Cehia

Flambura di Cehia

Ethnosimvolo ali Cehia

Cehia tu Europa

Republica Cehia (Česká republika, literal s-tradutse ca Republica cechescã), pi shcurtu s-dzãse shi Česko (Cehia) easte stat tu Unia europeanã shi tu Europa tsentralã. Cehia are sinurle cu Polandia tu Aratsile-Datlu, Ghermãnia tu Westu shi Aratsile-Westu, Austria tu Datlu shi Slovachia tu Notlu. Republica cecã easte membrã ali NATO dit anlu 1999 shi ali Unia europeanã dit anlu 2004. Idghia ashitse easte membrã tu Organizatsia ti Securitate shi Cooperatsia tu Europa (OSCE). Ca unã membrã ali OSCE, lucãrle ali Republica cecã di nãforã sãntu monitorats dupu mandatlu ali Comisia Helsinki di SUA. Di tu 1 ianar 2009 pãnã 30 di Cirishar 2009, Republica cecã u-avea Prezidentsia ali Consiliulu ali Unia europeanã.

Cãsãbãlu capital: Praga

Divizia administrativã

Di anlu 2000, Republica cecã sã-mpartsa tu treisprã reghionji (cecheashce: kraje) shi cãsãbãlu capital Praga. Cathi reghion are Asemblea a lui reghionalã (krajské zastupitelstvo) shi hejtman (tsi s-tradutsirã ca "prezident a reghionlui"). Tu Praga, puterle a hejtmanlui sãntu ãmpãrtsate anamisa di consiliulu a cãsãbãlui shi celniclu a cãsãbãlui.

Di ninte Cehia avea shaptedzãts shase districtsã (reghionj) (okresy) deadun cu trei "cãsãbadz statutori" (fãrã di Praga, tsi avea un status spetsial) cai u-chirurã importantsã a lor tu anlu 1999 cu reforma administrativã; districtsã armasirã ca ãmpãrtsare teritorialã shi sãntu shiderle a institutsiilor importante a administratsiiljei di stat.

Mapa a Republicãljei ceca cu reghionjlji.

Mapa cu districtsã.

(Regh. di amaxe)	Reghion	C. Capital	Populatsia (2004 est.)	Populatsia (2010 est.)
A	Cãsãbãlu capital Praga (Hlavní město Praha)		1,170,571	1,251,072
S	Reghion tsentral ceh (Středočeský kraj)	ufitsiurle sãntu tu Praga (Praha)	1,144,071	1,256,850
C	Reghion Ceh di Notlu (Jihočeský kraj)	České Budějovice	625,712	637,723
P	Reghion di Pãlzenj (Plzeňský kraj)	Pãlzenj	549,618	571,831
K	Reghion di Carlovi Vari (Karlovarský kraj)	Carlovi Vari	304,588	307,380
U	Reghion di Usti nad Labem (Ústecký kraj)	Usti nad Labem	822,133	835,814
L	Reghionlu di Liberets (Liberecký kraj)	Liberets	427,563	439,458
H	Reghion di Hradets Cralove (Královéhradecký kraj)	Hradets Kralove	547,296	554,370
E	Reghion di Pardubitse (Pardubický kraj)	Pardubitse	505,285	516,777
M	Reghion di Olomouts (Olomoucký kraj)	Olomouts	635,126	641,555
T	Reghion di Morava-Silezia (Moravskoslezský kraj)	Ostrava	1,257,554	1,244,837
B	Reghion di Morava di Dat (Jihomoravský kraj)	Brno	1,123,201	1,152,819
Z	Reghion di Zlin (Zlínský kraj)	Zlin	590,706	590,527
J	Reghion di Visocina(Vysočina)	Yihlava	517,153	514,805

Relighia

Republica cecã deadun cu Estonia, staturle norditse, Gallia, Olanda shi Zelanda Nao are unã di nai ma putsãn relighioze populatsiur tu lume. Tu istorie, Cehlji ira caracterizats ca un popul "tolerant shi indeferent cãtrã relighia". Dupu anumirare di anlu 2001, 59% di statlu sãntu aynostits, atheishci shi nipistipsits, 26,8% sãntu Romacatholits shi 2,5% sãntu Protestantsã. Dupu anumirare, systemlu di piste tsi creashce anamisa di anumirirle di anljlji 1991 shi 2001 easte atsel di fãrã relighie, tsi crishce pi 19,1 la sutã. Crishcinizmo spunea unã crishcire negativã nai ma multu la Bisearica Romacatholicã tsi chirea 1 miliunj di membrurã a ljei tu 10 anji. Populatsia nai ma mare easte fãrã relighie tsi crishce cu aproape di 2 milionji di ominj.

Dupu ancheta di Eurobarometer tu anlu 2005, 19% di tsitizenjlji ceheshci spusirã cã "pistipsecu cã are Dumnidzã" (tsi easte tu loclu defther cu nai ma putsãn numir anamisa di staturli di Unia europeanã dupu Estonia, tsi are 16%), a 50% spusirã cã "pistipsescu cã existeadzã tsiva cã un spirit icã puteare yia" shi 30% spusirã cã "nu pistipseascã cã existeadzã nitsi spirit, nitsi Dumnidzã nitsi puteare yia".

Culturã

Muzica

Muzica tu Republica cecã are zãrtsinj shi tu opera di analtã culturã shi symfonia shi tu muzica traditsionalã di Cehia (Bohemia) shi Morava. Diverzitate culturalã shi araspãndire sãntu aspectsã multu importante tu muzica cecã. Compozitorlji ira sum mare influentsã di muzica traditsionalã; jazzlu shi muzicã bluegrass s-adrarã multu populare; pop muzicã partsial s-fãtsea di hiturlji tu limba anglicheascã cãntats pi limba cecã (nai ma multu tu anjlji 1960-1989). Anamisa di compozitorlji na mãri sãntu: Jan Dismas Zelenka, Josef Mysliveček, Leoš Janáček, Antonín Dvořák, Bohuslav Martinů, and Bedřich Smetana.

Politica

• 
  Protlu Prezidentu a Republicãljei cecã, Václav Havel
• 
  Václav Klaus Prezidentulu a Republicãljei di azã

Republica cecã easte democratia cu reprezentatsia parlamentarã cu multu partiur, cu un Prim-Ministru ca cap ali guvernmentu. Parlamentul(Parlament České republiky) are dao odadz, cu Oda a Deputatslor (Poslanecká sněmovna) (200 di membri) shi Senatlu(Senát) (81 di membri).

Prezidentulu a Republicãljei cecã s-aleagã cu unã sesia deadun a Parlamentului ti mandat di tsintsi di anj, cu posibilitate di nica dao mandats. Prezidentulu easte caplu formal a statlui cu puterle limitate spetsifitsi, di cai nai ma importante sãntu s-le da nãpoi nomurle tu Parlamentulu, ta s-nomineadzã giudicãtori di Giudicatã constitutsionalã dupu tsi lipseashce Senatlu ta s-da izine shi ta s-u dispearsã Parlamentulu cãndu situatsia spetsialã shi spetsificã. Idhyia ashi u-bagã pi loclu Prim-Ministrulu, cãcum shi alantile membrã tu cabinetlu dupu propunirã a Prim-Ministrului.

Prim-Ministrulu easte cap a guvernmentului shi are mare puteare, deadun cu ãndriptate ta s-u facã aghenda ti politicã di nãfoarã shi domesticã, ta s-u mobilizeadzã multsime parlamentarã shi s-aleagã minishtsrã di guvernmentu.

Membrãlji ali Oda a Deputatslor s-aleagã ti un mandat ti patru anj cu reprezentatsia proportsionalã, cu prag ti votare di 5%. Are 14 reghionji ti votare, cai sãntu idhyii cu reghionjlji administrative a statlui. Oda a Deputatslor, cai yine dupu Consiliulu Natsional Ceh, le-are puterle shi responsabilitãtsle di parlamentulu federal (tora nifunctsional) tu Cehoslovachia di ninte.

Membrãlji a Sentalui s-aleagã tu reghionji cu un reprezentu dupu votare tu dao rundzã ti un mandat di shase anji, cu alidzerle ti unã la treile cathi anj tu toamnã. Protile alidzeri ira tu anlu 1996. Aranjmanlu aestu easte dupu modela a Senatlui di SUA, ama ti cathe postu easte cu idhyia marime shi systemlu ti votare easte tu dao rundzã. Senatlu nu easte popular anamisa di publicã shi multu putsãnji yinã ta s-votã, totãna easte cãtrã 30% tu runda protã, shi cãtrã 20% tu runda deftherã.

Protlu Prezidentu a Republicãljei cecã dupu Revolutsia easte Václav Havel a Prezidentulu di azã easte Václav Klaus.

Izvuri di Nuntru

• Cãsãbadzlj ali Cehia