36. vojvođanska divizija NOVJ
| Tridesetšesta vojvođanska divizija | |
|---|---|
 | |
| Postojanje | 3. mart 1944. Mesto formiranja: Bijela, istočna Bosna |
| Formacija | Treća vojvođanska brigada Peta vojvođanska brigada Šesta vojvođanska brigada |
| Jačina | 2.250 vojnika i oficira |
| Deo | Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije |
| Angažovanje | |
| Komandanti | |
| Komandant | Dušan Vukasović |
Tridesetšesta vojvođanska divizija NOVJ je bila jedna od vojvođanskih partizanskih jedinica formiranih u Bosni.
Formirana je naredbom Vrhovnog štaba NOV i POJ 3. marta 1944. godine u selu Bijeloj, u istočnoj Bosni, od Treće i Pete vojvođanske udarne brigade, koje su do tada bile u sastavu Šesnaeste vojvođanske divizije i Šeste vojvođanske udarne brigade, koja je do 9. oktobra 1944. dejstvovala u Sremu. Od 26. oktobra 1944. godine u sastavu divizije je i Jedanaesta vojvođanska udarna brigada, a 16. decembra unutar divizije je formirana i Artiljerijska brigada.
Tridesetšesta divizija je do 1. jula 1944. bila u operativnom pogledu potčinjena Trećem bosanskom korpusu, zatim Dvanaestom vojvođanskom korpusu, a od 1. januara 1945. bila je u sastavu Treće armije JA.
Prilikom formiranja imla je oko 2.250, a januara 1945. godine oko 9.600 boraca
U martu i početkom aprila 1943. godine Tridesetšesta vojvođanska divizija je vodila borbe protiv jedinica nemačke 13. SS divizije u Semberiji i na Majevici. Potom se 18. aprila 1944. prebacila preko puta Zvornik-Tuzla u Birač. odakle je trebala da napadom na Zvornik omogući prebacivanje Šesneste i Sedamnaeste divizije u Srbiju. Međutim, napadom nemačke 7. SS divizije „Princ Eugen“ i domobranskog 3. lovačkog zdruga sa linije reka Spreča-Kladanj, divizije je u tome sprečena i u borbama od 25. do 30. aprila prinuđena da se zajedno sa Šesnaestom i Tridesetosmom divizijom probije preko komunikacije Šekovići-Vlasenica u rejon Kladnja.
Pošto je 4. maja Šesnaesta divizija zauzela Kladanj, Tridesetšesta divzija je preko Caparda upućena na Majevicu. Pardi obezbeđenja bolnice Dvanaestog vojvođanskog korpusa, divizija je u periodu maj-jul 1944. više puta prelazila komunikaciju Zvornik-Tuzla i probijala se sa majevice za Birač i obratno.
Posebno teške borbe protiv nemačko-ustaških snaga vodila je u drugoj polovini maja u rejonu Lopare, Tuzla i na planini Konjuh. U julu je bila na Majevici i u rejonu Orahovice, a u drugoj polovini jula u dolini reke Spreče i u rejonu Olova. Avgusta 1944. godine divizija je u sastavu Dvanaestog vojvođanskog korpusa prebačena preko komunikacija Han-Pijesak-Vlasenica, Sarajevo-Višegrad i Kalinovik-Foča na područje Durmitora, gde je učestvovala u Durmitorskoj operaciji.
Iscrpljena svakodnevnim borabama i glađu u 40-odnevnim marševima po bosanskim, crnogorskim i hercegovačkim planinama, divizija je u sastavu Dvanaestog vojvođanskog korpusa 5/6. septembra 1944. forsirala reku Drinu, kod Starog Broda i prešla u Srbiju. nastupajući preko planine Tare u pravcu Cera, zajedno sa Šesnaestom divizijom sredinom oktobra nanela je poraz jakim četničkim snagama na planini Medvedniku, a zatim, posle kraćeg odmora i popune u rejonu Valjeva, učestvuje u oslobođenju Rađevine, Pocerine i Mačve, a od 12. oktobra u borbama za Obrenovac, a potom za oslobođenje Beograda. U oktobru 1944. na prilazima Beogradu diviziji se priključila i Šesta vojvođanska udarna brigada, koja je do tada dejstvovala u Sremu.
Pošto je razbila jake nemačke snage u rejonu Umke, divizija se u sastavu Dvanaestog korpusa 21/22. oktobra prebacila preko Save u Srem, gde je produžila gonjenje nemačkih snaga i u borbama od 23. do 26. oktobra oslobodila Staru Pazovu i Irig, a učestvovala je i u oslobođenju Rume, 27. oktobra i Sremske Mitrovice, 1. novembra. Sredinom novembra prebačena je u Novi Sad, odakle je posle kraćeg odmora upućena na levu obalu Dunava, radi odbrane odseka fronta Apatin-Bačka Palanka.
Početkom decembra, sadejstvujući jedinicama na Sremskom frontu, koje su vršile napad na pravac Ilok-Vukovar, jedinice Tridesetšeste divizije su forsirale Dunav i zauzele Opatovac i Mohovo. Krajem decembra 1944. divizija je prebačena u Mađarsku gde je zauzela položaje na levoj obali Drave, kod Donjeg Miholjca, a od 13. do 18. januara 1945. godine na virovitičkom mostobranu. U rejonu sela Pitomače vodila je oštre sedmodnevne borbe, a zatim prešla u odbranu do 10. februara kad se, zbog protiv napada jakih nemačkih snaga, zajedno sa Šesnaestom i Pedesetprvom vojvođanskom divizijom povukla na levu obalu Drave.
U drugoj polovini marta učestvovala je u likvidaciji nemačkog mostobrana na Dravi, severno od Valpova, a noću 11/12. aprila 1945. forsirala je Dravu u rejonu sela Narde. U završnim operacijama za oslobođenje Jugoslavije učestvovala je oslobođenju Valpova 12. aprila, razbijanju nemačke kolone između sela Bračevaca i Razbojišta 15. aprila, oslobođenju Našica 16. aprila, Podravske Slatine 20. aprila, Virovitice 25. aprila, Koprivnice 5. maja, Ludbrega 6. maja, Varaždina i Varždinskih Toplica 7. maja i zarobljavanju nemačko-ustaško-četničke grupacije u prostoru Dravograda 15. maja 1945. godine gde je završila svoj ratni put.
- Vojna enciklopedija (knjiga deveta). Beograd, 1975. godina.
- TREĆA VOJVOÐANSKA NOU BRIGADA. Beograd: Vojnoizdavački zavod. 1980.
- Mraović, Nikola (1985). PETA VOJVOÐANSKA BRIGADA. Novi Sad: Institut za istoriju.
- M, Živan; . Ninković (1973). ŠESTA VOJVOÐANSKA. Beograd: Vojnoizdavački zavod.
