Izvorni kod stranice Niš

{{Grad u Srbiji
 | naziv = Grad Niš
 | slika = Panorama Nisa.JPG
 | opis_slike = Niš
 | grb = Nis Coat of Arms.png
 | opis_grba = Grb Niša
 | gradska_zastava = Flag_of_Niš.gif
 | opis_zastave = Zastava Niša
 | površina = 597
 | stanovništvo = 278867
 | stanovništvo_godine = 2011
 | aglomeracija = 373404 
 | nadmorska_visina = 195
 | okrug = [[Nišavski upravni okrug|Nišavski okrug]]
 | gšir = 43.3246
 | gduž = 21.9030
 | registarska_oznaka = NI
 | pozivni_broj = 018
 | poštanski_kod = 18003, 18008
 | veb-strana = [http://www.ni.rs/ www.ni.rs]
}}
'''Niš''' je najveći [[grad]] u jugoistočnoj [[Srbija|Srbiji]] i sedište [[Nišavski upravni okrug|Nišavskog upravnog okruga]]. U Gradu Nišu je, prema [[popis stanovništva 2011. u Srbiji|popisu iz 2011]], živelo 278.867<ref name="Попис"/> stanovnika, pa je tako po broju stanovnika Niš treći grad po veličini u Srbiji (posle Beograda i Novog Sada). Smatra se da aglomeracija Niša ima preko 400.000 stanovnika.

Nalazi se 237 kilometara jugoistočno od [[Beograd]]a na reci [[Nišava|Nišavi]], nedaleko od njenog ušća u [[Južna Morava|Južnu Moravu]]. Grad Niš zauzima površinu od oko 596,73&nbsp;km², uključujući [[Niška Banja|Nišku Banju]] i 68 prigradskih naselja.

Niš je bio administrativni, vojni i trgovinski centar različitih država i carstava kojima je, tokom svoje duge istorije, pripadao. Na prostoru današnjeg Niša, u [[antika|antičkom]] gradu [[Nais]]u rođeni su [[antički Rim|rimski]] carevi [[Konstantin Veliki]] i [[Konstancije III]].<ref>The Prosopography of the later Roman empire: A.D. 260-395, Volumen 1, Cambridge Univ. Press, 1987, str. 322</ref> Geografski položaj Niša učinio ga je strateški važnim i time primamljivim gradom za mnoge osvajače. Tokom istorije, teritorijom na kojoj se današnji grad nalazi prošli su [[Dardanci]], [[Tračani]], [[Iliri]], [[Kelti]], [[Antički Rim|Rimljani]], [[Huni]], [[Evroazijski Avari|Avari]], a zatim i [[Vizantijsko carstvo|Vizantinci]], [[Srbi]], [[Bugari]] i [[Osmanlije]]. U više navrata grad su zauzimali [[Mađari]] i [[Austrijanci]]. Od Turaka je oslobođen [[1878]]. godine i od tada se ponovo nalazi u sastavu Srbije, s kratkim prekidima u toku [[Prvi svetski rat|Prvog]] i [[Drugi svetski rat|Drugog svetskog rata]], kada je bio pod okupacijom. Uticaj različitih naroda koji su živeli na teritoriji današnjeg grada Niša primećuje se u kulturnom nasleđu grada, pre svega u njegovoj arhitektonskoj raznovrsnosti.

Saobraćajna infrastruktura na teritoriji Niša ga čini raskrsnicom [[Kopneni saobraćaj|kopnenog]] i [[Vazdušni saobraćaj|vazdušnog saobraćaja]] [[Balkansko poluostrvo|Balkana]], (pogotovo zbog intenzivnog saobraćaja ka [[Turska|Turskoj]] i [[Grčka|Grčkoj]]) i zbog toga što se na teritoriji Niša nalazi međunarodni aerodrom [[aerodrom Konstantin Veliki|''Konstantin Veliki'']], koji nosi [[IATA|međunarodnu oznaku]] INI. Važan je privredni, univerzitetski, kulturni, verski i politički centar Srbije. [[Univerzitet u Nišu|Niški univerzitet]], osnovan [[1965]]. godine, ima 13 fakulteta i oko 30.000 studenata, a grad je i sedište [[Eparhija niška|Niške eparhije]] [[Srpska pravoslavna crkva|Srpske pravoslavne crkve]].

Grad Niš je od [[2004]]. administrativno podeljen na pet gradskih opština: [[Gradska opština Medijana|Medijana]], [[Gradska opština Palilula (Niš)|Palilula]], [[Gradska opština Pantelej|Pantelej]], [[Gradska opština Crveni Krst|Crveni Krst]] i [[Gradska opština Niška Banja|Niška Banja]].

== Etimologija ==
Ime grada Niša može se naći u mnogobrojnim [[Istorija|istorijskim izvorima]] iz perioda [[Srednji vijek|srednjeg veka]] do [[Savremeno doba|savremenog doba]]. Sva ta imena su vrlo slična, zavisno od [[jezik]]a na kome su zapisivana: ''Naissus, Nais, Nisus, Νισσα, Ναισσός, Νισος, Niş, Niš''.<ref name="nis_vekovi_1"/>

Prvo naselje na teritoriji današnjeg Niša osnovali su [[Kelti]] u [[3. vek]]u pre nove ere, a sam grad je ime dobio po reci [[Nišava|Nišavi]] (''Naissa'') koju su [[Kelti|keltski]] prastanovnici zvali „Vilina reka“ (''Navissos''). Grad i reka nikada od svog imenovanja nisu promenili svoja imena i značenje koje je ostalo isto: ''Niš—Vilingrad'', ''Nišava—Vilinreka''.<ref name="важни_датуми">[http://www.ni.rs/vazni-datumi.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100817033214/http://www.ni.rs/vazni-datumi.html|date=2010-08-17}}[http://www.naissus.info/Vazni%20datumi%20Nisa.asp Važni datumi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131101221235/http://www.naissus.info/Vazni%20datumi%20Nisa.asp|date=2013-11-01}}</ref>

Razni osvajači su za sobom ostavili i svoju verziju imena ovog grada: [[Antički Rim|rimski]] ''Naissus'', [[Vizantijsko carstvo|vizantijski]] ''Ναισσός/Nysos'', [[Sloveni|slovenski]] ''Niš'', [[Turci|turski]] ''Niş'', [[Nemci|nemački]] ''Nissa''<ref name="nis_vekovi_1"/>, arapski ''Talnasi''<ref>Azbučnik enciklopedije Niša, Niš, oktobar 1981, pp. 42 prema arapskom piscu Al Makinu</ref>. Takođe izvori beleže i naziv ''Naica''.

== Geografija ==
[[Datoteka:Space Shutle GradNis.jpg|mini|desno|Snimak Niša iz [[spejs-šatl]]a [[2002]].]]
[[Datoteka:Sićevačka klisura zapad.JPG|mini|desno|Istočni obod niške kotline je na krečnjačkom grebenu [[Svrljiške planine|Svrljiških planina]] i [[Suva planina|suvoplaninskim ograncima]]]]
Niš leži na geotektonskoj granici kristalaste, [[Rodopske planine|rodopske mase]] i [[krečnjak|krečnjačkih]] planina istočne [[Srbija|Srbije]] i spoju velikih udolina [[Balkansko poluostrvo|Balkanskog poluostrva]] u prostranoj i plitkoj [[Niška kotlina|kotlini]] nepravilnog oblika sa dužom osom od oko 44&nbsp;km i kraćom od oko 22&nbsp;km. površine (oko 620&nbsp;km²),<ref>Ršumović, R. (1967). ''Niško–Aleksinački deo udoline Južne Morave.'' Zbornik radova Geografskog instituta „Jovan Cvijić“, knj. 21, 101-193.</ref>) poprečno utisnutoj na meridijanski pravac južnomoravske udoline. Dolina Južne Morave je deli na dva nejednaka dela; zapadni deo, poznat pod nazivom [[Dobrič (Niš)|Dobrič]], koji je široko otvorena prema [[Toplička kotlina|Topličkoj kotlini]],<ref>Kostić, M. (1967). ''Niška kotlina — studija društveno geografskog razvoja.'' Zbornik radova Geografskog instituta „Jovan Cvijić“, knj. 21, 295-359.</ref> i istočni (veći) koji predstavlja [[Niška kotlina|Nišku kotlinu]] u užem smislu, koju preseca reka [[Nišava]], blizu njenog ušća u [[Južna Morava|Južnu Moravu]].<ref name="Geografske odlike">Grupa autora, ''Geografske odlike niškog područja, Položaj i prostranstvo'' U: Istorija Niša, knjiga I, Gradina, Niš 1986, pp. 11</ref>

Nišku kotlinu okružuju krečnjački masivi [[Kalafat]]a (837 m), [[Batalovac|Batalovca]] (707 m), Crnog vrha (683 m) i kristalasta masa [[Popov glava|Popove glave]] (534 m). Sa Popove glave severna granica grada se spušta na [[Mezgraja (Niš)|mezgrajsku]] prečagu, a sa nje ulazi u greben [[Jastrebac|Malog Jastrebca]]. Istočni obod je na krečnjačkom grebenu [[Svrljiške planine|Svrljiških planina]], a zatim na suvoplaninskim ograncima. Južni obod čini krečnjački greben [[Suva planina|Suve planine]] i kristalasto bilo planine [[Seličevica|Seličevice]]. Zapadni obod je kristalasti greben Malog Jastrebca od Kupinjaka do Batinščičkog visa.

Najniži deo čini dno kotline, koje Nišava preseca po dužini, na kome leži grad Niš. Drugu celinu čini obod kotline u vidu niskog pobrđa veoma pogodan za gajenje voćarskih kultura i [[vinova loza|vinove loze]], i za razvoj [[turizam|turizma]], prvenstveno izletničkog i banjskog. Uži centar grada nalazi se na 194 m nadmorske visine (kod Spomenika u centru). Najviša tačka gradske teritorije ''(prema GUP Niša iz [[2011]]),''{{napomena|GUP Niš, je skraćenica od naziva Generalni urbanistički plan Niša}} je Trigonometar 702 u jugoistočnom delu područja „[[Koritnjak|brda Koritnjak]]—[[Suva planina]]“, sa nadmorskom visinom 702 m, a najniža [[Trigonometar]] 175 pored reke [[Južna Morava|Južne Morave]], u severozapadnom delu područja „Ada—Mezgraja“, sa nadmorskom visinom 175 m.<ref name="Geografske odlike"/><ref>''Službeni list grada Niša'' br. 45, od 7. jula 2011</ref><ref>''Niš i okolina. Geografsko istorijski prikaz''. Opis puta III kongresa slovenskih geografa i etnografa u kr. Jugoslaviji, 1930. Beograd. 1930</ref>

Kao prirodne predispozicije [[reljef]]a, doline su orijentisale trasiranje železničko-drumske arterije Balkanskog poluostrva odnosno moravsko-vardarske železničke pruge i puta koji sa severa iz pravca Beograda vode [[Velika Morava|moravskom dolinom]] do Niša, gde se račvaju ka jugu, prema [[Solun]]u i [[Atina|Atini]], kao i na istok ka [[Sofija|Sofiji]] i [[Istanbul]]u kroz [[Sićevačka klisura|Sićevačku klisuru]] (ili nišavsko—maričku magistralu). Kroz [[Kutinska klisura|Kutinsku klisuru]] južno od Niša polazi zaplanjsko-lužnički put koji vodi u [[Zaplanje]]. Na severnom obodu Niša nema dolinskih useka, pa je preko relativno niskog prevoja [[Gramada (planina)|Gramada]] sprovedena železničko-drumska Svrljiško-timočka, odnosno Transbalkanska dijagonalna magistrala <ref name="Geografske odlike"/>.

Područje opštine Niš zahvata površinu od 596,71&nbsp;km², na kome se nalazi Niš, [[Niška Banja]] i 68 (72) <ref name="Geografske odlike"/> prigradskih i seoskih naselja, koja su se vremenom povezivala sa gradom tako da se već [[1970]]. ocrtavala silueta grada na čitavom prostoranstvu od izlaska iz [[Sićevačka klisura|Sićevačke klisure]] (na istoku), do Južne Morave u naselju [[Deveti maj (Niš)|Deveti maj]] (na jugu), na dužini od 18,5&nbsp;km <ref name="Geografske odlike"/>.

=== Klima ===

Niš ima [[umerenokontinentalna klima|umereno-kontinentalnu klimu]], a po [[Köppenova klasifikacija klime|klasifikaciji Kepena]] Niš ima vlažnu suptropsku klimu sa srednjom godišnjom tempereturom od 12,4°[[stepen celzijusa|C]]. Najtopliji meseci su jul i avgust sa prosečnom temperaturom od 23,1&nbsp;°C, a najhladniji [[januar]] sa srednjom temperaturom od 0,9&nbsp;°C.<ref name="клима2">{{cite web |url=http://www.hidmet.gov.rs/eng/meteorologija/stanica_sr.php?moss_id=388|title=Monthly and annual means, maximum and minimum values of meteorological elements for the period 1961—1990| authorlink=Hidrometeorološki zavod Srbije|accessdate= 13. maj 2009}}</ref>
{{Klima_grada
|Grad_genitiv=Niša (prosek 1991—2020)
|Izvor=https://web.archive.org/web/20220421015539/https://www.hidmet.gov.rs/ciril/meteorologija/stanica_sr_nis.php
| Jan_sr=0.9         | Jan_sr_pad=42.9
| Feb_sr=3.1          | Feb_sr_pad=39.0
| Mar_sr=7.5          | Mar_sr_pad=47.6
| Apr_sr=12.6         | Apr_sr_pad=55.9
| Maj_sr=17.2         | Maj_sr_pad=69.8
| Jun_sr=21.1         | Jun_sr_pad=57.6
| Jul_sr=23.1         | Jul_sr_pad=49.4
| Avg_sr=23.1         | Avg_sr_pad=43.9
| Sep_sr=18.0         | Sep_sr_pad=49
| Okt_sr=12.6         | Okt_sr_pad=55.8
| Nov_sr=7.4          | Nov_sr_pad=49.0
| Dec_sr=2.3          | Dec_sr_pad=53.9
| God_sr=12.4         | God_sr_pad=614
| Jan_sr_min=-2.5     | Jan_sr_maks=5.3
| Feb_sr_min=-1.1     | Feb_sr_maks=8.3
| Mar_sr_min=2.4      | Mar_sr_maks=13.6
| Apr_sr_min=6.7      | Apr_sr_maks=19.0
| Maj_sr_min=11.1     | Maj_sr_maks=23.8
| Jun_sr_min=14.6     | Jun_sr_maks=27.9
| Jul_sr_min=16.2     | Jul_sr_maks=30.4
| Avg_sr_min=16.2     | Avg_sr_maks=30.9
| Sep_sr_min=12     | Sep_sr_maks=25.4
| Okt_sr_min=7.6      | Okt_sr_maks=19.5
| Nov_sr_min=3.3      | Nov_sr_maks=13.0
| Dec_sr_min=-0.9     | Dec_sr_maks=6.3
| God_sr_min=7.1      | God_sr_maks=18.6
| Jan_a_maks=      | Jan_a_min=
| Feb_a_maks=      | Feb_a_min=
| Mar_a_maks=      | Mar_a_min=
| Apr_a_maks=      | Apr_a_min=
| Maj_a_maks=      | Maj_a_min=
| Jun_a_maks=      | Jun_a_min=
| Jul_a_maks=      | Jul_a_min=
| Avg_a_maks=      | Avg_a_min=
| Sep_a_maks=      | Sep_a_min=
| Okt_a_maks=      | Okt_a_min=
| Nov_a_maks=      | Nov_a_min=
| Dec_a_maks=      | Dec_a_min=
| God_a_maks=      | God_a_min=
||Lokacija=Niš, Srbija (202m) (1991-2020)|source 1=https://www.hidmet.gov.rs/ciril/meteorologija/stanica_sr_nis.php}}

Godišnje u proseku padne 589,6&nbsp;mm kiše i snega po kvadratnom metru <ref name="клима2"/> i bude u proseku 123 kišovita dana i 43 dana sa snegom. Broj dana sa snegom je u padu poslednjih godina zbog rasta temperature u gradu.

Prosečni vazdušni pritisak je 992,74 [[bar (jedinica)|milibara]], a prosečna jačina vetra je nešto manja od 3 [[Boforova skala|bofora]].

Maksimalna ikad zabeležena temperatura bila je 44,2&nbsp;°C [[24. jul]]a [[2007]], a najniža -23,7&nbsp;°C [[25. januar]]a [[1963]].<ref name="клима1"/> Maksimalna količina padavina registrovana je [[5. novembar|5. novembra]] [[1954]]. i iznosila je 76,6&nbsp;mm. Najveća debljina snežnog pokrivača iznosila je 62&nbsp;cm, od [[25. februar|23.]] do [[25. februar]]a 1954.<ref name="клима1"/>

Klimatske promene Niša prati [[meteorološka stanica]] koja se nalazi u [[Niška tvrđava|niškoj tvrđavi]] na 202 metra nadmorske visine i koja beleži podatke o vremenu od [[1889]].<ref name="клима1">{{cite web |url=http://www.hidmet.gov.rs/eng/meteorologija/stanica_moss1.php?moss_id=388|title=Observatory: Niš (founded in 1889)| authorlink=Hidrometeorološki zavod Srbije| accessdate= 16. 5. 2009.}}</ref>

Srednje temperature i količine padavina za period od [[1961]]. do [[1990]]. prikazane su u sledećoj tabeli:<ref name="клима2"/>{{Climate chart|Niš
|- 4|4|41
|- 1|7|40
|2|12|45
|6|18|51
|10|23|67
|13|26|68
|15|28|44
|14|29|43
|11|25|44
|7|19|34
|2|12|57
|- 1|5|54
|float=left
|clear=both
}}
[[Datoteka:Temperature u Nisucyr.png|mini|desno|360p|Mesečne temperature 1961—1990.]]
{{clear}}

== Istorija ==
{{main|Istorija Niša|Važni datumi Niša}}
=== Praistorija i stari vek ===
[[Datoteka:Nis stone mallet.jpg|Kameni malj nađen u Nišavi|thumb|left|100px]]
Na osnovu arheoloških iskopavanja može se zaključiti da je teriotorija na kojoj se danas nalazi grad Niš bila naseljena ljudskim zajednicama još od perioda [[Paleolit|srednjeg paleolita]] (100.000-30.000 god. pne.). Ostaci iz [[paleolit]]a, nađeni na lokalitetu Kremenac, čuvaju se u arheološkoj zbirci [[Narodni muzej u Nišu|Narodnog muzeja]] u Nišu. Iz perioda [[brončano doba|bronzanog doba]] pronađeni se grobnice u Medoševcu i veliko naselje, koje se nalazi pored antičkog nalazišta [[Medijana]].

O samom nastanku Niša postoji predanje da ga je sagradio kraljević Niša kamenom sa obližnje [[Hum (Niš)|humske]] čuke<ref name="nis_vekovi_1">{{cite web |url=http://www.ni.rs/nis-kroz-vekove.html |title=Grad Niš: Niš kroz vekove 1 |publisher=Ni.rs |date= |accessdate=20. 9. 2011. |archive-date=2014-12-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141226113219/http://www.ni.rs/nis-kroz-vekove.html |dead-url=yes }}</ref>.

Prema najčešće navođenoj tezi o [[Etimologija|etimološkom]] poreklu imena grada, Niš su imenovali Kelti sa značenjem Vilin grad.

Naissos je bio [[Antička Grčka|grčka]] [[kolonija]]. Niš jedno od mogućih mesta na kojima se nalazila grčka [[Mitologija|mitološka]] [[Nisa]], naseljena [[nimfe|nimfama]], gde je [[Dioniz|Dionis]] odrastao i po kojoj je dobio ime.

U vreme [[Rimsko Carstvo|Rimskog carstva]] grad ima ime ''Naissus'', što je romanizovani naziv grčkog imena ''Naissos''.

Rimljani su osvajili Niš u toku Dardanijskih ratova u 1. veku pre nove ere i grad se razvija kao strateška raskrsnica, vojni i trgovinski centar u provinciji [[Mezija|Gornjoj Meziji]]. U 2. veku nove ere Niš je bio već dovoljno poznat grad da ga [[Ptolomej]] u svojoj „[[Geografija (knjiga)|Geografiji]]“ pominje kao jedan od četiri najveća grada [[Dardanja|Dardanije]].

Septembra, 268. godine rimska vojska predvođena carom [[Galijen]]om, i dvojicom budućih careva: glavnim komandantom [[Klaudije Gotski|Markom Aurelijem Klaudijem]] i komandantom konjice [[Aurelijan]]om sukobila se sa [[Goti]]ma kod Niša u najkrvavijem okršaju 3 veka, poznatom pod imenom [[bitka kod Niša (268)|bitka kod Naisusa]]. Tom prilikom pobijeno je između 30.000 i 50.000 [[Goti|Gota]]. Bitka kod Naisusa obezbedila je postojanje Zapadnom carstvu još dva naredna veka.

U Nišu je [[27. 2.|27. februara]] [[272]], rođen sin vojnog komandanta [[Konstancije I.|Konstancija Hlora]] i krčmareve kćerke [[Carica Jelena|Flavije Julije Helene]], budući car [[Konstantin Veliki]]. U rodnom gradu car [[Konstantin Veliki|Konstantin I]] sagradio je carsku vilu [[Medijana]], koja je danas važno arheološko nalazište. Mozaički podovi i drugi ostaci carskog luksuza čuvaju su u muzeju na Medijani. Aristokratske vile su smeštene u okolini carske palate.

Godine [[284]], kada je car [[Dioklecijan]] odvojio [[Dardanci|Dardaniju]] od [[Mezija|Gornje Mezije]] i učionio je zasebnom oblašću, grad Niš je postao glavni grad ove rimske provincije.

U toku 4. veka osniva se eparhija u Nišu, čime Niš postaje i jedan od važnih religijskih centara. [[Bazilika]] iz 4. veka u Nišu je jedna od najstarijih [[Hrišćanstvo|hrišćanskih]] spomenika u svetu.

Odličan strateški položaj i bogatstvo Niša učinili su ga čestom metom napada mnogih naroda. Iako je car [[Flavije Klaudije Julijan|Julijan Apostata]] ojačao zidove oko Niša kako bi ga učinio neosvojivim, Niš je često osvajan, spaljivan i razara. Najpre ga osvaja [[Atila]] uz silovit napad. Tom prilikom [[Huni]] su masakrirali stanovništvo grada. Godinama kasnije su obale reke bile još uvek pokrivene ljudskim kostima, kao ostacima hunskog razaranja. Još [[448]]. [[Prisk]] je opisao Niš kao grad koji deluje napušteno, sa par bolesnih osoba koje leže po crkvama i obalama reke punim ljudskih kostiju. Delimično obnovljen grad ponovo ruše varvari [[480]]. godine.

:: Vidi još : '''''[[Nais]]''''' i '''''[[Konstantin Veliki|car Konstantin]]'''''

=== Srednji vek ===
[[Datoteka:Medijana mozaik.jpg|Mozaik iz Medijane|thumb]]
Kasnije je [[Bizantsko Carstvo|vizantijski]] car [[Justinijan I. Veliki|Justinijan I]] pokušao da obnovi Niš, ali grad nikada nije povratio svoj urbani sjaj iz IV veka.

Prve seobe [[Slaveni|Slovena]] i [[Avari|Avara]] odigrale su se u drugoj polovini 6. veka. Tokom 6. i 7. veka slovenka plemena su 8 puta pokušala da zauzmu Niš. U poslednjem napadu 615. godine napadači su zauzeli grad i većina romanskog stanovništva je pobegla ili nestala, ali su mali tragovi ostali u lokalnom [[Vlasi|vlaškom]] stanovništvu.

U 8. veku [[Bugarska|bugarski]] car Simeon je postao gospodari Niša, Vizantija je povratila grad za vreme vladavine [[Vasilija II]]. Godine [[1072]]. ugarska vojska je dolinom Morave prodrla sve do Niša, ali je vizantijska vlast iste godine ponovo uspostavljena. Stanovništvo Niša je 3. jula 1096. porazilo vojsku [[Seljački krstaški rat|krstaša-seljaka]].

Vizantijski car [[Manojlo I Komnin]] je još jednom povratio grad 1173. i dodatno ga utvrdio. U njemu se Manojlo dva puta sastao sa raškim velikim županom [[Stefan Nemanja|Stefanom Nemanjom]], međutim za vreme vladavine [[Andronik I Komnin|Andronika I]] osvajio ga je ugarski kralj [[Bela III]], da bi ga već [[1185]]. osvojio raški vladar Stefan Nemanja. Stefan Nemanja je u Nišu 1189. dočekao svetog rimskog cara [[Friedrich I Barbarossa|Fridriha Barbarosu]] na njegovom pohodu ka Svetoj zemlji tokom [[Treći križarski rat|Trećeg krstaškog rata]], predlažući mu zajednički napad na Vizantiju. Međutim, grad je [[1190]]. ponovo pao u vizantijske ruke nakon Nemanjinom poraza u bici na Moravi, a Srbi su ga osvajili tek [[1241]]. godine, i vladali njime sve do [[1375]]. godine kada Niš dolazi po prvi put u sastav [[Otomansko Carstvo|Otomanskog carstva]].

Godine [[1443]]. Niš se ponovo našao u rukama Srba, a [[Đurađ Branković]] ga je predao [[Đorđe Mrnjavčević|Đorđetu Mrnjavčeviću]]. Hrišćanske vojske predvođene ugarskim vojskovođom [[Janoš Hunjadi]]jem zajedno sa srpskom [[despot]]om [[Đurađ Branković]]em pobedili su Turke i potukli ih do Sofije. Važna bitka odigrala se kod Niša, koji je ostao slobodan grad još skoro godinu dana posle toga.

=== Novi vek i moderno doba ===

Niš je ponovo pao pod [[otomansko Carstvo|tursku]] vlast [[1448]]. godine i ostao u Osmanlijskom carstvu narednih 245 godina. U ovom periodu Niš je bio jedno od sedišta turske vojne i civilne vlasti. [[Niška tvrđava]], koja je tada sagrađena, i dalje predstvalja jednu od najlepših i najbolje sačuvanih građevina takve vrste na Balkanu. Staro utvrđenje je sagrađeno u prvim dekadama 18. veka ([[1719]]-[[1723]]). Podignuto je na mestu starijih [[fortifikacija|tvrđava]] iz [[Antički Rim|rimskog]], [[vizantijsko carstvo|vizantijskih]] i [[srednji vijek|srednjovekovnog]] perioda. Tvrđava ima višeugaonu osnovu, osam terasa i četiri masivnih kapija. Prostire se na površini od 22 ha i opasana je zidinama dugim 2.100 m, 8 m visokim i 3 m debelim u proseku. Sa spoljne strane tvrđava je bila opasana širokim šančevima, od kojih je severni i danas sačuvan. Pored masivnih zidina, dobro očuvane su i južna Stambol-kapija i severna Beogradska kapija, dok su severna Vidin-kapija i jugo-istočna Jagodin-kapija tek delimično očuvane.

Godine [[1737]]. Niš je okupiran od [[habsburška Monarhija|austrijske]] vojske. Turci su predali grad bez borbe, ali su se iste godine, takođe bez borbe, vratili u Niš.

U toku [[Prvi srpski ustanak|Prvog srpskog ustanka]] ustanička vojska se našla pred Nišom tek [[1809]]. godine, krećući se ka [[Kosovo|Kosovu]]. [[Karađorđe]] je predlagao da se na Niš krene celokupnom vojskom, ali su ostali vojskovođe tražili da se Niš napadne sa četiri fronta, kako je na kraju i bilo urađeno. Ukupno 16000 srpskih ustanika je stiglo do Niša [[27. 4.|27. aprila]] [[1809]]. predvođeni [[Miloje Petrović|Milojem Petrovićem]]. Izgradili su šest šančeva: prvi i najveći bio je na [[Čegar|Čegru]] pod komenadom vojvode [[Stevan Sinđelić|Stevana Sinđelića]]. Drugi je bio u Gornjem Matejevcu, u bilizini [[Latinska crkva u Nišu|Latinske crkve]], sa [[Petar Dobrnjac|Petrom Dobrnjcem]], treći je severozapadno od Kamenice sa vojvodom [[Ilija Barjaktarević|Ilijom Barjaktarevićem]], četvrti u Kamenici sa komandantom Milojem Petrovićem, peti je bio iznad Kamenice sa vojvodom [[Paulj Matejić|Pauljom Matejićem]] i šestu u Donjem Matejevcu. Predlog Miloja Petrovića da se Niš odmah napadne nije bio prihvaćen, već se želelo da se grad drži u blokadi. Turska vojska je dobila pojačanje od 20.000 vojnika iz [[Jedrene|Jedrena]], [[Solun]]a, [[Vranje|Vranja]] i [[Leskovac|Leskovca]].
[[Datoteka:Ćele kula, Niš, Srbija.jpg|left|Ćele-kula|thumb]]
Turci su [[31. 5.|31. maja]] [[1809]]. godine [[bitka na Čegru|napali]] Sinđeliće] šanac na [[Čegar|Čegru]]. Boj se vodio celog dana. Kako je nadmoć Turaka postajala očevidnija, a pomoć iz ostalih šančeva nije stizala, Stevan Sinđelić je pri naletu Turaka u šanac, pucao u magacin s municijom i razneo oko 3.000 Srba i daleko više Turaka.

Posle bitke na Čegru izgrađena je kula na putu za [[Istanbul|Carigrad]] krajem leta [[1809]]. godine. Kula je izgrađena po nalogu [[Huršid-paša|Huršid-paše]], tadašnjeg zapovednika Niša, od glava srpskih vojnika poginulih na Čegru, time jedinstvena u svetu. U [[Ćele-kula|Ćele-kulu]] su uzidane 952 lobanje srpskih vojnika kao opomena srpskom narodu. Nad kulom je [[1892]]. podignuta kapela koja danas čuva 58 preostalih lobanja. Ćele-kula predstvalja jedunstven spomenik takve vrste u svetu.

Borbe za oslobođenje Niša počinju [[29. 12.|29. decembra]] [[1877]]. a [[Milan Obrenović|knez Milan]] je ušao u Niš [[11. 1.|11. januara]] [[1878]]. godine. Na [[Berlinski kongres|Berlinskom kongresu]] potvrđeno je da Niš ulazi u sastav Srbije. U to vreme u Nišu često zasedala skupština. Prvo zasedanje Narodne skupštine Srbije desilo se u zgradi osnovne škole (danas je to OŠ "Učitelj Tasa") iza Saborne crkve, [[23. 11.|23. novembra]] [[1878]]. godine.

Niš je 1884. spojen prugom sa Beogradom i dalje sa Evropom.

Pred početak [[Prvi svjetski rat|Prvog svetskog rata]] [[1914]]. godine u Niš prelazi Vlada i Narodna skupština. Niš postaje ratna prestonica. Iste godine 7. decembra u Narodna skupština zasedala u Nišu i donela [[Niška deklaracija|Nišku deklaraciju]] o ujedinjenju Srba, Hrvata i Slovenaca.
[[Datoteka:Nis.jpg|thumb|250px|Zgrada Banovine (danas pripada Univerzitetu) i spomen-kapela posvećana žrtvama bombardovanja 1999.]]
Oktobra [[1915]]. Niš su okupirali [[Bugarska|Bugari]]. Niš je oslobođen [[12. 10.|12. oktobra]] [[1918]]. godine kada vojska Prve srpske armije na čelu sa vojvodom [[Petar Bojović|Petrom Bojovićem]] ušla u Niš.

U [[Drugi svjetski rat|Drugom svetskom ratu]] okupacija Niša traje od [[1941]]. do [[1944]]. Na početku okupacije u Nišu je otvoren prvi nacistički [[koncentracioni logor]] u [[Jugoslavija|Jugoslaviji]], iz koga je oko 12.000 logoraša odvedeno i streljano na Bubnju. Godine [[1942]]., [[12. 2.|12. februara]] odigralo se masovno begstvo iz logora, događaj poznat pod nazivom [[proboj logora na Crvenom Krstu]]. Tom prilikom je oko 100 ljudi pobeglo. O ovom događaju snimljen je film [[Lager Niš (film)|Lager Niš]] iz [[1987]]. godine, u režiji [[Miomir Stamenković|Miomira Stamenkovića]]. Dana [[14. 10.|14. oktobra]] [[1944]]. Niš je oslobođen od Nemaca.

U prvoj polovini devedesetih [[20. vijek|XX]] veka Niš važio za jako uporište [[Socijalistička partija Srbije|SPS]]-a. Međutim, [[1996]]. godine Niš je prvi grad u Srbiji na kojima je pobedila opozicija; [[Koalicija Zajedno]] je pobedila na lokalnim izborima [[1996]]. a gradonačelnik je postao [[Zoran Živković]], kasnije i premijer Srbije.

U toku bombardovanja [[1999]]. godine Niš je bio česta meta napada, kada su uništena industrijska postrojenja, aerodrom i ubijeno 20 civila [[kasetna bomba|kasetnim bombama]] bačenim pored pijace uz tvrđavu. Od zaostalih kasetnih bombi nastradalo je više osoba i posle prestanka bombardovanja.

== Arhitektura ==
U Nišu se može primetiti arhitektura koja pripada raznim istorijskim i umetničkim epohama. Od orijentalne arhitekture, koju su doneli Turci, preko balkanske i socijalrealističke do postmoderne.

=== Značajne zgrade ===
* Glavna pošta
* Gimnazija
* Dom mladih
* Palata pravde
* Banovina
* Kuća Stambolijskih
* Pasterov zavod
* Gimnazija
* Učiteljski dom
* Narodni muzej
* Kuća za venčanja
* Kalča
* Gorča
* Predsedništvo Skupštine grada

=== Ulice ===
{{main|Spisak niških ulica}}
* [[Ulica Pobede]] – Pobedina 
* Trg Oslobođenja
* Obilićev venac
* ''[[Kazandžijsko sokače]]''
* ''Ulica cara Dušana'' – Dušanova

== Parkovi ==
* [[Čair]]
* [[Spomen park Bubanj|Bubanj (park u Nišu)]]
* Park svetog Save
* [[Tvrđava (u Nišu)]]

== Privreda ==
=== Industrija ===
Niš je jedan od najbitnijih industrijskih centara Srbije, poznat po duvanskoj, elektonskoj, mašinskoj, tekstilnoj i prehrambenoj industriji. Neke od većih kompanija su:
* '''[[Duvanska industrija – Niš]]''' – DIN
DIN je osnovana 1930. godine na sadašnjoj lokaciji na [[Crveni Krst|Crvenom Krstu]]. Godine [[1995]]. osnovan je istraživački institut, koji odabire i proizvodi duvan i dizajnira nove duvanske proizvode.
Avgusta 2003. [[Philip Morris]] Corporation je kupila DIN u toku privatizacije. [[Phillip Morris]] je uložio ulupno 580 miliona evra, sto je najveća investicija u Srbiji 2003. godine. 
* '''[[Građevinar]]''' je nastao 1961. godine pod imenom Grapon. Građevinar je izvodio velike građevinske radove u Nišu, [[Beograd]]u, istočnoj Srbiji, [[Rusija|Rusiji]], [[Bugarska|Bugarskoj]], [[Izrael]]u, [[Jordan]]u, [[Ujedinjeni Arapski Emirati|Ujedinjem Arapskim Emiratima]]. 
* '''[[Elektronska Industrija – Niš]]''' EI – Nis je osnovana 1948. kao institut za proizvodnju radio uređaja i rentgen aparata.
* '''[[Vulkan (fabrika guma u Nišu)]]''' – industrija guma je otvorena 1937. godine. Proizvodi širok spektar različitih gumenih proizvoda, kao i proizvode koji se koriste u ruarstvu i građevinskoj industriji.
* '''[[Masinska industrija Niš]]''' – MIN je osnovana 1884. godine i proizvodi različite vrste opreme sa primenom u rudarstvu, železnici, matalurgiji, hemijskoj i gasnoj industriji. 
* '''[[Žitopek]]''' je osnovan 1947. godine i proizvodi hleb i pecivo. 
* '''[[Niška pivara]]''' proizvodi pivo i bezalkoholna pića. Pivaru je osnovao Jovan Apel [[1884]]. godine. 
* '''[[Nitex]]''' proizvodi tkanine i odeću. Kompaniju je osnovao 1897. godine Mile Ristić sa sinovima.

=== Saobraćaj ===
Gradske autobuske linije pokriva [http://www.nis-ekspres.co.yu/ Niš-ekspres] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060702220140/http://www.nis-ekspres.co.yu/ |date=2006-07-02 }} i nekoliko privatnih autobusa. Međugradski saobraćaj u potpunosti pokriva Niš-ekspres.

=== Turizam ===
==== Izletišta ====
* [[Niška Banja]]
* Sićevačka klisura
* Jelašnička klisura
* Suva planina
* Bojanine vode
* Kamenički vis
* Cerjanska pećina

==== Istorijski spomenici ====
* [[Medijana]] (oko 306-337.)
* [[Ranovizantijska grobnica sa freskama u Nišu|Ranovizantijska grobnica]] (kraj 5. ili 6. vek)
* [[Crkva Svetog Jovana kod Orljana]] (11. vek)
* [[Koprijan]] (14. vek)
* [[Kazandžisko sokače]] (prva polovina 18. veka)
* [[Niška tvrđava|Tvrđava]] (1719-1723)
* [[Staro niško groblje|Staro groblje]] (18. vek)
* [[Ćele-kula]] (1809.)
* [[Zgrada Narodnog pozorišta u Nišu|Narodno pozorište]] (1869.)
* [[Džamija Islam-age Hadrovića u Nišu|Džamija Islam-age Hadrovića]] (1870.)
* [[Kuća Stambolijskih]] (1878.)
* [[Zgrada starog Načelstva u Nišu|Staro Načelstvo]] tj. [[Универзитет у Нишу|Niški univerzitet]] (1886.)
* [[Spomenik oslobodiocima Niša|Spomenik oslobodiocima]] (1937.)
* [[Logor Crveni krst]] (1941.)
* [[Spomen-park Bubanj|Bubanj]] (1950-1963)

== Kulturni i društveni život grada ==
=== Obrazovanje ===
Grad Niš ima ukupno 80 osnovnih, i 19 srednjih škola i 11 fakulteta.

Prva svetovna osnovna škola osnovana je 1830. godine na insistiranje niških trgovaca i zanatlija kod [[miloš Obrenović|kneza Miloša]] da omogući nastavu na srpskom jeziku. Pre toga u Nišu su jedino popovi i kaluđeri obrazovali decu spremajući ih za sveštenićki poziv, a bogatiji građani su mogli da šalju svoju decu u grčke škole.

Godine 1830. [[miloš Obrenović|knez Miloš]] u Niš šalje svog pisara [[Spiridon Jovanović|Spiridona Jovanovića]], koji organizuje svetovnu nastavu na srpskom jeziku, uprkos protivljenju sveštenika u Nišu. Kako se broj učenika povećavao, Spiridon Jovanović je odabrao svog najtalentovanijeg učenika [[Atanasije Tasa Petrović|Atanasija Tasu Petrovića]] i proizveo ga u učitelja, sa njegovih svega 17 godina. Zajedno sa „[[učitelj-Tasom]]“ u opismenjavanju radi i [[Anastasija – Nasta Dimitrijević]], prva učiteljica prve mešovite škole u Nišu, osnovane već [[1845]]., takođe pored [[Saborna crkva u Nišu|Saborne crvke]].

Ipak, zaoštravanjem odnosa između Turske i Kneževine Srbije otežava se položaj učitelja i učiteljica u Nišu. Obnavlaja se naredba da se u Niš ne mogu dovoditi učitelji i učiteljice iz Srbije. Godine [[1861]]. u školskoj zgradi podmetnut je požar i zgrada izgara do temelja. Nova zgrada sazidana je 1863/4. godine na mestu stare i nazvana je „[[Učitelj Tasa|Muška narodna škola]]“.

Prva niška gimnazija osniva se nepunu godinu po oslobođenju Niša od Turaka, [[27. 9.|27. septembra]], [[1878]]. godine, po ukazu kneza [[Milan Obrenović|Milana Obrenovića]]. Gimnazija počinje sa radom [[20.11,|20. novembra]] [[1878]]. godine, sa ukupno 48 učenika.

Učiteljska škola u Nišu se osniva [[1882]]., a [[1894]]. i viša devojačka škola. Prvi fakulteti u Nišu počinju da se otvaraju [[1960]]. godine pri [[Univerzitet u Beogradu|Beogradskom univerzitetu]], a [[Univerzitet u Nišu]] se osniva [[1965]]. godine, [[15. 6.|15. juna]]. [[Univerzitet u Nišu]] danas ima 13 [[fakultet]]a, od kojih se dva nalaze van Niša.Najznačajnije osnovne škole su [[Osnovna škola Branko Miljković|Branko Miljkovic,]]Ivo Andrić,Voždova škola i dr.

=== Muzeji ===
* [[Narodni muzej u Nišu|Narodni muzej]]
* Arheološka izložba Narodnog muzeja Niš
* Muzej [[Medijana]]
* [[Ćele-kula]]
* Muzej zdravstvene zaštiete – Pasterov zavod
* Muzej logor „Crveni Krst“
* Spomen soba [[Branko Miljković|Branka Miljkovića]]
* Spomen soba [[Stevan Sremac|Stevana Sremca]]

=== Festivali i godišnje manifestacije ===
* [[Horske svečanosti]] 
* [[Filmski susreti]] – Festival glumačkih ostvarenja domaćeg igranog filma
* [[Festival čaja, lekovitog i aromatičnog bilja|Festival caja,lekovitog i aromaticnog bilja]] – Festival caja
* [[Festival hortikulture-jesenji i prolecni]] – Festival hortikulture
* [[Festival Piva]] – Festival piva
* [[Nimus]] – Niške muzičke svečanosti – festival ozbiljne muzike
* [[Nišvil]] – džez festival
* [[Nisomnia]] – muzički festival
* [[Sićevačka likovna kolonija]]
* [[Sićevačka književna kolonija]]
* Car Konstantin i Carica Jelena – gradska slava (3. jun)
* Pantelejski vašar
* Palilulsko veče
* Burekdžijada
* Novogodšnji koncert Bečkih valcera i operskih arija

== Sport ==
=== Sportski objekti ===
* [[Stadion Čair]]
* [[Sportski centar Čair]] (''Hala Čair'')

=== Sportski klubovi ===
{{main|Spisak sportskih klubova u Nišu}}
* [[FK Radnički Niš|F.K. Radnički Niš]]
* [[FK Sinđelić Niš|F.K. Sinđelić]]
* R.K. Železničar
* Ž.F.K. Mašinac
* K.K. Konstantin
* [[ŽRK Naisa|Ž.R.K. Naisa]]
* Kajak Kanu Klub Gusar

== Lokalni mediji ==
=== Novine ===
* Narodne Novine

=== Televizijske stanice ===
* Kopernikus Cable Network
* Banker TV
* BelleAmie TV
* TV Nais
* TV Global
* RTV Nišava (na [[Romski jezik|romskom jeziku]])
* NTV
* RTV ARTvizija 
* Puls TV
* Jumbo TV
* TV Zona Plus

=== Radio-stanice ===
* Radio ART 97,4&nbsp;MHz 
* Radio NEW FAIR PLAY UKT 88,3&nbsp;MHz 
* Radio Baltazar 90,5&nbsp;MHz 
* Radio Santa Claus 89,0&nbsp;MHz
* Radio S 91,1&nbsp;MHz 
* Radio B92 104,7&nbsp;MHz 
* Radio City 104,9&nbsp;MHz 
* Fast radio 102,7&nbsp;MHz
* Blue FM 103,1&nbsp;MHz
* Radio Niš 99,5&nbsp;MHz
* Radio Banker 98,3&nbsp;MHz 
* Radio Petica 105,5&nbsp;MHz 
* Radio Nišava 104,0&nbsp;MHz
* Radio Belle Amie 95,6&nbsp;MHz
* Radio Belle Amie Folk Kanal 98,7 i 100,7&nbsp;MHz
* Radio Glas Eparhije Niške 92,0&nbsp;MHz

== Organizacije ==
=== Političke organizacije u Nišu ===
* G17plus
* GSS
* DS
* DSS
* Nova Srbija
* Reformistička stranka
* Pokret snaga Srbije
* Pokret za demokratsku Srbiju
* Socijaldemokratija
* Socijalistička partija Srbije
* Srpska napredna stranka
* Srpska radikalna stranka
* Srpski pokret obnove
* Liberalno demokratska partija LDP

=== Nevladine organizacije ===
''Glavni članak:'' '''''[[Spisak nevladinih organizacija u Nišu]]'''''

* NVO „Smart Grupa“
* Astronomsko društvo „Alfa“
* BEST Niš - Board of European Students of Technology Niš
* Centar za razvoj građanskog društva „Protecta“
* Centar građanskog društva „FILMPUBLIKART“ 
* Centar za razvoj informisanja i demokratije CeRID 
* Centar za slobodne izbore i demokratiju CeSID
* Differentia – omladinska nevladina organizacija
* Društvena organizacija za kulturne i naučne aktivnosti „Jezgro“
* Društvo [[Dante Alighieri|Dante Aligijeri]] za promovisanje [[italijanski jezik|italijanskog jezika]] i kulture
* Društvo za zaštitu i unapređenje mentalnog zdravlja dece i omladine – Otvoreni klub
* Društvo za zaštitu životne sredine
* EKOpolis
* ELSA – Evropsko udruženje studenata prava – lokalna grupa Niš
* Evanđeosko Udruženje Studenata - EUS 
* Evropski studentski forum – AEGEE-NIŠ
* Gradska organizacija gluvih i nagluvih
* Institut Istok-Zapad
* JUNIR – Jugoslovensko udruženje za naučno istraživanje religije
* Kolo srpskih sestara
* Lambda, Centar za promociju i unapređenje [[LGBT]] ljudskih prava i Queer kulture
* Međunarodna asocijacija za urbanu [[ekologija|ekologiju]]
* Međuopštinska organizacija [[sljepilo|slepih]] i [[slabovidnost|slabovidih]]
* Odbor za ljudska prava
* OGI – Odbor za građansku inicijativu
* Rotari klub "Niš"
* Rotari klub "Niš-Konstantin Veliki"
* Rotari klub "Niš-Medijana"
* Otvoreni klub Nis
* Savez civilnih invalida rata
* SOS telefon za žene i decu žrtve nasilja
* Studentska unija Filozofskog fakulteta
* Udruženje veterana 63. padobranske brigade
* Udruženje „Stare Nišlije“
* Udruženje distrofičara regiona Niš
* Udruženje građana članova porodica i prijatelja mentalno obolelih osoba „Zvono“
* Udruženje građana "Balkanrock"
* Udruženje građana "Zeleni ključ" Niš
* Udruženje nezavisnih intelektualaca „Trag“
* Udruženje paraplegičara nišavskog okruga
* Udruženje građana "Stari Niš"
* Društvo za zaštitu spomenika kulture "Car [[Konstantin Veliki|Konstantin]]"
* Udruženje građana "Omladinska filharmonija Naissus"
* [http://zenskiprostor.org/ Ženski prostor]

== Politika ==
[[Datoteka: Nis Municipalities.png|thumb|right|280px|Opštine grada Niša]]
=== Gradska vlada ===
=== Administrativna podela ===

Grad Niš obuhvata pet opština:

* [[Opština Pantelej|Pantelej]]
* [[Opština Medijana|Medijana]]
* [[Opština Crveni Krst|Crveni Krst]]
* [[Opština Palilula|Palilula]]
* [[Opština Niška Banja|Niška Banja]]

{| border=0 cellpadding=2 cellspacing=3 class="wikitable"
|- valign=top style="font-weight:bold"
! '''Medijana'''   
! '''Palilula'''   
! '''Pantelej'''   
! '''Crveni Krst'''   
! '''Niška Banja'''   
|- valign=top
| [[Centar (Niš)|Centar]]
| [[Palilula (Niš)|Palilula]]
| [[Pantelej]]
| [[Crveni Krst (Niš)|Crveni Krst]]
| [[Niška Banja]]
|- valign=top
| [[Marger]]
| [[Staro Groblje (Niš)|Staro Groblje]]
| [[Jagodin Mala]] (delimično)
| [[Beograd Mala]]
| naselje Nikola Tesla (broj 6)
|- valign=top
| [[Trg Kralja Aleksandra]]
| [[Crni Put]]
| [[Durlan (Niš)|Durlan]]
| [[Jagodin Mala]] (delimično)
| Jelašnica
|- valign=top
| Kičevo
| Bubanj
| [[Komren]] (delimično)
| [[Komren]] (većina)
| Sićevo
|- valign=top
| Čair
| Ledena Stena
| Čalije
| Šljaka
| Ostrovica
|- valign=top
| [[Bulevar Nemanjića]]
| Delijski Vis
| Somborska
| Medoševac
| Prva Kutina
|- valign=top
| Bulevar Đinđića
| Apelovac
| Vrežina
|  
| Radikina Bara
|- valign=top
| Medijana
| Kovanluk
|  
|  
| Prosek
|- valign=top
| Trošarina
| Tutunović Podrum
|  
|  
| Čukljenik
|- valign=top
| Duvanište
| Kalač Brdo
|  
|  
| Donja i gornja Studena
|- valign=top
| Brzi Brod
| 9. maj
|  
|  
| 
|}

=== Gradsko prijateljstvo ===
{|width="100%" style=background:transparent
|valign="top"|
* {{ZD|GRČ}} '''[[Kassandra]]''', [[Grčka]] ''(1996.)''
* {{ZD|GRČ}} '''[[Šparta]]''', [[Grčka]] ''(1996.)''
* {{ZD|GRČ}} '''[[Glifada]]''', [[Grčka]] ''(1996.)''
* {{ZD|GRČ}} '''[[Marussi]]''', [[Grčka]] ''(1999.)''
* {{ZD|GRČ}} '''[[Alimos]]''', [[Grčka]] ''(1999.)''
* {{ZD|BUG}} '''[[Veliko Tarnovo]]''', [[Bugarska]] ''(1996.)''
* {{ZD|SVK}} '''[[Košice]]''', [[Slovačka]] ''(2001.)''
* {{ZD|RUS}} '''[[Kursk]]''', [[Rusija]] ''(1920.)'' 
* {{ZD|NOR}} '''[[Rognan]]''', [[Norveška]] ''(1986.)''
* {{ZD|NEM}} '''[[Bad Homburg]]''', [[Nemačka]] ''(1999.)''
* {{ZD|POL}} '''[[Krakov]]''', [[Poljska]] ''(2002.)''
* {{ZD|ITA}} '''[[Recanati]]''', [[Italija]] ''(2007. - Poetsko bratimljenje)''
|}

=== Gradonačelnici Niša ===
<small>''[[Kneževina Srbija]]'':
* [[Dimitrije Kocić-Asardžijski]] 1878</small>

<small>''[[Kraljevina Srbija]]'':
* [[Dimitrije Kocić-Asardžijski]] 1878
* [[Stevan Hadži Mitić]] 1878
* [[Rista Bojadžić]] 1879
* [[Stojanča Lozančić]] 1880
* [[Petar Božović]] 1881 (1. mandat)
* [[Stevan Milčić]] 1881
* [[Vlajko Stojanović Aldup]] 1882
* [[Nikola Kole Rašić]] 1883
* [[Vasa Koljević]] 1885
* [[Ljuba Stanojević]] 1886
* [[Ilija Janić]] 1887 (1. mandat)
* [[Petar Božović]] 1888 (2. mandat)
* [[Svetozar Tutunović]] 1889
* [[Vlastimir Stojanović]] 1890-1891
* [[Vasko Branković]] 1882
* [[Vićentije Bešević]] 1893 (1. mandat)
* [[Ilija Janić]] 1893 (2. mandat)
* [[Todor Milovanović]] 1894 (1. mandat)
* [[Đorđe Genčić]] 1894-1896
* [[Todor Milovanović]] 1897-1900 (2. mandat)
* [[Vićentije Bešević]] 1901 (2. mandat)
* [[Todor Milovanović]] 1901-1903 (3. mandat)
* [[Đoka Janković]] 1903
* [[Lazar Jovanović]] 1903
* [[Miloš P. Čupić]] 1903
* [[Vasa Jovanović]] 1903
* [[Nikola Uzunović]] 1904-1909
* [[Petar Aranđelović]] 1909-1913
* [[Petar Stanković]] 1913-1916 (1. mandat)
* [[Živko Stoiljković]] 1918</small>

<small>''[[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca]]'':
* [[Petar Stanković]] 1918-1919 (2. mandat
* [[Milan Joksimović]] 1919-1920
* [[Sotir Zdravković]] 1920-1920
* [[Pavle Stojković]] 1920-1921
* [[Aleksandar Donković]], [[Matija Kuzmanović]] i [[Nikola Marković]] 1921-1921 (privremena opštinska uprava)
* [[Ljuba Aranđelović]] 1921-1923
* [[Dragiša Cvetković]] 1923-1929 (1. mandat)</small>

<small>''[[Kraljevina Jugoslavija]]'':
* [[Milorad Čavdarević]] 1929-1935
* [[Dragiša Cvetković]] 1935-1936 (1. mandat)
* [[Dragutin Petković]] 1936
* [[Dragutin Živković]] 1936-1939 (1. mandat)
* [[Đorđe Kocić]] 1939-1940
* [[Dragutin Živković]] 1940-1941 (2. mandat)
* [[Petko Bukumirović]] 1941
* [[Bogdan Knežević]] 1941-1944</small>

<small>''[[Vlada narodnog spasa]]'' ili ''Vojna uprava u Srbiji'':
* [[Jovan Čemerikić]] 1942-1944</small>

<small>''[[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija]]'':
* [[Lazar Tomić]] 1944-1945
* [[Nedeljko Simović]] 1945-1947
* [[Svetomir Šumarac]] 1947-1952
* [[Momčilo Milovanović]] 1952-1955
* [[Ivan Vučković]] 1955 (1. mandat)
* [[Žarko Radičević]] 1955-1958
* [[Ivan Vučković]] 1958-1963 (2. mandat)
* [[Ratko Mitić]] 1963-1967
* [[Žarko Radičević]] 1967-1969
* [[Miodrag Apostolović]] 1969-1973
* [[Borivoje Dinić]] 1973-1974
* [[Vladimir Petrović (gradonačelnik)|Vladimir Petrović]] 1974-1979
* [[Milibor Jovanović]] 1979-1982
* [[Božidar Jocić]] 1982-1986
* [[Dragoslav Pavlović]] 1986-1989
* [[Života Živković]] 1989-1992</small>

<small>''[[Savezna Republika Jugoslavija]]'':
* [[Stojan Ranđelović]] 1992-1996.
* [[Zoran Živković (političar)|Zoran Živković]] 1997-2000
* [[Goran Ćirić]] 2000-2004
* [[Smiljko Kostić]] 2004-2006</small>

<small>''[[Srbija|Republika Srbija]]'':
* [[Smiljko Kostić]] 2006-2008
* [[Miloš Simonović]] 2008-2012
* [[Zoran Perišić]] 2012-2016
* [[Darko Bulatović]] 2016-2020
* [[Dragana Sotirovski]] 2020-</small>

== Poznate osobe ==
<div style="height: 500px; overflow: auto; padding: 3px;text-align: left; border: 1px solid #000000;">
{{div col|cols = 4}}
* [[Konstantin Veliki]] (rimski car, 272–337 n.e.) – rođen u Nišu
* [[Konstancije III]] (rimski car, fl. 411–421 n.e.) – rođen u Nišu 
* [[Justin I]] (vizantijski car, 450–527 n.e.) – živeo u Nišu
* [[Nikephoros Lykaon]] – vizantijski ''[[protospatar]]'' i ''[[strateg]]'' Niša oko 1050.
* [[Patrijarh srpski Spiridon|Spiridion]] (patrijarh, fl. 1379—1389) – rodom iz Niša
* [[Stevan Sinđelić]] (vojnik, 1770–1809) – umro u Nišu
* [[Stevan Sremac]] (pisac, 1855–1906) – živeo i radio u Nišu
* [[Eva Haljecka Petković]] (lekarka, prva ginekološkinja na Balkanu, 1870–1947) – dugo radila u Nišu
* [[Ivan Miljković]] (odbojkaš, 1979) - rođen i odrastao u Nišu
* [[Nikola Uzunović]] (političar, 1873–1954) – rođen u Nišu
* [[Dragutin Dimitrijević Apis]] (vojno lice, 1876–1917) – školovao se u Nišu
* [[Svetislav Milosavljević]] (političar i general, 1882–1960) – rođen u Nišu
* [[Jovanka Bončić–Katerinić]] (arhitekta, 1887–1966) – rođena u Nišu
* [[Dragiša Cvetković]] (političar i gradonačelnik Niša, 1893–1969) – rođen u Nišu
* [[Rajko Jovanović]] (političar, 1898—1942) – rođen u Nišu
* [[Stojan Andrić]] (dirigent i kompozitor, 1912–1980) – rođen u Nišu
* [[Branimir Janković]] (akademik, 1920–1990) – prvi rektor Niškog univerziteta
* [[Nadežda Szrajber]] (umetničko ime Nadia Regin ili Poderegin "Nađa") (glumica, 1922–2009) – rođena u Nišu
* [[Dušan Radović]] (pisac, 1922–1984) – rođen u Nišu
* [[Ilija Ničić]] (streljaštvo, 1922–2014) – rođen u Nišu
* [[Milutin Tatić]] (glumac, 1923–1991) – rođen u Nišu
* [[Dušan Čkrebić]] (političar, 1927) – rođen u Nišu
* [[Žika Milenković]] (glumac, 1928–2008) – rođen u Nišu
* [[Irinej (patrijarh srpski)|Irenej]] (patriarh, 1930–2020) – služio u Nišu kao episkop
* [[Branko Miljković]] (pesnik, 1934–1961) – rođen u Nišu
* [[Mladen Nedeljković Mlađa]] (glumac, 1936–2005) – rođen u Nišu
* [[Šaban Bajramović]] (pevač, 1936–2006) – rođen u Nišu
* [[Bratislav Anastasijević]] (kompozitor i akademik, 1936–1992) – rođen u Nišu
* [[Kornelije Kovač]] (kompozitor, 1942) – rođen u Nišu
* [[Želimir Žilnik]] (reditelj, 1942) – rođen u Nišu
* [[Tanasije Uzunović]] (glumac, 1942) – rođen u Nišu
* [[Radoslav Bubanj]] (akademik, 1943) – rođen u Nišu
* [[Goran Paskaljević]] (redatelj, 1947–2020) – odrastao u Nišu
* [[Predrag Manojlović]] (glumac, 1950) – rođen u Nišu
* [[Dragan Pantelić]] (fudbaler, 1951) – igrao za [[Radnički Niš|Radnički]], kasnije bio predsednik kluba
* [[Predrag Miletić]] (glumac, 1952) – rođen u Nišu
* [[Aki Rahimovski]] (muzičar, 1954) – rođen u Nišu
* [[Zoran Andrić]] (dirigent i kompozitor, 1955) – rođen u Nišu
* [[Biljana Krstić]] (pevačica, 1955) – rođena u Nišu
* [[Predrag Antonijević]] (redatelj, 1959) – rođena u Nišu
* [[Biljana Jevtić]] (pevačica, 1959) – rođena u Nišu
* [[Miloš Drizić]] (fudbaler, 1960) – rođen u Nišu
* [[Zoran Živković]] (političar, 1960) – rođen u Nišu, gradonačelnik Niša, premijer Srbije
* [[Dragiša Binić]] (fudbaler, 1961) – dugo igrao za [[Radnički Niš]]
* [[Zoran Ćirić (književnik)|Zoran Ćirić]] (pisac, 1962) – rođen u Nišu
* [[Aleksandar Šoštar]] (vaterpolista, 1964) – rođen u Nišu
* [[Dragan Stojković]] "Piksi" (fudbaler, 1965) – rođen u Nišu
* [[Lidija Mihajlović]] (streljaštvo, 1968) – rođena u Nišu
* [[Branislava Ilić]] (dramaturg, 1970) – rođena u Nišu
* [[Ognjen Radivojević]] "Ogi" (pevač, 1970) – rođen u Nišu
* [[Maja Nikolić]] (pevačica, 1975) – rođena u Nišu
* [[Ana Stanić]] (pevačica, 1975) – rođena u Nišu
* [[Dejan Stojiljković]] (dramski pisac i strip scenarista, 1976) – rođen u Nišu
* [[Petar Đenić]] (fudbaler, 1977) – rođen u Nišu
* [[Bojana Popović]] (rukometašica, 1979) – rođena u Nišu
* [[Nikola Karabatić]] (rukometaš, 1984) – rođen u Nišu
* [[Milan Rašić]] (odbojka, 1985) – rođen u Nišu
* [[Nemanja Radulović]] (violinist, 1985) – rođen u Nišu
* [[Alen Ademović]] (pevač, 1987) – rođen u Nišu
* [[Stefan Jović]] (košarkaš, 1990) – rođen u Nišu
* [[Saša Marković]] (fudbaler, 1991) – rođen u Nišu
* [[Sava Ranđelović]] (vaterpolist, 1993) – rođen u Nišu
* [[Miljana Stanojković]] (fitnes model, 1994) – rođena u Nišu
* [[Andrija Živković]] (fudbaler, 1996) – rođen u Nišu
* [[Staša Gejo]] (sportska penjačica, 1997) – rođena u Nišu
* [[Anton Gole]] (Oficir JNA, 1953-2006) – radio u Nišu
{{div col end}}
</div>

== Povezano ==
* [[Niška eparhija]]

== Napomene ==
<references group="lower-alpha"/>
<references group="n"/>

== Reference ==
{{reflist}}

== Literatura ==
{{refbegin|2}}
* {{Cite book|ref=harv|last=Barnes|first=Timothy David|title=Constantine and Eusebius|url=http://books.google.com/books?id=LGDjJK-JeSwC|year=1981|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-16531-1|pages=3}}
* {{Cite book|ref=harv|last=Weal|first=John|title=Messerschmitt Bf 110 Zerstörer Aces of World War 2|url=http://books.google.com/books?id=UIXeFyjh-XUC&pg=PA63|year=2012|publisher=Osprey Publishing|isbn=978-1-78200-527-8|pages=63-}}{{Dead link|date=January 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* {{Cite book|ref=harv|last=Ćirković|first=Sima M.|authorlink=Сима М. Ћирковић|title=The Serbs|url=http://books.google.com/books?id=sJJWEnXTHdIC&pg=PA159|year=2008|publisher=Wiley|isbn=978-1-4051-4291-5}}
* {{Cite book|ref=harv|last=Ћоровић|first=Владимир|authorlink=Владимир Ћоровић|coauthors=|title=Историја српског народа|year=|url=http://www.rastko.rs/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/7_20.html|publisher=|location=Београд|id=|accessdate=19. 3. 2013.}}
* {{Cite book|ref=harv|last=Mitrović|first=Andrej|authorlink=Андреј Митровић|title=Serbia's Great War, 1914-1918|url=http://books.google.com/books?id=CI5Wm8771EYC|year=2007|publisher=Purdue University Press|isbn=978-1-55753-476-7}}
* {{Cite book|ref=harv|last=Thomas|first=Robert|title=Serbia Under Milošević: Politics in the 1990s|url=http://books.google.com/books?id=ih_Is_q4Rz8C|year=1999|publisher=C. Hurst & Co. Publishers|isbn=978-1-85065-341-7}}
* {{Cite book|ref=harv|last=Ripley|first=Tim|title=The Wehrmacht: The German Army of World War II, 1939-1945|url=http://books.google.com/books?id=PUAnX1LZikUC|year=2003|publisher=Fitzroy Dearborn|isbn=978-1-57958-312-5}}
{{refend}}

== Vanjske veze ==
{{Commonscat|Niš}}
* [http://www.niscafe.com/ Sve o Nišu,Dešavanja,Info ,Sve na jednom mestu]
* [http://www.ni.rs/ www.nis.org.yu Zvanični Website]
* [http://www.southserbia.com/ Plan grada Niša, Gradski vodič] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070910191751/http://www.southserbia.com/ |date=2007-09-10 }}
* [http://www.historyofnis.wordpress.com/ Istorija Niša]
* [http://www.nisinfo.rs/ Niš info]
*[https://juznioglasi.rs/ JuzniOglasi.rs] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191115165419/https://juznioglasi.rs/ |date=2019-11-15 }} - Oglasi isključivo namenjeni oglašavanju južne Srbije.

{{Grad Niš}}
{{Nišavski okrug}}
{{Opštine Srbije}}
{{Istorijske prestonice Srbije}}
{{Spisak gradova u Srbiji}}
{{Gradovi u Srbiji}}
{{Normativna kontrola}}

[[Kategorija:Niš| ]]
[[Kategorija:Gradovi u Srbiji]]
[[Kategorija:Grad Niš]]
[[Kategorija:Prestonice Srbije]]