Izvorni kod stranice Smederevo

{{Infokutija naselje
| ime                         = Smederevo
| drugo_ime                   =
| službeno_ime                = 
| izvorno_ime                 = 
| izvorno_ime_jezik           = 
| tip_naselja                 = grad
| transkripcija_jezik1        = 
| transkripcija_jezik1_vrsta  = 
| transkripcija_jezik1_info   = 
| slika_horizont              = Center Smederevo.jpg
| slika_veličina              = 350px
| slika_alt                   = Slika centra Smedereva
| slika_opis                  = Centar Smedereva
| slika_zastava               = Zastava_Smedereva.svg
| zastava_alt                 = Zastava grada Smedereva 
| zastava_okvir               = 
| zastava_link                =
| slika_grb                   = Smederevo coat of arms.gif
| grb_alt                     = Grb grada Smedereva
| grb_veličina                =
| grb_link                    =
| grb_vrsta                   =
| slika_štit                  = 
| štit_alt                    = 
| etimologija                 = Vinceia<br/>Semendria
| nadimak                     = Grad grožđa i gvožđa
| moto                        = 
| slika_mapa                  = 
| mapa_alt                    = 
| opis_mape                   = 
| marker_mapa                 = Srbija
| marker_mapa_alt             = 
| marker_mapa_opis            = 
| marker_mapa_veličina        =
| marker_oznaka_pozicija      = 
| marker_reljef               = 
| koordinate                  = {{coord|44.664161|N|20.928779|E}}
| koordinate_vrsta            = 
| koordinate_napomene         = 
| podjela_vrsta               = [[Lista država|Država]]
| podjela_ime                 = [[Srbija]]
| podjela_vrsta1              = [[Okruzi Srbije|Okrug]]
| podjela_ime1                = [[Podunavski okrug|Podunavski]]
| osnivanje_naslov            = 
| osnivanje_datum             = 
| osnivanje_naslov1           = <!-- parametri idu do osnivanje_naslov7 -->
| osnivanje_datum1            = <!-- parametri idu do osnivanje_datum7 -->
| ugašen_datum                = 
| osnivač                     = 
| sjedište_vrsta              = 
| sjedište                    = 
| vlada_napomene              = 
| vlada_vrsta                 = 
| vladajuće_tijelo            = 
| vođa_stranka                = [[Srpska napredna stranka|SNS]]
| vođa_titula                 = Gradonačelnik
| vođa_ime                    = Jasmina Vojinović
| površina_ukupno             = 
| površina_zemlje             = 
| površina_vode               = 
| površina_urban              = 42,03
| površina_rural              = 484,30
| površina_metro              = 
| površina_vode_procenat      = 
| površina_rang               = 
| površina_blank1_naslov      = 
| površina_blank1             = 
| površina_blank2_naslov      =
| površina_blank2             = 
| površina_napomene           = 
| površina_urban_napomene     = <!-- <ref> </ref> -->
| površina_rural_napomene     = <!-- <ref> </ref> -->
| površina_metro_napomene     = <!-- <ref> </ref> -->
| površina_napomena           = 
| dužina_km                   = 
| širina_km                   = 
| dimenzije_napomene          = 
| nadmorska_visina            = 72
| visina_napomene             = 
| stanovništvo_datum          = 2022
| stanovništvo_ukupno         = 
| stanovništvo_urban          = 59261
| stanovništvo_rural          = 97930
| stanovništvo_metro          = 
| stanovništvo_blank1         = 
| stanovništvo_blank2         = 
| stanovništvo_napomena       = 
| stanovništvo_demonim        = 
| stanovništvo_napomene       = 
| vremenska_zona              = UTC+1
| vremenska_zona_DST          = UTC+2
| utc_pomak                   = <!-- npr. +1 -->
| utc_pomak_DST               = <!-- utc_pomak ali tokom letnjeg računanja vremena -->
| utc_pomak2                  = <!-- parametri idu do utc_pomak5 -->
| utc_pomak2_DST              = <!-- parametri idu do utc_pomak5_DST -->
| poštanski_broj_vrsta        = 
| poštanski_broj              = 11300<br />11303<br />11304<br />11305<br />11330 
| pozivni_broj_vrsta          = 
| pozivni_broj                = (+381) 026
| registarska_oznaka_vrsta    = 
| registarska_oznaka          = SD
| iso_kod                     = 
| veb-sajt                    = <!-- {{URL|primjer.com}} -->
| napomene                    = [http://www.smederevo.org.rs www.smederevo.org.rs]
}}
'''Smederevo''' je [[grad]] u severoistočnom delu [[Srbija|Srbije]], koji se nalazi u [[Podunavski okrug|Podunavskom okrugu]] na obalama reke [[Dunav]]a. U njemu živi oko 59.000 stanovnika,<ref name="Popis2022"/> dok aglomeracija broji oko 98.000 stanovnika.<ref name="Popis2022"/><br/>
Grad ima posebnu historijsku važnost jer je od 1430. do 1459. bio središte [[Srpska despotovina|Srpske despotovine]], tj. zadnjeg ostatka srpske srednjovekovne države. Zatim su ga osvojile Osmanlije pod sultanom [[Mehmed II|Mehmedom II.]] i grad je od 1459. do 1817. bio središte [[Smederevski sandžak|Smederevskog sandžaka]], dakle deo [[Osmansko carstvo|Osmanskog carstva]], sve do [[Drugi srpski ustanak|Drugog srpskog ustanka]].<br/>
Smederevo je danas industrijski centar. Za Smederevo se kaže da je «grad gvožđa i grožđa».

== Geografija ==
=== Položaj ===
{{main|Geografski položaj Smedereva}}
Smederevo se nalazi na 40° 39’ severna geografske širine i 20° 57’ istočne geografske dužine. Nalazi se u severoistočnom delu Republike Srbije, na drugoj po veličini evropskoj reci Dunavu. Od prestonice Beograda udaljen je svega 46 kilometara. Smederevo je dakle dunavski grad sa zanimljivim položajem koji čini od njega pograničnu postaju, kroz koju se ulazi u [[Banat]] i [[Vojvodina|Vojvodinu]] prema severu, u [[Centralna Srbija|centralnu]] odnosno [[Moravska Srbija|Moravsku Srbiju]] prema jugu, u [[Vlaška|Vlašku]] prema istoku.

=== Klima ===
Smederevo ima više [[Polupustinjska klima|stepsko]]–kontinentalnu nego [[Umereno-kontinentalna klima|umereno kontinentalnu klimu]]. Srednja godišnja temperatura u gradu je 11,4&nbsp;°C. Srednja januarska temperatura je tek nešto ispod nule (-0,6&nbsp;°C), dok julska dostiže prosečnih 21,9&nbsp;°C. Tokom prolećnih meseci (mart, april i maj) prosečna temperatura iznosi oko 14 stepeni. Tokom jeseni (septembar, oktobar i novembar) prosečna temperatura je 9,6 stepeni. 
U Smederevu padne oko 650&nbsp;mm vodenog taloga godišnje. Najviše je padavina u maju (72&nbsp;mm) i junu (86&nbsp;mm) a najmanje u februaru (38&nbsp;mm).

== Demografija ==
Smederevo se ubraja u dvadeset najvećih gradova u zemlji, tačnije rečeno ono je 13. ili 14. [[grad]] u Srbiji po stanovništvu (vidi: [[popis gradova u Srbiji]]). Po zadnjem popisu iz 2022. godine u gradu živi 59.261 stanovnika,<ref name="Popis2022">[https://publikacije.stat.gov.rs/G2023/Pdf/G20234003.pdf AGE AND SEX], publikacije.stat.gov.rs; pristupljeno 3. aprila 2023.</ref> dok na administrativnom prostoru Smedereva živi 97.930 stanovnika.<ref name="Popis2022"/>

Prema popisu iz 2011. godine na području [[Opština Smederevo|opštine Smederevo]], računajući i nedavnu kosovsku dijasporu, živelo je 108.209 stanovnika, od čega u samom gradu i prigradskim naseljima 64.175 žitelja<ref name="Popis2011">{{cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/Popis2011/Knjiga20.pdf |title=Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u 2011. godini. Uporedni pregled broja stanovnika i domaćinstava|last=Vukmirović|first=Dragan|date=2014 |website= |publisher=Republički zavod za statistiku, Beograd |accessdate=07. 05. 2022 |quote=}}</ref>. Široko regijonalno područje u mreži grada Smedereva brojilo je oko 230.000 stanovnika<ref name="GradSmederevo">{{cite web|url=http://www.smederevo.org.rs/OPSTINA-SMEDEREVO-Opsti-podaci_68____lat|title=Grad Smederevo. Opšti podaci: stanovništvo, naselja.|last=|first=|date=|website=Grad Smederevo|publisher=|accessdate=09. 05. 2022|quote=|archive-date=2016-03-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20160315125457/http://www.smederevo.org.rs/OPSTINA-SMEDEREVO-Opsti-podaci_68____lat|dead-url=yes}}</ref>. Gustina naseljenosti opštine [[2006]]. godine je bila od 243,27 stanovnika po km². Stopa prirodnog priraštaja je negativna, i iznosi –1,0 promila (2004.), dok je [[2003]]. godine ona bila –1,4 promila.<br/>
Po nacionalnom pitanju, u gradu je većina Srba sa značajnim manjinama Roma, Crnogoraca i mnogih drugih naroda, što prikazuje etničku strukturu prosečnog grada u Srbiji. U opštini Smederevo živi 28 različitih etničkih grupa. Po popisu iz [[2002]]. u opštini najbrojniji su [[Srbi]] (104.222 tj. 94,91%), zatim [[Romi]] (1.801 tj. 1,64%), slede [[Crnogorci]] (533 tj. 0,49%), [[Makedonci]] (354 tj. 0,32%), [[Jugosloveni]] (296 tj. 0,27%), [[Hrvati]] (198 tj. 0,18%), [[Mađari]] (144 tj. 0,13%), a od ostalih nacionalnosti izdvajaju se [[Albanci]], [[Bošnjaci]], [[Bugari]], [[Vlasi (Srbija)|Vlasi]], [[Bunjevci]], [[Muslimani]], [[Nemci]], [[Rumuni]], [[Rusi]], [[Rusini]], [[Slovaci]], [[Slovenci]], [[Ukrajinci]], [[Česi]] i ostali. Značajno je pomenuti i [[Grci|Grke]] i [[Jevreji|Jevreje]], koji vekovima imaju svoju zajednicu u ovom gradu.<br/>
Ako promatramo parabolu razvitka stanovništva, grad je eksponencijalno rastao tokom zadnjih sto godina, nasuprot istorijskim događajima koji su tokom celog veka teško ugrozili društvo Srbije a uz to i društva celog [[Balkansko poluostrvo|Balkanskog poluostrva]]. Sa početka [[20. vek]]a Smederevo je brojalo 7.000 stanovnika, a danas u njegovoj gradskoj mreži živi do 117.000 stanovnika. [[1948.]] godine u [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|FNR Jugoslaviji]], u uskom gradu je živelo 14.206 stanovnika a u opštini 59.545 stanovnika<ref name="Popis2002">{{cite web |url=https://publikacije.stat.gov.rs/G2002/Pdf/G20024009.pdf|title=Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u 2002. Stanovništvo 9: Uporedni pregled broja stanovnika |last=Vukmirović |first=Dragan (ur.) |date=2004 |website= |publisher=Republički zavod za statistiku |accessdate=07. 05. 2022 |quote=}}</ref>. Stanovništvo je naglo raslo od 1960–ih do 1990–ih godina<ref name="Popis2002"/>, pa je rast usporen u deceniji od [[1991.]] do [[2002.]], što je direktna posledica [[Ratovi na prostoru bivše Jugoslavije|građanskog rata]]. Tokom [[1990-e|Devedesetih]] uski grad je prešao sa 63.884 na 62.805 stanovnika<ref name="Popis2011"/>, dakle demografso opadanje koje je bilo dosta neobično za evropske gradske sredine a konstanta za bivše–jugoslavenske. Stanovništvo Smedereva je opet počelo da raste u [[2000–2009|deceniji 2001/2011.]] zbog bliske [[Rat na Kosovu|kosovske krize]], i to naglo u periodu [[2002]]–[[2006.]] kada je na području opštine stiglo oko 7.500 raseljenih lica sa [[Kosovo i Metohija|Kosova i Metohije]].

Broj stanovnika u [[opština Smederevo|opštini Smederevo]] u periodu [[1948.]]-[[2022.]] godine:<ref name="Popis2002"/>
{| style="text-align:center; width:100%" class="wikitable" border="1" width="270" cellpadding="3" cellspacing="1" ;
|bgcolor="#f0f8f0"|Godina||bgcolor="#f0f8f0"| [[1948.]]||bgcolor="#f0f8f0"| [[1953.]]||bgcolor="#f0f8f0"| [[1961.]]||bgcolor="#f0f8f0"| [[1971.]]||bgcolor="#f0f8f0"| [[1981.]]||bgcolor="#f0f8f0"| [[1991.]]||bgcolor="#f0f8f0"|[[2002.]]||bgcolor="#f0f8f0"|[[2006.]]||bgcolor="#f0f8f0"|[[2011.]]||bgcolor="#f0f8f0"|[[2022.]]
|-
|bgcolor="#f0f8f0"|Broj stanovnika  ||bgcolor="#f0f8f0"| 59.545 ||bgcolor="#f0f8f0"| 66.132 ||bgcolor="#f0f8f0"|77.682 ||bgcolor="#f0f8f0"| 90.650 ||bgcolor="#f0f8f0"| 107.366 ||bgcolor="#f0f8f0"| 110.768 ||bgcolor="#f0f8f0"| 109.809 || bgcolor="#f0f8f0"| 117.134{{efn|Zajedno sa izbeglim stanovništvom sa Kosova i Metohije}}|| bgcolor="#f0f8f0"| 108.209|| bgcolor="#f0f8f0"| 97.930
|}

Broj stanovnika u gradu Smederevu u periodu [[1948.]]-[[2022.]] godina:<ref name="Popis2002"/>
{| style="text-align:center; width:100%" class="wikitable" border="1" width="270" cellpadding="3" cellspacing="1" ;
|bgcolor="#f0f8f0"|Godina||bgcolor="#f0f8f0"| [[1948.]]||bgcolor="#f0f8f0"| [[1953.]]||bgcolor="#f0f8f0"| [[1961.]]||bgcolor="#f0f8f0"| [[1971.]]||bgcolor="#f0f8f0"| [[1981.]]||bgcolor="#f0f8f0"| [[1991.]]||bgcolor="#f0f8f0"|[[2002.]]||bgcolor="#f0f8f0"|[[2006.]]||bgcolor="#f0f8f0"|[[2011.]]||bgcolor="#f0f8f0"|[[2022.]]
|-
|bgcolor="#f0f8f0"|Broj stanovnika  ||bgcolor="#f0f8f0"| 24.761 ||bgcolor="#f0f8f0"| 29.663 ||bgcolor="#f0f8f0"| 39.793 ||bgcolor="#f0f8f0"| 54.257 ||bgcolor="#f0f8f0"|  69.814||bgcolor="#f0f8f0"| 76.984 ||bgcolor="#f0f8f0"| 77.808 || bgcolor="#f0f8f0"| 83.768{{efn|Zajedno sa izbeglim stanovništvom sa Kosova i Metohije}}||bgcolor="#f0f8f0"| 64.175||bgcolor="#f0f8f0"|59.261
|}

== Administrativna organizacija ==
{{glavni|Grad Smederevo (opština)}}
Nakon [[Drugi svetski rat|Drugog svetskog rata]], Smederevo je dobilo značajnu ulogu kao administrativni centar. Pre toga Smederevo je sa svojom oblašću pripadalo Dunavskoj banovini (sedište [[Novi Sad]]). Tokom Drugog svetskog rata Smederevo je bilo sedište dela Dunavske banovine koji je bio okupiran isključivo od strane Nemačke vojske (Šumadija, Braničevo i Banat, koji je kasnije ustanovljen kao posebna autonomna regija pod vlašću banatskih Nemaca). Od [[1945]]. godine novostvorena država FNRJ (Federativna Narodna Republika Jugoslavija) a potom i SFRJ (Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija) podeljena je na oblasti (krajeve) čiji su sastavni delovi bile opštine. 
Smederevo je posle [[1945]]. godine postalo sedište Smederevske oblasti, koja je obuhvatala Grad Smederevo (naselje Smederevo i njemu gravitirajuća prigradska naselja) i još 7 opština.

=== Trenutna administrativna struktura ===
[[Grad Smederevo|Opština Smederevo]] je osnovna teritorijalna jedinica u kojoj građani ostvaruju lokalnu samoupravu u skladu sa Ustavom. '''Gradske [[mesna zajednica|mesne zajednice]]''' grada Smedereva:
{{Div col|colwidth=24em}}
* MZ 25. Maj
* MZ Carina
* MZ Donji Grad
* MZ Karađorđev Dud
* MZ Ladna Voda
* MZ Leštar
* MZ Papazovac 
* MZ Plavinac
* MZ Slavija
* MZ Sveti Sava
* MZ Zlatno Brdo
{{div col end}}
Prve mesne zajednice u Smederevu su bile: Donji Grad, Carina, Leštar i Slavija. One su osnovane Statutom opštine Smederevo koji je stupio na snagu [[9. 7.|9. jula]] [[1964.]] godine. Stoga je [[1982]]. godine skupština opštine Smedereva na zajedničkoj sednici svih veća donela odluku o izmeni i dopuni statuta kojom je utvrđena organizacija mesnih zajednica. Iz MZ Donjeg Grada su izdvojene MZ Karađorđev Dud i Plavinac, iz MZ Carine su izdvojene MZ 4. Jul (danas MZ Sveti Sava) i Papazovac, i iz MZ Leštar izdvojene su MZ Ladna Voda i Zlatno Brdo. [[Katastarska opština]] Lipe 2 (Lipe II) je postala MZ 25. Maj – tog [[maj]]a.<br/>
Teritoruju Opštine čine područija 27 naseljeneh mesta, koje ulaze u njen sastav<ref name="GradSmederevo"/>. '''Seoska [[naselje|naselja]]''' grada Smedereva:
{{div col|colwidth=18em}}
* [[Badljevica]] (374)
* [[Binovac]] (428)
* [[Добри До (Смедерево)|Dobri do]] (971)
* [[Drugovac]] (1.566)
* [[Kolari]] (1.089)
* [[Кулич (Смедерево)|Kulič]] (232)
* [[Ландол, Смедерево|Landol]] (1.141)
* [[Lipe (Smederevo)|Lipe]] (3.077)
* [[Lugavčina]] (3.078)
* [[Lunjevac]] (563)
* [[Mala Krsna]] (1.552)
* [[Malo Orašje]] (994)
* [[Михајловац (Смедерево)|Mihajlovac]] (2.656)
* [[Osipaonica]] (3.560)
* [[Petrijevo]] (1.451)
* [[Radinac]] (5.428)
* [[Раља (Смедерево)|Ralja]] (1.209)
* [[Šalinac]] (558)
* [[Saraorci]] (2.107)
* [[Seone]] (955)
* [[Skobalj (Smederevo)|Skobalj]] (1.614)
* [[Suvodol]] (788)
* [[Udovice]] (1.837)
* [[Vodanj]] (1.206)
* [[Vranovo]] (2.690)
* [[Врбовац (Смедерево)|Vrbovac]] (1.020)
* [[Vučak (Smederevo)|Vučak]] (1.890)
{{div col end}}
U zagradama je broj stanovnika u seoskim naseljima po popisu 2011. godine<ref name="Popis2011"/><ref name="GradSmederevo"/>.

===Gradonačelnici Smedereva===
{{Sekcija}}
* Živoslav Adamović (SPS)
* Bojan Ilić (SPS)
* Tomislav Petrović (DS)
* Saša Radosavljević ([[Demokratska stranka Srbije|DSS]])
* Predrag Umičević ([[Demokratska stranka (Srbija)|DS]])
* Jasna Avramović ([[Srpska napredna stranka|SNS]])
* Jovan Beč ([[Srpska napredna stranka|SNS]])
* Jasmina Vojinović ([[Srpska napredna stranka|SNS]])

== Saobraćaj ==
[[Datoteka:ŽS 441 in Smederevo.jpg|thumb|right|280px|[[Železnička stanica u Smederevu|Železnička stanica]]]]
Grad nema sistem višeg gradskog prevoza (metro, gradska železnica, tramvaj, kablovski saobraćaj) mada ipak ima razvijenu logističku i prevoznu mrežu koja ga veže s većim srpskim gradovima a istovremeno osigura gradski život na kratkim relacijama. Većina Smederevskog saobraćaja je kopnena, stanovništvo se većinom služi motornim vozilima, mahom privatnim, ali postoji i gradska autobuska linija. Ima dosta pešaka, dok [[bicikl]] nije tako popularan.<br/>
Smederevo nema jedan civilni aerodrom. Postoji tzv. [[aerodrom Smederevo]], nalazi se između sela [[Липе (Смедерево)|Lipe]] i sela [[Radinac]] i služi za sportske i poljoprivredne svrhe, pa i za helikoptere, za obuku i za padobranstvo. U aerodromu djeluje Aero Klub Smederevo, osnovan 1952. godine. Preko Dunava, aktivan je [[Aerodrom Kovin|vojni aerodrom u Kovinu]] koji pripada [[Ratno vazduhoplovstvo i protivvazduhoplovna odbrana Vojske Srbije|ratnom vazduhoplovstvu]] i [[Vojska Srbije|vojsci Srbije]].<br/>
Za razliku od drugih gradova, Smederevo ima razvijeniji vodni saobraćaj na reci [[Dunav]] i razvijeniju rečnu saobraćajnu infrastrukturu, što je zapravo duga tradicija grada koja je se u zadnjem veku nadovezala smederevskoj industriji železa i nafte. [[Luka Smederevo]] je registrovana za međunarodni saobraćaj i nalazi se u samom centru grada Smedereva. Specijalizovana je u prevozu tereta, nadasve tečnog, a nedaleko se nalazi i železnička stanica Smedereva, kojoj se od 2019. planira dograditi posebnu prugu za potrebe luke. Lučkom područiju na Dunavu se direktno povezan neke od najvećih firmi u Smederevu (Hbis Group, Tomi Trade, Nis AD, Mitan Oil).<br/>
Grad ima takođe svoju [[Železnička stanica Smederevo|železničku stanicu]] koja se sastoji iz 6 koloseka iz kojih kreće železnička linija Smederevo – Mala Krsna. Od [[Mala Krsna|Male Krsne]] linija nastavlja istočnim pravcem prema [[Požarevac|Požarevcu]] i [[Majdanpek]]u; južnim pravcem prema [[Velika Plana|Velikoj Plani]], [[Jagodina|Jagodini]], [[Paraćin]]u, [[Niš]]u; zapadnim pravcem prema [[Jajinci]]ma i [[Beograd]]u. Prva deo te linije je otvoren u novembru 1886. (Velika Plana – Smederevo)<ref name="Railway">{{en}} {{cite web |url=http://www.geocities.com/hvithrafn/jz/const.html |title=Construction of Railway Lines in Yugoslavia |last= |first= |date= |website= |publisher= |accessdate=08. 05. 2022 |quote= |archive-date=2002-02-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20020213224349/http://www.geocities.com/hvithrafn/jz/const.html |dead-url= }}</ref> dok pruge koje vežu Malu Krsnu sa Požarevcom i Topčiderom su otvorene između 1920. i 1924.<ref name="Railway"/>
Po pitanju kopnenog saobraćaja, Smederevo je dobro povezano sa linijom [[Autoput A1 (Srbija)|autoputa A1]] (Horgoš–Preševo), koji prolazi južno od grada. Do centra je moguće doći putem više izlaza (Vodanj, Kolari, Smederevo Jug/Ralja). Pet su glavne ceste koje vode centru Smedereva: Goranska / Karađorđeva; Petrijevska; Kolarski put; Crvene Armije; Šalinačka.

== Privreda ==
{{Sekcija}}

== Historija ==
[[Datoteka:Pogled na Smederevo.jpg|thumb|left|250px|Smederevo 1941. godine]]
{| class="wikitable" style="float:right; margin-right: 10px;"
|<center>'''Istorijska pripadnost'''</center>
<small>
________________________________________________<br>
5700–4500 BC pne. [[Vinčanska kultura]]<br>
?–? pne. [[Panoni]]/[[Skordisci]]<br>
6–441 [[Rimsko Carstvo]]<br>
________________________________________________<br>
441–454 [[Hunski kaganat]]<br>
510–895 [[Bizantsko Carstvo]]/[[Avarski kaganat]]<br>
________________________________________________<br>
895–1284 [[Bizantsko Carstvo]]/[[Bugarsko Carstvo]]<br>
895–1284 [[Kraljevina Ugarska (1000–1526)|Kraljevina Ugarska]]/[[Istorija srednjovjekovne Srbije|Srbija]]<br>
________________________________________________<br>
1284–1346 [[Srpsko kraljevstvo]]<br>
1346–1402 [[Dušanovo carstvo|Srpsko carstvo]]/[[Moravska Srbija]]<br>
1402–1459 [[Srpska despotovina]]<br>
________________________________________________<br>
1459–1718 [[Osmansko carstvo]]<br>
1718–1739 [[Sveto Rimsko Carstvo]]/[[Habsburg|Habsburzi]]<br>
1739–1806 [[Osmansko carstvo]]<br>
________________________________________________<br>
1806–1918 [[Kneževina Srbija]]/[[Kraljevina Srbija]]<br>
________________________________________________<br>
1918–1941 [[Kraljevina SHS]]<br>
1941–1944 [[Nedićeva Srbija]]/[[Treći Reich]]<br>
1944–1990 [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFR Jugoslavija]]<br>
1990–danas [[Srbija|Republika Srbija]]</small>
|}
Historija Smedereva počinje u [[1. pne.]], nakon osvajanja [[Rimsko carstvo|Rimskog carstva]], kada je postojalo naselje po imenu '''''Vinceia'''''. [[Antički Rim|Rimljani]] su postavili prve pogranične vojne logore (jed. ''castrum'', mn. ''castra'') uz reku ''[[Dunav|Istros]]''{{efn|''Istros'' ili ''Danubius''. Za vreme Rimljana reka [[Dunav]] je se zvala na [[Grčki jezik|grčkom]] Ιστρος, [[Latinski jezik|latinizirano]] na ''Istros'' ili ''Hister''. Na primer kod [[Ovidije|Ovidija]], [[Metamorfoze]] 2, 249. [[Salustije]] je jedan od prvih autora koji spominju Dunav i baš on nam kaže da grčkom rečju Ιστρος se pokazuje reka Dunav.}} između [[33|33 ne.]] i [[69|69 ne.]] U neposrednoj blizini današnjeg Smedereva je bilo mesto '''''Aureus Mons''''' (Zlatna gora), dok su veći centrovi uz Dunav bili ''[[Singidunum]]'' (Beograd), ''[[Požarevac|Margus]]'' (Požarevac), ''[[Kostolac|Viminacium]]'' (Kostolac), ''[[Prahovo|Aquæ]]'' (Prahovo). Dotični ''Aureus Mons'' se pominje za vreme cara [[Prob]]a (rexit 276–282) kao pogodno područje za uzgoj [[Vinova loza|vinove loze]]<ref name="Vremeplov">{{cite web |url=http://www.smederevo.org.rs/OPSTINA-SMEDEREVO-Vremeplov_78____lat |title=Grad Smederevo: Vremeplov |last= |first= |date= |website= |publisher= |accessdate=09. 05. 2022 |quote= |archive-date=2022-05-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220509021235/http://www.smederevo.org.rs/OPSTINA-SMEDEREVO-Vremeplov_78____lat |dead-url=yes }}</ref>. Stoga dunavska granica je predstavljala jedna od najvećih geostrateških, vojnih i širih političkih problema za [[Antički Rim|Rim]] od cara [[August (rimski car)|Augusta]] do [[Konstantin Veliki|Konstantina]] i [[Teodosije I|Flavija Teodosija]], sve do [[Pad Rimskog Carstva|pada carstva]] i upada [[Atila|Atilovih]] [[Huni|Huna]] u [[Panonska nizija|Panoniju]] u godinama [[441]]/[[442.]]<br/>
Prvi pomen Smedereva nailazimo godine [[1019]]. u povelji vizantijskog cara [[Bazilije II Bugaroubojica|Vasilija II]] kada je ovde uspostavljena jedna od episkopija novostvorene [[Ohridska arhiepiskopija|Ohridske arhiepiskopije]]<ref name="Istorija">{{cite web|url=http://www.smederevo.org.rs/OPSTINA-SMEDEREVO-Istorija_174____lat|title=Grad Smederevo: Istorija|date=|accessdate=09. 05. 2022|archive-date=2022-05-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20220509021236/http://www.smederevo.org.rs/OPSTINA-SMEDEREVO-Istorija_174____lat|dead-url=yes}}</ref>. Sledeći pisani pomen o Smederevu nalazi se i u povelji kneza [[Lazar Hrebeljanović|Lazara]] iz [[1381.]] godine<ref name="Vremeplov"/>, u kojoj se spominje manastir Ravanica i sela i imanja koja poklanja « u Smederevu ljudini Bogosavu s općinom i s baštinom ».

{{V. također|Srpska despotovina|Smederevska tvrđava}}

Savremeni grad vuče korene iz kasnog [[Srednji vijek|srednjeg veka]]. Naselje dobija na značaju u [[14. vek|14.]] sa povlačenjem srpske države na sever pred turskim naletima. [[1427.]], nakon smrti svog prethodnika [[Stefan Lazarević|Stefana]], despot [[Đurađ Branković]] je po prethodno utvrđenom dogovoru morao da ugarskom kralju [[Žigmund Luksemburški|Sigismundu]] vrati [[Beograd]]. 1430. godine je despot Srbije [[Đurađ Branković]] (rexit 1427—1456) podigao '''''[[Smederevska tvrđava|Smederevsku tvrđavu]]''''' (poznata kao ''Smederevac'') sa namerom da stvori utvrdu uz granicu prema [[Kraljevina Ugarska (1000–1526)|Kraljevini Ugarskoj]] da bi se mogli skloniti na bezbedan prostor, dakle prema Mađarskoj, u slučaju [[Osmansko carstvo|osmanskog]] napada. Tvrđava je bila središte [[Srpska despotovina|Srpske Despotovine]] ([[1430]]–[[1439.]]) do 18. augusta 1439. kada su Osmanlije po prvi put [[Pad Smedereva (1439)|osvojile Smederevo]]. Đurađ Branković je pobegao u [[Zeta (država)|Zetu]]. Nakon uspešne [[Duga Vojna|Duge vojne]] (1443) u savezništvu sa vojvodom [[Janoš Hunjadi|Janošom Hunjadijem]], [[22. 8.|22. augusta]] [[1444.]] je ponovo ušao u Smederevo. Grad će stoga biti po drugi put srpska prestonica ([[1444]]–[[1459]].) i vojska despota Brankovića će odbraniti grad 1453. godine (leto–jesen) protiv novog [[Opsada Smedereva (1453)|osmanskog napada]] pod vodstvom sultana [[Mehmed II|Mehmeda II.]] Smederevska tvrđava je tada predstavljala najveću ravničarsku tvrđavu u Evropi. Zatim je 1456. sultan ponovo [[Opsada Beograda (1456)|opseo Beograd]] i [[Opsada Smedereva (1456)|Smederevo]] i ponovo doživeo poraz. [[Đurađ Branković]] je umro na Badnji dan 24. decembra 1456. godine sa 79 godina. Njegov zadnji naslednik [[Lazar Branković]] je umro bez dece u Smederevu 20. februara 1458. pa je vlast despotovine preuzelo namesništvo u velikoj nesuglasnosti između pro–ugarske i pro–turske stranke, dok je, s druge strane, turska vojska krenula u nove napade. U martu 1458. smederevsku vlast preuzima [[Stjepan Tomašević|Stefan Tomašević]] da bi [[20. 6.|20. juna]] [[1459.]] Turci osvojili tvrđavu predajom grada bez borbe.<br/>
Nakon toga grad potpada pod vlast [[Osmansko carstvo|Turaka]]. Iako je razoren u sukobu [[1459.]], Turci uviđaju njegov izuzetno povoljan položaj na [[Dunav]]u i dograđuju utvrđenje sada za svoje potrebe da bi na primer u mestu razvili [[brodogradnja|brodogradnju]]. Tokom dugog perioda (1459–1806) grad je bio sedište [[Smederevski sandžak|Smederevskog sandžaka]] ({{Jez-tur|Semendire Sancağı}}). Posle osmanskog [[Pad Beograda (1521)|osvajanja Beograda]] (1521.) uprava Smederevskog sandžaka je premeštena u [[Beogradska tvrđava|Beogradsku tvrđavu]], a posle [[Mohačka bitka|Mohačke bitke]] i pada [[Kraljevina Ugarska (1000–1526)|Ugarske]], ''Semendire'' je turska stanica u dubokoj [[Rumelija|Rumeliji]].<br/>
U [[Veliki turski rat|Tursko–austrijskom ratu]] je [[Habsburg|habsburška]] vojska osvojila [[Panonska nizija|Panoniju]] pod vodstvom [[Eugen Savojski|princa Eugena]] i u oktobru 1689. stigla do Skoplja. U jesen 1690. je [[Mustafa Ćuprilić]] osvojio Pirot, Niš i Smederevo, ali su 1697. Turci opet poraženi u [[Bitka kod Sente|bici kod Sente]]. Po odredbama [[Požarevački mir|Požarevačkog mira]] Austrija je dobila dobila od Osmanskog carstva Beograd zajedno sa severnim delovima današnje centralne Srbije. Iste [[1718.]] godine su Habsburzi uspostavili pokrajinu pod imenom [[Kraljevina Srbija (1718–1739)|Kraljevina Srbija]] u kojoj je spadalo i Smederevo. To doba samostalnosti je trajalo nekih dvadesetak godina, da bi po [[Beogradski mir|Beogradskom miru]] Kraljevina Srbija nestala, obala Dunava i Smederevo opet vraćena u Osmansko carstvo i ostao samo [[Tamiški Banat]]. Sledećih šezdeset godina Smederevo je bilo pod turskoj vlasti.

{{Sekcija}}
Pod nemačkom okupacijom, [[5. 6.|5. juna]] [[1941.]] Smederevo je doživelo [[Eksplozija u Smederevskoj tvrđavi 1941.|katastrofalnu eksploziju]]. Eksploziju je izazvala municija koju su okupatori prevozili željeznicom i skladištili u tvrđavi. Tom prilikom poginulo je preko 3.000 ljudi, a ceo grad je bio porušen i delom zatrpan zemljom.

[[29. aprila]] [[1944.]] [[Nikola Kalabić|Kalabićevi]], [[Živan Lazović|Lazovićevi]], [[Velimir Piletić|Piletićevi]] i [[Svetislav Trifković|Trifkovićevi]] [[četnici]] su poubijali veliki broj meštana sela [[Drugovac]] u blizini Smedereva, zbog podrške sela [[Narodnooslobodilačka vojska i partizanski odredi Jugoslavije|partizanima]].{{efn|[[Masakr u Drugovcu]]: 69 ubijenih osoba, 120 spaljenih kuća i preko 200 opljačkanih kuća.}}

Sa početka [[20. vek]]a grad je brojao 7.000 stanovnika, a danas prema poslednjem popisu iz 2003. godine ima 62.900 stanovnika u [[grad]]u i 116.000 u selima ubraja se u deset najvećih gradova u zemlji. Na širem području grada, računajući i sedam prigradskih naselja, Smederevo broji 77.808 stanovnika po popisu iz 2002. godine.

=== Toponim ===
Grad je poznat po još nekim nazivima na drugim jezicima: [[Latinski jezik|lat.]] ''Semendria'', [[Njemački jezik|nem.]] ''Semendria'', [[Rumunski jezik|rum.]] ''Semendria'', [[Grčki jezik|grč.]] Σμεντέρεβο, [[Mađarski jezik|mađ.]] ''Szendrő'', [[Turski jezik|tur.]] ''Semendire''.<br/>
Postoje mnoga mišljenja o značenju toponima Smederevo.
# Italijanski istoričar Antonio Bonfini ([[1427]].–[[1503]].) u svome delu ''Rerum Hungaricarum decades IV cum dimidia'' navodi da ime Smedereva potiče od [[Sveti Andrija|Svetog Andreje]]<ref name="websitesmederevo">{{cite web|url=https://www.smederevo.org.rs/OPSTINA-SMEDEREVO-Poreklo-naziva_80____lat|title=Poreklo naziva na stanici grada Smedereva|date=|accessdate=15. 04. 2021.|archive-date=2021-04-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20210415100442/https://www.smederevo.org.rs/OPSTINA-SMEDEREVO-Poreklo-naziva_80____lat|dead-url=yes}}</ref>. Inače, mađarski naziv za Smederevo koji se do danas zadržao u ovom jeziku je Szendrő.
# U delu Ohridska arhiepiskopija u početku [[11. vijek|11. veka]] Stojan Novaković je napisao: »Poznato je poodavno da je Smederevo pokvareno ''Eis Monte Aureo'', jer je grad podignut na mestu nekadašnjeg rimskog grada ''Mons Aurea'', što u prevodu znači ''zlatno brdo''«. Ova rimska naseobina zabeležena je na Pojtingerovoj karti koja potiče iz [[4. vijek|4. veka]]<ref name="websitesmederevo"/>.
# Postoji mišljenje da je toponim Smederevo složenica dve reči : »smet« i »drevo« zbog izrazito gustih hrastovih šuma na ovom području<ref name="websitesmederevo"/>.
# Toponim Smederevo po nekim izvorima vuče poreklo od srednjovekovnog muškog imena Smender<ref name="websitesmederevo"/>
# Mnogi autori smatraju da je poreklo ovog toponima iransko-hazarskog porekla. U prevodu sa iranskog Semender znači krajnja vrata. Upravo tako se zvao i hazarski grad koji se nalazio na jugozapadnoj obali Kaspijskog jezera. Krajem [[10. vijek|10. veka]] [[Hazari|Hazarsko carstvo]] nestaje i mnogi stanovnici Semendera, bežeći pred najezdom osvajača, uputili su se u naše krajeve, nazivajući svoja nova naselja imenima svojih ranijih prebivališta<ref name="websitesmederevo"/>.

{{wide image|Smederevo_-_panorama.jpg|1040px|Grad Smederevo i Dunav}}

=== Poznate ličnosti ===
[[Datoteka:Milorad Arsenijević (1928).jpg|thumb|right|190px|[[Milorad Arsenijević]]]]
* [[Dragoljub Acković]] (1952), etnolog, akademik i političar. 
* [[Stanko Arambašić]] (1764–1798), vojnik, umro u Smederevu.
* [[Milorad Arsenijević]] (1906–1987), fudbaler i fudbalski trener. 
* [[Mladen Atanasijević]] (1908–1976), filolog i prevodilac. 
* [[Mihailo Avramović]] (1864–1945), publicista, naučni radnik i političar.
* [[Nela Bijanić]] (1970), pevačica.
* [[Nenad Božić]] (1971), političar.
* [[Đurađ Branković]] (1377–1456), srpski despot, vladao i umro u Smederevu.
* [[Lazar Branković]] (1421–1458), srpski despot, umro u Smederevu. 
* [[Zorica Brunclik]] (1955), pevačica.
* [[Natalija Cvetković]] (1888–1928), umetnik.
* [[Aleksandar Dabić]] (1901–1944), vojnik, komandant.
* [[Božidarka Damnjanović Kika]] (1920–1996), partizanski komandant.
* [[Dimitrije Davidović]] (1789–1838), novinar i političar.
* [[Tasa Donić]] (1863–1939), vojnik.
* [[Radivoje Lola Đukić]] (1923–1995), filmski reditelj i komediograf.
* [[Rajko Đurić]] (1947–2020), pisac i političar.
* [[Zoran Đurović]] (1968), teolog i sveštenik, teolog i umetnik; živio i djelovao u Smederevu.
* [[Emilija Erčić]] (1962), bivša rukometašica.
[[Datoteka:GrujicSavaF-93-1.jpg|thumb|right|220px|[[Sava Grujić]]]]
* [[Sava Grujić]] (1840–1913), general, političar, diplomata i pisac. 
* [[Janoš Hunjadi]] (1387–1456), mađarski vojvoda, oslobodio Smederevo od Osmanslija.
* [[Dejan Ilić (naučnik)|Dejan Ilić]] (1957), akademik i naučnik iz oblasti fizičke hemije, mikroračunarstva i elektronike.
* [[Vule Ilić]] (1766–1834), vojnik.
* [[Vesna Ivković]] (1960), lekar i političar.
* [[Paun Janković]] (1808–1865), političar.
* [[Snežana Janković]] (1970), filolog i ambasador.
* [[Zoran Janković]] (1953), političar, gradonačelnik [[Ljubljana|Ljubljane]].
* [[Jerina Branković]] (1400-1457), žena despota [[Đurađ Branković|Đurđa Brankovića]], poznata kao «''Prokleta Jerina''».
* [[Pál Kinizsi]] (1432–1494), mađarski general, služio [[Matija Korvin|Matiju Korvina]].
* [[Branislav Kojić]] (1899–1987), architekta.
* [[Miroljub Labus]] (1947), ekonomist i političar.
* [[Dimitrije Ljotić]] (1891–1945), političar.
* [[Vladimir Ljotić]] (1846–1912), političar i diplomata.
* [[Nenad Maksić]] (1972), bivši rukometaš, trener.
[[Datoteka:BASA 914K-1-71-4 Kosta Manojlovic, 1932.jpg|thumb|right|200px|[[Konstantin Manojlović]]]]
* [[Dimitrije Mančić|Dimitrije ''Dina'' Mančić]] (1827–1882), dobrotvor.
* [[Kosta Manojlović]] (1890–1949), kompozitor, etnomuzikolog.
* [[Mateja Matejić]] (1924–2018), književnik, prevodilac i sveštenik.
* [[Ilija Milosavljević Kolarac]] (1800–1878), trgovac i zadužbinar. 
* [[Aleksandar Mitrović (fudbaler)|Aleksandar Mitrović]] (1994), fudbaler.
* [[Goran Nedeljković]] (1982), bivši veslač.
* [[Slobodan Ninković]] (1956), televizijski i filmski glumac. 
* [[Branislav Nušić]] (1864–1938), književnik i dramaturg, odrastao u Smederevu.
* [[Patrijarh srpski Pavle I|Patrijarh Pavle]] (1528—1541), sveštenik.
* [[Karađorđe Petrović]] (1768–1817), revolucionar i vojno lice, rođen u Smederevskom sandžaku, vodio je borbe u Smederevu.
* [[Milosav Slavko Pešić]] (1943), pesnik, školovao se u Smederevu.
* [[Jovica Petković]] (1927–2015), harmonikaš, autor kola i sevdalinki. 
* [[Zlata Petković]] (1954–2012), glumica.
* [[Petar Popović (arhitekta)|Petar Popović]] (1873–1945), neimar.
* [[Antonije Protić]] (1787–1854), pisac i sekretar vojvode Vujice Vulićević.
* [[Tanja Savić]] (1985), pevačica.
* [[Ljubiša Simić]] (1963), bokser.
* [[Vlajko Stojiljković]] (1937–2002), političar i ministar.
* [[Dositej Stojković]] (1906–1981), sveštenik.
* [[Dejan Stošić]] (1970), političar.
* [[Nikola Stošić]] (1986), [[kik-boks]]er.
* [[Željko Veselinović]] (1974), političar.
* [[Kosta Vojinović]] (1891-1917), vojnik. 
* [[Đorđe Vujadinović]] (1909–1990), bivši fudbaler i trener.
* [[Siniša Zlatković]] (1934-?), bivši fudbaler.

== Kultura i obrazovanje ==
* <u>[[Karađorđev dud]]</u> je spomenik prirode - botaničkog karaktera ali i znamenito mesto iz istorije Smedereva. Pod ovim stablom je 8. novembra 1805. godine vožd Karađorđe, vođa Prvog srpskog ustanka, u prisustvu srpskih starešina i ustanika primio ključeve Smederevske tvrđave od turskog zapovednika grada, dizdara Muharema Guše. Predaja ključeva je izvršena na svečan način, jer su Turci ostavili Srbima mnogo topova i municije, a Karađorđe im je dozvolio da izađu iz Smedereva sa vojnim častima i sitnim oružjem i da lađama odu niz Dunav u Vidin, u Bugarsku.
* <u>Muzej u Smederevu</u> (Omladinska 4), muzejska ustanova kompleksnog tipa, sa prirodnjačkom, arheološkom, numizmatičkom, istorijskom, etnološkom i umetničkom zbirkom. Osnovan 12. aprila 1950. godine pod imenom ''Narodni muzej''. Jedan od prvih direktora muzeja je bio [[Leontije Pavlović]].
* <u>Pozorište PATOS</u>, tj. Pokretni Alternativni Teatar Omladine Smedereva, osnovao je ga [[1986.]] Branislav Čubrilović.
* <u>[[Narodna biblioteka Smederevo|Narodna biblioteka]]</u> (Karađorđeva 7) osnovana 1846. godine, nastala u razvijanju Smederevskog čitališta.

[[Datoteka:Cathedral of Saint George, Smederevo.jpg|thumb|desno|290px|[[Crkva Svetog Georgija u Smederevu|Crkva Svetog Georgija]]]]
Glavni gradski događaji i festivali su:
* Smederevska jesen, poljoprivredno-turističko-privredna, održava se svake godine u septembru, sa ciljem da se prikažu visokokvalitetni poljoprivredni proizvodi, bogata turistička ponuda kao i privredni potencijal smederevskog kraja. Prva izložba je se održala [[1899.]] a drži se redovno od [[1960.]]
* PATOSOFFIRANJE, internacionalni multimedijalni festival.
* Stihovizija, godišnje novembarsko takmičenje u recitovanju na stranim jezicima koje organizuje Narodna biblioteka Smederevo.
* [[Smederevska pesnička jesen]], znameniti godišinji književni festival.
* Nušićevi dani, pozorišni festival koji se održava u gradu od 1984. godine.
* [[Međunarodni dan Dunava]], međunarodni dan [[Dunav|reke Dunav]] koji se obeležava [[29. 6.|29. juna]].
* Fortress Music Festival ili Tvrđava muzike, letnji muzički festival koji se održava u tvrđavi.
* Teatar u tvrđavi, letnji pozorišni festival.
* Kosidba u Goranskom gaju, tradicionalna junska manifestacija na Plavincu.
Dan opštine Smederevo se obeležava [[5. 10.|5. oktobra]], dok crkveni praznik je pomičan događaj jer grad Smederevo svake godine slavi vaskrsni ponedeljak, to jeste prvi ponedeljak posle [[Uskrs]]a po [[Pravoslavni kalendar|pravoslavnom kalendaru]] a to znači jedan od ponedeljaka između 4. aprila i 9. maja.

Smederevo broji 18 osnovnih škola{{efn|Osnovne Škole u Smederevu: OŠ „Branislav Nušić”, OŠ „Branko Radičević”, OŠ „Branko Radičević”, OŠ „Dimitrije Davidović”, OŠ „Dositej Obradović”, OŠ „Đura Jakšić”, OŠ „Heroj Srba”, OŠ „Heroj Sveta Mladenović”, OŠ „Ilija Milosavljević Kolarac”, OŠ „Ivo Andrić”, OŠ „Ivo Lola Ribar”, OŠ „Jovan Cvijić”, OŠ „Jovan Jovanović Zmaj”, OŠ „Sava Kovačević”, OŠ „Sveti Sava”, OŠ „Svetitelj Sava”, OŠ „Vožd Karađorđe”, OŠ „Vuk Karadžić”.}} i 6 instituta srednjeg obrazovanja. Jedna od najpoznatijih je smederevska gimnazija, osnovana 1871., zajedno sa muzičkom školom „Kosta Manojlović” (1937.) i tehničkom školom, veliki institut u blizini tvrđave osnovan 1899. godine. Ostali su ekonomsko-trgovinska škola, železnička industrijska škola, tekstilno–tehnološka i poljoprivredna škola „Despot Đurađ“.<br/>
Po dugoj tradiciji, glavna smederevska referenca za visoko školovanje je [[Univerzitet u Beogradu]] mada je u godinama 2009/2010. počela nacrt za Univerzitet u Smederevu, koji je privremeno napušten.

=== Arhitektura ===
[[Datoteka:Smederevo_city_administration.JPG|thumb|desno|280px|Zgrada Okružnog suda u centru Smedereva.]]
* '''[[Smederevska tvrđava]]''', srednjovekovna tvrđava iz [[15. vijek|15. veka]]. Smederevac je upisan u spisku spomenika kulture od izuzetnog značaja i kandidat za [[Svjetska baština|Svetsku baštinu]] [[UNESCO]]a.
* [[Zgrada Okružnog suda u Smederevu|Zgrada Okružnog suda]] (Trg republike 2), spomenik kulture izgrađen između [[1886.]] i [[1888.]] po nacrtu arhitekte [[Aleksandar Bugarski|Aleksandra Bugarskog]] (1835—1891). Zgrada upisana u spisku spomenika kulture od velikog značaja.
* [[Zgrada Gimnazije u Smederevu|Zgrada Gimnazije]] (Slobode 3), podignuta po projektu arhitekte Milorada Ruvidića iz 1904. godine.
* [[Letnjikovac Obrenovića na Plavincu]], letnji dvor porodice [[Obrenovići|Obrenović]], sagrađen [[1865.]] godine.
* [[Crkva brvnara Silazak Svetoga duha (Selevac kod Smedereva)|Crkva brvnara Silazak Svetoga duha]] u Selavcu. Zgrada upisana u spisku spomenika kulture od velikog značaja.
* [[Crkva Uspenja Presvete Bogorodice na Starom smederevskom groblju|Crkva Uspenja Presvete Bogorodice]]. Zgrada upisana u spisku spomenika kulture od velikog značaja.
* [[Stara drumska mehana porodice Mladenović|Mehana porodice Mladenović]]. Zgrada upisana u spisku spomenika kulture od velikog značaja.
* [[Crkva Svetog Georgija u Smederevu|Crkva Svetog Georgija]], sagrađena između 1850. do 1854. po nacrtu arhitekte [[Andreja Damjanov|Andreje Damjanova]]. Crkva predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.

=== Smederevsko-vršački dijalekat ===
{{main|Smederevsko-vršački dijalekat}}

U dialektologiji [[Štokavski|južne štokavice]] odnosno [[Srpski jezik|srpskog jezika]] postoji pojam [[Smederevsko-vršački dijalekat|Smederevsko-vršačkog dijalekta]]. Njime se govori u okolini Vršca, Bele Crkve, Kovina, oko Požarevca, Smedereva, u istočnoj Šumadiji i u pojas uz Dunav od Smedereva do Beograda<ref name="Ivić">{{cite book|last=[[Pavle Ivić|Ivić, Pavle]]|first=|year=1956|title= Dijalektologija srpskohrvatskog jezika: Uvod i štokavsko narečje|url=|location=Novi Sad|publisher= Matica srpska|pages=218|ref=Ivić}} str. 89–94.</ref>. Neki ga smatraju kao poddijalekt [[Kosovsko-resavski dijalekat|kosovsko-resavskog]]<ref name="Okuka">{{cite book|last=Okuka|first=Miloš|year=2008|title= Srpski dijalekti|url=|location=Zagreb|publisher= SKD Prosvjeta|pages=218|ref=Ivić}}</ref>, a neki kao ogranak [[Šumadijsko-vojvođanski dijalekat|šumadijsko–vojvođanskog]]<ref name="Ivić"/> ili most između šumadijsko–vojvođanskog i kosovsko–resavskog<ref name="Ivić"/>.

== Telekomunikacije ==
U gradu je dosta razvijena telefonska i internet mreža. Glavni lokalni mediji su:
* Naš glas, smederevski list.
* Smederevske novine, smederevski list.
* Lux Radio Smederevo, smederevska radio stanica.
* Radio Smederevo, smederevska radio stanica otvorena 16. oktobra 1972.
* Televizija Smederevo (TV/SD).

== Sport ==
[[Datoteka:Stadion FK Smederevo.jpg|thumb|right|290px|Stadion FK Smedereva]]
Glavni sportski klubovi su:
* [[Bedemi Smederevo]] ([[američki fudbal]])
* [[FK Smederevo 1924]] ([[fudbal]])
* [[FK Železničar Smederevo]] ([[fudbal]])
* [[FK Jezava]] ([[fudbal]])
* [[OFK Slavija]] ([[fudbal]])
* [[KMF Smederevo]] ([[futsal]])
* [[KK Smederevo 1953]] ([[košarka]])
* [[OK Smederevo Carina]] ([[odbojka]])
* [[RK Smederevo]] ([[rukomet]])
* [[PVK Smederevo]] ([[plivanje]]/[[vaterpolo]])
* [[VK Smederevo]] ([[veslanje]])

== Gradovi pobratimi ==
* {{ZD|CG}} '''[[Herceg Novi]]''', [[Crna Gora]]
* {{ZD|BIH}} [[Datoteka:Flag of the Republika Srpska.svg|20px|RS]] '''[[Pale (Bosna i Hercegovina)|Pale]]''', [[Republika Srpska]], [[BiH]]
* {{ZD|GRČ}} '''[[Volos]]''', [[Grčka]]
* {{ZD|CHN}} '''[[Tangshan]]''', [[Kina]]

== Povezano ==
* [[Opština Smederevo]]
* [[Smederevska tvrđava]]
* [[Luka Smederevo]]
* [[Karađorđev dud]]

== Vanjske veze ==
* [http://www.smederevo.org.rs '''Zvanični sajt grada Smedereva'''] {{Webarchive|url=https://archive.today/20120910212530/http://www.smederevo.org.rs/ |date=2012-09-10 }}.
* [https://sdkultura.rs/ Centar za kulturu Smederevo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130608040642/http://www.sdkultura.org.rs/ |date=2013-06-08 }}.
* [http://www.biblioteka-smederevo.org.rs Narodna biblioteka Smederevo].
* [http://www.semendria.com Semendria: Vodič kroz Smederevo].
* [http://www.sdcafe.rs SD kafe, smederevski blog].
* [http://www.360serbia.com Virtuelna šetnja smederevskom tvrđavom (360Serbia)]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141107040648/http://www.360serbia.com/gradovi/virtuelna-setnja-smederevskom-tvrdavom/|date=2014-11-07}}.
* [http://www.fallingrain.com/world/RI/00/Smederevo.html Fallingrain: mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija].
* [http://wikimapia.org/#lang=fr&lat=44.649483&lon=20.944748&z=13&m=w Wikimapia: satelitska mapa Smedereva].

== Beleške ==
{{notelist}}

== Reference ==
{{reflist}}

== Literatura ==
{{cite EB1911 |wstitle=Semendria |volume=24 |page=616}}

{{Commonscat|Smederevo}}
== Galerija slika ==
<gallery>
Smederevo, view from Vojvodina side.JPG|Pogled na grad sa Vojvodine
SemedireMeydani-Ozandogan.jpg|Centar grada
Smerevo opstina.jpg|Skupština okruga (Zgrada Regije)
Smederevo,_Prva_smederevska_kreditna_banka,_01.jpg|Zgrada Smederevske banke
Зграда Окружног Суда у Смедереву (бр.3).JPG|Zgrada Okružnog suda
Smederevo, Gimnazija Smederevo, 04.jpg|Gimnazija Smederevo
Karađorđev dud.jpg|[[Karađorđev dud]]
Smederevo_tvrdjava06.jpg|Pogled na Dunav sa tvrđave
Smederevo fortress.jpg|Smederevska tvrđava
Смедеревска_тврђава_3.jpg|Pogled sa tvrđave
Crkva brvnara Svete Trojice, Selevac 20.jpg|Crkva brvnara Silazak Svetoga duha
Crkva_na_Starom_groblju.jpg|Crkva Uspenja presvete Bogorodice
Stara_mehana.jpg|Mehana porodice Mladenović u Saraorcima
Danube in Ritopek, Serbia.jpg|Dunav kod [[Ritopek]]a
Letnjikovac Obrenovića na Plavincu kod Smedereva, salon 01.jpg|Letnjikovac Obrenovića
Smederevo februar 2014 101.jpg|Crkva Sv. Georgija
Smederevo,_Narodna_biblioteka,_01.jpg|Narodna biblioteka
</gallery>

{{Град Смедерево}}
{{Gradovi u Srbiji}}
{{Opštine Srbije}}
{{Istorijske prestonice Srbije}}

[[Kategorija:Smederevo| ]]
[[Kategorija:Gradovi u Srbiji]]
[[Kategorija:Istorija Srbije u srednjem veku]]
[[Kategorija:Prestonice Srbije]]