Ruski jezik
Ovaj je tekst preveden sa ruskog originala (русский язык). Prevod je tačan, sem gde se nalaze tekst u uglastim zagradima, u njima su autorski dodaci.
| Ruski jezik | |
|---|---|
| русский язык | |
| Države | Rusija, Ukrajina, Belorusija, Kazahstan, Moldavija, Jermenija, Izrael, Letonija, Litva, Estonija, Kirgistan |
| Regije | Istočna Evropa, Azija |
| Broj govornika | 150 miliona (prvi jezik) 260 miliona (ukupno) (5-7) |
| Jezična porodica | Indo-evropski jezici |
| Službeni status | |
| Službeni |  Rusija
|
| Regulator | Ruski jezični institut Ruska akademija nauka |
| Jezični kodovi | |
| ISO 639-1 | ru |
| ISO 639-2 | rus |
| ISO 639-3 | – |
 | |
Ruski jezik je zvanični jezik Ruske Federacije, Belorusije, Kazahstana i Kirgizije, a u prošlo doba bio je jezik međunarodne komunikacije u SSSR-u. Osim Rusije, koristi se u zemljama koji su ranije bile u sastavu SSSR-a, te isto tako i na područjima kompaktnog stanovištva emigranta od zemalja bivšeg SSSR-a, kao što su Izrael, Nemačka, Kanada, SAD, i sl. - kao maternji dela stanovištva i kao jezik međunarodne komunikacije. U Izraelu, na primer, prema podacima popisa stanovništva iz 1999. živi 750 hiljada iseljenih iz SSSR-a. Tamo se publikuju ruski listovi, te funkcionišu ruske radio-stanice i televizijski kanali. [Odrećen broj] onih koji znaju ruski se nalazi u Istočnoj Evropi, gde je ruski do nedavno bio obavezan predmet u školama.
Prema podadcima časopisa "Language Monthly" (№ 3 za 1997), oko 285 miliona ljudi u svetu govori ruski jezik, što ga čini 4. jezikom po rasprostranjosti). Oko 160 miliona od onih zove ga maternjim (što go čini u tom pogledu 7. u svetu). Ruski jezik je jedan od 6 zvaničnih jezika UN.
gramatika ruskog jezika
Pripada istočnoj grupi slovenskih jezika.
Kako se misli, između 2. i 1. milenijuma pre Hrista od indoevropskih jezika se izdvojio protoslovenski dijalekat, koji se je tokom 1. milenijuma preoblikovao u praslovenski jezik; u 6, 7. odnosno 8. se veku posle Hrista raspao na tri grupe: istočnu, zapadnu, i južnu. Uz osnove istočnoslovenskog (koji se takođe zove i staroruski [odnosno drevnerusskiй na ruskom kad ga treba izdvojiti od ruskog jezika Moskovskog knežestva]) između 14. i 15. veka nastali su savremeni ruski, ukrajinski, i beloruski. Između 16. i 17. veka postali su i severno- odnosno južnoruski dijalekti, sa hibridnim srednjeruskim u međuprostoru.
Centralizacija putem radija i televizije umanjuje razliku među dijalektima, ali u izvesnoj meri; čak izgovor stanovnika Moskve i Sankt Peterburga, dvaju najvećih grada, razlikuje se po akcentu.
Ruski jezik se piše se ruskim pismom, koje se graća uz osnovu ćirilice.
Slovo o Polku Igoreve je književno delo koje među najpoznatijim i najstarijim književnim delima, dok je Повесть временных лет među najpoznatijim delima srednjeg veka..
Aleksandar Puškin, koji se računa u red najpoznatijih pesnika u istoriji, pisao je na ruskom jeziku; isto kao i Lenjin, publicista i revolucionar.
- Да - Da
- Нет (Njеt) - Ne
- Здравствуйте (Zdrastvuj) - Zdravo
- Не за что (Njezašto) - Nema na čemu.
- Доброе утро (Do-braja utra-) - Dobro jutro
- Добрый день (Dobrij djenj) - Dobar dan
- Добрый вечер (Dobrij vje-ćer) - Dobro veče
- До свидания (Da svida-njija) - Do viđenja.
- Спасибо (Spasi-ba) - Hvala.
- Как вас зовут? (Kak vas zavut?) - Kako se zovete?
- Меня зовут (Minja zavut ().) - Ime mi je ().
- Пожалуйста (Pažalusta) - Molim Vas/te
- Извините (Izvinjitje) - Izvinite
- Я (ја) - Ja
- Мы (mi) - Mi
- Ты (ti) - Ti
- Вы (vi) - Vi
- Они (Anji-) - Oni
- Как дела (Kak djila)? - Kako ste?
- Хорошо, а у вас (Harašo-, a u vas?)? - Dobro, a vi?
- Жена - Supruga, žena
- Муж (муш) - Suprug, muž
za jos rijeci ukucajte...ruski jezik za pocetnike...
Književnojezička tradicija staroruskog jezika nastavljena je na najneposredniji način u ruskom književnom jeziku. Krajem XII veka oslabila je državna moć Kijevske Rusije, ojačali su lokalni centri i postalo je izrazitije prisustvo dijalekatskih crta u staroruskom jeziku, da bi zatim sticaj više unutrašnjih i spoljašnjih faktora (tatarsko-mongolska najezda, a kasnije opasnost od poljske i litavske ekspanzije sa zapada) još više ubrzao proces formiranja posebnih istočnoslovenskih naroda i njihovih jezika. Politički i kulturni centar velikoruskog naroda bila je Rostovsko-suzdaljska zemlja, a kasnije - Moskovska država. Tokom XIV i XV veka na tlu Moskovske države formira se velikoruski narod, kao i velikoruski jezik sa osnovnim grupama dijalekata koje su se uglavnom sačuvale do danas.
U XIV veku završava se period opšteistočnoslovenskog, odnosno staroruskog jezika (drevnerusskiй яzыk) i počinje period staroruskog jezika u užem smislu (starorusskiй яzыk), koji je trajao do XVII veka; od XVII veka počinje period razvoja ruskog jezika; on se završava početkom XIX veka, kada se formira savremeni ruski jezik.
Iako je pismenost Moskovske države nastavljala tradiciju staroruske pismenosti, pod uticajem novih istorijskih okolnosti u njoj je došlo do nekih promena. One su bile najvidljivije u administrativnim dokumentima, u državnoj i poslovnoj prepisci, u čijoj osnovi je bio živi narodni velikoruski jezik. S druge strane, crkvenoslovenski jezik strogo je čuvan od inovacija, a bilo je i pokušaja njegove arhaizacije. U tome se ogleda tzv. drugi južnoslovenski uticaj na istočnoslovensku pismenost (prvi je bio u H veku, a do drugog je došlo posle turskog prodora na Balkan kada su mnogi učeni ljudi izbegli pred osmanlijskom najezdom na slovenski istok).
Krajem XVI i početkom XVII veka dolazi do osetnijeg uticaja južnih govora na narodni jezik moskovskog centra. U izgovoru se učvršćuje"akanje" (izgovor glasa /a/ na mestu neakcentovanog /o/, što je i danas karakteristično za ruski jezik). Međutim, u knjiškom jeziku čuva se "okanje" i niz jezičkih crta koje se naslanjaju na crkvenoslovensku književnu tradiciju. Te i druge protivurečnosti prevladane su tek u XVIII veku, umnogome zaslugom književnika i naučnika Vasilija K. Trediakovskog, a posebno Mihaila V. Lomonosova i njegovog filološkog, pesničkog i ukupnog naučnog rada. Iz Lomonosovljevog naučnog opusa za razvoj ruske gramatičke misli i formiranje ruskog književnog jezika naročito je značajna njegova Ruska gramatika, objavljena 1755. godine.
Lomonosov je praktično stabilizovao osnovne tendencije razvoja ruskog književnog jezika koje su bile nagoveštene u XVII veku. Posebno je bila značajna njegova teorija o tri stila u ruskom književnom jeziku, a to su visoki, srednji i niski stil, od kojih svaki ima i neke samo za njega karakteristične jezičke crte. U toku daljeg razvoja ruskog književnog jezika došlo je do jačanja žanrovske raznovrsnosti srednjeg stila i učvršćivanja njegovih normi, tako da je u prvoj polovini XIX veka, posebno tokom tridesetih i četrdesetih godina, formiran jedinstven književni jezik sa jedinstvenom književnojezičkom normom. Veliku ulogu u konstituisanju savremenog ruskog književnog jezika imala su dela ruskih pesnika, pisaca, naučnika i publicista XIX veka.
Razvoj ruske književnosti počeo je pošto su Istočni Sloveni primili hrišćanstvo (988. god)., a sa njim i pismenost. S knjigama na staroslovenskom i grčkom jeziku stizali su južnoslovenski i vizantijski uticaji. Stara ruska književnost (HI-HVII vek) razvila se iz književnosti Kijevske Rusije (HI-XIII vek). Pored crkvene ubrzo se razvija i svetovna književnost, na primer hagiografije, propovedi i letopisi (jedan od najpoznatijih je Nestorov letopis, oko 1113. god.). U periodu feudalne rascepkanosti Kijevske Rusije i ekspanzije Polovaca (HII vek) nastaju mnoga značajna književna dela, među njima i čuveni spev Slovo o Igorevom pohodu (1185. - 1187.).
Posle perioda izvesnog zastoja u razvoju književnosti zbog mongolsko-tatarske najezde (HIII-HIV vek) kijevska tradicija se od XIV do XVI veka nastavlja u Moskvi, Novgorodu, Tveru, Smolensku i Pskovu. U periodu konsolidacije ruske centralizovane države (XVI vek) preovladavale su publicističke tendencije do XVII veka, u kojem nastaje čuveno Žitije protopopa Avakuma, kao i nove svetovne književne vrste, dvorsko pozorište, silabička versifikacija. U XVII veku razvija se ruska književnost baroka (S. Polocki), ali još uvek književnost ima jake crkvene, naučne i publicističke funkcije. Od prve polovine XVIII veka dominira klasicizam (M. Lomonosov, A. Sumarokov i dr.), da bi u drugoj polovini XVIII veka, pod uticajem francuskog prosvetiteljstva, ojačali elementi društvene kritike u delima satiričara Denisa Fonvizina i Ivana Krilova. Gavrilo Deržavin uvodi u poeziju intimna osećanja i nagoveštava predromantizam i sentimentalizam, koji je delimično prisutan već sedamdesetih godina XVIII veka. Vodeći predstavnici sentimentalizma bili su Aleksandar N. Radiščev, sa revolucionarnom tematikom, i Nikolaj M. Karamzin. Predromantizam je doživeo uspon početkom XIX veka u elegičnoj poeziji Vasilija A. Žukovskog.
Ruska književnost postaje svetski poznata od Aleksandra S. Puškina, za kojim sledi plejada velikih ruskih književnika XIX veka: Mihail J. Ljermontov, Nikolaj V. Gogolj, Lav N. Tolstoj, Fjodor M. Dostojevski, Tjutčev, Fjodor Ivanovič, Ivan A. Gončarov, Nikolaj S. Ljeskov i drugi. Poezija Afanasija A. Feta i Inokentija F. Anjenskog, kao i proza Vsevoloda M. Garšina i Antona P. Čehova nagovestile su dolazak moderne. Taj period razmeđa dvaju vekova naziva se i srebrnim vekom ruske književnosti (njenim zlatnim vekom smatra se književnost prve polovine XIX veka). Aleksandar A. Blok, Andrej Beli, Valerij J. Brjusov i Fjodor K. Sologub vodeći su predstavnici simbolizma. Akmeizmom i futurizmom (L. Gumiljov, V. Majakovski, V Hlebnjikov i dr.) počeo je avangardni period u razvoju ruske književnosti, koji je Oktobarska revolucija učvrstila. Nove književne tendencije primetne su i u stvaralaštvu Aleksandra I. Kuprina, Ivana A. Bunjina, Leonida N. Andrejeva (kasnije ekspresioniste) kao i drugih pisaca toga vremena. Iako su se mnogi značajni pisci posle revolucije našli u emigraciji, avangardnost je tokom dvadesetih godina još postojala u brojnim književnim grupama (LEF, Serapionova braća, konstruktivisti i dr.) ili izvan takvih grupa. U to vreme stvaraju Ana A. Ahmatova, Osip E. Mandeljštam, Vladimir V. Majakovski, Marina I. Cvetajeva, Velimir Hlebnjikov, Boris L. Pasternak, Sergej A. Jesenjin, Leonid M. Leonov, Aleksej K. Tolstoj, Jevgenije I. Zamjatin, Nikolaj A. Zabolocki, Mihail M. Zoščenko i mnogi drugi.
Staljinističke represije taj razvoj zaustavljaju. Sledi period socijalističkog realizma sa srazmerno ređim delima koja od tog pravca odstupaju i imaju značajnu umetničku vrednost (npr. najpoznatiji romani M. M. Bulgakova i M. A. Šolohova), Sa nastupanjem političkog "otopljavanja" (1954 - 1957) jačaju težnje za stvaranjem slobodnijeg književnog života i kritičkim prikazivanjem stvarnosti (npr. A. I. Solženjicin, A. P. Platonov i dr), kao i traganja za "izgubljenom tradicijom" i novim izražajnim mogućnostima (A. A. Voznesenski, V. P. Katajev, J. A. Jevtušenko, B. Š. Okudžava i mnogi Drugi).
Usled raspada SSSR-a države većine ponovo nezavisnih zemalja su počeli politiku takozvane derusifikacije, mada u ovim zemljama žive mnogobrojne etničko-ruske i rusko-jezičke manjine [opušteno lično shvatanje autora u zagradama]. Najpre ovo se desilo u zemljama Baltika, Moldaviji i Turkmenistanu. Ovakva politika dovela je do potpunog prekida školovanja na ruskom jeziku, prekid finansiranja lokalnih radio i televizijskih programa na ruskom jeziku, kao i za prevođenje radio i televizijskih programa iz Rusije, a povećani su i porezi za rusku periodičnu štampu.
- Izvorni tekst poglavlja "Istorija ruskog književnog jezika" preuzet iz knjige Uvod u slavistiku I Predraga Pipera. Knjiga se može naći u elektronskom izdanju na stranici Arhivirano 2005-10-31 na Wayback Machine-u na projektu Rastko Arhivirano 2013-06-16 na Wayback Machine-u. Knjiga nema eksplicitnih autorskih prava koja zabranjuju njeno umnožavanje. U slučaju da se problemi ipak jave, kontaktirajte Miloša.
- Orfografijski rečnik ruskog jezika[mrtav link] na Vikisorsu.
- Najveća ruska biblioteka na Internetu
- Arhiv foruma govorimo ruski; veliki broj elektronih rečnika
- O drevneruskoj literaturi
- Hrvatski, Ruski rječniki
- Rimarij - Srokovni rječnik hrvatskoga jezika Arhivirano 2011-02-09 na Wayback Machine-u
- Brojni tekstovi starih knjiga
- Informacioni portal «Ruskij jazuk». Omogućava proveravanje reči po različitim Internet-rečnicima.
- "Instrukcii: russkiй pod Windows i v Internete" - ruski fontobi, fonetska ruska tipkovnica za transliteraciju, virtualna tipkovnica, uređivanje elektrone pošte, i td.[mrtav link]