Prijeđi na sadržaj

Međunarodni praznik rada

Izvor: Wikipedija
Verzija za štampanje više nije podržana i može davati greške. Podnovite oznake i koristite ugrađenu mogućnost štampanja preglednika.
„Prvi maj” preusmjerava ovdje. Za ostala značenja, v. Prvi maj (razvrstavanje).
Za ostale upotrebe, v. 1. maj (razvrstavanje).
Međunarodni praznik rada
1. maj 2013. godine u Beču, Austrija
Održava se širom svijeta
Tip međunarodni
Značaj Dan opšte solidarnosti radništva
Dan radnika i radnica
Dan borbe za radna prava
Datum 1. maja
Učestalost godišnja
Vezani praznici Međunarodni dan žena

Međunarodni praznik rada ili Prvi maj (1. maj) je praznik kojim pripadnici i simpatizeri radničkog pokreta iskazuju opštu solidarnost radništva i obilježavaju sjećanje na dostignuća radničkog pokreta, odnosno žrtve koje su pripadnici radničkog pokreta podnijeli kako bi se izborili za veća radna prava.[1]

Prvi maj je proglašen međunarodnim praznikom rada sa namjerom obilježavanja sjećanja na demonstracije radničkog pokreta 1886. godine, održane u Čikagu. Dan rada je jedan od najrasprostranjenijih praznika na planeti.[2]

Slavi se u većini zemalja svijeta.[3]

Istorija

Glavni članak: Nemiri na Haymarketu
Najraširenija ilustracija demonstracija u Čikagu, 1886. godine
Crveni karanfil, simbol radničkog bunta

Kao sjećanje na velike radničke demonstracije koje su se održale u Čikagu, maja 1886. godine, 1. maj je izabran kao datum kada se širom svijeta obilježava Međunarodni praznik rada.[4]

Zamah prve industrijske revolucije i industrijalizacije u 19. vijeku obilježio je nemilosrdno iskorišćavanje radnika i radnica od strane vlasnika i poslodavaca. Male nadnice, dnevni rad od 12 do čak 18 sati, iskorišćavanje dječje radne snage i život na ivici egzistencije rezultirali su nizom štrajkova u kojima su se zahtjevali dostojniji uslovi rada i života. Najveći zamah radnički pokreti su doživjeli u zemlji koja je imala najbrže rastuću industriju – SAD.[5][6]

Vrhunac se dogodio u Čikagu, maja 1886. godine, kada je na ulice izašla masa od oko 40.000 pripadnika radničkog pokreta ističući zahtjeve simbolizovane u tri osmice: 8 sati rada, 8 sati odmora i 8 sati kulturnog obrazovanja. Vlast je na demonstrante poslala jake policijske snage te je izbio žestoki sukob pri čemu je šest radnika ubijeno, a njih pedesetak ranjeno. Mnogo je demonstranata uhvaćeno, a vođe štrajka izvedeni su pred sud. Petero ih je osuđeno na smrt, a trojica na dugogodišnju robiju.[7]

1. maj 2013. u Hanoveru, Njemačka

Tri godine kasnije, 1889. na prvom kongresu Druge internacionale odlučeno je da će se svakog 1. maja održavati demonstracije dok god radnici i radnice ne izbore pravo na dostojan život i rad. Već od sljedeće godine taj dan se slavi kao međunarodni dan opšte solidarnosti radništva.

Trebalo je proći nekoliko decenija dok su se radnici i radnice, prvestveno u zapadnim demokratskim zemljama, djelovanjem sve jačih sindikata uspjeli izboriti za nešto veća prava sporazumijevajući se sa poslodavcima uz posredovanje države, tako da su se vremenom smirile socijalne tenzije.[8]

Nakon boljševičke revolucije, Prvi maj je postao državni praznik u SSSR, a potom i u drugim nastalim jednopartijskim državama, kojima je političko-programski uzor bio SSSR, te je u njima dan vremenom izgubio svoje izvorno značenje i svoju izvornu svrhu. U jednopartijskim režimima i nerazvijenim državama radnički pokret je bio zaštićen samo deklarativno, a u stvarnosti je bio dirigovan i kontrolisan za boljitak birokratske elite.[nedostaje referenca]

Demonstracije anarhosindikalista 2010. godine u Madridu, Španija

Zbog mogućeg jačanja socijalističkih i anarhističkih pokreta i asocijacije dana s Nemirima na Haymarketu,[9] Sjedinjene Američke Države pomjerile su proslavu 1. maja na prvi ponedjeljak septembra pod nazivom Labor Day.[10] U jeku Prve crvene panike je smišljen novi praznik koji bi 1. maj u SAD-u potpuno distancirao od Međunarodnog praznika rada, naziva Americanization Day ("dan amerikanizacije"). Prvi put je proslavljen 1921. godine, a tokom Druge crvene panike je preimenovan u Loyalty Day [en] ("dan odanosti")[11] i proglašen zvaničnim 27. aprila 1955. godine.[12]

Nakon pada bloka jednopartijskih režima Prvi maj dobija novu afirmaciju kao dan borbe za radna i ljudska prava razvojem sindikalizma i nastankom nove ljevice, koja je demokratska, te se protivi autoritarnosti.[13]

Međunarodni praznik rada obilježava se velikim marševima, akcijama i demonstracijama, koje organizuju različiti pripadnici i simpatizeri radničkog, sindikalnog i širokog antikapitalističkog pokreta. Antikapitalizam kao široka politička filozofija okuplja različite političke struje kao što su socijaldemokratija, demokratski socijalizam, marksizam različitih struja i anarhizam različitih struja.[14][15]

Prvi maj danas

Danas se Prvi maj ili Međunarodni praznik rada obilježava kroz različite vidove demonstracija i akcija kao dan borbe za osnovna ljudska prava svakog radnika i svake radnice ili jednostavno kao dan borbe za prava na život dostojan čovjeka. Borba za radna i ljudska prava, koja može da podrazumijeva borbu za dalje skraćivanje radnog vremena, veće plate, veću zaštitu na radu i uopšteno dalje razvijanje pravednijeg radnog zakonodavstva traje još i danas i vrlo je izgledno da će i naša djeca i djeca njihove djece na svoj način voditi borbu za svoja prava.[16]

Na prostoru Zapadnog Balkana obilježavanje Prvog maja više se veže uz gozbu i slavlje u prirodi, a manje se veže za istorijsko sjećanje na dostignuća svjetskog radničkog pokreta, demonstracije i borbu za radna prava, te je zbog toga potrebno ukazivati na važnost ovog dana, njegovog značenja i njegove svrhe.

Izvori

  1. ↑ Rothman, Lily (1 May 2017). "The Bloody Story of How May Day Became a Holiday for Workers". Time. Time Magazine. Retrieved 2 May 2017.
  2. ↑ Grant, Jordan. "May Day: America's traditional, radical, complicated holiday". The National Museum of American History. Retrieved 2 May 2017.
  3. ↑ "The Brief Origins of May Day". IWW Historical Archives. Industrial Workers of the World. Retrieved 2 May 2014.
  4. ↑ Foner, Philip S. (1986). May Day: A Short History of the International Workers' Holiday, 1886–1986. New York: International Publishers. pp. 41–43. ISBN 978-0-7178-0624-9.
  5. ↑ Haymarket and May Day, Encyclopedia of Chicargo
  6. ↑ "Act II: Let Your Tragedy Be Enacted Here". The Dramas of Haymarket. Chicago Historical Society. 2000. Retrieved 30 December 2017.
  7. ↑ Ward, William (24 May 1886). "Letter from Captain William Ward to Inspector John Bonfield". Haymarket Affair Digital Collection. Chicago Historical Society. Retrieved 30 December 2017.
  8. ↑ Knights of Labor. Progressive Historians (3 September 2007).
  9. ↑ Sally Kohn (1. septembar 2014). „Why Labor Day was a political move”. CNN. 
  10. ↑ „United States Department of Labor: The History of Labor Day”. Arhivirano iz originala na datum 25. septembar 2017. Pristupljeno 3. novembar 2022. 
  11. ↑ „84th Congress, 1st Session”. United States Statutes at Large (Washington, DC: U.S. Government Printing Office) 69: 44. 1955. Pristupljeno 2. maj 2022. 
  12. ↑ Eisenhower, Dwight D. (July 18, 1958). „Statement by the President Upon Signing Resolution Designating May 1 as Loyalty Day.”. u: Gerhard Peters. The American Presidency Project. Arhivirano iz originala na datum 3. jun 2016. Pristupljeno 2. maj 2022. 
  13. ↑ Wright, C. Wright (1960). "Letter to the New Left".
  14. ↑ Harrington, Austin, et al. Encyclopedia of Social Theory Routledge
  15. ↑ "Socialism". Encyclopædia Britannica.
  16. ↑ "Thousands join May Day march against corruption in Madrid". www.thelocal.es. 1 May 2017.

Spoljašnje veze

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Međunarodni_praznik_rada&oldid=41587553