er fr� HSBC“ sem hafi sagt �eim a� hann v�ri me� „mandate“ (tilskipun/umbo�) fr� �slensku r�kisstj�rninni um a� hann „megi, eigi a� selja bankann.“ (1. bd. bls. 242)

�a� kemur kannski ekki � �vart a� Steingr�mur Ari segir � uppsagnarbr�finu, sem hann skrifar til fors�tisr��herra, a� �st��an fyrir �rs�gn sinni s� s� a� „a�rir �hugasamir kaupendur [hef�u] veri� sni�gengnir �r�tt fyrir a� hagst��ari tilbo�“. Hann tekur �a� l�ka fram a� � l�ngum ferli � nefndinni hafi hann „aldrei kynnst „��rum eins vinnubr�g�um““(1. bd. bls. 266)

Halld�r �sgr�mssonEkki benda � mig

R��herranefndin sem t�k �kv�r�un um �a� hvernig var sta�i� a� s�lu bankanna var, eins og ��ur segir, skipu� �eim: Dav�� Oddssyni, ��verandi fors�tisr��herra, Geir H. Haarde, ��verandi fj�rm�la-r��herra, Halld�ri �sgr�mssyni, ��verandi utanr�kisr��herra og Valger�i Sverrisd�ttur, ��verandi vi�skiptar��herra.

�essi vilja �� ekki kannast vi� �a� a� �eirra hafi veri� �kvar�anirnar heldur v�sa til Framkv�mdanefndar um einkav��ingu og fyrrnefndan r��gjafa r�kisstj�rnarinnar. �a� er reyndar erfi�leikum h�� a� rekja �a� n�kv�mlega hvar �kvar�anirnar hafi veri� teknar �� �a� ver�i a� segjast eins og er a� allt bendi til �ess a� �a� hafi miklu frekar veri� hj� R��herranefndinni en �eim sem voru undir henni.�

Ranns�knarnefndin athuga�i s�rstaklega hvort hj� stj�rnv�ldum v�ru tilt�k skrifleg g�gn um st�rf RnE sem varpa� g�tu lj�si � almenn st�rf og �kvar�anat�ku nefndarinnar � s�luferlinu, svo sem fundarger�ir, en samkv�mt sv�rum stj�rnvalda fundust engin sl�k g�gn � v�rslum �eirra. (1. bd. bls. 264)

Dav�� OddssonEinu uppl�singarnar sem ranns�knarnefndin gat afla� s�r um st�rf nefndarinnar var frambur�ur Dav��s Oddssonar og Valger�ar Sverrisd�ttur. Af frambur�i beggja er lj�st a� st�rf hennar hafi veri� mj�g �formleg og �skipul�g�. Valger�ur segir a� �a� hafi veri� helst eftir r�kisstj�rnarfundi sem nefndarmenn hafi seti� saman og �tt � einhverjum sm�vi�t�lum. (sbr. 1. bd. bls. 265). B��i, Dav�� og h�n, bera �v� vi� a� m�li� hafi veri� � h�ndum einkav��ingarnefndar; �.e Framkv�mdanefndar um einkav��ingu.

�au segjast b��i hafa reitt sig � r��gj�f �eirra a�ila, sem st�rfu�u undir �eim og bjuggu till�gur a� efnislegum �kv�r�unum � hendurnar � �eim, vi� �kvar�anat�ku � s�luferli bankanna . �essir eru annars vegar einkav��ingarnefndin en hins vegar fyrrnefndur r��gjafi r�kisstj�rnarinnar fr� HSBC. � �essu sambandi er vert a� vekja athygli � �v� sem fram kemur � m�li Valger�ar var�andi �a� a� R��herranefndin haf�i aldrei bein samskipti vi� �ennan r��gjafa (sbr. 1. bd. bls. 266).

H�n segir samt a� h�n hafi gert „mj�g miki� me� �� r��gj�f, �g tr�i �v� a� �eir hafi sta�i� faglega a� m�lum og �a� kosta�i mikla peninga a� kaupa �� r��gj�f a� �eim [...].“ S��an b�tir h�n vi� � sambandi vi� �a� hva� r�� �kv�r�unum var�andi s�lu bankanna: „Vi� treystum okkar einkav��ingarnefnd og kannski treystu �eir HSBC e�a hvernig �a� var.“ (1. bd. bls. 266 (leturbreytingar eru h�fundar)

�a� kemur reyndar l�ka fram � sk�rslu Valger�ar hva� �etta var�ar a� �kv�r�unin um �a� a� gagna til samninga vi� Samson-h�pinn um landsbankann hafi veri� fr� Dav�� Oddssyni komin. (sbr. 1. bd. bls. 267) Steingr�mur Ari Arason segir hins vegar a� �eir Dav�� Oddson og Halld�r �sgr�msson hafi veri� �eir sem t�ku „p�lit�skar �kvar�anir“ um �a� hverjir keyptu bankanna. Hann �jar l�ka a� samskiptum sem hafi �tt s�r sta� � milli stj�rnvalda og einstakra a�ila �r Samsonar-h�pnum � a�draganda �ess a� �eir sendu Framkv�mdanefndinni br�f �ar sem �eir l�stu �huga s�num � a� kaupa Landsbankann (sbr.1. bd. bls. 267)

�egar Dav�� Oddson er inntur eftir �eirri �byrg� sem hann ber � s�luferli bankanna svarar hann � mj�g dav��skan h�tt. Hann segir: �g hef bara b�i� vi� �a� � h�a herrans t�� a� allt sem er �kve�i� hefur veri� eigna� m�r. Me� r�ttu e�a r�ngu.“ Hva� r��gj�f HSBC var�ar segir hann m.a. �etta.

„[�]egar �� r��ur ��r �ekktan og g��an s�rfr��ing � �eim efnum til a� setja fram s��an �skir og kr�fur, �� mundum vi� halda a� �� mundu �ll fagleg og efnisleg sj�narmi�, �a� �tti ekki a� koma fr� r�kisstj�rninni, [...] r��gjafinn mundi sj� til �ess a� �au l�gju [fyrir] [...] [M]itt hlutverk � �essu er a�allega a� veita p�lit�ska lei�s�gn, lei�s�gn og yfirstj�rn � �essu, �g er ekki s��an � einhverjum detail-um“ (1. bd. bls. 266 (leturbreytingar eru h�fundar)

Einn handa ��r og annar handa m�r��

�a� �arf ekki a� t�unda �a� a� ni�ursta�an var� s� a� Samson-h�purinn keypti Landsbankann og S-h�purinn B�na�arbankann. �a� var l�ka fari� nokku� �tarlega yfir �etta atri�i � f�rslunni R��herrarnir fyrstir til a� brj�ta l�gin um einkav��inguna og aflei�ingar �ess � f�rslunni Gl�pamenn � beit � b�nkunum.

�a� er lj�st af �v� sem �ar kemur fram og �llu framans�g�u a� r��herrarnir sem �ttu s�ti � R��herranefndinni sveig�u til eigin vi�mi� til a� hrinda einkav��ingu bankanna � framkv�md. Steingr�mur Ari Arason segir l�ka a� hausti� 2002 hafi vinnubr�g� Framkv�mdanefndar um einkav��ingu l�ka sn�ist vi� � �ann h�tt a� � sta� �ess a� h�n ynni upp valkosti fyrir R��herranefndina �� hafi h�n teki� vi� fyrirm�lum �a�an um efnislegar ni�urst��ur vi� val � vi�semjendum. Hann segir reyndar:

„[�]g er 99,9% viss um a� [Dav�� Oddsson og Halld�r �sgr�msson] taka �kv�r�un um �etta, a� selja b��a bankana samt�mis, a� ganga til vi�r��na vi� S-h�pinn um kaup � B�na�arbankanum og Samson h�pinn um kaup � Landsbankanum.“ (1. bd. bls. 267)�

�etta stangast �� reyndar a�eins � vi� �a� sem Valger�ur Sverrisd�ttir segir um �etta atri�i:

„Vi� t�kumst svol�ti� �, vi� Dav��, �arna einmitt �egar var veri� a� �kve�a hvort �a� �tti a� augl�sa b��a bankana e�a annan. Hann vildi bara augl�sa annan, bara Landsbankann. [...] Ja, hann vildi bara a� �etta v�ri svona en �g vildi a� �etta v�ri hinsegin og haf�i vinninginn og ��tti �a� n� ekki lei�inlegt.“ (1. bd. bls. 239)

Valger�ur Sverrisd�ttir�egar bankarnir voru seldir � kringum �ram�tin 2002/2003 voru marka�s- a�st��ur alls ekki hagst��ar. Gagnr�ni hva� �etta var�ar svarar Valger�ur me� �v� a� benda � a� kj�rt�mabili� var a� l��a undir lok og �eim hafi ��tt �r��andi a� standa vi� kosningalofor� um einkav��ingu bankanna ��ur en �a� yr�i �ti. H�n b�tir �v� s��an vi� a�: „�a� er r�tt sem hefur komi� fram a� �a� var fyrst og fremst Frams�knarflokkurinn sem �r�sti � �a�.“ (1. bd. bls. 239 (leturbreytingar eru h�fundar)

�etta er athyglisvert � lj�si �ess a� � r��u sinni sem h�n flutti � flokks- �ingi Frams�knarflokksins � jan�ar 2009 vir�ist h�n alls ekki kannast vi� a� hvorki h�n n� flokkurinn beri nokkra �byrg� � aflei�ingunum �ar sem h�n segir: �v� fer fjarri a� Frams�knarflokkurinn beri �byrg� � efnahagshruninu, eins og forma�ur Samfylkingarinnar �jar gjarnan a�." (Sj� h�r (leturbreytingar eru m�nar)

�a� er til marks um veruleikafirringu Valger�ar Sverrisd�ttur a� � r��u sinni bendir h�n � a� lausnina � �eim erfi�leikum sem samf�lagi� stendur frammi fyrir, m.a. fyrir emb�ttisverk hennar og Halld�rs �sgr�mssonar, s� a� finna undir forystu Frams�knarflokksins. Valger�ur lauk fyrrnefndri r��u sinni �annig:�

„Traust �j��arinnar mun a�eins f�st vi� samhentan flokk sem hefur eitthva� mikilv�gt til m�lanna a� leggja. Samvinnuhugsj�nin, f�lagshyggja, j�fnu�ur og umfram allt manngildi ofar au�gildi eiga a� v�sa okkur lei� – b��i flokknum og �j��inni til heilla.“ (Sj� h�r)
� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � ���� RS
mbl.is �ingmenn sko�i till�guna vel
Tilkynna um �vi�eigandi tengingu vi� fr�tt

Allt a�rir hagsmunir en r�ttl�tisins sem valda �greiningnum!

�eim sem var gefin heilbrig� skynsemi � v�ggugj�f vita �a� a� �egar kemur a� �v� a� skera �r um erfi� m�lefni sem snerta mann sj�lfan er fars�lt a� spyrja einhvern �tengdan. Snerti m�li� vinnu�rni e�a faglega h�fni sem ma�ur vill f� skori� �r um er r�tt a� leita til �h��ra faga�ila. Ef m�li� er alvarlegt �� eru vinnuf�lagarnir illa � stakk b�nir til a� meta hva� er r�tt og rangt �ar sem �eir tengjast m�linu v�ntanlega allir � einhvern h�tt.�

�ess vegna fela einstaklingur/-ar me� �roska�a si�vitund og heilbrig�a d�mgreind �rlausn sl�kra m�la �byrgum faga�ilum. Umfj�llun og �rskur�ur �ess hvort r��herrar r�kisstj�rnarinnar sem f�r me� v�ld hausti� 2008 er ekki a�eins erfitt m�l heldur b��i alvarlegt og ���ingarmiki�. En voru �a� a�eins r��herrar s��ustu r�kisstj�rnar sem brug�ust skyldum s�num sem almanna�j�nar?�

R�kisstj�rnin 2003
R�kisstj�rnin 2005

������������ R�kisstj�rnin 23. ma� 2003 ������������������������������������� R�kisstj�rnin 27. sept. 2005

� si�menntu�u samf�lagi myndi a� sj�lfs�g�u enginn sem sat � �ingi � undanf�rnum �ratug og t�k �kvar�anir sem ollu hruninu sitja �ar n�. �eir sem hafa gengt r��herraemb�tti � �eim r�kisstj�rnum sem skrifu�u undir ��r vanhugsu�u og oft og t��um gerr��islegu �kvar�anir sem leiddu til hrunsins �ttu au�vita� alls ekki a� vera �ar n�.

�eir sem �ttu s�ti � �essum r�kisstj�rnum og vissu hvernig var „gambla�“ me� almannahagsmuni til a� grei�a g�tu flokksvina eiga heldur ekkert erindi inni � �ingi n�. �llum sem b�a yfir �roska�ri si�vitund hlj�ta a� sj� a� �eir sem s�tu � �eim r�kisstj�rnum sem t�ku ��tt � a� leyna almenning sta�reyndum um yfirvofandi hrun eiga tv�m�lalaust ekkert erindi vi� almannahagsmuni.�

R�kisstj�rnin 2006
R�kisstj�rnin vori� 2007

������������� R�kisstj�rnin 15. j�n� 2006���������������������������������������� R�kisstj�rnin 24 ma� 2007

�h��ir faga�ilar k�must v�ntanlega a� �eirri ni�urst��u a� �essir �ttu allir a� s�ta �byrg� fyrir gj�r�ir s�nar. Vinnuf�lagarnir og flokkssystkinin vir�ast hins vegar vera � ��ru m�li enda margir of n�tengdir til a� r��a vi� verkefni� sem �eim hefur veri� fali�.

En �a� er fleira sem spilar inn �. �a� eru ekki s�st tengsl miklu fleiri flokkssystkina vi� �� skj�lst��inga sem voru teknir fram yfir almannaheill svo og tengsl flokkanna sj�lfra vi� �essa s�mu skj�lst��inga. Af �essu tilefni er kannski r�tt a� birta t�flu sem byggir � uppl�singum sem koma fram � t�flum 4 og 6 � 8. bindi Ranns�knarsk�rslunnar (sj� bls. 165 og 167) um styrki sem �ingmenn � yfirstandandi �ingi ���u af Kaup�ingi og Landsbanka � �runum 2004-2007.

�a� er r�tt a� taka �a� fram a� Steinunn Vald�s �skarsd�ttir hefur s�nt �ann si�fer�is�roska a� segja af s�r �ingmennsku en �orger�ur Katr�n Gunnarsd�ttir og Bj�rgvin G. Sigur�sson t�ku s�r a�eins t�mabundi� leyfi. V�ntanlega til a� b��a af s�r storminn sem skapa�ist vi� �tkomu Ranns�knarsk�rslunnar enda hyggst �orger�ur Katr�n sn�a aftur � �ing �egar n�tt �ing hefst s��ar � haust.

�Nafn�Kaup�ingLandsbanki
�Samtals
Steinunn Vald�s �skarsd�ttir
��3.500.0003.500.000
�orger�ur Katr�n Gunnarsd�ttir
�1.500.000�2.500.0003.000.000
Gu�laugur ��r ��r�arson
�1.000.000�1.500.0002.500.000
Kristj�n L. M�ller
�1.000.000�1.500.0002.500.000
�ssur Skarph��insson
��1.500.0001.500.000
Bj�rgvin G. Sigur�sson
��� 100.000
�1.000.0001.100.000
Gu�bjartur Hannesson
��1.000.0001.000.000
Helgi Hj�rvar
��� 400.000��� 400.000�� 800.000
Sigur�ur K�ri Kristj�nsson
���� 750.000
�� 750.000
�sta Ragnhei�ur J�hannesd�ttir
��� 250.000��� 300.000
�� 550.000
Ragnhei�ur El�n �rnad�ttir
��� 250.000��� 300.000�� 550.000
�rni P�ll �rnason
���� 300.000�� 300.000
J�hanna Sigur�ard�ttir
���� 200.000�� 200.000
Katr�n J�l�usd�ttir
���� 200.000�� 200.000
Valger�ur Bjarnad�ttir
���� 200.000
�� 200.000


�a� er �st��a til a� birta �essa t�flu til a� undirstrika �a� a� �eir sem deila har�ast um �a� hvort og hva�a r��herrar eigi a� kalla fyrir landsd�m eru ekki a�eins �h�fir � �a� verkefni vegna tengsla vi� umr�dda r��herra heldur tengdir �eim sem ���u styrki til a� kosta pr�fkj�r s�n og anna� sem flokksm�rallinn segir �eim a� tilheyri kapphlaupinu vi� a� komast inn � �ing.

Taflan h�r a� ofan segir langt fr� �v� alla s�guna �v� flokkarnir fengu l�ka umtalsver�a „styrki“ fr� skj�lst��ingunum sem r�kisstj�rn Frams�knar og Sj�lfst��isflokks s�ndu sl�kt �rl�ti a� � s�num t�ma komust �essir flokksvinir yfir tvo af st�rstu b�nkum landsins fyrir �eirra tilstilli. � krafti n�fenginnar heimildar til a� leika s�r me� innst��urnar � b�nkunum a� sinni vild notu�u �eir ��r til a� hygla �eim sem �eir treystu best til a� vi�halda fri�helgi �eirra og forr�ttindum.

„Styrkirnir“ sem Landsbanki og Kaup�ing veittu n�verandi �ingflokkum � �runum 2004-2008 eru teknir saman � t�flum 5 og 7 � 8. bindi Ranns�knarsk�rslunnar (sj� bls. 166 og 168). �a� skal teki� fram a� � �essari t�flu eru allar t�lur teknar saman alveg �h�� �v� hvort um er a� r��a kj�rd�mar��, fulltr�ar��, ungli�ahreyfingar e�a kvennadeilda flokkanna.

�

Kaup�ing

Landsbanki

Samtals

Sj�lfst��isflokkurinn

�8.900.000���

34.760.000

43.660.000

Samfylkingin

15.600.000

11.497.500

27.097.500

Frams�knarflokkurinn

� 9.249.000

�4.550.000

13.799.000

Vinstri gr�nir

�2.700.000

1.550.000

4.250.000

�

A� lokum: Er von til a� �ingmenn �essara flokka telji �a� br�nt a� kalla r��herrana til �byrg�ar sem s�u til �ess a� hagsmunir eigenda bankanna, sem trygg�u �eim sj�lfum v�ld, voru settir ofar almannahagsmunum? �a� er �v� mi�ur margt sem bendir til �ess a� �eir hafi ekki bur�i til a� leggja „mat � �byrg� � hugsanlegum mist�kum og vanr�kslu stj�rnvalda sem �ttu ��tt � hruninu.“ �a� er l�ka h�tt vi� �v� a� �ingmannanefndin taki ekki „afst��u til framg�ngu r��herra � a�draganda hrunsins.“�

�essi atri�i eru �� grunnforsendur �ess a� h�r fari fram „almennt p�lit�skt uppgj�r � efnahagshruninu“ (Sj� �rj�r s��ustu tilvitnanir h�r)
� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �� RS


mbl.is Sk�rslan prentu� � n�tt
Tilkynna um �vi�eigandi tengingu vi� fr�tt

Skuldavafningur og skuldabr�favafningur!

Skuldavafningur er eitt �eirra or�a sem flestir �slendingar kunnu ekki fyrr en fr�ttir af h�ttsemi �missa manna f�r a� flj�ta upp � yfirbor�i� eftir a� efnahagskerfi �slands hrundi.

�

Skuldavafningur og skuldatrygging eru d�mi um skuldaaflei�ur. En hugmyndin a� baki skuldaaflei�um er a� skipta skulda�h�ttu upp og f�ra til (bls. 67).

�

„Skuldatrygging felur � s�r samning �ar sem �h�ttan af tilteknu skuldabr�fi flyst � milli a�ila. Kaupandi skuldatryggingarinnar grei�ir seljandanum �kve�i� i�gjaldald, svokalla� skuldatryggingar�lag, og � sta�inn lofar seljandi tryggingarinnar a� b�ta eiganda br�fsins muninn � marka�svir�i �ess og nafnver�i ver�i �tgefandinn gjald�rota e�a ef annars konar alvarlegt grei�slufall ver�ur � br�finu e�a hli�st��ur atbur�ur. Skuldatryggingar�lag er sett fram sem punktar, �ar sem 100 punktar jafngilda �rgjaldi sem nemur 1% af nafnver�i undirliggjandi skuldabr�fs" (bls. 67).

�

Afbrig�i af skuldavafningi kallast skuldabr�favafningur.

�

„Skuldavafningar �ttu eftir a� koma vi� s�gu hj� �slensku b�nkunum, ekki sem eign, heldur voru skuldabr�f bankanna sett inn � �essa vafninga � miklum m�li. [...] �slensku bankarnir [s�ttu] miki� fj�rmagn � erlenda skuldabr�famarka�i � me�an f�ri gafst. Einkum var �tg�fa skuldabr�fa mikil � �runum 2004-2006, e�a fram a� svokalla�ri „minikr�su". �framhaldandi fj�rm�gnun � erlendum skuldabr�fam�rku�um tengdist svo fyrrnefndum skuldavafningum, �ar sem skuldabr�f �slensku bankanna voru sett inn � skuldavafninga � Bandar�kjunum" (bls. 196).

�

�


Ekki bara vanr�ksla heldur l�ka valdar�n!

� ma� og j�n� skrifa�i s� sem undir �etta skrifar �rj�r greinar undir heitinu „Hva� heitir gl�purinn?“. �g tel �a� vel vi� h�fi a� endurbirta s��asta hlutann h�r � tilefni �eirrar umr��u sem farin er af sta� um Ranns�knarsk�rsluna og � v�ntanlega eftir a� n� h�marki n� um helgina �egar �ingmannanefndin sem var skipu� til a� fjalla um sk�rslu ranns�knarnefndar Al�ingis skilar ni�urst��um s�num. (Sj� skipan og hlutverk nefndarinnar h�r?)�

Fyrsta birting 9. j�n� 2010

Upprifjun

Fyrir r�tt t�pum m�nu�i skrifa�i �g fyrsta hlutann af �remur �ar sem �g velti �v� fyrir m�r hva�a heiti h�f�u gl�pum r��herranna sem f�ru me� v�ldin h�r hausti� 2008. Tilefni �essara skrifa er �a� a� skv.� Ranns�knarsk�rslunni �orir ranns�knarnefnd Al�ingis ekki a� fullyr�a meira um gl�pi �eirra en a� �r�r � h�pi r��herranna hafi gerst sekir um vanr�kslu � starfi. �etta eru �eir: �rni M. Mathiesen, Bj�rgvin G. Sigur�sson og Geir H. Haarde (Sj� t.d. h�r). R��herrar r�kisstj�rnarinnar sem leiddu hj� s�r allar vi�varanir og merki um yfirvofandi hrun voru hins vegar t�lf!

R��herrar hrunstj�rnarinnar

M�n ni�ursta�a er s� a� allir t�lf hafi gerst sekir um „st�rfellda e�a �treka�a vanr�kslu (sj� 141. gr. Almennra hegningarlaga) �ar sem �a� m�tti heita lj�st fr� upphafi stj�rnarsamstarfs Samfylkingar og Sj�lfst��isflokks hvert stefndi. Vandinn var reyndar lj�s �egar �ri� 2006 (sj� t.d. h�r) og �ess vegna spurning um �a� hvort r��herrar r�kisstj�rnarinnar, sem voru� vi� v�ld �ar � undan, eru ekki l�ka sekir um vanr�kslu og misferli samkv�mt l�gum um r��herra�byrg�.

� ��rum hluta �essara vangaveltna um heiti vi� h�fi � gl�pum fyrrverandi r�kisstj�rnar beindi �g kastlj�sinu einkum a� �v� hvernig r��herrar fyrrverandi r�kisstj�rnar vanr�ktu �byrg�ina sem �eir gengust undir me� emb�ttum s�num. Vi� �essa samantekt hef �g stu�st vi� �a� sem kemur fram � 6. og 7. bindi Ranns�knarsk�rslu Al�ingis um a�draganda og orsakir falls �slensku bankanna 2008. Auk �ess sem �g hef v�sa� � vi�eigandi L�g um r��herra�byrg�.

Kjarni annars hlutans var s� a� undirstrika eiginleg umbo�ssvik r��herranna � s��ustu r�kisstj�rn �ar sem �eir „stofnu�u hagsmunum/heill r�kisins � fyrirsj�anlega h�ttu“ me� a�ger�um s�num og/e�a a�ger�aleysi (sj� 2. og 10. gr. Laga um r��herra�byrg�). Undir lok �ess hluta benti �g svo � 13. grein laganna �ar sem segir a�: „Hafi r��herra baka� almenningi e�a einstaklingi fj�rtj�n me� framkv�md e�a vanr�kslu skal jafnframt hegningunni d�ma hann til a� grei�a ska�ab�tur [...]“ og lauk svo m�li m�nu � �v� a� reifa �a� a� r��herrar s��ustu r�kisstj�rnar hef�u misbeitt valdi s�nu.

Bj�rgvin settur �t

� �v� sambandi �ja�i �g a� �v� hvert yr�i meginvi�fangsefni �essa s��asta hluta en �a� er reyna a� finna heiti � �eim gl�p samstarfsr��herra Bj�rgvins G. Sigur�ssonar a� �tiloka hann ekki a�eins af fundum um alvarlegt �stand og �r�un st�rstu vi�skiptabanka landsins heldur a� uppl�sa hann ekki einu sinni um gang m�la hva� �� a� gefa honum t�kif�ri til a� taka �kvar�anir sem heyr�u undir hansBj�rgvin G. Sigur�ssonr��uneyti; vi�skiptar��uneyti�.

Hinn 7. n�vember 2007 �tti Bj�rgvin G. Sigur�sson fund me� stj�rn Se�labankans. Me� honum � f�r var J�n ��r Sturluson, a�sto�arma�ur hans og J�n�na S. L�rusd�ttir, r��uneytisstj�ri Vi�skiptar��uneytisins. Bj�rgvin segir fr� �v� � bls. 92 � 6. bd. Sk�rslunnar a� �ar hafi hann og Dav�� Oddsson tekist � og a� eftir fundinn hafi �eir ekki hist � t�pt �r.

Sennilega hafa �eir ekki heldur talast vi� � �essum t�mabili. �g �tla ekki a� velta �v� fyrir m�r hvor bar meiri �byrg� en bendi � a� hvernig sem � �a� er liti� er �a� alvarlegt m�l ef vi�skiptar��herra landsins og ��sti ma�ur � stj�rn Se�labankans talast ekki vi� sama hva� veldur. � �v� Dav�� Oddssongerast b��ir sekir um vanr�kslu og um �a� a� breg�ast �eirri �byrg� sem �eim var falin.

Bj�rgvin G. Sigur�sson segir a� samskipti manna � umr�ddri r�kisstj�rn hafi veri� erfi� fr� fyrsta degi og segir �st��una hafa veri� „tortryggni� og and�� � milli se�labankastj�ra og Samfylkingarinnar.“ (bls. 92. � 6. bd. Sk�rslunnar). Dav�� Oddson, ��verandi se�labankastj�ri, segir �st��una fyrir �v� a� Se�labankinn funda�i ekki oftar me� vi�skiptar��herra vera �� a� „menn treystu s�r ekki til a� segja neitt sem �tti a� fara leynt vi� vi�skiptar��herrann“ (sama bls. 93).

Hann segir a� hann haldi a� �etta hafi r��i� �v� a� Geir H. Haarde og Ingibj�rg S�lr�n G�slad�ttir hafi ekki kalla� hann � fundina sem �au s�tu me� bankastj�rn Se�labankans. S��an heldur hann �fram:

[...] �a� sem vakti n� athygli m�na var a� �egar utanr�kisr��herra, forma�ur hins stj�rnarflokksins, l�sti �v� yfir a� hann hef�i veri� � sex, sj� fundum me� Se�labankanum – hann haf�i ekki sagt vi�skiptar��herranum fr� neinu sem �ar ger�ist sem �g hef�i n� b�ist vi� a� mundi gerast. En �g held a� �a� s� sama �st��an, �a� var vita� a� vi�skiptar��herra �tti �a� til a� hringja � fr�ttamann, jafnvel bl��kunnuga fr�ttamenn, og segja �eim fr�ttir „off the record“, eins og �a� h�t. �a� getur bara ekki gengi� � stj�rns�slunni.� (bls. 93. � 6. bd. Sk�rslunnar (leturbreytingar eru m�nar))

Geir H. Haarde�egar Geir H. Haarde og Ingibj�rg S�lr�n G�slad�ttir voru spur� hvers vegna Bj�rgvin G. Sigur�sson var ekki bo�a�ur � alla �� fundi sem �au s�tu me� forsvarsm�nnum Se�labankans vefst �eim greinilega tunga um t�nn og gr�pa til �ess tungutaks sem al�j�� er farin a� kannast vi� undir �eim kringumst��um �egar emb�ttismenn hj� hinu opinbera og innan �r fj�rm�lageiranum hafa eitthva� a� fela. Geir telur a� ekki s� h�gt a� segja a� Bj�rgvini „hafi veri� haldi� skipulega fr� uppl�singum sem hann �tti r�tt �.“ (bls. 93 � 6. bd. Sk�rslunnar).

Ingibj�rg S�lr�n G�slad�ttir segist ekki vita til �ess a� tortryggni hafi g�tt innan r�kisstj�rnarinnar. Hins vegar vi�urkennir h�n a� �a� hafi kannski veri� erfitt sambandi� milli se�labankastj�ra og Samfylk- ingarinnar og b�tir svo vi�: „�a� var bara svona �egjandi samkomulag um a� l�ta �a� ekkert �v�last fyrir s�r“ (bls. 93 � 6. bd. Sk�rslunnar).

E�lilega spyr ma�ur sig �� hvort �a� hafi or�i� svona �egjandi samkomulag um a� vera ekkert a� �fa se�labankastj�rann me� n�rveru Bj�rgvins G. Sigur�ssonar, vi�skiptar��herra, eftir upp�komuna �eirra � milli 7. n�vember 2007?

Athugasemd �ssurar Skarph��inssonar er l�ka athyglisver� � �essu samhengi. Hann varpar fram spurningu �ar sem hann spyr „� hva�a r�ki myndi �a� gerast a� forystuma�ur r�kisstj�rnarinnar hafi fund me� se�labankastj�ra [um alls konar vi�varanir] en vi�skiptar��herra s� ekki l�tinn vita?“ (bls. 93 � 6. bd Sk�rslunnar) �a� sem er ekki s�st athyglisvert vi� �essar vangaveltur �ssurar er �a� a� hann sat sj�lfur � nokkrum �essara funda en vir�ist ekki �tta sig � hans ��tti � �essu leynimakki.

�g bi� ykkur a� taka eftir �v� a� h�r er ekki anna� a� sj� en „samkomulagi�“ um a� halda Bj�rgvini G. Sigur�ssyni utan umr��unnar um �a� hvert stefni � �slenskum bankam�lum og hvernig b�ri a� breg�ast vi� �v� hafi veri� me�vita�ar. �a� er l�ka �tiloka� a� h�r hafi veri� um �egjandi samkomulag a� r��a sem kemur sk�rt fram � �v� hvernig vi�skiptar��herra er sni�genginn � �llu fundarf�rinu �ri� 2008. �g dreg �ann ��tt sk�rar fram h�r � eftir.

S��degis �ann 7. febr�ar 2008 funda�i stj�rn Se�labankans me� Geir H. Haarde, Ingibj�rgu S�lr�nu G�slad�ttur og �rna Mathiesen. Auk �eirra s�tu �eir Bolli ��r Bollason, r��uneytisstj�ri fors�tisr��uneytisins, og Tryggvi P�lsson, framkv�mdarstj�ri fj�rm�lasvi�s Se�labankans, �ennan fund (Sj� bls. 117-124 � 6. bd. Sk�rslunnar). Vi�br�g� fors�tis- og utanr�kisr��herra vi� �eim alvarlegu uppl�singum sem komu fram �ar um st��u �slensku bankanna voru rakin � fyrsta hluta �essara vangaveltna. � stuttu m�li m� draga �au saman � �essum or�um: �au vissu hvert stefndi en kusu samt a� halda �ti �eirri �mynd a� sta�a �slenska fj�rm�lamarka�arins v�ri sterk.

Um vi�br�g� r��herranna segir Dav�� Oddsson m.a: a� �eir „hef�u ekki einu sinni tali� tilefni til �ess a� r��a �au alvarlegu t��indi [sem hann vill meina a� hann hafi komi� � framf�ri vi� �� � fundinum 7. febr�ar 2008] vi� vi�skiptar��herra.“ (bls. 120 � 6. bd. Sk�rslunnar).

J�n ��r Sturluson tekinn inn � „kl�kuna“

11. j�l� 2008 bo�a�i Landsbankinn til fundar �ar sem Anne Sibert og Willem Buiter kynntu sk�rslu sem �au h�f�u unni� fyrir bankann. � stuttu m�li opinbera�i h�n mj�g alvarlega st��u � efnahagsm�lum landsins sem stafa�i af ofvexti bankanna. Bj�rgvin G. Sigur�sson var ekki � fundinum og er h�pi� a� kenna neinum um �a� nema honum sj�lfum.

J�n ��r SturlusonHins vegar var J�n ��r Sturluson, a�sto�arma�ur vi�skiptar��herra �ar. � sta� �ess a� hafa millig�ngu um �a� a� �au Buiter og Sibert hittu r��herrann sem hann starfa�i fyrir �� kom hann � fundi �eirra vi� Ingibj�rgu S�lr�nu G�slad�ttur.

Ingibj�rgu S�lr�nu vir�ist hafa fundist sk�rsla �eirra �hugaver� fyrir �a� fyrst og fremst a� h�n s� r�k � ni�urst��um hennar sem hvatti til Evr�pusambandsa�ildar. �a� kemur l�ka fram a� h�n f�kk gl�rur hagfr��inganna sem h�n kom til Geirs H. Haardes �samt sk�rslunni. S��an segir h�n a� h�n hafi fengi� „leyfi til �ess a� dreifa henni me�al svona einhverra a�ila.“ (Sj� bls. 200-201 � 6. bd. Sk�rslunnar).

�egar J�n ��r Sturluson, a�sto�arma�ur vi�skiptar��herra, var spur�ur um �a� hvort hann hef�i ekki kynnt r��herranum sem hann �tti a� vinna fyrir ni�urst��ur Buiter-sk�rslunnar vefst honum mj�g tunga um t�nn: „hann man ekki eftir �v� a� �g hafi kynnt honum �essa sk�rslu, �g get ekki, man ekki hven�r �a� �tti a� vera en ef �g hef gert �a� �� er �g ekki viss um a� �a� hafi veri� endilega svo neikv�tt“ (Sj� bls. 201 � 6. bd. Sk�rslunnar).

�� kemur a� loku�um fundi r��herra me� hagfr��ingum �ann 7. �g�st 2008. � �essum fundi var J�n ��r me�al hagfr��inganna � fundinum en auk hans voru �ar hagfr��ingarnir: M�r Gu�mundsson, Gauti B. Eggertsson og Fri�rik M�r Baldursson. R��herrarnir sem s�ttu fundinn voru: Geir H. Haarde, Ingibj�rg S�lr�n G�slad�ttir, �rni M. Mathiesen og J�hanna Sigur�ard�ttir. �egar J�n ��r er spur�ur hvers vegna vi�skiptar��herra hafi ekki veri� bo�a�ur � fundinn svarar hann a� „�etta hafi veri� „s�perr��herrah�purinn“(bls. 214 � 6. bd. Sk�rslunnar (leturbreytingar eru m�nar)).

S�perr��herrah�purinn

�a� vekur athygli a� J�n ��r er eini hagfr��ingurinn � fundinum sem var ekki bo�a�ur � fundinn til a� flytja „frams�gu um lausafj�rvandann“ (bls. 214 � 6. bd. Sk�rslunnar) en skv. Fri�riki M� Baldurssyni, einum hagfr��inganna sem �a� ger�u, var �a� Ingibj�rg S�lr�n G�slad�ttir sem bo�a�i hann � fundinn og ba� hann um stutt innlegg �samt �eim Gauta og M�. �a� kemur ekkert fram um �a� hvort og hva�a ve�ur Bj�rgvin G. Sigur�sson haf�i af �essum fundi.

��ur en �g dreg fram m�na sko�un � �v� hva�a nafn h�fi �eim gl�p a� halda vi�skiptar��herranum skipulega utan vi� og leyna hann uppl�singum um �a� sem heyr�i undir hans emb�ttissvi� �tla �g a� stikla � st�ru hva� var�ar atbur�arr�s septemberm�na�ar 2008. Fyrst vil �g vekja athygli � �v� a� J�n ��r Sturluson � ��tt � �v� a� koma � fundi Bj�rgvins G. Sigur�ssonar me� Alistair Darling fj�rm�lar��herra Bretlands � byrjun m�na�arins. �a� er athyglisvert fyrir margra hluta sakir en ekki s�st fyrir �a� a� � �essum t�ma vir�ist sem J�n ��r vinni miklu frekar fyrir Ingibj�rgu S�lr�nu og um lei� gegn Bj�rgvini.

� fundinn me� Alistair Darling m�ttu fr� �slandi: einn emb�ttisma�ur fr� Fj�rm�laeftirlitinu, einn �r Fj�rm�lar��uneytinu og �r�r �r Vi�skiptar��uneytinu. �ar � me�al J�n ��r Sturluson sj�lfur. �a� vekur s�rstaka athygli a� �r�tt fyrir �a� n�na samband sem hann � vi� „s�perr��herrah�pinn“ � �essum t�ma �� segist Ingibj�rg S�lr�n ekkert hafa fr�tt af �essum fundi fyrr en eftir �! (Sj� bls. 226 � 6. bindi Sk�rslunnar).

�� er komi� a� s��ustu d�gunum fyrir yfirt�ku r�kisins � Glitnis-banka. �g reikna me� a� flestir sem gefa s�r t�ma til a� lesa �essar vangaveltur m�nar s�u �okkalega inni � �llu �v� sem gekk � �essa daga. �.e. �v� sem hefur veri� gefi� upp. Sj�lf hef �g aldrei n�� fullkomlega upp � �a� sem �tti s�r sta� �essa afdrifar�ku helgi, hvorki atbur�arr�sina n� �kvar�anirnar. Mig hefur l�ka allan t�mann gruna� a� �msu hafi veri� haldi� leyndu hva� �essi atri�i var�ar. S� tilfinning hefur s�st minnka� vi� lestur Ranns�knarsk�rslunnar.

Eitt finnst m�r reyndar standa upp �r af lestri �eirra bla�s��na sem segja fr� �v� sem �tti s�r sta� �essa s��ustu daga � september og fyrstu dagana � okt�ber �ri� 2008. �a� er hin �berandi vanh�fni allra a�ila sem komu a� �kv�r�unum um �a� hvernig skyldi breg�ast vi�. Sofandah�tturinn og feluleikurinn fram a� �eim t�ma, var�andi raunverulega st��u bankanna, ver�ur l�ka enn alvarlegri yfirl�sing um �� vanr�kslu og �byrg�arleysi sem allir sem voru � vinnu vi� a� verja hagsmuni r�kisins gagnvart b�nkunum ger�u sig seka um!

�etta er s�st ofm�lt � lj�si �eirra �lyktana sem h�fundar si�fr��ihluta Ranns�knarsk�rslunnar setja fram � �essu sambandi. �ar segir m.a:

Kjarkleysi og skortur � frumkv��i einkenna vi�br�g� �eirra. ��tt sk�ringa megi leita � sl�mri emb�ttisf�rslu og van�rosku�um stj�rnsi�um sem eiga me�al annars r�tur � p�lit�skum r��ningum hlj�ta oddvitar stj�rnarflokkanna, helstu fagr��herrar og r��uneytisstj�rar �eirra a� bera mesta �byrg� � �v� hvernig var haldi� � m�lum � stj�rnkerfinu. (8. bd. bls. 152 (leturbreytingar eru m�nar)

Valdar�ni� fullkomna�

Forsvarsmenn Glitnis t�lu�u vi� Dav�� Oddsson, ��verandi bankastj�ra Se�labankans, hver � s�nu lagi e�a nokkrir saman fr� 25. september 2008. Dav�� br� s�r �t af einum sl�kum fundi n�sta dag (26. sept.) til a� hringja � Geir H. Haarde , sem var staddur � New York � �essum t�ma �samt Ingibj�rgu S�lr�nu G�slad�ttur. Geir segist hafa uppl�st Ingibj�rgu S�lr�nu um �a� sem fram kom � samtalinu um st��u Glitnis �ann sama dag. A� morgni �ri�ja dagsins, e�a 27. september, flaug Geir H. Haarde s��an heim.�

S��degis �ann sama dag m�ttu bankastj�rar Se�labankans �samt fj�rm�lar��herra � fors�tisr��uneyti� og fundu�u. Geir H. Haarde heldur �v� fram a� �a� hafi veri� fyrst � �essum fundi sem honum hafi veri� greint n�kv�mlega fr� vanda Glitnis. �rni Mathiesen var hins vegar settur inn � m�lin deginum ��ur. �g vil vekja s�rstaka athygli � �v� a� haft er eftir �rna a� � fundi hans me� Dav�� Oddssyni �ennan sama dag hafi s� s��arnefndi „veri� kominn me� v�si a� �eirri lei� sem s��ar var farin.“ �a� er l�ka haft eftir Dav�� a� �a� mat �rna eigi vi� r�k a� sty�jast (Sj� bls. 13 � 7. bd. Sk�rslunnar)

Ingibj�rg 
S�lr�n G�slad�ttirIngibj�rg S�lr�n kannast �� ekki vi� a� hafa vita� af alvarlegri st��u Glitnis fyrr en sunnudaginn 28. september. �ann dag hringdi h�n � Geir H. Haarde eftir a� henni barst s�mtal �t �ar sem h�n var spur� um �a� hvort h�n vissi hva� v�ri a� gerast � fors�tisr��uneytinu. � s�mtali hennar vi� Geir segir h�n a� hann hafi bent henni � a� h�n �yrfti a� nefna sta�gengil til a� s�kja fundi um m�li�. (Sj� bls. 12 � 7. bd. Sk�rslunnar)

Og hvern tilnefnir h�n? Ekki Bj�rgvin G. Sigur�sson, sem m�lefni� sem um r��ir heyr�i undir, heldur �ssur Skarph��insson sem �� var i�na�arr��herra!?! �egar Ingibj�rg S�lr�n n��i loks � �ssur „st�� [hann] allsber � b�ningsklefanum � World Class“ � lei� � gufuba� � tilefni af �v� a� hann var � fyrsta skipti a� fara til kl��skera! (sj� bls. 25 � 7. bd. Sk�rslunnar). Ingibj�rg S�lr�n skipa�i honum a� m�ta ni�ur � Glitni a� loknu svohlj��andi samtali skv. �v� sem �ssur segir sj�lfur fr�:

B�ddu, � �g a� fara �arna? �g meina, [�g hef] hvorki �huga n� vit � �essu, og h�n sag�i: �a� �arf einhvern sem �arf a� st�ra �essu af okkar h�lfu sem hefur reynslu. Og �g sag�i vi� hana: En � �g �� ekki a� taka vi�skiptar��herra me� m�r? H�n sag�i: Nei. J�n ��r ver�ur �arna me� ��r. �g sag�i: En � �g ekki a� hringja � vi�skiptar��herrann? Og h�n sag�i: Ekki strax, �annig a� ekki tala vi� neinn, „keep it under wraps“.� (bls. 25 � 7. bd. Sk�rslunnar (leturbreytingar eru m�nar)

�ssur Skarph��inssonSigr��ur Logad�ttir, sem var einn �eirra f�u starfsmanna Se�labankans sem var kalla�ur �t �etta sunnudagskv�ld, segir a� henni hafi or�i� �a�: „s�rstaklega minnisst�tt a� �egar fundurinn er a� hefjast �� sn�tir �ssur s�r og segir yfir fundarbor�i� a� hann hafi bara akk�rat ekkert vit � bankam�lum.“ (bls. 26 � 7. bd. Sk�rslunnar). J�n ��r Sturluson, a�sto�arma�ur vi�skiptar��herra, var � �essum sama fundi skv. �sk e�a skipun Ingibjargar S�lr�nar. H�n haf�i hringt � hann fyrr �ennan sama dag. En hvar var vi�skiptar��herrann?

�a� er haft eftir J�ni ��r Sturlusyni a� starfsmenn Vi�skiptar��uneytisins hafi veri� � skemmtifer� utan h�fu�borgarsv��isins laugardaginn 27. september. �ar � me�al voru hann sj�lfur svo og vi�skiptar��herrann. J�n ��r segir a� hann hafi fr�tt af miklum fundarh�ldum � �essum sama t�ma � fors�tisr��uneytinu og hringt � Tryggva ��r Herbertsson s��degis en s� hafi varist allra fr�tta. Sj�lfur segir Bj�rgvin um �etta atri�i:

„Fyrr um helgina h�f�u borist fr�ttir af einhverjum fundum Dav��s og �rna og Geirs og vi� fylgdumst me� �v� og �g man a� �g ba� J�n ��r a� forvitnast um �a�, �g ba� hann a� hringja � Tryggva ��r, en �eir voru �g�tis kunningjar. J�n hringdi � Tryggva, a� m�r heyrandi, og gekk mj�g � hann � laugardeginum, og hinn bara fullyrti alveg „nei, nei, ekkert a� gerast, bara fara yfir bankana, fors�tisr��herra var a� koma heim“, og bara alveg bl�kalt. Og J�n tr��i honum og vi� bara l�ka, ma�ur reiknar ekki me� �v� a� �a� s� alltaf veri� a� lj�ga a� manni.“ (bls. 16 � 7. bd. Sk�rslunnar (leturbreytingar eru m�nar)

Taki� eftir �v� a� Ingibj�rg S�lr�n hringir svo � J�n ��r daginn eftir og segir honum a� m�ta � fund �ar sem Bj�rgvin G. Sigur�sson hef�i me� r�ttu �tt a� sitja. „A�spur�ur hvort honum [�.e. J�ni ��r] hef�i ekki ��tt s�rstakt a� Bj�rgvin G. Sigur�sson v�ri ekki kalla�ur til svara�i J�n: „J�, j�, �g bara er ekki a� spyrja sl�kra spurninga.“ (bls. 25 � 7. bd. Sk�rslunnar). Ingibj�rg S�lr�n gekk m.a.s. svo langt � �v� a� halda Bj�rgvini G. Sigur�ssyni fyrir utan �a� a� koma a� �essum m�lum, sem heyr�u undir hans emb�tti, a� h�n sendir i�na�arr��herra sem segist ekki hafa hundsvit � bankam�lum og bi�ur hann s�rstaklega um a� l�ta ekkert uppi um m�li� vi� hann!

�a� �arf enginn a� �mynda s�r anna� en a� Ingibj�rg S�lr�n hafi komi� sl�ku a� vi� J�n ��r Sturluson l�ka en sennilega var �a� miklu fyrr. E.t.v. �tti h�n ekki hugmyndina a� �v� a� Bj�rgvin G. Sigur�sson var �annig r�ndur v�ldum sem vi�skiptar��herra en hennar var verkna�urinn!

Enda sag�i h�n sj�lf � �v�ntri r��u sem h�n h�lt � flokkstj�rnarfundi Samfylkingarinnar sem var haldinn � tilefni af �tkomu Ranns�knarsk�rslunnar: „�g kem h�r upp bara til a� segja ykkur a� �egar �g horfi yfir �essi tv� �r �� finnst m�r �g hafa brug�ist.� (Sj� h�r (leturbreytingar eru m�nar)) Og sennilega blandast engum hugur um �a� a� �a� ger�i h�n og �a� mj�g alvarlega! �ess vegna s�tir �a� fur�u a�: „Ranns�knarnefndin [hafi] komist a� �eirri ni�urst��u a� [Ingibj�rg S�lr�n G�slad�ttir] hafi ekki gerst sek um mist�k e�a vanr�kslu � starfi.“ (Sj� s�mu heimild).�

Ranns�knarsk�rsla Al�ingis�a� var heldur ekki Ingibj�rg S�lr�n sem a� lokum hringdi � Bj�rgvin G. Sigur�sson heldur J�hanna Sigur�ard�ttir. H�n haf�i fylgst me� afar �lj�sum fr�ttum b��i � laugardags- og sunnudagskv�ldinu. Eftir afar lo�in tilsv�r Geirs H. Haardes vi� spurningum fr�ttamanna var�andi �a� um hva� v�ri veri� a� funda svo st�ft �essa helgi hringdi h�n � Geir H. Haarde sunnudags- kv�ldi� 28. september en f�kk l�ti� upp �r honum.

N�st hringdi h�n � Bj�rgvin G. Sigur�sson sem h�n segir a� hafi algj�rlega komi� af fj�llum (sj� bls. 35 � 7. bd. Sk�rslunnar). A� sj�lfs�g�u veltir ma�ur �v� fyrir s�r a� fyrst f�lagsm�lar��herrann fannst �a� svo dularfullt hva� fors�tisr��herrann v�ri a� bard�sa ni�ur � Stj�rnarr��i me� hagfr��ingum a� hann l�t ver�a a� �v� a� spyrja hann beint �t � �a� hvers vegna sl�kt hvarfla�i ekki a� vi�skiptar��herranum?

�a� er anna� sem �g vil benda s�rstaklega � var�andi �a� sem kemur fram hj� J�h�nnu en �a� er �a� hvernig h�n fr�tti af ni�urst��um fundarhaldanna �essa s��ustu daga septemberm�na�ar �ri� 2008. H�n segir a� J�n ��r Sturluson hafi hringt � sig og greint s�r fr� �eirri ni�urst��u r��herranna: Geirs H. Haardes, �rna M. Mathiesens og �ssurar Skarph��inssonar a� r�ki� yfirt�ki Glitni. A�spur� um �a� hvort J�n ��r hef�i veri� a� leita sam�ykkis e�a afst��u hennar e�a hvort �ssur Skarph��insson hef�i hringt � hana segir h�n:

„Nei. Bara segja m�r ni�urst��una sem �� var komin.“ J�hanna sag�ist ekki hafa liti� �annig � samtali� a� veri� v�ri a� leita eftir sam�ykki hennar. J�hanna sag�ist heldur ekki minnast �ess a� �ssur Skarph��insson hef�i r�tt vi� sig e�a reynt a� hafa samband vi� sig �etta kv�ld.“ (bls. 35 � 7. bd. Sk�rslunnar)

�etta stangast � vi� �a� sem �rni M. Mathiesen og �ssur Skarph��insson halda fram. �rni segir a� hann hafi „tali� a� Geir H. Haarde og �ssur hef�u hringt � a�ra r��herra til a� afla sam�ykkis �eirra.“ (bls. 26 � 7. bd. Sk�rslunnar) � t�lvubr�fi sem �ssur sendi ��runni Sveinbjarnard�ttur, umhverfisr��herra, a�fararn�tt 29. september kemur fram a� hann og J�n ��r hafi hring � a�ra r��herra Samfylkingarinnar og hann hafi sam�ykkt till�guna um yfirt�ku r�kisins � Glitni � samr��i vi� Ingibj�rgu S�lr�nu. �st��an fyrir �essu br�fi segir hann vera �� a� ekki n��ist � ��runni � s�ma.

�g gat ekki fundi� �a� a� Geir H. Haarde hef�i veri� spur�ur �t � �a� hvort e�a hvernig leita� hef�i veri� sam�ykkis annarra r��herra � r�kisstj�rninni hva� var�a�i �� �kv�r�un a� r�ki t�ki yfir Glitni.

Anna� sem �g vil draga s�rstaklega fram h�r er a�: Sk�rslut�kur ranns�knarnefndar Al�ingis og gagna�flun hafa ekki gefi� til kynna a� yfirv�ld hafi noti� nokkurrar r��gjafar innlendra e�a erlendra utana�komandi s�rfr��inga �egar �kv�r�unin [um yfirt�kuna] var tekin.“ (bls. 28. � 7. bd. Sk�rslunnar) En eins og flestum er sennilega � fersku minni birti fors�tisr��uneyti� fr�ttatilkynningu um yfirt�ku r�kisins � Glitnis-banka � vefs��u sinni a� morgni m�nudagsins 29. september 2008. �ar sag�i m.a:

„Gert hefur veri� samkomulag milli r�kisstj�rnar �slands og helstu eigenda Glitnis banka hf. a� h�f�u samr��i vi� Se�labanka �slands og Fj�rm�laeftirliti� um a� r�kissj��ur leggi bankanum til n�tt hlutaf�. �etta er gert me� hli�sj�n af �r�ngri lausafj�rst��u Glitnis og einstaklega erfi�um a�st��um � al�j��legum fj�rm�lam�rku�um um �essar mundir.“ [...] „R�kissj��ur stefnir ekki a� �v� a� eiga eignarhlutinn � bankanum til langframa. Tilgangurinn me� �essari a�ger� er a� tryggja st��ugleika � fj�rm�lakerfinu.“ (bls. 36 � 7 bd. Sk�rslunnar (leturbreytingar eru m�nar))

Landr�� e�a valdar�n?

Eins og �g hef marg�treka� s�nist m�r �a� engum vafa undirorpi� a� r��herrar hrunstj�rnarinnar Landr��akossinnhafi allir gert sig seka um „st�rfellda e�a �treka�a vanr�kslu og st�rkostlegt �byrg�arleysi gangvart hagsmunum r�kisins me� a�ger�um s�num og/e�a a�ger�arleysi enda hefur �a� n� �egar „skert [...] frelsi og sj�lfforr��i landsins.“ (sj� d-li� 8. gr. Laga um r��herra�byrg�).

�g � erfitt me� a� skilgreina ofantali� sem anna� en landr�� enda er �tsk�ring �slenskrar or�ab�kar � or�inu �essi: 1. l�gfr. brot gegn �ryggi e�a sj�lfst��i r�kis �t � vi� e�a inn � vi�, f��urlandssvik“ (bls. 860) en �a� er l�ka �nnur alvarleg s�k sem a.m.k. r��herrah�purinn, sem kom a� �kv�r�uninni um yfirt�ku Glitnis, ger�i sig seka um en �a� er valdar�n. M.�.o. �essi h�pur r�ndi a.m.k. Bj�rgvin G. Sigur�sson �eim v�ldum sem voru hans sem vi�skiptar��herra (Sj� h�r og h�r 13. gr.)�

Mi�a� vi� �a� hversu st�rkostlegar �kvar�anir voru teknar s��ustu dagana � september finnst m�r heldur engum bl��um um �a� a� fletta a� �a� �tti a� bo�a til r��herrafundar enda segir � Stj�rnarskr�nni: „17. gr. R��herrafundi skal halda um n�m�li � l�gum og um mikilv�g stj�rnarm�lefni.Svo skal og r��herrafund halda, ef einhver r��herra �skar a� bera �ar upp m�l. [...]“ �g get heldur ekki skili� 16. gr. ��ru v�si en svo a� �a� hef�i �tt a� bera �kv�r�unina um yfirt�ku r�kisins � Glitni undir forsetann l�ka. 16. gr. „[...]L�g og mikilv�gar stj�rnarr��stafanir skal bera upp fyrir forseta � r�kisr��i.“ (Sj� h�r)
�
�a� getur ekki talist e�lilegt a� r��herrarnir sem t�ku �kv�r�unina um yfirt�ku r�kisins � Glitni bo�u�u ekki til r��herrafundar � tilefni �eirrar stj�rnarr��st�funar a� leggja Glitni til hlutafj�rmagn upp � 84 milljar�a kr�na! �a� getur heldur ekki talist e�lilegt hvernig Ingibj�rg S�lr�n banna�i a� Bj�rgvin G. Sigur�sson k�mi a� mikilv�gum �kv�r�unum sem var�a�i vi�skipta- og efnahagsm�l landsins. � �essu sambandi �ykir m�r l�ka �st��a til a� draga 6. gr. Laga um r��herra�byrg� fram en �ar segir:

Hver r��herra ber �byrg� � stj�rnarerindum �eim, sem �t eru gefin � hans nafni, nema �kv�r�un s� �n hans atbeina tekin af undirmanni, sem til �ess hefur heimild samkv�mt venju, e�a e�li m�ls, e�a starfsma�ur hafi vanr�kt a� leggja erindi fyrir r��herra. R��herra ver�ur �� einnig s�ttur til �byrg�ar fyrir �v�l�kar �kvar�anir, ef honum hefur veri� um ��r kunnugt og hann hefur l�ti� ��r vi�gangast �n �ess a� gera vi�eigandi r��stafanir til a� koma � veg fyrir ��r. (Sj� h�r)

�g reikna me� a� �a� s�u fleiri en m�r sem finnst �a� � h�sta m�ta undarlegt hvernig ranns�knarnefndin gat komist a� �eirri ni�urst��u a� Ingibj�rg S�lr�n G�slad�ttir hafi ekki gerst sek um mist�k e�a vanr�kslu � starfi. Ekki s�st �egar �a� er haft � huga hvernig h�n st�� a� �v� a� r�na Bj�rgvin G. Sigur�sson, vi�skiptar��herra, v�ldum s�num � gegnum a�sto�armann hans, J�n ��r Sturluson.

�eir voru �byggilega fleiri sem st��u � bak vi� �a� valdar�n en af samtali hennar vi� �ssur Skarph��insson, sem var raki� h�r framar, �� er lj�st a� h�n studdi framkv�mdina og fullkomna�i valdar�ni� sunnudaginn 28. september 2008 me� �v� a� banna a� Bj�rgvin G. Sigur�sson v�ri l�tinn vita af mikilv�gum fundarh�ldum um m�lefni sem voru � hans svi�i en sendi � hans sta� r��herra sem „hafi bara akk�rat ekkert vit � bankam�lum.fyrir h�nd Samfylkingarinnar.

E�lileg ni�ursta�a er landsd�mur
(Vi�
b�t vi� upphaflegu greinina)

N� � n�stu d�gum, v�ntanlega n�na um helgina, mun �ingmannanefndin, sem f�kk ranns�knarsk�rsluna til umfj�llunar, skila ni�urst��um s�num. �a� er �skandi a� �a� ver�i hvorki „kjarkleysi n� skortur � frumv��i sem einkanna vinnubr�g� �eirra.(8. bd. bls. 152) �annig a� ni�ursta�a hennar muni hrinda af sta� p�lit�sku uppgj�ri � efnahagshruninu, uppgj�ri vi� bankar�ningjana, breytingum � si�fer�i og �v� a� valdamenn taki �byrg�, eftirlit ver�i eflt, starfsh�ttum stj�rns�slu- og vi�skiptal�fs ver�i breytt og si�fer�i b�tt. (sj� h�r)

Nefndarmenn geta t�plega horft framhj� �eirri sta�reynd a� �eir sem b�ru �byrg�ina � �v� hvernig f�r voru ekki s�st: „oddvitar stj�rnarflokkanna, helstu fagr��herrar og r��uneytisstj�rar �eirra“� (8. bd. bls. 152 (leturbreytingar eru m�nar) �au: Atli G�slason, Birgitta J�nsd�ttir, Eygl� Har�ard�ttir, Lilja Rafney Magn�sd�ttir, Magn�s Orri Schram, Oddn� G. Har�ard�ttir, Ragnhei�ur R�khar�sd�ttir, Sigur�ur Ingi J�hannsson og Unnur Br� Konr��sd�ttir hlj�ta a� hafa dregi� s�na l�rd�ma af n�kv�mum lestri � �eirri v�ndu�u og �tarlegu greinarger� sem Ranns�knarsk�rslan er.

�a� getur ekki veri� a� neitt �eirra geti skorast undan �eirri �byrg� a� breg�ast vi� �eirri marg�treku�u sta�reynd a� ofantaldir ger�ust brotlegir gagnvart l�gum um r��herra�byrg�. �a� getur bara ekki veri� a� nokkurt �eirra geti vari� �a� a� bj��a �eim, sem vanr�ksla �eirra bitna�i har�ast �, upp � anna� en �eir �urfi a� svara fyrir sl�k umbo�ssvik gagnvart meiri hluta kj�senda... e�a hva�?

� � � � � � � � � � � � � � ����������������������������������������������������������������������������������������������������������� RS


Stj�rnv�ld g�ttu/g�ta ekki almannahagsmuna

Af Ranns�knarsk�rslunni m� lesa a� r�kisstj�rnir undanfarandi �ratuga f� allar falleinkunn fyrir andvaraleysi� sem ��r s�ndu gagnvart hagsmunum almennings. �essu ver�ur ger� miklu betri skil h�r � n�stu d�gum en a� �essu sinni er �tlunin a� gr�pa ni�ur � 8. bindinu �ar sem dregnar eru saman �lyktanir og l�rd�mar undir lok kaflans um „Stj�rns�slu og si�fer�i“ (�essi kafli spannar bls. 132-152 � 8. bindinu).

��ur er �� r�tt a� hafa �rf� or� um samr��snefndina sem viki� er a� �ar. R�tur hennar „m� rekja til fundar sem haldinn var 15. jan�ar 2004 en �ar voru stj�rnv�ldum kynntar vi�laga��tlanir sem ger�ar h�f�u veri� hj� Se�labanka �slands og Fj�rm�laeftirlitinu og t�ku mi� af samb�rilegum ��tlunum erlendis.“ (8. bd. bls. 133 (Sj� l�ka 6. bd. bls. 69-78)). R�mum m�nu�i s��ar var settur saman samr��sh�pur um fj�rm�last��ugleika og vi�br�g� vi� hugsanlegum �f�llum � fj�rm�lamarka�inum.

�

Me�limir �essa h�ps voru eftirtaldir:

��������� Bolli ��r Bollason, r��uneytisstj�ri, fors�tisr��uneytisins

��������� Baldur Gu�laugsson, r��uneytisstj�ri fj�rm�lar��uneytisins

��������� J�n�na L�rusd�ttir, r��uneytisstj�ri vi�skiptar��uneytisins

��������� J�nas Fr. J�nasson, forstj�ri Fj�rm�laeftirlitsins

��������� Ingimundur Fri�riksson, a�sto�arbankastj�ri Se�labankans

��������� Tryggi P�lsson, framkv�mdarstj�ri fj�rm�lasvi�s Se�labankans

�������������������������������������������������������������������������� ������(sbr. 8. bd. bls. 133)


�remur �rum s��ar, e�a dagana 20.-25. september 2007, t�ku me�limir h�psins ��tt � norr�nni vi�laga�fingu. � �fingunni var gert r�� fyrir �v� a� einn banki � hverju ��ttt�kulandanna lenti � lausafj�rvanda og �ttu menn a� breg�ast vi� �eirri st��u. Framan af f�r �fingin fram eins og r�� var fyrir gert. Hins vegar ger�ust �v�ntir hlutir hj� �slensku ��tttakendunum �egar kom a� �eim ��tti �fingarinnar a� taka �kv�r�un um �a� hvort stj�rnv�ld �ttu a� bjarga bankanum �eirra sem var kominn undir m�rk me� eigi� f�. (sbr. 8. bd. bls. 135 og 6. bd. bls. 87-89)

�Ingimundur Fri�riksson�Baldur Gu�laugsson


Allar ��ttt�ku�j��irnar, utan �sland, luku �fingunni. �eir Baldur Gu�laugsson og Ingimundur Fri�riksson �kv��u �a� � s�mtali s�n � milli a� �a� „v�ri bara skynsamlegt a� hafa ekkert � endanum sagt af e�a � um �a� hvort r�ki� mundi �tla a� koma �arna �essum banka til a�sto�ar vi� �essar a�st��ur e�a ekki.“ (8. bd. bls. 136) �etta er haft eftir Baldri Gu�laussyni enda leit hann svo � a� �essi �fing hef�i enga „herna�arlega ���ingu fyrir raunverulega greiningu manna �ar sem ekkert n�tt hef�i komi� fram.“ (6. bd. bls 8)�

�a� er r�tt a� taka �a� fram a� Tryggvi P�lsson og J�nas Fr. J�nasson taka �a� b��ir s�rstaklega fram a� �eir vildu a� �fingin hef�i veri� tekin til loka enda hef�i sl�kt komi� s�r vel vi� raunverulegar a�st��ur hausti� 2008. (sbr. 6. bd. bls. 88) En �� a� markmi�inu me� �essum skrifum sem er a� draga fram �lyktanir h�funda 8. bindisins var�andi si�fer�i og skyldur stj�rns�slunnar gagnvart umbj��endum s�num.

�

D�mi� um samr��snefndina s�nir skynsamlega vi�leitni af h�lfu stj�rnvalda til �ess a� vera vi�b�in hugsanlegum �f�llum � fj�rm�lamarka�i. Margv�slegir brestir � stj�rns�slunni ur�u til �ess a� s� vinna skila�i s�ralitlum �rangri. �st��ur �essa eru sumpart ��r a� r�herrar voru illa uppl�stir um gang m�la og �eir bera sig ekki heldur eftir uppl�singum. Fyrir viki� sinntu r��herrar ekki heldur uppl�singaskyldu sinni gagnvart �inginu.

�berandi er a� a� r��herrar reyni a� skj�ta s�r undan �byrg� me� �v� a� segja a� �eir hafi ekki veri� uppl�stir e�a a� m�lin hafi ekki veri� � �eirra k�nnu. En �a� er skylda r��herra a� afla uppl�singa hj� emb�ttism�nnum og �eir geta ekki sk�lt s�r bak vi� van�ekkingu. (Sj� h�r bls. 163) �eir bera h�fu��byrg� � krafti st��u sinnar e�a hlutverks � a� g�ta ��ru fremur almannahagsmuna sem lei�togar landsstj�rnarinnar.

Vantraust er r�kjandi me�al a�ila � stj�rnkerfinu sem hindrar l�ka a� uppl�singafl��i innan �ess s� n�gilegt. Miki� skortir � e�lileg samskipti milli r��herra. Verulega skortir � a� a� gengi� s� �r skugga um st��u m�la og a� mikilv�gar �kvar�anir s�u vel undirb�nar og r�kstuddar. Illa er haldi� utan um fundarg�gn og skr�ningu atbur�a.

Stj�rnm�lamenn og emb�ttismenn standa sem lama�ir frammi fyrir bankakerfi sem leyft var a� vaxa langt umfram getu stj�rnvalda til a� r��a vi� �a�. Kjarkleysi og skortur � frumkv��i einkenna vi�br�g� �eirra. ��tt sk�ringa megi leita � sl�mri emb�ttisf�rslu og van�rosku�um stj�rnsi�um sem eiga me�al annars r�tur � p�lit�skum r��ningum, hlj�ta oddvitar stj�rnarflokkanna, helstu fagr��herrar og r��uneytisstj�rar �eirra a� bera mesta �byrg� � �v� hvernig haldi� var � m�lum � stj�rnkerfinu. (8. bd. bls. 151-152)

�

�a� fer varla framhj� neinum a� h�fundar 8. bindisins l�ta emb�ttisgl�p �eirra sem um r��ir alvarlegum augum enda kve�a �eir �venju �ungt a� or�i � �lyktuninni h�r a� ofan. Ma�ur skyldi �ess vegna �tla a� �ingmannanefndin, sem var skipu� til a� fjalla um Sk�rsluna, muni skila �rb�tum sem taka � ofant�ldum ��ttum. Henni er nefnilega �tla� a� fjalla um eftirfarandi atri�i me� hli�sj�n af ni�urst��um ranns�knarnefndarinnar sem vann a� Ranns�knarsk�rslunni.

�

a.������ Almennt p�lit�skt uppgj�r � efnahagshruninu
�ingmannanefndin mun taka afst��u til �lyktana � sk�rslu ranns�knarnefndarinnar um �st��ur efnahags�fallanna og hva�a l�rd�m megi draga af �eim.

b.����� Breytingar � l�gum og reglum
�ingmannanefndin mun fylgja eftir �bendingum ranns�knarnefndarinnar um �skilegar breytingar � l�gum og reglum er mi�a a� �v� a� hindra a� efnahagsleg �f�ll endurtaki sig. Nefndin getur lagt fram lagafrumv�rp og �ings�lyktunartill�gur e�a v�sa� einst�kum �bendingum til fastanefnda �ingsins.

c.������ Mat � �byrg�
� sk�rslu ranns�knarnefndarinnar ver�ur lagt mat � �byrg� � hugsanlegum mist�kum og vanr�kslu stj�rnvalda sem �ttu ��tt � hruninu. Gefi ni�urst��ur ranns�knarnefndarinnar tilefni til mun �ingmannanefndin taka afst��u til framg�ngu r��herra � a�draganda hrunsins.

����� �ingmannanefndin mun einnig fjalla um eftirlit me� fj�rm�lastarfsemi, starfsemi fj�lmi�la, starfsemi fj�rm�lafyrirt�kja og a�ra starfsemi � vi�skiptal�finu, starfsh�tti og si�fer�i. (Sj� h�r)

�

Var�andi �essa ��tti hl�tur �ingmannanefndin a� taka mi� af �eim atri�um sem h�fundar 8. bindisins setja ni�ur sem l�rd�m sem �arf a� draga var�andi �a� sem � undan er gengi�. � framhaldi af �lyktuninni h�r a� ofan fylgja eftirfarandi l�rd�mspunktar sem m�tti �tla a� nefndin taki mi� af vi� uppgj�ri�, breytingartill�gur s�nar og mat � �byrg�:

  • Efla �arf fagmennsku og st�rb�ta vinnubr�g� innan stj�rns�slunnar, svo sem me� vanda�ri gagnaf�rslu og sk�rari bo�lei�um milli emb�ttismanna og stj�rnm�lamanna.
  • Stj�rnm�lamenn og emb�ttismenn �urfa a� setja s�r si�areglur sem draga fram og skerpa �� �byrg� og skyldur sem felast � st�rfum �eirra. Efla �arf �� hugsun me�al stj�rnm�lamanna a� starf �eirra er ��ru fremur �j�nusta vi� almannaheill.
  • Takmarka �arf p�lit�skar r��ningar innan stj�rns�slunnar vi� a�sto�armenn r��herra, eins og kve�i� er � um � l�gum.
  • Skerpa �arf �kv��i um r��herra�byrg�, svo sem me� �v� a� sk�ra uppl�singaskyldu r��herra gagnvart Al�ingi og r�kisstj�rn. (8. bd. bls. 152)
��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� RS

Eftirlitsa�ilarnir �urfa a� l�ra

��r eru blendnar tilfinningarnar sem hellast yfir �ann sem les Ranns�knarsk�rsluna spjaldanna � milli. Lesandinn kemst vart hj� �v� a� finna til dj�prar vandl�tingar gagnvart �eim sem brug�ust og leyf�u bankahruninu a� eiga s�r sta�. �a� getur nefnilega ekki fari� fram hj� neinum sem les a� vi�varanirnar voru �talmargar en �a� er sem allir sem g�tu brug�ist vi� hafi lagst � eitt vi� a� lei�a ��r hj� s�r og l�ta sem ekkert v�ri. Vi�leitnin � �� �ttina eru svo himinhr�pandi a� � reynd er ekki h�gt a� kalla hana anna� en v�svitandi blekkingar!

H�r ver�ur gripi� ni�ur � 8. bindinu �ar sem settar eru fram �lyktanir og l�rd�mur � lok kaflans: „Starfsh�ttir og sj�lfst��i eftirlitsstofnana“ (hann spannar bls. 116-132)

Se�labankinnFj�rm�laeftirliti�

Fj�rm�laeftirliti� og Se�labankinn brug�ust meginhlutverkum s�num � a�draganda bankahrunsins. Eftirliti me� einst�kum fj�rm�lastofnunum var verulega �f�tt og ekki t�kst a� tryggja fj�rm�last��ugleika � �slensku efnahagskerfi. � samr�mi vi� �hugmyndir stj�rnvalda var b�nkunum leyft a� vaxa langt �r h�fi fram sem leiddi til �ess a� vi� �� var� ekki r��i�.

Eftirlitsstofnanirnar
s�ndu ekki n�gilegt sj�lfst��i gagnvart st�ru �slensku vi�skiptab�nkunum �remur � a�draganda bankahrunsins og n�ttu s�r ekki valdheimildir s�nar sem skyldi. [...] S� lei� sem farin var hj� Fj�rm�laeftirlitinu, a� l�ta � bankana sem samherja � bar�ttunni gegn sl�mum vi�skiptah�ttum, var ekki v�nleg � �eirri l�tt �rosku�u bankamenningu sem h�r var.

Lagahyggja er �berandi � starfi b��i Fj�rm�laeftirlitsins og Se�labankans sem missa fyrir viki� heildars�n. �etta s�st til a� mynda af afskiptum �eirra af innl�nsreikningum Landsbankans erlendis. Hvorug stofnunin beitti s�r �kve�i� og markvisst fyrir �v� a� gripi� v�ri til �byrgra r��stafana var�andi Icesave-innl�nsreikningana.

[...] Fyrirgrei�sla Se�labankans vi� vi�skiptabankana �egar l��a f�r � �ri� 2008, �n �ess a� ganga �r skugga um grei�slugetu �eirra og hversu traust ve� �eirra v�ru, ver�ur a� teljast ��byrg me�fer� almannafj�rmuna. Stofnanirnar fengu villandi uppl�singar fr� b�nkunum en gengu ekki n�gilegar �r skugga um tr�ver�ugleika �eirra. Bankarnir voru l�tnir nj�ta vafans en hagsmunir almennings fyrir bor� bornir. (8. bd. bls. 131)


� lok kaflans benda h�fundar 8. bindisins � sinn h�gv�ra h�tt � �a� hva�a l�rd�ma �urfi a� draga af �v� hvernig ofantaldar eftirlitsstofnanir brug�ust skyldum s�num.

  • Styrkja �arf faglega innvi�i, uppl�singakerfi og lagaheimildir Fj�rm�laeftirlitsins og Se�labankans sem geri �eim betur kleift a� r�kja skyldur s�nar og g�ta almannahagsmuna.
  • Fj�rm�lastofnunum veri� aldrei aftur leyft a� vaxa umfram getu eftirlitsstofnana til �ess a� sinna skyldum s�num me� raunh�fum h�tti. St�r� fj�rm�lastofnana �arf a� taka mi� af sm�� �j��arinnar.
  • Sporna �arf gegn aukinni lagahyggju me�al �eirra fagst�tta sem starfa � eftirlitsstofnunum me� b�ttri menntun �eirra og starfs�j�lfun. (8. bd. bls. 131-132)
�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� RS

N�sta s��a �

Um bloggi�

Rannsóknarskýrslan

Höfundur

Rannsóknarskýrslan
Rannsóknarskýrslan
Leshópur Rannsóknarskýrslu Alþingis. Markmið hópsins er að lesa saman skýrsluna, ræða efni hennar saman og á opinberum vettvangi og miðla henni og þeim lærdóm sem draga má af henni til almennings.
Jan. 2025
S M � M F F L
      1 2 3 4
5 6 7 8 9 10 11
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31  

N�justu myndir

  • ...ogforsetahj
  • ...urogutrasin
  • ...dsbanka2007
  • ...rgolfurgumm
  • ...golfur-geir

Heims�knir

Flettingar

  • � dag (25.1.): 1
  • Sl. s�larhring: 1
  • Sl. viku: 3
  • Fr� upphafi: 681

Anna�

  • Innlit � dag: 1
  • Innlit sl. viku: 3
  • Gestir � dag: 1
  • IP-t�lur � dag: 1

Uppf�rt � 3 m�n. fresti.
Sk�ringar

Innskr�ning:

Gleymt lykilor�?
Haf�u samband