Radmila Vojvodić

Radmila Vojvodić (rođena 25.oktobra 1961. godine, u Baru) je crnogorska pozorišna rediteljka, dramska spisateljica i univerzitetska profesorica. Proslavila se 1993.godine režijom i tekstom sada već kultne drame Princeza Ksenija od Crne gore. U svojim dramama, i kao reditelj, ona kontinuirano pokušava da nam objasni kako ovaj svet u kom živimo nije najbolji od svih mogućih svetova, izdvajajući prisutnost prošlosti u sadašnjosti kao lajtmotiv. Ne veruje u transpoziciju realističnosti u pozorištu, verovatno sluteći da je Fellini bio u pravu. 'Laž je duša spektakla'.

Avgusta 2014. godine pobeđuje na izborima za rektora Univerziteta Crne Gore. Do tada nijedna žena nije birana na tu funkciju. Živi i radi u Podgorici. Svojim radom i zalaganjem sa pozicije rektora je učinila da se pod plaštom reformi sprovodi autokratsko rukovodjenje unuverziteta. Na samom početku drugog mandata Upravni odbor UCGa je inicirao a zatim i smijenio Radmilu Vojvodić sa pozicije rektora iz razloga insubordinacije.

Biografija

Rani period

Studije na Grupi za pozorišnu i radio režiju Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu završava 1985. godine, u klasi profesora Dimitrija Đurkovića, nakon čega stiče status slobodnog umetnika. Diplomska predstava Bremenska sloboda, po tekstu R.V. Fasbindera, izvedena je na sceni Ateljea 212. U Atelje se vraća još dva puta, i režira Mravlji metež Aleksandra Popovića 1989., i Vreme čuda Borislava Pekića, premijerno izvedenu 9.maja 1993., kojom zaokružuje svoj beogradski period. U međuvremenu, a zapravo kroz celu dosadašnju karijeru, isprepletano se odlično snalazi u savremenim tekstovima, i klasici, radeći u širem kulturnom prostoru, kakav je još uvek postojao u tadašnjoj državi. U Titogradu, u Dodestu , izbor je drama Pisac porodične istorije Ljubomira Đurkovića, u Rijeci, u Hrvatskom narodnom kazalištu Ivana pl. Zajca, Bihnerovi Leons i Lena. U Srbiji, Beogradu i Novom Sadu, JDP-u, BDP-u, SKC-u i SNP-u, to su Gnijezdo (F.K. Krec), Madame de Sade (Jukio Mišima), Play shake scene, Scena ljubavi i smrti (Vilijem Šekspir), Nega Mrtvaca i Play (Aleksandar Popović).

Crnogorska renesansa

Profesionalnu karijeru Radmila odlučuje da nastavi u Crnoj Gori, u kojoj tad, 1993., nema ni Fakulteta dramskih umjetnosti, ni kuće Nacionalnog teatra (zgrada Crnogorsko narodnog pozorišta izgorela u požaru 1989., najstarije crnogorsko pozorište Kraljevski Zetski dom zatvoren).

U toku 1993. godine privodi kraju rad na svom prvom dramskom tekstu, Princezi Kseniji od Crne Gore, da bi ga u februaru sledeće godine premijerno postavila, otključavajući na Cetinju Kraljevsko pozorište Zetski dom, radeći gotovo sve osim možda šivenja kostima. Mnogi smatraju da je upravo ovom dramom započeo proces sazrevanja ideje i potrebe za crnogorskom nezavisnošću, iako je u to vreme bilo jasno samo da ljudi ponovo, ili po prvi put, idu u pozorište. Glumica veka, gospođa Mira Stupica u glavnoj ulozi, igra 60 izvođenja. Borka Pavićević objašnjava: “to je gotovo asketična, jednostavna drama, freskolika, u nekoliko poteza postavljena, satkana od jakih karaktera, izgnanstva, čežnje za domovinom i smrti. (…) Poseduje izrazitu emancipatorsku notu, ona kao da uzdiže čelo, lepo visoko žensko čelo, čisto, posle svega, posle toliko smrti… Princeza Ksenija htela bi sve iz početka. Od prapočetka . “I moj svagdanji život je sećanje na život”, kaže. Čini mi se da nigde nema takve razlike između Crne Gore onakvu kakvu je sada gledate, i uspomena. “Sudbina nemoćnih je budu izdani”, reći će jedno Vojvotkinjino lice.”

Od tada njen rad u teatru se retko kada zaustavlja samo na rediteljskom. Bavi se dramaturškom obradom i adaptacijom dramskog teksta, piše drame i režira ih, potpisuje scenografska rešenja vlastitih predstava. Smatraju je začetnikom novog talasa crnogorskog pozorišta u turbulentnom periodu, rediteljkom pragmatičarkom, ‘izrazito modernog i urbanog senzibiliteta’, predstavnicom svega onoga što je bilo nedostajuće i nepostojeće u podgoričkom životu na daskama.

Nakon uspeha Princeze, Radmila adaptira i režira Sekulićevog Konte Zanovića, na Grad teatru Budva, za koju, pored skoro svih nagrada u Budvi, slede i one na Sterijinom pozorju. Glumačka postava iz današnje perspektive zvuči nestvarno: Dragan Mićanović, Branimir Popović, Vojislav Brajović, Rade Marković, Mirjana Karanović, Nikola Djuričko, Jelena Đokić, Boro Stjepanović, Milica Mihajlović, Đurđija Cvetić, Sonja Vukićević… Za Vojvodićevu kritika piše da je ‘maštovita i promišljena’, a predstava postaje toliko popularna da doživljava rimejk pri proslavi četvrt veka festivala 2011.godine.

1997. konačno je vreme za otvaranje vrata obnovljenog Crnogorskog narodnog pozorišta, i Princeza Ksenija doživljava svoju drugu premijeru. Mira Stupica, iako narušenog zdravlja i bez probe nakon godinu dana neigranja, izlazi na scenu, i daje predstavi iznova sve što se autorki moglo spočitavati – integritet, težinu, pojačani osećaj melanholije.

U tom periodu, opredeljena za dramsko stvaralaštvo, Vojvodić piše i režira dramu Montenegrini, koja ima premijeru na Grad teatru 1998. Smišljeno angažuje glumce koji su dobijali Sterijinu nagradu, u želji da sastavi najbolje i vidi šta može sa tim. Montenegrini nisu istorijska drama realističkog pozorišta sa plastičnošću i uvjerljivošću likova- i zaista, takvim likovima nije mjesto u ovom ličnom albumu stradanja, ali i obećanja. Vojvodićka pažljivo, majstorski transponuje u djelo i njihove margine i izgnaničku prazninu koja ih obavija poput magle. Cijela predstava kao da je potopljena u formalin, koji otežava i usporava pokrete glumcima...

2000. na red dolazi Horvatov komad Don Žuan se vraća iz rata, predstava čiju estetiku kapiramo više iz reči Isidore Minić, nego kroz kopanje po arhivama: “Radmila Vojvodić nije želela da žene dominiraju u toj predstavi već da pokaže koliko je Don Žuan jadan, slab, izmanipulisan i izlomljen okolnostima, ratom. Da pokaže koliko su žene hladne i kako mogu da unište muškarca. Naravno da je želela da on na kraju ipak bude heroj, ali, očigledno, tu se negde nesvesno otela ta ženska linija. Tako da je na kraju došlo do nečega drugog. Glumački, mi smo besne, jako razdražljive, imamo potrebu da ga rastrgnemo, dok je od Baneta Popovića, koji igra Don Žuana, traženo da bude sveden, miran, i u nekim svojim mislima. Takva je bila postavka. I zbog toga samo izgleda da su glumice „pojele” glumca. Ali mislim da je teško „pojesti” Baneta Popovića.“

Nakon do tada, a i nakon toga, nesvakidašnje duge pauze, Radmila se vraća 2005., dramom Montenegro blues , komadom iz tranzicije, jarko angažovanim tekstom. Motivi za pauzu možda se mogu pronaći u njenoj izjavi iz tog perioda: Ono čime nas zaokuplja Montenegro Blues je nešto najličnije tranzicijsko. Kada utihnu logorejični, izanđali, beskrajni razgovori o tranziciji, ostaje užas naših tranzicijskih života u kojem ništa nikoga ne obavezuje...

Danilo, po drami Mirka Kovača, prva je predstava koju Vojvodić režira u nezavisnoj Crnoj Gori. Tom prilikom zapisuje: “To je drama jednog potencijalno velikog vladara zarobljenog u osami crnogorskih brda, istovremeno disput o prolaznosti vlasti i moći, o čežnji za organizovanom državom, za slobodom i nezavisnošću u vremenu velikih političkih intriga, preganjanja velikih sila, unutrašnjih raskola i napetosti, mržnje i intriga. Drama o čovjeku moćniku i njegovom poniženju u smrti. O udesu zemaljske prolaznosti..."

Koautor je, sa prof. Žarkom Mirkovićem i prof. Radovanom Papovićem, praizvedbe prve nacionalne opere – Balkanska carica, Dionizija de Sarna, libreto Nikole I Petrovića Njegoša (2008).

Na ljetovanju, Maksima Gorkog, je premijerno igrana tokom ljeta 2009. u Kotoru, a zatim od oktobra i u Podgorici, u CNP-u. Režija, adaptacija i scenografija standardno su potpisani od strane autorke, koja zapisuje o predstavi:

“Izvana blisko, privlačno i bogato društvo (nazovimo ih elitom u recesiji, a temeljni rascjep na bogate i one druge jeste socijalni kontekst koji podrazumijevamo) okupljeno je na ljetovanju. Jedan od junaka, jedan po skepsi njajsličniji grotesknom skeptiku naših dana, reći će na koncu: „Morali smo svi da postanemo odvratni jedni drugima i eto postali smo“. Zapravo, društvo se ljetujući, prepuštajući se raspričanoj i dekorativnoj dokolici života, našlo u vrtlogu protivurječnosti između realnog stanja i hipokrizije...”

Njegoš, vatre (2010) prvi je njen rediteljski posao u četiri ruke. Sa Paolom Mađelijem, a po motivima „Luča Mikrokozma“ Petra II Petrovića Njegoša režira Vatre, koje se već pet godina igraju u sklopu Međunarodnog festivala Kotor art, i jedino tamo ih je moguće gledati ( iako je originalno planirano, predstava nije adaptirana za scenu).

Obnovljeni Konte Zanović 2011.godine čini se više kao iskorak ka novim generacijama koji ono nekad nisu gledali, dok je Egzistencija (2012. Kotor; 2013. Podgorica), drama Edvarda Bonda, adaptirana kroz upotrebu i drugih njegovih tekstova, ubitačniji odgovor na probleme sadašnjosti. Istančana kritična nota svega onoga što donosi tranzicioni duh novog vremena. I dokaz autorkine hrabrosti, znatiženje, sposobnosti i potrebe za eksperimentisanjem – reč je duo drami, i saradnji sa još nesvršenim studentima.

"Danilo Kiš bi rekao da misao o bjekstvu može da pretvori život u sobi - u život u kupeu voza. Dakako da može… Isto tako, uvjerenje da se umjetnošću može uticati na ovaj nikad dobri svijet, može vas tako snažno vezati za pozorište, da najednom izgubite kompas i ne razaznajete stvarnost od privida. Teatar i život prepletu se do neprepoznatljivosti. Jednostavno živite tu zbrku…tu varku, zovete je radošću stvaranja, stvaralačkom srećom… ispunjava vas osjećanje smisla. A živi smo stvorovi i bolno je kad nas kakva ružna stvarnost prene. Tih se trenutaka otriježnjenja sve više plašim. Strah me, zapravo, od strašnog i dominirajućeg svjetonazora koji izvan materijalnih dobara ne vidi ništa. Stravim se od opskurnosti takvoga svijeta. Onda se sa još više žara i radosti vraćam teatru. Teatru i snovima kao neprofitnoj robi! Ionako se to malo našeg života samo snom zaokružuje… poručuje nam Šekspir."

Everyman Đilas, najnoviji rediteljski poduhvat iz novembra 2013., iznova dokazuje Radmilinu sposobnost da pročita vreme u kojem stvara. Sjajna predstava učestvuje na Sterijinom pozorju, gostuje u Makedoniji i Sloveniji, čime se podvlači njena aktuelnost. “Drama u pet slika ispisuje Đilasovu bezrezervnu borbu za slobodu, njegovu doslednost u sprovođenju nekontaminiranih levičarskih ideja, kao i u očuvanju kritičkog mišljenja. Vojvodić je ovako objasnila svoj interes za bavljenje Đilasom: "Junak je onog jednog dramskog razdoblja socijalističke Jugoslavije, u kojoj se, takođe, naše društvo i u svakodnevici ogleda kao u epohi koja nas još uvek drži, sustiže, zapitkuje, muči, koja nam se sveti” , zapisala je Ana Tasić u Politici.

"Ja to ćutanje i hajkanje na Đilasa objašnjavam – kratko i jasno – podmuklom inferiornošću. Dugo sam se nosila mišlju i oklijevala da pišem dramu. U jednom trenutku sam se latila „Besudne zemlje“ i kanila u dramatizaciju zajedno sa Borkom Pavićević. Negdje tokom čitanja obimnog Đilasovog djela, kao i mnogo toga napisanog o njemu, palo mi je na pamet kako je morao u jednom trenutku prelomiti da može živjeti i u zatvoru i odlučiti da se onima na slobodi osveti životom u zatvoru. To je tako samodestruktivno crnogorski i herojski i pjesnički, mislila sam… Da, eto tako, lijepo, pod nebom slijepog zatvorskog šetališta (pod nebom anđela i vrabaca, rekao bi Hajne) živi i razara izopačeno djelo u čijem je stvaranju učestvovao, da tako živi i misli i pišući bije bitku za bolji svijet. Za preoblikovanje ovog nikad dobrog svijeta. I to bez sentimenta, bez samosažaljenja kojem je obično žrtva sklona. Među bilješkama koje obično skrivam i od sebe, a ponekad ne mogu ni da razumijem ta zapažanja po rasijanim ceduljama, ta je bila najuputnija, čak određujuća za pisanje i ovaj dramaturški koncept i izraz u drami.. (…) "Što će biti sa vama ako se ne usudite da mislite?“ – da, pita Everyman Đilas. Ja mislim, usuđujem se. U pozorištu. I ne urlam i ne padam u egzaltacije dok to radim."

Univerzitetska karijera

Univerzitetsku karijeru započinje 1990. godine u Beogradu, gde naredne tri godine radi kao asistent na Odseku za glumu. 1995. godine nastavlja pedagoški rad na pokrenutom Odsjeku za glumu pri Fakultetu likovnih umjetnosti Univerziteta Crne Gore, kao asistent na predmetu Gluma. Na predlog Nastavno-umetničkog veća radi na Elaboratu za osnivanje Odsjeka za režiju, i kao predsednica ispitne komisije neposredno učestvuje na organizaciji osnivanja i početka rada ovog studija. Na novoosnovanom Fakultetu dramskih umjetnosti na Cetinju 1997. izabrana je za docenta na Odsjeku za režiju, a 2004. u zvanje vanrednog profesora. Funkciju dekana FDU obavlja od 2010.godine, u drugom mandatu.

Član je Upravnog odbora Univerziteta Crne Gore (2012) i član Savjeta za visoko obrazovanje (2010).

2014. godine se kandiduje i pobeđuje na izborima za rektora UCG, i postaje prva žena rektor u istoriji UCGa. Da bi je na samom početku drugog mandata Upravni Odbor Univerziteta smijenio zbog zanemarivanja zahtjeva studenata i nepoštovanja i sprovedjenja odluka.

Nagrade

Predstave koje potpisuje Radmila Vojvodić učestvovale su i nagrađivane na brojnim festivalima - Moskovski pozorišni festival (Rusija), Sterijino pozorje (Srbija), Poletni festival (Slovenija), Mitelfest (Italija), MOS (Makedonija), Grad Teatar Budva (Crna Gora), Pozorišni festival-Elbasan (Albanija), Sarajevska zima i MESS (BiH), Kotor art (Crna Gora).

Dobitnica je brojnih stručnih i društvenih nagrada: Nagrada Republičkog centra za savremenu umjetnost, za značajan doprinos kulturi i stvaralaštvu Crne Gore 1995; Specijalna nagrada za vanredan doprinos kulturi - za autorski projekat Princeza Ksenija od Crne Gore 1994; Novembarska nagrada grada Bara, 1995; Trinaestojulska nagrada, 1997; Velika nagrada CNP za predstavu Don Žuan se vraća iz rata 2000; Nagrada festivala Grad Teatar za dramsko stvaralaštvo, 2006; Specijalna nagrada MESS (Sarajevo) za scensku transpoziciju teksta M. Kovača, za predstavu Danilo, 2008; Velika nagrada CNP za režiju i adaptaciju Opere Balkanska carica, 2008; Bijenale crnogorskog teatra, nagrada za najbolju režiju i predstavu Na ljetovanju, 2010; Bijenale crnogorskog teatra, nagrada za najbolju predstavu Konte Zanović, 2012; Bijenale crnogorskog teatra, nagrada za najbolji domaći tekst i nagrada za najbolju predstavu Everyman Đilas, 2014.

Ostalo

Osnivačica, urednica odnosno članica redakcije časopisa za pozorište i kulturu GEST (1999).

Patron je nove evropske drame New plays from Europe-Patron section of the BiennaleWiesbaden 2010-2012.

Članica je Dukljanske akademije nauka i umjetnosti, a od 2007. i jedan od potpredsednika.

Shareholder i kreativni direktor u marketinškoj agenciji Mapa.

Udata je za Branislava Mićunovića, s kojim ima sina Veljka. Obojica su pozorišni reditelji.

Voli Jima Jarmuscha, brod, đumbir i crvenu boju. Kao mala okretala leđa kad je fotografišu.

Izdanja

Radmila Vojvodić:Princeza Ksenija od Crne Gore: izgnanička tugovanka Doma Petrovića/ Radmila Vojvodić – Cetinje: Grafos, 1995. ISBN 886 Uneseni ISBN nije važeći..1/.2-2 Tekst na više jezika
Radmila Vojvodić: Princeza Ksenija od Crne Gore, CNP, Podgorica, 1998. ISBN86-7414-008-4
Radmila Vojvodić: Montenegrini, CNP, Podgorica, 1998. ISBN 86-7414-003-3
Radmila Vojvodić: Montenegro Blues, CNP, Podgorica, 2004. ISBN 86-7414-027-0,COBISS.CG-ID 8455440
"Dramski tranzit - antologija dramskihtekstova u Crnoj Gori 1994-2005" (ur. N.Nelević): Radmila Vojvodić
"Montenegro Blues", Nova knjiga, Kraljevsko pozorište Zetskidom, Podgorica, Cetinje, 2008. COBISS.CG-ID 12669200
Radmila Vojvodić: DRAME, Nova knjiga, Podgorica, 2011. ISBN978-86-7470-133-1 COBISS.CG-ID 18933520
Ur. Sava Andjelković i Radmila Vojvodić Dramski tekst danas u BIH, Hrvatskoj, Srbiji i Crnoj Gori – mogućnost dramaturških čitanja – Zbornik radova sa medjunarodnog simpozijuma FDU, Cetinje i Université Paris IV, Sorbonne, Centre de recherches sur les littératures et civilisations slaves Paris, ICNP 2005.160str. ISBN 86997247-0-2 Uneseni ISBN nije važeći. COBISS CG – ID 0
Radmila Vojvodić, Engagement politique, nausée organique et sentimentalisme du désespoir, Revue des études Slaves, Paris LXXV, II/1 – 2,2 2006. p. 254 – 265, ISBN OO80 – CD:Europe Theatre Today 2010, 9th edition Selection of the 120 best contemporary European plays for the stage(Selekcija 120 najboljih savremenih evropskih dramskihtekstova) Radmila Vojvodić: Montenegro Blues, ETC, 2010

Izvori