Izvorni kod stranice Bitka na Marici

{{Infokutija vojni sukob
|sukob=Bitka na Marici
|dio=Otomanskih evropskih osvajanja
|slika = BG-1371.jpg
|opis_slike=Otomansko napredovanje nakon Bitke na Marici
|datum=[[26. 9.|26.9.]] [[1371]] 
|mjesto=pokraj rijeke [[Marica (rijeka)|Marice]] 
|rezultat=odlučna [[otomansko Carstvo|otomanska]] pobjeda<ref>Sedlar, Jean W., ''East Central Europe in the Middle Ages, 1000-1500'', ([[University of Washington Press]], 1994), 385. {{en icon}}</ref>
| teritorija =
|strana1=Dinastija Mrnjavčević
|strana2={{flag|Otomansko Carstvo|1383}}
|komandant1=[[Vukašin Mrnjavčević]]<br /> [[Uglješa Mrnjavčević|Jovan Uglješa]]
|komandant2=[[beglerbeg]] Lala Šahin Paše
|snaga1= između 50.000 i 70.000
|snaga2=oko 4.000
|gubici1= unišenje cjelokupne vojske<ref>Rossos, Andrew, ''Macedonia and the Macedonians'', (Hoover Institution Press Publications, 2008), 40. {{en icon}}</ref>
|gubici2= 
}}
'''Bitka na Marici''' ili '''Bitka kod Černomena''' je bitka koja se zbila na rijeci [[Marica (rijeka)|Marici]] u petak [[26. 9.|26.9.]] [[1371]] između snaga [[Otomansko Carstvo|Otomanskog carstva]] pod vodstvom [[Rumelija|rumelijskog]] [[beglerbeg]]a Lale Šahin Paše i [[Historija srednjovjekovne Srbije|srpskih]] snaga koje su brojale oko 60 000 ljudi ([[Bizantsko Carstvo|bizantski]] historičar [[Laonik Halkokondil|Halkokondil]] navodi 70 000 ljudi). Srpsku vojsku predvodili su kralj [[Vukašin Mrnjavčević|Vukašin]] i njegov brat [[despot]] [[Uglješa Mrnjavčević|Jovan Uglješa]]<ref>[http://www.promacedonia.org/ki/ki_22.htm K.Jirecek,History of the Bulgarians,str.382]{{en icon}}</ref><ref>[http://www.google.com/books?id=QDFVUDmAIqIC&printsec=frontcover&source=gbs_slider_thumb#v=onepage&q&f=false J.V.A Fine, The Late Mediaeval Balkans, str.379.] {{en icon}}</ref>, koji su poginuli u ovoj bitci.

== Tok bitke ==

{{izdvojeni citat|Kad se Bog razgnevi na hrišćane zapadnih strana, i podiže despot Uglješa sve srpske i grčke vojnike, i brata svoga Vukašina kralja, i mnoge druge velmože, oko šezdeset hiljada izabrane vojske, i pođoše u Maćedoniju na izgnanje Turaka, ne prosudivši da niko nije mogućan nasuprot stati božjemu gnevu. Njih, dakle, ne izgnaše, nego sami od njih biše ubijeni, i onde njihove kosti padoše, i ostaše nepogrebene, i veliko mnoštvo od njih umre od oštra mača, neki biše odvedeni u ropstvo, a neki od njih, izbegavši, i dođoše.<ref name="Fajfrić-Brankovići">[http://www.rastko.rs/kosovo/istorija/zfajfric-brankovici.html Željko Fajfrić: Sveta loza Brankovića, elektronsko izdanje knjige iz 1999.]</ref>|Zapisi Isaije monaha}}

Pojedini historičari navode [[1367]] ili čak [[1363]] kao godinu kad se bitka odigrala, ali se svi u jednom slažu da se bitka odigrala kod Černomena, današnje grčko selo Ormenio u [[Prefektura Evros|Prefekturi Evros]] 20-tak km od [[Jedrene|Drinopolja (današnji Edirne)]], na polju koje Turci navodno i dan danas zovu ''Sırp Sındığı'' - Groblje Srba pored rijeke Marice.

Otomanske snage iako malobrojnije pobijedile su srpske snage prvenstveno zbog bolje taktike, oni su izveli noćni konjički napad na srpski logor i u metežu koji je zavladao ubili srpske vođe i potpuno razbili srpsku vojsku, koju su natjerali u Maricu gdje se većina vojnika utopila.
Ubrzo nakon te bitke Turci su zauzeli utvrđene gradove [[Drama, Grčka|Dramu]], [[Kavala|Kavalu]] i [[Ser]]es zapravo cijelu [[Makedonija (Grčka)|istočnu Makedoniju]].

Vukašina je naslijedio njegov sin Marko Mrnjavčević, poznatiji kao [[Kraljević Marko]], ali nije uspio održati srpske posjede, i nedugo nakon bitke postaje turski [[vazal]]. Ova bitka predstavlja početak otomanskog osvajanja teritorija ''Romanije'' - krajeva kojima je vladao [[Dušan Nemanjić|Car Dušan]].

=== Pozadina Bitke i mogući povod ===

{{izdvojeni citat|Ah, užasno bijaše gledati! Osta zemlja od sviju dobara prosta, pa nesta i ljudi i životinja i različitih plodova; ne bijaše ni knjaza ni vožda; niti nastavnika među ljudima, ni izbavitelja ni spasitelja, već se svi ispuniše strahom od Turaka, i hrabra srca junačkih muževa pretvoriše se u najslabija ženska srca....<ref name="Rotković">[http://www.montenegrina.net/pages/pages1/istorija/nemanjici/zeta_u_drzavi_nemanjica.htm Dr Radoslav Rotković: ZETA U DRŽAVI NEMANJIĆA (1186 -1356)]</ref>|Zapis monaha Isaije}}

Najstariji srpski izvor, kao što je „Zapis monaha Isaije“ kao povod za početak sukoba između [[Srbi|Srba]] i [[Otomansko Carstvo|Turaka]] navodi namjeru Despota Uglješe, da zajedno sa svojim bratom kraljem Vukašinom protjera [[Turci|Turke]] iz ''Romanije'' (tadašnji naziv za [[Bizantsko Carstvo|bizantske]] krajeva pod srpskom vlašću), u koji su oni uspjeli prodrijeti; [[Makedonija]] i [[Trakija]]).

Po njemačkom historičaru Zinkeisenu, koji se poziva na turske izvore, rat između Srba i Turaka izbio je nakon što su Turci zauzeli grad [[Plovdiv]], on tvrdi da se komandant gradske posade uspio probiti do srpskog kralja i nagovoriti ga da pokrene vojsku protiv Turaka. Ondašnji turski izvori kao uzrok bitke navode da je cilj srpske vojne bio zauzeti [[Jedrene|Edirne]] i odbacivanje tada malobrojnih otomanskih snaga pod komandom begler-bega Lala-Šahina iz [[Evropa|Evrope]] u [[Anatolija|Anatoliju]] ([[Mala Azija]]).

Suvremeni historičari smatraju da nije postojao nikakav konkretan povod za sukob.{{Citation needed|date=January 2023}} Prema njima, Despot Uglješa, čija država se prva nalazila na pravcu turskog napredovanja, shvatio je opasnost koji je predstavljao otomanski prodor u Evropu i na [[Balkan|Balkanski poluotok]]. Tad su otomanski teritoriji u Evropi i na Balkanu bili mali - u obliku klina. Otomanska vojska uspjela je osvojiti nekoliko dobro utvrđenih gradova, od kojih je najveći bio [[Jedrene|Drinopolje]], i na taj način stvorili mostobran za daljnja osvajanja u [[Evropa|Evropi]]. Uglješa je mudro izabrao povoljan trenutak za napad na Drinopolje, jer se tad sultan Murat sa glavninom otomanskih snaga nalazio u Maloj Aziji držeći pod opsadom grad Bigu, dok je u Drinopolju bio manji turski garnizon pod komandom Lale Šahin Paše.

=== Sudionici bitke ===
Na srpskoj su strani, pored vojske despota Uglješe, sudjelovale i snage kralja Vukašina. Sporno je pitanje jesu li i koji srpski velikaši također sudjelovali u pohodu na Turke. Turski izvori navode da su pored kralja i "kraljevih nevjernika" u bitci sudjelovale vojvode i vlastela iz [[Bosna|Bosne]], [[Ugarska|Ugarske]] i [[Vlaška (kneževina)|Vlaške]]. Bizantski historičar iz [[15. vijek|15. st.]], [[Laonik Halkokondil]] spominje samo Uglješu i Vukašina, dok je u zapisima monaha Isaije zapisano da je Uglješa digao „sve srpske i grčke vojnike i brata svojega Vukašina kralja“ kao i „mnoge druge velmože,...negdje do šestideset tisušt izabrani vojski“.

Prema srpskom historičaru iz [[19. vijek|19. st.]] [[Stojan Novaković|Stojanu Novakoviću]], „srpske velmože“ koji su se pridružili Uglješi i Vukašinu najvjerojatnije su bili despoti Dejanovići i vojvoda Bogdan. Despoti iz sjeverozapadnih srpskih krajeva nisu sudjelovali u ovoj bitci. [[Zeta (država)|Zetski]] despoti [[Balšići]], koji su inače bili u dobrim odnosima s Vukašinom Mrnjevčevićem, najvjerojatnije nisu sudjelovali u bitci jer su ubrzo nakon Vukašinog poraza preoteli [[Prizren]] od njegova sina [[Kraljević Marko|Marka Mrnjevčevića]], [[Hercegovina|hercegovački]] despot [[Nikola Altomanović]] također nije mogao sudjelovati u bitci jer je bio u ratu s Vukašinom; despoti [[Lazar Hrebeljanović|Lazar]] i Brankovići nisu imali interesa sudjelovati u bitki na taj način učvrstiti Vukašinov položaj kao kralja i nasljednika [[Stefan Uroš|Cara Uroša]] čiju su vlast, makar i formalno, još uvijek poštovali.

Na osnovi raspoloživih izvora može se zaključiti da su vojnike za pohod dale južne srpske despotovine, krajevi oko; Šar-planine, [[Vardar]]a i [[Struma|Strume]], zajedno s [[Periferija Središnja Makedonija|južnom Makedonijom]].

Turske snage kojima je zapovijedao rumelijski beglerbeg Lala Šahin Paša bile su četiri puta slabije od srpskih, i uglavnom su se svodile na posadu utvrđenog grada Drinopolja. Halkokondil čak navodi da su snage s kojima je Lala-Šahin napao srpsku vojsku brojale jedva 800 ljudi.

== Historijske nedoumice ==
Na osnovi navedenih vrela može se zaključiti da je u bitki na Marici sudjelovala [[hrišćanstvo|kršćanska]] koalicija sastavljena od Srba, [[Mađari|Ugara]] i [[Rumuni|Rumunja]]. U [[Engleska|engleskoj]] literaturi se navodi da je u bitci sa srpske strane sudjelovala [[koalicija]] sastavljena od Srba, [[Bugari|Bugara]] i [[Grci|Grka]].

U prvom primjeru korišteni su uglavnom turski izvori. Stoga nije čudno što se u njima navodi da su se na srpskoj strani nalazili velikaši i iz [[Mađarska|Ugarske]], [[Bosna|Bosne]] i [[Kneževina Vlaška|Vlaške]]. Na ovaj način turski historičari su htjeli uveličati značaj pobjede koja je predstavljala trijumf [[Islam]]a nad [[Hrišćanstvo|Kršćanstvom]] oličenim u predstavnicima svih većih kršćanskih država na Balkanu.

U drugom primjeru pogrešno je navedeno da su grčke snage također sudjelovale u ovoj bitci. Međutim, u pitanju su snage Uglješe i Vukašina i drugih srpskih despota čija se vlast protezala i na grčke zemlje (uključujući i [[Makedonija (Grčka)|Egejsku Makedoniju]] i dio [[Trakija|Trakije]]). Pravi [[Grci]], tj. tadašnja [[Bizantsko Carstvo|bizantska]] država ni na koji način nije pomogla Uglješi i Vukašinu, već je iskoristila srpski poraz da proširi svoj teritorij. Što se [[Bugari|Bugara]] tiče, oni se ne spominju ni u jednom od historijskih vrela koje je koristio Stojan Novaković.

Ono što se sa sigurnošću može tvrditi, jest da su u Maričkoj bitci sudjelovale srpske snage sastavljene od vojske Uglješe i Vukašina i nekih srpskih velikaša. Ukoliko su u bitci i sudjelovale snage neke od gore spomenutih država, onda su one bile zanemarive, jer ih tadašnji historijski izvori niti ne navode.

== Literatura ==
* Günter Kettermann: ''Atlas zur Geschichte des Islam'', Darmstadt 2001
* Stavrianos, L. S.: ''The Balkans Since 1453'', C. Hurst & Co. Publishers, 2000.
* Turnbull, Stephen R.: ''The Ottoman Empire 1326-1699'', Osprey Publishing, 2003.

== Izvori ==
{{izvori}}

== Vanjske veze ==
* [http://www.britannica.com/eb/article-9050991/Battle-of-the-Maritsa-River Battle of the Maritsa River ''Encyclopædia Britannica''] {{en icon}}
* [http://www.rastko.rs/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/3_10_l.html Vladimir Ćorović: Marička pogibija]

[[Kategorija:1371]]
[[Kategorija:Osmanske bitke|Marica]]
[[Kategorija:Srpske bitke|Marica]]
[[Kategorija:Dušanovo carstvo]]
[[Kategorija:Historija Severne Makedonije]]
[[Kategorija:Grčka vojna historija]]
[[Kategorija:Srednjovjekovne bitke|Marica]]