Izvorni kod stranice Sankt Peterburg

{{Koordinate|59_56_N_30_16_E_type:city(4039751)_region:RU-SPE|59° 56' SGŠ, 30° 16' IGD}}
{{Dablink|"Petrograd" preusmerava ovde. Ne poistovećivati sa [[Petrovgrad]].}}
{{Grad u Rusiji
| naziv =   Sankt Peterburg
| izvorni_naziv = {{jez-rus|Санкт-Петербург}}
| slika =  SPB Collage 2014-3.png
| opis_slike = Kolaž Datoteka Sankt Peterburga
| grb =   Coat of Arms of Saint Petersburg (2003).svg|<nowiki>75px]]</nowiki>
| gradska_zastava =  Flag of Saint Petersburg Russia.svg|border|<nowiki>125px]] </nowiki>
| federalni okrug Rusije =  [[Severozapadni federalni okrug|Severozapadni]]
| federalni grad=   federalni grad Sankt Peterburg
| gradonačelnik =   [[Valentina Matvijenko]]
| osnivanje =  1703.
| grad_od= 
| stara_imena= do 1914. Sankt Peterburg<br />do 1924. Petrograd<br />do 1991. Lenjingrad
| stanovništvo =  4.581.854
| godina popisa = 2009.
| godina_stanovništvo = 2009.
| nadmorska_visina = 3
| površina =  1439
| OKATO_kod =  40
| pozivni_broj= +7 812
| vremenska_zona = 3
| gšir = 74.933333
| gduž = 43.333333
| veb-strana = [http://gov.spb.ru// gov.spb.ru]
}}
'''Sankt Peterburg''' ([[ruski jezik|rus.]] '''Санкт-Петербург''' [[međunarodna fonetska abeceda|<nowiki>[</nowiki>ˈsankt pʲɪtʲɪrˈburk<nowiki>]</nowiki>]]; od 18. [31.] avgusta 1914. do 26. januara 1924. '''Petrograd''', rus. '''Петроград''' [[međunarodna fonetska abeceda|<nowiki>[</nowiki>pʲɪtrɐˈgrat<nowiki>]</nowiki>]], od 26. januara 1924. do 6. septembra 1991. '''Lenjingrad''', rus. '''Ленинград''' [[međunarodna fonetska abeceda|<nowiki>[</nowiki>lʲɪnʲɪnˈgrat<nowiki>]</nowiki>]]), grad u severozapadnoj [[Rusija|Rusiji]] koji nosi status federalnog grada i administrativnog centra [[Lenjingradska oblast|Lenjingradske oblasti]] i [[Severozapadni federalni okrug|Severozapadnog federalnog okruga]].

Posle [[Moskva|Moskve]], Sankt Peterburg je drugi po broju stanovnika, i drugi po važnosti ekonomski, industrijski, naučni i kulturni centar Rusije. Nalazi se na ušću reke [[Neva|Neve]] u [[Finski zaljev]] ([[Baltičko more]]), što ga čini i važnim trasnportnim i trgovačkim centrom.

Sankt Peterburg je osnovao [[Petar Veliki]] [[1703.]] na močvarnom zemljištu u blizini mora. Time je želeo da osigura ruski pristup Baltiku. Grad je od 18. do 20. veka bio prestonica [[Rusko carstvo|Ruskog carstva]], značajan evropski kulturni centar, i najvažnija ruska luka na Baltiku. Centralni deo grada je danas pod zaštitom [[UNESKO]].

Površina grada je 1.439&nbsp;km², a broj stanovnika je [[2009.]] bio 4,58 miliona. To je najseverniji milionski grad na svetu.

== Imena grada ==
Često se pogrešno misli da je [[Petar Veliki]] ovaj grad nazvao po sebi. Ustvari, grad je ime dobio po Petrovom [[svetac zaštitnik|svecu-zaštitniku]] [[Simon Petar|Simonu Petru]]. Tvrđava je kratko nosila holandsko ime ''Sankt Pieterburch'', koje je brzo promenjeno u nemačko ''Sankt Petersburg''. Posle izbijanja [[Prvi svetski rat|Prvog svetskog rata]], 18. avgusta 1914. ime grada je promenjeno u rusifikovano ime Petrograd. Posle [[Lenjin]]ove smrti 1924, grad je 26. januara 1924. postao Lenjingrad. Ovu odluku je donelo rukovodstvo petrogradske komunističke partije, sa obrazloženjem da je odavde Lenjin započeo [[Oktobarska revolucija|Oktobarsku revoluciju]].

Sankt Peterburg je bio simbol [[carska Rusija|carističke Rusije]]. Kao drugi grad Rusije po veličini bio je veoma cenjen. Promena imena u Lenjingrad je upečatljivo simbolizovala promenu socijalnog i političkog sistema.

{| class=wikitable
! Ime grada !! Period
|-
|Sankt Peterburg
|Od [[16. maj]]a [[1703]].
|-
|Petrograd
|Od [[19. avgust]]a [[1914]].
|-
|Lenjingrad
|Od [[26. januar]]a [[1924]].
|-
|'''Sankt Peterburg'''
|Od [[6. septembar|6. septembra]] [[1991]].
|}

== Značaj ==
Bio je prestonica Rusije u periodu više od dvestotine godina (1712-1728, 1732-1918). I sad se ponekad naziva ''Severna prestonica'' ({{jez-rus|Северная столица}}).

== Geografija ==
[[Datoteka:Gribojedov.JPG|thumb|left|Kanal [[Aleksandr Gribojedov|Gribojedov]], sa [[Crkva Hristovog Voskresenija (Sankt-Peterburg)|crkvom Hristovog Voskresenija]]]]
Sankt Peterburg je najseverniji od velikih gradova sveta - nalazi se na 59°57′ SGŠ, u severozapadnom delu Rusije, na obalama delte reke Neve i mnogobrojnim ostrvima delte.

Grad je ponikao na bivšem [[Močvara|močvarnom]] zemljištu na ušću [[Neva|Neve]] u [[Finski zaljev]]. Područje grada se prostire na 606&nbsp;km² (od 1999. gradsko područje je prošireno na 1.431&nbsp;km² uključivanjem predgrađa u sastav grada, na primer [[Peterhof]]a i [[Puškin (grad)|Puškina]]), od čega je nekih 10 % pod vodom. U gradu postoji 42 ostrva. Nekad ih je bilo više, ali su neki od kanala koji su ih razdvajali vremenom zatrpani. Sank Peterburg je sagrađen na 2 do 4 metra nadmorske visine. Ušće Neve se nalazi približno na nivou mora, tako da su njene obale u početku učvršćene [[granit]]nim stenama. Ove stene štite grad od vode ali i daju gradu specifičan karakter. [[Aleksandar Puškin]] ga je opisao rečima: "''Grad obučen u granitu''".

Zbog niskog položaja gradu nekada preti stanje visokih voda. Nivo mora uz susedno ostrvo [[Kronštat]] služi kao referentna tačka nivoa mora. Sankt Peterburg je često u istoriji bio poplavljen (od osnivanja do 2003. - 295 puta). Najkatastrofalnije poplave dogodile su se 1924. (200 do 500 mrtvih) i 1924.

Sankt Peterburg leži na istoj [[Geografska širina|geografskoj širini]] kao [[Oslo]], [[Stokholm]], južna [[Aljaska]] i južni špic [[Grenland]]a. Zbog svog geografskog položaja noći u vreme [[Letnja dugodnevica|letnje dugodnevice]] nicu sasvim mračne (takozvane "[[bele noći]]").

Reka Neva je sa 74 kilometra toka prilično kratka, ali i jedna os vodom najbogatijih reka Evrope. Široka je do 600&nbsp;metara i ima jaku maticu. Od 74&nbsp;kilometra toka, 28&nbsp;kilometara se nalazi unutag gradskog područja Sankt Peterburga.

Do 19. veka živi svet plitkog Nevskog zaliva je bio dovoljan da prečisti [[otpadne vode]] Sankt Peterburga. I danas otpadne vode industrijskog grada od skoro 4,6 miliona stanovnika čine svega 2&nbsp;procenta ukupnih voda Neve. Sredinom 19. veka pojavile su se prve [[epidemija|epidemije]] bolesti koje se prenose vodom ([[kolera]] i [[tifus]]). Samo tokom epidemije tifusa 1908. umrlo je oko 9.000 ljudi. Promenom odvoda otpadnih voda problem je privremeno rešen 1910. Veliko povećanje broja stanovnika 1950ih i 1960ih dovelo je do ponovne eskalacije problema otpadnih voda. Uz to, reka Neva je donosila više zagađenja od industrije koja se razvila na obalama jezera Ladoga, i od ruskih gradova dalje uzvodno. Tada je sagrađeno postrojenje za preradu otpadnih voda, ali i danas 25 do 30&nbsp;posto gradskih otpadnih voda direktno dospeva u vode i zaliv. U zalivu žive uglavnom slatkovodne, i pojedine ribe slanih voda. Biološki sistem Nevskog zaliva je veoma osetljiv na ljudske intervencije. Zajedno sa Moskvom, Sankt Peterburg važi za jedan od najzagađenijih gradova Rusije. Po podacima organizacije [[Grinpis]], oko 200.000 stanovnika živi u područjima grada u kojim je nezdravo stanovati.

Od [[1978.]] sovjetske vlasti su počele izgrdnju [[Sanktpeterburška brana|Sanktpeterburške brane]] preko Nevskog zaliva, koja bi zaštitila grad od poplava. Za razliku od većine poplava koje su posledica naraslog nivoa reka, poplave u Sankt Peterburgu nastaju tako što zapadni vetrovi sa Finskog zaliva zaustavljaju uobičajen tok reke i u ekstremnim slučajevima ga preokreću. Konstrukcija brane je krajem 1980-ih zaustavljena iz ekoloških razloga; brana je zaustavila cirkulaciju priobalskih voda i njihov kvalitet je znatno opao. Pojavili su se bojazni da bi se ceo zaliv mogao pretvoriti u močvaru. Brana bi trebalo da bude dovršena uz pomoć holandskih stručnjaka i sredstava [[Evropska investiciona banka|Evropske investicione banke]], ali njen završetak i dalje blokiraju kontroverze o potencijalnom uticaju na ekologiju voda.

=== Klima ===
Sankt Peterburg ima [[Vlažna kontinentalna klima|vlažnu kontinentalnu klimu]] sa hladnim letima (tip po [[Kepenova klasifikacija klime|Kepenu]]: Dfb) zahvaljujući uticaju ciklona sa Baltika koji ublažavaju klimu. Leta su kratka, a zime duge i hladne.

Srednja maksimalna dnevna temperatura u julu je 22&nbsp;°C. Rekordno niska temperatura od -35,9&nbsp;°C zabeležena je 1883. Reka Neva se obično ledi u novembru ili decembru, a led se obično lomi u aprilu. U periodu decembar-mart u proseku je 123 dana sa snežnim pokrivačem. Klima u gradu je nešto toplija nego u predgrađima. Vremenske prilike su veoma promenljive u toku cele godine.<ref>Vidi: ''[http://www.tutiempo.net/en/Climate/St_Peterburg/260630.htm Historical weather records for Saint Petersburg (since 1932)]'', ''[http://rp5.ru/archive.php?wmo_id=26063 Historical weather in Saint Petersburg]''.</ref>

Srednja kloičina padavina u gradu je u proseku 625 milimetara godišnje, a najviše padavina ima u pozno leto. Zemljište je gotovo uvek vlažno jer je isparavanje malo u uslovima hladne klime. Prosečna [[relativna vlažnost vazduha]] je 78%, dok je prosečno 165 dana godišnje oblačno.

{| class="wikitable" style="text-align:right"
|+ [[Datoteka:Nuvola apps kweather.png|20pxx]]&nbsp; '''Meteorološki podaci Sankt Peterburga'''<ref>[http://Pogoda.ru.net Pogoda.ru.net 16. novembra 2008.]</ref>
|-
!style="text-align:right"|mesec!!jan!!feb!!mart!!apr!!maj!!jun!!jul!!avg!!sep!!okt!!nov!!dec!!godišnje
|-
!style="text-align:left" | Srednje maksimalne temperature (°C)
| style="background: #FDF1B8; color:#000000;" | -4,8
| style="background: #FDF1B8; color:#000000;" | -4,6
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 0
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 7,4
| style="background: #FFCC66; color:#000000;" | 14,7
| style="background: #FF8C00; color:#000000;" | 19,4
| style="background: #FF8C00; color:#000000;" | 22
| style="background: #FF8C00; color:#000000;" | 20,1
| style="background: #FFCC66; color:#000000;" | 14,5
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 7,7
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 1,6
| style="background: #FDF1B8; color:#000000;" | -2,5
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 
<center>'''8,1'''</center>
|-
!style="text-align:left" | Srednje temperature (°C)
| style="background: #FFFFFF; color:#000000;" | -7,8
| style="background: #FDF1B8; color:#000000;" | -6,9
| style="background: #FDF1B8; color:#000000;" | -2,2
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 4
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 10,9
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 15,6
| style="background: #FFCC66; color:#000000;" | 17,7
| style="background: #FFCC66; color:#000000;" | 16,2
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 11,1
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 5,7
| style="background: #FDF1B8; color:#000000;" | 0,1
| style="background: #FDF1B8; color:#000000;" | -4,6
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 
<center>'''5'''</center>
|-
!style="text-align:left" | Srednje thumbmalne temperature (°C)
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | -10,5
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | -10,6
| style="background: #FDF1B8; color: black;" | -6,9
| style="background: #FDF1B8; color: black;" | -0,2
| style="background: #FFFF99; color: black;" | 5,7
| style="background: #FFFF99; color: black;" | 10,8
| style="background: #FFFF99; color: black;" | 13,9
| style="background: #FFFF99; color: black;" | 12,5
| style="background: #FFFF99; color: black;" | 7,9
| style="background: #FDF1B8; color: black;" | 2,8
| style="background: #FDF1B8; color: black;" | -2,4
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | -7,3
| style="background: #FDF1B8; color: black;" | 
<center>'''1,4'''</center>
|-
!style="text-align:left"| Srednja količina padavina po mesecima (mm)
| style="background: #CCFFFF;" | 37
| style="background: #CCFFFF;" | 30
| style="background: #CCFFFF;" | 34
| style="background: #80CCFF;" | 33
| style="background: #80CCFF;" | 37
| style="background: #80CCFF;" | 57
| style="background: #CCFFFF;" | 77
| style="background: #CCFFFF;" | 80
| style="background: #CCFFFF;" | 69
| style="background: #CCFFFF;" | 66
| style="background: #80CCFF;" | 55
| style="background: #80CCFF;" | 50
| style="background: #CCFFFF;" | <center>'''625'''</center>
|-
|}

== Istorija grada ==
=== Predistorija, osnivanje i izgradnja grada ===
Osnivanje grada Sankt Peterburga vezano je za [[politički mit]] o caru [[Petar Veliki|Petru Velikom]]. Po tom mitu, car-vizionar je na prvi pogled odlučio da močvarno zemljište na ušću Neve pretvori u svoju buduću raskošnu prestonicu i ruski „prozor na zapad“. Umetnički najsnažnija i najčešće pominjana formulacija ovog mita je pesma ''[[Bronzani jahač]]'' [[Aleksandar Puškin|Aleksandra Puškina]] iz 1834.

Ova popularna priča je zanemarivala predistoriju oblasti pod imenom [[Ingemarland]]. Tu su od 10. veka živela [[Fino-ugri|fino-ugarska]] plemena baveći se poljoprivredom. Početkom 14. veka [[Švedska]] i [[Novgorodska republika]] su se nadmetale za kontrolu ove oblasti. Švedska tvrđava je uništena oko 1301. Posle toga regija oko ušća Neve je ostala kao ničija zemlja u kojoj se nisu smela podizati utvrđenja.

U narednim vekovima u ovoj regiji se trgovalo, naročito u doba švedske dominacije. Tvrđava [[Nienšanc]] je sagrađena 1611. i oko nje se razvio grad. Tvrđava i grad su se nalazili na teritoriji današnjeg Sankt Peterburga, na severnoj obali Neve. Tvrđavu i grad su razorile ruske carske trupe [[1656.]] tokom [[Drugi severni rat|Drugog severnog rata]].

Istorija Nienšanca se okončala 1. maja 1703. u toku [[Veliki severni rat|Velikog severnog rata]], kada su grad zauzele trupe [[Boris Šeremetjev|Borisa Šeremetjeva]]. Šveđani su preventivno još ranije delimično uništili ovaj grad. Gotovo u isto vreme počinje istorija Sankt Peterburga. Zvanično se smatra da je ovaj grad osnovan [[27. maj]]a [[1703]]. Tog dana je na ostrvu u Nevi položen kamen temeljac za [[Petropavlovska tvrđava|Petropavlovsku tvrđavu]] nazvanu po svecu zaštitniku Petra Velikog.

Ne postoje dokazi da je Petar u početku ovde nameravao izgraditi veliku tvrđavu, niti novi glavni grad. Petropavlovska tvrđava je trebalo da preuzme ulogu Nienšanca i da strateški osigura ušće Neve, ovaj put za Ruse. Reka je ovde često plavila obale, a zemljište nije bilo pogodno čak ni za poljoprivredu. Tu su samo u leto boravili retki ribari.

Petar Veliki je kasnije odlučio da ovde podigne grad, i pored očigledno teških uslova za izgradnju, iz dva razloga. Tu je bilo moguće izgraditi [[Morska luka|morsku luku]] koja bi bila povezana sa sistemom ruskih reka i jezera. To je vidljivo na gradskom grbu gde je uz [[skiptar]] prikazano more i [[sidro]]. Drugi razlog je blizina Zapadne Evrope, jer je njegova namera bila da modernizuje Rusiju po zapadnom uzoru.

Rad na izgradnji novog grada uistinu je započeo [[1706.]] kada su regrutovani brojni kmetovi za građevinske radove na ušću Neve. Ovaj projekat je ostvaren za par godina pod efikasnim i surovim vođstvom Petra Velikog. Dok su nicali gradski temelji, car je zabranio izgradnju građevina od kamena u celoj Rusiji, osim Sankt Peterburga — svaki raspoloživi kamen trebao je biti upoterbljen za izgradnju nove prestonice. Bekstvo radnika sa ovog teškog i opasnog gradilišta bilo je strogo kažnjavano.

Godine 1706. prinudno je odvedeno 30.000 ruskih kmetova za potrebe izgradnje grada. Godine 1707. bilo ih je 40.000. Oko polovina njih je uspela da pobegne tokom puta na severozapad. Tokom izgradnje grada umrle su desetine hiljada prinudnih radnika i seljaka-robova. Umirali su od [[Malarija|malarije]], [[skorbut]]a, [[Dizenterija|dizenterije]] ili prosto od gladi i iscrpljenosti. Veliki delovi grada su izgrađeni na masovnim grobnicama umrlih radnika, tako da se pričalo da grad počiva na [[skelet]]ima. Pre 1721. vođeno je nekoliko borbi u [[Veliki severni rat|ratu protiv Švdeske]] u blizini novoosnovane carske prestonce. Grad je postao sigurna teritorija tek posle pobede nad Švedskom 1709. u [[Bitka kod Poltave|Bici kod Poltave]].

Pošto rusko plemstvo nije bilo voljno da se preseli u Sankt Peterburg, Petar Veliki im je to naredio. Plemićke porodice su morale da se o svom trošku presele u kuće čija je veličina i stil bila unapred propisana. Godine 1714. u gradu je bilo oko 50.000 naseljenih kuća, i on je bio prvi grad u Rusiji sa efikasno organizovanom [[Policija|policijom]] i [[Vatrogasna služba|vatrogasnom službom]]. Centar grada je uveče i noću bio veštački osvetljen.

=== Sankt Peterburg postaje prestonica ===
Ambiciozan projekat izgradnje mogao je biti realizovan samo uz preduzimanje drastičnih mera. Građevinski materijal je na ušću Neve bio oskudna roba. [[Ukaz]] iz 1710. naredio je da svi stanovnici grada moraju godišnje da donesu 100 komada kamena ili da plate visoku globu. Svaki teretni brod, koji bi ovde pristao, morao je da kao deo tereta isporuči kamen. Naredba iz 1714. nalagala je da se građevine od kamena mogu podizati samo u Sankt Peterburgu (bila je na snazi do 1741). [[Drakonske mere]] careva su bile uspešne; već 1710. Petar Veliki je proglasio Sankt Peterburg za glavni grad Ruskog carstva umesto Moskve. Izuzev kratkog perioda 1728—1732, kada je dvor boravio u Moskvi, Peterburg je do 1918. ostao glavni grad Rusije. Plemstvo ovu promenu nije prihvatilo sa zadovoljstvom, jer su bili nevoljni da napuste svoje komforne moskovske rezidencije.

=== Vreme procvata ===
Petar Veliki, jedan od pionira [[Industrijska špijunaža|industrijske špijunaže]], doveo je u Sankt Peterburg inžinjere i zanatlije iz cele Evrope, posebno iz Holandije, da bi novu prestonicu od početka učinio evropskim centrom nauke i tehnike. U ovo doba ustanovljene su „Sanktpeterburške novine“, najstarije novine u gradu.

Nakon smrti Petra Velikog 1725. opao je entuzijazam ruskih vladara za „Prozor na severu“. Moskva je ponovo postala prestonica. [[Ana Ivanovna|Carica Ana]] ju je vratila u Sankt Peterburg. Način na koji je organizovala grad je i danas aktuelan. Gradski centar je postavila na tzv. Petrogradsku (Admiralitetsku) stranu Neve, postavila je glavne gradske ulice, [[Nevski prospekt]], ulicu Gorčovaja i Voznesenski prospekt. I pored toga, carica je češće i radije boravila u Moskvi nego u Sankt Peterburgu.

[[Carica Jelisaveta]] (1741–62), i još više [[Katarina II Velika]] (1762–92), snažno su orijentisale Rusko carstvo ka zapadu i dovele u grad mnoge umetnike i arhitekte. Za vreme Jelisavete podignuta su reprezentativna zdanja koje i danas daju gradu prepoznatljivu siluetu ([[Zimski dvorac]], manastir Smoljni). [[Jekaterinski dvorac]] je podignut u čast njene majke, a stil arhitekte [[Frančesko Rastreli|Frančeska Rastrelija]] je postao dominantan.

Verovatno najznačajnija ličnost u istoriji Sankt Peterburga, uz Petra Velikog, bila je Katarina Velika koja je preuzela presto 1762. Ona je sebe videla (bar do [[Francuska revolucija|Francuske revolucije]]) kao nosioca duha [[Prosvetiteljstvo|prosvetiteljstva]] i posvetila se umetnostima i obrazovanju. U svoje doba osnovala je 25 akademskih institucija, kao i [[Smoljni institut]], prvu rusku državnu školu za devojke. Konjička statua Petra Velikog ([[Bronzani konjanik]]), koja je postala simbol grada, takođe potiče iz vremena njene vladavine.

Krajem 18. i početkom 19. veka grad je doživeo nejveći procvat, prvenstveno kulturni, a kasnije i naučno-tehnički. Prva ruska baletska škola otvorena je ovde [[1738]]. Akademija umetnosti otvorena je 1757, gde su se školovali Datotekari, vajari i arhitekte. Pojavili su se muzeji, pozorišta, visoke škole i biblioteke. [[Marinski teatar]] otvoren je 1783. i u njemu su izvođene velike nacionalne opere [[Mihail Glinka|Mihaila Glinke]]. Godine 1819. Pedagoški institut je postao [[Peterburški univerzitet]].

=== Ustanci, atentati, revolucije ===
U gradu Sankt Peterburgu bila je koncentrisana vojna i civilna vlast Ruskog carstva, tako da su se u njemu dogodile najznačajnije pobune i revolucije novije ruske istorije. Tu je [[1825.]] izbio [[Ustanak dekabrista]], a kasnije pobune su dovele do osnivanja [[SSSR|Sovjetskog Saveza]]. Krajem 19. veka tu su izbijali manji neredi i pobune. U gradu su izvršeni brojni atentati protiv carskih dvorjana i članova vlade. Najznačajnije od njih je bilo ubistvo cara [[Aleksandar II|Aleksandra II]] [[1881]].

Revolucionarne partije i pokreti su osnivani u Sankt Peterburgu, a policija ih je surovo progonila. U gradu je [[Peterburška krvava nedelja|Peterburškom krvavom nedeljom]] započela [[Ruska revolucija 1905.|Revolucija 1905—1907]]. Kao rezultat ove revolucije u gradu je otvorena druga [[Duma]] koja nije imala stvarnog političkog uticaja. Početkom [[Prvi svetski rat|Prvog svetskog rata]], iz patriotskih razloga, ime grada je promenjeno u ''Petrograd''. [[Februarska revolucija]] iz 1917. se uglavnom odigrala u Sankt Peterburgu. Početak [[Oktobarska revolucija|Oktobarske revolucije]] 1917. označili su pucnji sa krstarice ''[[Krstarica Aurora|Aurora]]'' u luci Petrograda. U obližnjoj luci [[Kronštat]] [[1921.]] izbio je [[Kronštatski ustanak|ustanak]] [[Anarhizam|anarhističkog]] pokreta komunističkih saveta koji se usprotivio diktaturi [[Boljševici|boljševika]]. Njih su krvavo porazile sovjetske trupe. [[Vladimir Iljič Lenjin|Lenjin]] je proglasio [[Moskva|Moskvu]] za glavni grad Rusije i Sovjetskog Saveza. Stanovništvo Sankt Peterburga se znatno smanjilo u narednih par godina zbog [[Ruski građanski rat|građanskog rata]], njime izazvane nestašice hrane, i zbog selidbe državnih organa uprave u Moskvu.

=== Lenjingrad ===
Posle [[Vladimir Iljič Lenjin|Lenjinove]] smrti 1924. nekadašnji carski grad je dobio ime Lenjingrad. Centar moći u SSSRu se, međutim, pomerao sve više ka Moskvi. Funkcioneri [[KPSS]]a iz Lenjingrada su u početku bili uticajni, što se promenilo kada je [[Josif Staljin|Staljin]] preuzeo apsolutnu vlast. U okviru [[Staljinističke čistke|staljinističkih čistki]] prvo je 1934. u svom kabinetu ubijen popularni lenjingradski partijski funkcioner [[Sergej Mironovič Kirov|Sergej Kirov]]. Nekadašnji predsednik petrogradskog sovjeta [[Grigorij Zinovjev]] osuđen je na montiranom procesu, dok je drugi predsednik sovjeta, [[Lav Trocki]], ubijen u egzilu u Meksiku.

Čak se u prostornom planiranju Lenjingrada video uticaj Moskve. Generalnim planom iz 1935. bilo je predviđeno da se centar grada pomeri na jug, na novoizgrađeni Moskovski trg na Moskovskom prospektu. Centralna građevina trebala je da bude Zgrada sovjeta, slično Palati sovjeta koja je planirana u Moskvi. Moskovski trg je projektovan u tipičnoj formi "socijalističkog grada" koja je primenjivana širom SSSRa. Izbijanje Drugog svetskog rata i nedostatak građevinskog materijala su sprečile selidbu centra grada. Moskovski trg je do danas ostao najveći gradski trg. Plan o prekomponovanju grada imao je ideološki cilj da marginalizuje stari Sankt Peterburg i pretvori grad u samo jedan od mnogih sličnih sovjetskih gradova.

=== Opsada Lenjingrada ===
{{glavni članak|Opsada Lenjingrada}}

Lenjingrad je tokom [[Drugi svetski rat|Drugog svetskog rata]] proveo 872 dana pod opsadom nemačkih i finskih snaga. Blokada je trajala od [[8. septembar|8. septembra]] [[1941]]. do [[27. januar]]a [[1944]]. Snage [[vermaht]]a je predvodio generalfeldmaršal [[Vilhelm van Leb]]. Te snage nikada nisu pokušale zauzimanje grada, već su po naređenju [[Adolf Hitler|Adolfa Hitlera]] pokušvale da sistematski izgladne njegovo stanovništvo koje nije imalo odakle da se snabdeva hranom. Tajno narećenje vrhovne komande vermahta od 23. septembra 1941. je glasilo:

{{izdvojeni citat|Firer je odlučio da se grad Peterburg uništi do temelja. Posle poraza sovjetske Rusije neće postojati razlog za opstanak ovog velikog naselja.}}

Već u ranu 1942. su nacistički planeri označili oblast oko Lenjingrada kao oblast nemačkog naseljavanja. Otuda sledi da su predviđali [[genocid|uništenje]] oko 3 miliona stanovnika Lenjingrada.

Za vreme opsade hrana je u grad stizala samo veoma opasnim letovima aviona, ili preko jezera Ladoga (leti brodom, a zimi sankama ili kamionima preko zaleđenog jezera). Posebno dramatična situacija je vladala krajem 1941. Nemačka avijacija je uništila skladišta hrane, a zima je stigla neuobičajeno rano. Racije hleba su u oktobru pale na 400 grama za radnike i 250 grama za decu i žene. Do 20. oktobra, pale su na 250 grama za radnike i 125 grama za ostale. Zimske temperature su pale na –40&nbsp;°C u gradu koji praktično nije imao ogreva. Samo u decembru 1941. umrlo je oko 53.000 ljudi. Mnogi od njih su se jednostavno srušili na ulici od iscrpljenosti.

{{izdvojeni citat|Savičevi su umrli. Svi su umrli. Tanja je sama.}}
Ove reči je velikim slovima u svoj dnevnik ispisala jedanaestogodišnja Tanja Savičeva maja 1942. Njen dnevnik je postao simbol opsade i korišćen je kao dokazni dokument na [[Nirnberški proces|Nirnberškom procesu]].

Pesnikinja [[Ana Ahmatova]] je 1941. stihovima opisala situaciju u gradu:
<poem style="margin-left:5em;">
Ptice smrti u zenitu stoje,
taj što će Lenjingrad izdati, ko je?
Ne vičite, on diše i snuje,
još živ je on i sve čuje:
Kako na baltijskom dnu
sinovi njegovi jauču u snu. 
Kako iz grudi im jecaj: hleba
i do sedmog se čuje neba...
Al surov je svod taj i škrt,
a iz svih prozora gleda smrt.<ref>{{Cite web |title=Prevod Svetislava Travice |url=http://www.diwanmag.com.ba/arhiva/diwan17_18/sadrzaj/sadrzaj05.html |access-date=2010-03-06 |archive-date=2008-11-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081120190418/http://www.diwanmag.com.ba/arhiva/diwan17_18/sadrzaj/sadrzaj05.html |dead-url=yes }}</ref>
</poem>

Tokom teških godina blokade na grad je ispaljeno oko 150.000 artiljerijskih granata, i oko 100.000 avionskih bombi. U pokušajima [[Crvena armija|Crvene armije]] da razbije blokadu poginulo je 500.000 njenih vojnika. Ona je tek 18. januara 1943. uspela da zauzme ključno utvrđenje i uspostavi usku kopnenu liniju snabdevanja Lenjingrada. Ofanziva kojom je razbijena blokada trajala je od 14. do 27. januara [[1944]]. Po podacima ruskog istoričara Valentina Kovalčuka u tri godine opsade stradalo je oko 2 miliona Rusa, od toga najmanje 750.000 civila. Kao poređenje, [[Staljingrad]] je uoči rata imao 450.000 stanovnika.

Istoričari su nakon rata tumačili opsadu Lenjingrada sa dva stanovišta. Jedni su tvrdili da je opsada i izgladnjavanje kao način ratovanja bila ratna strategija primenjivana vekovima. Drugi su smatrali da je ova opsada imala karakter [[genocid]]a protiv stanovništva Lenjingrada koji se bazirao na rasističkoj politici.<ref>Jörg Ganzenmüller, ''Das belagerte Leningrad'', S.13-82, Zitate S. 17 und 20.</ref>

=== Posle rata ===
Obnova Lenjingrada posle "Velikog otadžbinskog rata" je bila gigantski projekat od velikog političkog značaja. Grad je postao simbol ratnih stradanja i otpora fašizmu, a njegovi su političari vodili borbu za prevalst protiv političara iz Moskve koja je trajala i u 1950im. Obnova grada je bila pitanje prestiža Sovjetskog Saveza. Za kratko vreme tu je dovedeno milion radnika koji su radili na ponovnoj izgradnji, pri čemu je restauracija kulturnih spomenika imala posebnu težinu. Već 1945. grad je dobio titulu ''[[Grad heroj Sovjetskog Saveza|Grada heroja Sovjetskog Saveza]]''.

U posleratnim godinama iznikle su mnoge nove gradske četvrti, tako da je 1953. u gradu sagrađeno više stambenog prostora nego ikad pre ili kasnije. Dvestapedeseta godišnjica Sankt Peterburga 1953. nije obeležavana. Prvi razlog su bile političke borbe, a drugi je bila Staljinova smrt. Godišnjica je ipak obeležena 1957, pod rukovodstvom [[Nikita Hruščov|Nikite Hruščova]], ali bez pominjanja da je to u stvari 254. godišnjica.

Kasnije je Sankt Peterburg postao poznat kao industrijski grad i naučni centar Sovjetskog Saveza. Političko-kulturni centar Rusije i Sovjetskog Saveza se u ovo doba nalazio u Moskvi. Usled rata i posleratne izgradnje stanovništvo grada se velikim delom izmenilo, a veza sa gradom iz carskih vremena je izbledela.

Požar iz 1988. je uništio oko milion knjiga u [[Ruska akademija nauka|Ruskoj akademiji nauka]].&nbsp;<ref>[http://www.newsinfo.ru/articles/2008-02-14/historyfourtfebr/37305 newsinfo.ru; preuzeto 16. marta 2008.]</ref> Centar grada je 1989. proglašen za spomenik kulture.

=== Posle raspada Sovjetskog Saveza ===
Na referendumu 12. juna [[1991.]] 54&nbsp;procenta stanovništva se izjasnilo da se gradu vrati istorijsko ime, koje je zvanično vraćeno 6. septembra 1991. Stanovnici upravne oblasti u okolini grada su, takođe referendumom, odlučili da ona zadrži dotadašnje ime ([[Lenjingradska oblast]]).

Kada se oktobra 1993. u Moskvi dogodio puč protiv [[Boris Jeljcin|Borisa Jeljcina]], tadašnji gradonačelnik Sankt Peterburga [[Anatolij Sobčak]] je okupio pristalice demokratije na velikim demonstracijama protiv pučista ispred Zimskog dvorca.

Godine [[1999.]] teritorija grada je znatno proširena na okolne satelitske gradove: [[Kolpino]], [[Puškin (grad)|Puškin]], [[Lomonosov (grad)|Lomonosov]], [[Kronštat]], [[Peterhof]] i druga naselja. Ovi gradovi danas važe za gradske rejone i više ne pripadaju Lenjingradskoj oblasti.

Obeležavanje jubileja 300 godina Santkt Peterburga je počelo 27. maja [[2003]]. U okviru ovih dešavanja sanirani su mnogi delovi starog grada i palata, i rekonstruisana je legendarna [[Ćilibarska soba]]. Ruska država je za rekonstrukciju potrošila jedanu do dve milijarde evra, a rekonstrukciju je pomogla i nemačka firma [[E. ON]]<ref>{{Cite web |title=Offizielle Website der E.ON Ruhrgas AG; abgerufen am 16. März 2008 |url=http://www.eon-ruhrgas.com/cps/rde/xchg/er-corporate/hs.xsl/2278.htm |access-date=2010-03-06 |archive-date=2013-01-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130115231429/http://www.eon-ruhrgas.com/cps/rde/xchg/er-corporate/hs.xsl/2278.htm |dead-url=yes }}</ref>. Dana 31. maja ruski predsednik [[Vladimir Putin]] i nemački kancelar [[Gerhard Šreder]] su zvanično otvorili rekonstruisanu Ćilibarsku sobu.

Sankt Peterburg je prvi put posle dugo vremena ponovo izbio u prvi plan interesovanja svetske javnosti. Pošto se većina investicija odnosila na rekonstrukciju fasda i palata kritičari su zajedljivo primetili da se radi o novim [[Potemkinova sela|Potemkinovim selima]] i da će grad ponovo biti zaboravljen posle jubileja. Ova strahovanja se za sada nisu ostvarila jer se u gradu nastavljaju investicije, delom kroz privatna ulaganja.

== Stanovništvo ==
Po rezultatima poslednjeg popisa stanovništva od 9. oktobra [[2002.]] Sankt Peterburg je imao 4.159.635 stanovnika. To je oko 3 procenta ukupnog stanovništva Rusije. Prosečna mesečna bruto zarada po stanovniku u prvoj polovini 2007. bila je 15100&nbsp;[[Ruska rublja|rubalja]] (oko 420&nbsp;evra).&nbsp;<ref>[http://www.dp.ru/spb/news/citynews/2007/08/14/232942/ Delovoj Peterburg, 14. avgust 2007; preuzeto 16. marta 2008.]{{Dead link|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>

Sankt Peterburg je od osnivanja bio grad velikih socijalnih razlika. Od vremena raspada SSSR socijalne razlike se ponovo zaoštravaju. Prosjaci i sitni ulični prodavci su proterani iz centra grada za vreme jubileja 2003, ali su i dalje deo svakodnevne slike grada u daljim četvrtima. Oko 15% stanovništva stanuje u takozvanim [[komunalka]]ma ili zajedničkim stanovima, gde više porodica deli jedan dnevni boravak, kuhinju i kupatilo, dok svaka porodica ima zasebnu privatnu sobu.

Nekada veoma multikulturni grad danas je dominantno naseljen [[Rusi]]ma (89,1%). Uz njih, tu su [[Jevreji]] 2,1%, [[Ukrajinci]] 1,9%, [[Belorusi]] 1,9% i manje grupe [[Tatari|Tatara]], pripadnika kavkaskih naroda, [[Uzbeci|Uzbeka]], [[Vepsi|Vepsa]] i [[Finci|Finaca]].

=== Istorija promene broja stanovnika Sankt Peterburga ===
Ispod je dat pregled promene broja stanovnika Sankt Peterburga po godinama. Do 1944. radi se o procenama, od 1959. do 2002. radi se o trezultatima popisa, a za 2009. upodaci su proračun (grad se 2004. proširio na neka predgrađa). 
[[Datoteka:Saint Petersburg population history.svg|thumb|400px||Broj stanovnika kroz istoriju (sa predgrađima);<br />x-osa: 1760 – 2003, svaki podeok: 24 godine;<br />y-osa: 0 – 5,2 miliona, svaki podeok predstavlja 1 milion]]
{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5"
| valign="top" |
{|
! style="background:#efefef;" | &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; godina &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;
! style="background:#efefef;" | stanovnika
|-
| 1725. || align="right" | 75.000 
|-
| 1750. || align="right" | 150.000
|-
| 1800. || align="right" | 300.000 
|-
| 1846. || align="right" | 336.000
|- 
| 1852. || align="right" | 485.000
|-
| 1858. || align="right" | 520.100
|-
| 1864. || align="right" | 539.100
|-
| 1867. || align="right" | 667.000
|-
| 1873. || align="right" | 842.900
|-
| 1881. || align="right" | 876.600
|-
| 1886. || align="right" | 928.600
|-
| 1891. || align="right" | 1.035.400
|-
| 1897. || align="right" | 1.264.900
|-
| 1901. || align="right" | 1.439.400
|-
|}
| valign="top" |
{|
! style="background:#efefef;" | godina
! style="background:#efefef;" | stanovnika
|-
| 1908. || align="right" | 1.678.000 
|-
| 1910. || align="right" | 1.962.000
|-
| 1915. || align="right" | 2.318.600
|-
| 1920. || align="right" | 722.000
|-
| 1926. || align="right" | 1.616.100
|-
| 1936. || align="right" | 2.739.800
|-
| 1939. || align="right" | 3.191.300
|-
| 1944. || align="right" | 2.559.000 
|-
| 15. januar 1959. || align="right" | 2.888.000
|-
| 15. januar 1970. || align="right" | 3.512.974
|-
| 17. januar 1979. || align="right" | 4.072.528
|-
| 12. januar 1989. || align="right" | 4.460.424
|-
| 9. oktobar 2002. || align="right" | 4.159.635
|-
| 1. januar 2009. || align="right" | 4.581.854
|}
|}

== Kultura ==
[[Datoteka:Alexandrinsky Theatre.jpg|thumb|Aleksandrovski teatar na Trgu Ostrovskog]]
[[Datoteka:Spb 06-2012 University Embankment 06.jpg|thumb|[[Петроградски државни универзитет|Petrogradski državni univerzitet]]]]

Sankt Peterburg je grad koji ima svetsku reputaciju u istoriji književnosti, muzike i pozorišta.

=== Pozorište ===
U gradu danas postoji 40 različitih pozorišta. [[Marijski teatar]] je jedna od najčuvenijih [[opera|operskih]] kuća u svetu. U njemu radi i [[Balet Kirov]].

Aleksandrinski teatar je osnovan 1756. po nalogu carice Jelisavete I. Neki od kadeta oficirske škole su osnovali prvo stalno pozorište Rusije. Ansambl pozorišta se uselio u sadašnju zgradu 1832, koja je nastala po projektu arhitekte [[Karlo Rosi (arhitekt)|Karla Rosija]].

U gradu su živeli i radili [[Mihail Ivanovič Glinka|Mihail Glinka]], [[Modest Petrovič Musorgski|Modest Musorgski]], [[Nikolaj Andrejevič Rimski-Korsakov|Nikolaj Rimski-Korsakov]], [[Pjotr Iljič Čajkovski|Pjotr Čajkovski]], [[Igor Fjodorovič Stravinski|Igor Stravinski]] i [[Dmitri Dmitrijevič Šostakovič|Dmitri Šostakovič]]. Posebno je vezana za grad šostakovičeva sedma, ili ''[[Lenjingradska simfonija]]'', koja je nastala u vreme opsade grada u Drugom svetskom ratu, i predstavljala simbol opstanka ruske kulture u najtežim uslovima. Prvi put je izvedena u Moskvi, a potom je [[8. avgust]]a [[1942.]] izvedena u Sankt Peterburgu i emitovana na sovjetskom radiju.

=== Balet ===
Sankt Peterburg je jedno od najznačajnijih mesta u kome se razvila [[Balet|baletska umetnost]]. [[Sergej Pavlovič Djagiljev|Sergej Djagiljev]], [[Marijus Petipa]], [[Vaclav Nižinski]], [[Matilda Marija Kšesinskaja]] i [[Ana Pavlovna Pavlova|Ana Pavlova]] su posebno zaslužni za ovaj razvoj. Ovde se nalazi verovatno najpoznatija baletska škola na svetu - Baletska akademija [[Agripina Jakovljevna Vaganova|Vaganova]], osnovana 1738.

=== Šah ===
U Sankt Peterburgu su živeli i neki od vrhunskih svetskih šahista: [[Mihail Mojsejevič Botvinik|Mihail Botvinik]] (višestruki prvak sveta u šahu u periodu 1948—1963), [[Boris Vasiljevič Spaski|Boris Spaski]] (svretski prvak u periodu 1969—1972) i [[Viktor Korčnoj]] (danas živi u Švajcarskoj). [[Anatolij Jevgenjevič Karpov|Anatolij Karpov]] je dugo živeo u Lenjingradu gde je studirao. Titulu [[Šahovski velemajstor|šahovskog velemajstora]] prvi put je dodelio car [[Nikolaj II]] posle jednog turnira 1914. u ovom gradu.

=== Književnost ===
[[Datoteka:Russian National Bibliotheque, Saint Petersburg.jpg|thumb|desno|Nova zgrada Ruske nacionalne biblioteke na Moskovskom prospektu]]

U gradu se nalazi više značajnih biblioteka. ''[[Mihail Jevgrafovič Saltikov-Ščedrin|Saltikov-Ščedrinova]] biblioteka'', nastala 1795, danas je deo [[Nacionalna biblioteka Rusije|Nacionalne biblioteke Rusije]]. Ona je sa 30 miliona dela druga najveća biblioteka Rusije posle [[Državna biblioteka Rusije|Državne biblioteke Rusije]] u Moskvi. U njoj se čuvaju knjige na 85 jezika. U zbirci se nalazi i najstariji datirani [[Istočni Sloveni|istočnoslovenski]] rukopis, [[Crkvenoslovenski jezik|crkvenoslovensko]] [[Ostromirovo jevanđelje]] iz 1057. Biblioteka [[Ruska akademija nauka|Ruske akademije nauka]] iz 1714. poseduje 17 miliona knjiga. [[Puškinova biblioteka]] je sa 5000 dela značajno manja, ali sadrži vrednu kolekciju dela iz privatne kolekcije velikog pisca.

Brojni čuveni ruski umetnici su živeli i radili u Sankt Peterburgu, među kojima su književnici: [[Aleksandar Sergejevič Puškin|Aleksandar Puškin]], [[Fjodor Mihajlovič Dostojevski|Fjodor Dostojevski]], [[Nikolaj Gogolj]], [[Ana Andrejevna Ahmatova|Ana Ahmatova]], [[Aleksandar Aleksandrovič Blok|Aleksandar Blok]] i [[Josif Brodski]].
{{UNESCO-svjetska baština
|ime mjesta = Istorijski centar Sankt Petersburga i pripadajuće grupe spomenika
|image = Palace Square and Column of Alexander I, Saint Petersburg, Russia.jpg
|godina = 2012. 
|vrst baštine =Prirodno dobro
|mjerilo = i, ii, iv, vi
|ugroženost = ne
|poveznica = https://whc.unesco.org/en/list/540
|država = <center>{{flag|Rusija}} 
}} 
=== Arhitektura ===
==== Spomenici i građevine ====
Sankt Peterburg je dugo bio prestonica ruskih careva. U ovom gradu oni su demonstrirali svoje izuzetno bogatstvo, o čemu svedoče brojne građevine i spomenici. U čast 300-godišnjice grada (2003) mnoge građevine su detaljno restaurirane. Sankt Peterburg ima blizu 250 muzeja i 4000 zaštićenih spomenika istorije i kulture. [[UNESKO]] je označio 2400 zgrada u gradu (15% od ukupnog broja građevina) za spomenike istorije arhitekture. Više zaštićenih zgrada od Sankt Peterburga ima samo Venecija. Grad se suočava sa hroničnim problemom cene održavanja svog arhitektonskog nasleđa. Pored brojnosti ovih zdanja, tu su i drugi problemi: zgrade su posle sovjetskog perioda ostale u ruševnom stanju i njihova restauracija je skupa, industrija i gust saobraćaj u gradu su učinili vazduh jako zagađenim i tako ugrozili gradske fasade. Neki od spomenika su privatizovani od 2004, ali je i dalje oko 80% građevina u vlasništvu države.

==== Dominantni stilovi ====
* Grad je relativno mlad i na njega su jako uticali zapadnoevropski stilovi arhitekture. U gradu se mogu naći građevine u stilu ranog baroka, raskošnog baroka, [[Klasicizam u arhitekturi|klasicizma]], [[Istoricizam u arhitekturi|istoricizma]], [[art nuvo]]a i ranog [[Modernizam u arhitekturi|modernizma]] (na primer: nemačka ambasada [[Peter Berens|Berensa]] i [[Ludvig Mis van der Roe|Van der Roa]]). 
* Građevine iz doba Petra Velikog (na primer: [[Petropavlovska tvrđava]], 12 visokih škola, palata Menšikov, [[Peterhof|letnja palata Petra Velikog]], muzej [[Kunstkamera]] i plata Petra II) su sve projektovane pod uticajem evropskog baroka. 
* Kasnije se značajno razvio [[ruski barok]]. Zgrade i fasade su bile dekorisane u tri boje, a njihovi prostorni planovi su postali komplikovani. Najznačajniji arhitekti ovog perioda su [[Batolomeo Rastreli]] i [[Sava Čevakinskij]]. Tipična zdanja iz ovog perioda su [[Zimski dvorac]], [[Jekatarinski dvorac]], [[Konstantinovski dvorac]], poslednje proširenje [[Peterhof]]a, palate Stroganov, Voroncov, Šeremetjev, Šuvalov, palata Mitropolije, [[Manastir Smoljni]], Nikoljski sabor i Vladimirska katedrala. 
* Neoklasične građevine su svedenije. Njihove forme se baziraju na jednostavnim geometrijskim oblicima. Odličan primer je ulica Rosi: duga je 220 metara, široka 22 metra, a zgrade u njoj su visoke 22 metra, dok su im prozori visine 2,2 metra. U ovo vreme oblikovane su cele gradske četvrti, poput Dvorskog trga i oblasti oko Aleksandrinskog teatra. Najznačajniji arhitekta ovog perioda je bio italijan [[Karlo Rosi (arhitekt)|Karlo Rosi]]. [[Vasilij Stasov]] je razvio rusku verziju ovog stila u arhitekturi. 
* Zgrade u stilu [[art nuvo]]a su veoma maštovite i razigrane. Primeri su: Kuća knjiga, Jelisejevski magazin, zgrada pošte, Vitebska železnička stanica, Grand hotel Evropa, Hotel Astorija, zgrade u Kamenoostrovskom prospektu i stambene zgrade širom grada. 
* Moderni Peterburg, to jest, poznu verziju klasicizma, reprezentuju veličanstvene zgrade arhitekte [[Frederik Lidval|Frederika Lidvala]] uz obalu reke. 
* Posle Oktobarske revolucije realizovani su mnogi [[Konstruktivizam u arhitekturi|konstruktivistički]] projekti, kao što je upravna zgrada Kirovskog rejona (projekat [[Noj Trocki|Noja Trockog]]). 
* Za razliku od Moskve, u Sankt Peterburgu ima malo monumentalnih građevina karakterističnih za doba [[Staljinizam|staljinizma]] i tada dominantne umetničke ideologije socijalističkog realizma. Primer za ovaj tip arhitekture je Dom sovjeta na Moskovskom trgu. 
* U rekonstrukciji grada posle 1945, stare građevine su obnovljene, dok su nove podizane u stilu sovjetske arhitekture. Veoma upešatljivi primeri ovog stila su stanice [[metro]]a na Moskovskom prospektu.

== Svjetska baština ==
Istorijski centar Sankt Peterburga i pripadajuće grupe spomenika 2021. godine uvršteni su na listu [[UNESCO]]-ove [[Svjetska baština|svjetske baštine]].<ref name=rusija>{{Cite web |url=https://whc.unesco.org/en/statesparties/ru |title= Rusija, spomenici upisani na listu svjetske baštine|work= UNESCO: Svjetska baština |access-date= 19. 1. 2023}}</ref> Njegovo arhitektonsko naslijeđe pomiruje vrlo različite barokne i čiste neoklasične stilove, što se može vidjeti u Admiralitetu, Zimskom dvoru, Mramornoj palači i Ermitažu. Urbani pejzaž Sankt Peterburga poprimio je monumentalni sjaj koji mu je svjetski poznatom osigurao svjetski poznati naziv ''Sjeverna Venecija''. Niz stranih arhitekata (Rastrelli, Rinaldi, Quarenghi, Cameron i Vallin de la Mothe) stvarao je palate, manastire i kneževske prigradske rezidencije (Petrodvorets, Lomonosov, Carsko Selo (Puškin), Pavlovsk i Gatčina).<ref name="peter">{{Cite web |url=https://whc.unesco.org/en/list/540 |title= Istorijski centar Sankt Petersburga i pripadajuće grupe spomenika - br.540 |work=UNESCO: Svjetska baština -  whc.unesco.org |access-date=  9. 4. 2023}}{{en}}</ref>

== Spomenici ==
Najpoznatiji spomenik u gradu je statua [[Petar Veliki|Petra Velikog]] na konju poznata kao Bronzani konjanik.

== Povezano ==
* [[Nevski Prospekt]]
* [[Hajnelova linija]]
* [[Spisak gradova u Rusiji po broju stanovnika]]

== Znamenitosti ==
{| border="0" class="center"
|-
|width="25%" align="center"|[[Datoteka:WinterPalaceAndAC.jpg|200px]]
|width="25%" align="center"|[[Datoteka:Neva-StPetersburg2.JPG|200px]]
|width="25%" align="center"|[[Datoteka:Peterhof ostsee3.JPG|200px]]
|width="25%" align="center"|[[Datoteka:Palace Square, Saint Petersburg, Russia.jpg|200px]]
|-
|width="25%" align="center"|Zimski dvorac - muzej Ermitaž
|width="25%" align="center"|Reka Neva
|width="25%" align="center"|Peterhof - dvor Petra
|width="25%" align="center"|Dvorski trg
|}

== Administrativna podela ==
[[Datoteka:Spb all districts 2005 abc rus.svg|thumb|Gradski rejoni Sankt Peterburga]]
{| class="wikitable"
|-class="hintergrundfarbe6"
!Br.
!Rejon
!Izvorno ime
!Broj snaovnika <br /><small>1. januar 2004.</small>
!Broj snaovnika <br /><small>1. januar 2005.</small>
!Broj snaovnika <br /><small>1. januar 2006.</small>
|-
| 1
|[[Admiralitetski rejon]]
| align="right" |{{jez-rus|Admiralteйskiй raйon}}
| align="right" |184.400
| align="right" |181.704
| align="right" |178.742
|-
|17
|[[Frunzejski rejon (Sankt Peterburg)|Frunzejski rejon]]
| align="right" |{{jez-rus|Frunzenskiй raйon}}
| align="right" |402.700
| align="right" |398.994
| align="right" |393.216
|-
| 4
|[[Kalinjinski rejon (Sankt Peterburg)|Kalinjinski rejon]]
| align="right" |{{jez-rus|Kalininskiй raйon}}
| align="right" |467.200
| align="right" |464.570
| align="right" |462.043
|-
| 5
|[[Kirovski rejon (Sankt Peterburg)|Kirovski rejon]]
| align="right" |{{jez-rus|Kirovskiй raйon}}
| align="right" |336.100
| align="right" |332.413
| align="right" |328.610
|-
| 6
|[[Kolpinski rejon]]
| align="right" |{{jez-rus|Kolpinskiй raйon}}
| align="right" |174.800
| align="right" |176.213
| align="right" |178.326
|-
| 7
|[[Crvenogardejski rejon]]
| align="right" |{{jez-rus|Krasnogvardeйskiй raйon}}
| align="right" |330.200
| align="right" |327.484
| align="right" |324.908
|-
| 8
|[[Krasnoselski rejon]]
| align="right" |{{jez-rus|Krasnoselьskiй raйon}}
| align="right" |304.300
| align="right" |302.890
| align="right" |301.739
|-
| 9
|[[Kronštat]]
| align="right" |{{jez-rus|Kronštadtskiй raйon}}
| align="right" |43.100
| align="right" |42.992
| align="right" |42.815
|-
|10
|[[Kurortni rejon]]
| align="right" |{{jez-rus|Kurortnый raйon}}
| align="right" |67.100
| align="right" |67.235
| align="right" |67.516
|-
|11
|[[Moskovski rejon (Sankt Peterburg)|Moskovski rejon]]
| align="right" |{{jez-rus|Moskovskiй raйon}}
| align="right" |272.400
| align="right" |268.873
| align="right" |266.312
|-
|12
|[[Nevski rejon]]
| align="right" |{{jez-rus|Nevskiй raйon}}
| align="right" |434.500
| align="right" |435.097
| align="right" |436.598
|-
||14
|[[Peterhof|Petrodvorski rejon]]
| align="right" |{{jez-rus|Petrodvorcovый raйon}}
| align="right" |76.800
| align="right" |77.574
| align="right" |115.138
|-
|13
|[[Petrogradski rejon]]
| align="right" |{{jez-rus|Petrogradskiй raйon}}
| align="right" |131.500
| align="right" |128.469
| align="right" |126.312
|-
|15
|[[Primorski rejon]]
| align="right" |{{jez-rus|Primorskiй raйon}}
| align="right" |397.500
| align="right" |401.609
| align="right" |405.034
|-
|16
|[[Puškin (grad)|Puškinski rejon]]
| align="right" |{{jez-rus|Puškinskiй raйon}}
| align="right" |101.000
| align="right" |103.009
| align="right" |120.661
|-
| 2
|[[Vasiljevsko ostrvo]] 
| align="right" |{{jez-rus|Vasileostrovskiй raйon}}
| align="right" |198.700
| align="right" |196.815
| align="right" |195.522
|-
| 3
|[[Viborški rejon]]
| align="right" |{{jez-rus|Vыborgskiй raйon}}
| align="right" |417.300
| align="right" |414.812
| align="right" |412.839
|-
|18
|[[Centralni rejon (Sankt Peterburg)|Centralni rejon]]
| align="right" |{{jez-rus|Centralьnый raйon}}
| align="right" |231.100
| align="right" |225.821
| align="right" |224.289
|-
|}

== Gradovi pobratimi ==
Sankt Peterburg je pobratimljen sa sledećim gradovima:
<table border=0><tr valign=><td>
* {{ZD|Finska}} [[Turku]], [[Finska]], od 1957 
* {{ZD|Nemačka}} {{ZD|Hamburg}} [[Hamburg]], [[Nemačka]], od 1957 
* {{ZD|Nemačka}} {{ZD|Saksonija}} [[Drezden]], Nemačka, od 1961
* {{ZD|Srbija}} [[Beograd]], [[Srbija]]
* {{ZD|Nemačka}} [[Berlin|Berlin-Nojkeln]], Nemačka, od 3. juna 1991
* {{ZD|Hrvatska}} [[Zagreb]], [[Hrvatska]], od 1968
* {{ZD|SAD}} {{ZD|Kalifornija}} [[Los Anđeles]], [[SAD]], od decembra 1989
* {{ZD|Češka}} [[Prag]], [[Češka]], od 1991
* {{ZD|Francuska}} [[Pariz]], [[Francuska]], od 1997
<td>
* {{ZD|Poljska}} [[Varšava]], [[Poljska]], od 1997
* {{ZD|Poljska}} [[Gdanjsk]], Poljska
* {{ZD|Italija}} [[Milano]], [[Italija]]
* {{ZD|Turska}} [[Istanbul]], [[Turska]]
* {{ZD|Indija}} [[Mumbaj]], [[Indija]]
* {{ZD|Francuska}} [[Nica]], Francuska
* {{ZD|SAD}} {{ZD|Florida}} [[Sent Pitersburg]], [[Florida]]
* {{ZD|Izrael}} [[Rišon le Sion]], [[Izrael]]
</table>

== Reference ==
{{reflist}}

== Vanjske veze ==

* [http://eng.gov.spb.ru {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061231222926/http://eng.gov.spb.ru/ |date=2006-12-31 }} Zvanični sajt gradske uprave]
* [http://www.mr-spb.ru/info/map/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070915014757/http://www.mr-spb.ru/info/map/ |date=2007-09-15 }} Mapa Sankt Peterburga]
* [http://www.nevsky-prospekt.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160110210354/http://www.nevsky-prospekt.com/ |date=2016-01-10 }} Stranice i slike o istoriji Sankt Peterburga]
{{Commonscat|Saint Petersburg}}
{{Commonscat|Historic Centre of Saint Petersburg and Related Groups of Monuments}}
{{Rusija}}
{{Gradovi-heroji SSSR}}

[[Kategorija:Sankt Peterburg| ]]
[[Kategorija:Gradovi u Rusiji]]
[[Kategorija:Svjetska baština u Rusiji]]