Akcijski film

Akcija je filmski žanr koji se karakteriše brzim i dinamičnim scenama akcije, borbama, poterama, eksplozijama, i drugim spektakularnim vizuelnim efektima. Ovaj žanr filma obično uključuje priču o borbi protiv zla, bilo da je to pojedinac, organizovana kriminalna grupa ili strana vojska. U akcionim filmovima, radnja se obično fokusira na glavnog junaka ili grupu junaka koji su obično avanturisti, vojnici, policajci, špijuni ili drugi heroji koji se suočavaju sa raznim preprekama, borbenim situacijama i rizicima kako bi spasili nekoga ili sprečili zločinačku organizaciju da izvede planirani napad.

Uz to, akcijski filmovi često imaju naglašenu vizuelnu estetiku, koja se postiže korišćenjem specijalnih efekata, visoke tehnologije i impresivnih kaskaderskih performansi. Ovo je u skladu sa ciljem da se publika uključi u priču i da se oseti kao da je deo radnje.

Akcijski filmovi takođe imaju tendenciju da imaju veći budžet u odnosu na druge žanrove filma, što omogućava da se kreiraju veličanstvene scene i spektakularni vizuelni efekti. Pored toga, akcijski filmovi su poznati po tome da su popularni kod publike svih generacija, jer nude uzbuđenje, adrenalinsku napetost i spektakularne scene koje su namenjene da zabave i uzbude publiku. Žanr je blisko povezan sa žanrovima trilera i pustolovnih filmova.

Popularizacija akcijskog filma

Na Zapadu su tijekom dvadesetih i tridesetih godina pustolovne filmove popularizirali glumci kao što su Douglas Fairbanks i Errol Flynn, ali su okruženja obično bila povijesna. Fenomenalni uspjeh serijala o Jamesu Bondu u šezdesetima i sedamdesetima pomogao je popularizirati koncept modernog akcijskog filma. Rani filmovi o Bondu karakterizirali su brzi rezovi, automobilske potjere, šakački obračuni i još razrađenije akcijske sekvence. Serijal je predstavio i domišljatog heroja koji je spreman onesposobiti zlikovce s unaprijed pripremljenom rečenicom koja obično uključuje samo jednu riječ.

Rani američki akcijski filmovi su se fokusirali na politički neopredijeljene policajce, kao u Bullitu (1968.), Francuskoj vezi (1971.) i Prljavom Harryju (1971.). To su bili prvi filmovi koji su predstavili automobilske potjere kao akcijske dijelove. No, akcijski filmovi nisu postali dominantni u Hollywoodu sve do osamdesetih i devedesetih, kad su ih popularizirali glumci kao što su Arnold Schwarzenegger, Bruce Willis i Sylvester Stallone, čiji se film Rambo iz 1982. smatra početkom modernog akcijskog filma. Film iz 1988., Umri muški, bio je posebno utjecajan na razvoj žanra u sljedećem desetljeću. U filmu, Bruce Willis glumi njujorškog detektiva koji nehotično postaje upleten u teroristički prepad na uredsku zgradu u Los Angelesu. Film je postavio obrazac za gomilu imitatora, kao što su Pod opsadom (1992.) ili Air Force One (1997.), koji su koristili istu formulu u drugom okruženju.

Akcijski filmovi teže tome da budu skupi, zahtijevajući velike budžete za specijalne efekte i kaskaderske scene. Kao takvi, smatraju se uglavnom holivudskim žanrom, iako postoji priličan broj akcijskih filmova iz Hong Konga koji su u prvom redu moderne varijacije borilačkih filmova. Zbog tih korijena, hongkonški akcijski filmovi se obično usredotočuju na akrobatske vještine protagonista, dok američki akcijski filmovi uglavnom uključuju velike eksplozije i modernu tehnologiju.

Trenutni trend

Današnji trendovi u zapadnim filmovima obuhvaćaju razvoj prema usavršenijim borilačkim scenama. Ovaj trend pojavio se pod utjecajem uspjeha akcijske kinematografije Hong Konga, i u Aziji i na zapadu. Elementi azijskih borilačkih vještina, kao što je kung fu, mogu se pronaći u brojnim ne-azijskim akcijskim filmovima. Danas se mogu razlikovati filmovi koji teže fizičkoj, žustroj borbi kao u Matrixu, i oni koji teže nešto uobičajenijim konvencijama akcijskog filma, kao što su eksplozije i mnogo oružja, kao što je Nemoguća misija 3, iako mnogi akcijski filmovi obuhvaćaju i jedne i druge elemente.

Podžanrovi

Akcijska drama - Kombinira akcijske elemente s ozbiljnim temama, karakterizaciju i emocionalni naboj. Ovaj podžanr može se naći u samim počecima akcijskog filma. Treći čovjek Carola Reeda bila je nagrađivana preteča ovog podžanra. Serijal Francuska veza smatra se uskrsnućem ovog podžanra. Dobri primjeri su i Poroci Miamija i Vrućina Michaela Manna.
Policajci kompići - Dva dijametralno suprotna policajca (ili neke varijacije tipa policjac i kriminalac) udružuju se kao glavni protagonisti. Najbolji primjeri su Gas do daske, Zločesti dečki, 48 sati, Smrtonosno oružje i Tango i Cash.
Akcijska komedija - Kombinacija akcije i komedije obično temeljene na partnerima različitih karakteristika ili neobičnom okruženju. Akcijska komedija kao podžanr revitalizirala se s popularnošću serijala Smrtonosno oružje u osamdesetima i devedesetima. Dobri primjeri su i Zločesti dečki, Gas do daske i Policajac s Beverly Hillsa.
Akcijski triler - Elementi akcije/pustolovine (automobilske potjere, pucnjave, eksplozije) i trilera (preokreti u priči, napetost, junak u opasnosti). Mnogi filmovi o Jamesu Bondu postali su klasici ovog popularnog podžanra kao i Smrtonosno oružje, Smrtonosno oružje 2, Smrtonosno oružje 3 i konačno Smrtonosno oružje 4. Kao dobar primjer može poslužiti i filmski serijal o Jasonu Bourneu s Mattom Damonom, Bourneov identitet, Bourneova nadmoć i Bourneov ultimatum.
Pljačka - Protagonisti izvode pljačku, ili iz altruističnih namjera ili kao antijunaci. Film Samo jednom se živi, temeljen na pothvatima Bonnie i Clydea, bio je jedan od prvih primjera ovog podžanra. Od ostalih primjera, treba izdvojiti The Italian Job, Vrućinu i Oceanovih jedanaest.
Umri muški scenarij - Priča se odvija na zatvorenoj lokaciji - u zgradi ili vozilu - opkoljeni ili pod prijetnjom neprijateljskih agenata. Ovaj podžanr počeo je s filmom Umri muški, ali je postao popularan u Hollywoodu zbog odaziva publike i relativne jednostavnosti setova. Među filmovima koji su kopirali Umri muški formulu bili su Pod opsadom, John Q, Konačna odluka, Air Force One, Brzina, a po nekim mišljenjima čak i Titanic.
SF akcija - Bilo koji od podžanrova akcijskog filma može biti smješten u SF okruženje. Ratovi zvijezda počeli su koristiti ovu kombinaciju akcije i futurističkog okruženja u sedamdesetima, po uzoru na serijale iz tridesetih i četrdesetih kao što je Flash Gordon. Eksplozija znanstveno-fantastičnih akcijskih filmova uslijedila je u osamdesetima i devedesetima s filmovima kao što su Peti element, Matrix, Razbijač, Aliens i Serenity - Bitka za budućnost.
Akcijski horor - Kao što je to slučaj sa SF akcijskim filmovima, bilo koji podžanr može se kombinirati s elementima horor filmova kako bi se stvorilo ono što je postalo samostalan popularni akcijski podžanr. Čudovišta, roboti i mnogi drugi elementi horora korišteni su u akcijskim filmovima. U osamdesetima je film Aliens filmofile upoznao s potencijalnim hibridom znanstvene fantastike, akcije i horora koji je ostao popularan do današnjih dana.
Cure s oružjem - Ovaj podžanr se fokusira na akcijske elemente, samo iz ženske perspektive.

Predstavnici akcijskog žanra

Glumci

Redatelji

Producenti