Ali-paša Gusinjski
.jpg)
Ali-paša Šabanagić (Gusinje, 1828. – Peć, 1888.), poznatiji kao Ali-paša Gusinjski, bio je jedan od najpoznatijih paša iz rodnog gusinjskog kraja uz Džafer-bega Koljenovića.
Rođen je u muslimanskoj albanskoj porodici 1828. godine u Gusinju (tada Osmansko carstvo) pod imenom Ali-beg Šabanagić. Bio je sin jedinac Hasan-bega Šabanagića i unuk Đul-beg Šabanagića,[1] koji vodi poreklo od Vali-bega koji je u Gusinje došao iz okoline Skadra, kada mu je krajem 16. veka povereno upravljanje Plavom i Gusinjem.[2] Ali-beg je završio visoku vojnu školu u Istanbulu, nakon čega se vratio u zavičaj.
Oko 1852. godine, Ali-beg je dobio zvanje kajmakama. Na brdu Previji kod Andrijevice, februara 1854. godine, sukobio se sa crnogorskim ustanicima koje je predvodio piperski serdar Jole Piletić. Godine 1855. u prisustvu Ćehaja-paše iz Skadra, Ali-beg je sa predstavnicima Vasojevića, potpisao dogovor o nenapadanju. Zbog toga što su crnogorski ustanici imali određenih uspeha u borbi protiv osmanskih feudalaca Skadarski vezir pod čijom su se upravom tada nalazili Plav i Gusinje je 1862. godine formirao tzv. „Limski korpus“, vojnu jedinicu čiji je zadatak bio da uguši ustanak u dolini Lima.[3] Ova jedinica je bila najvećim delom sastavljena od bašibozuka dovedenog iz okoline Skadra, Kosova, Metohije, Rožaja, Novog Pazara i Bijelog Polja.[4]
U borbama koje su se na Previji i u Polimlju odvijale između 16. i 18. aprila 1862. godine su ustanici porazili bašibozuk i dva tabora redovne vojske pod komandom Ali-bega Gusinjskog. Ali-beg nije organizovao niti učestvovao ni u jednoj borbi sa ustanicima već su to radili ili školovani osmanski oficiri ili bašibozuk a Ali-beg i bašibozuk pod njegovom komandom su lično učestvovali samo u spaljivanju i pljačkanju sela naseljenih Srbima.[5]
Odluke Berlinskog kongresa 1878. godine, po kojima su Plav i Gusinje pripali Crnoj Gori, bile su neprihvatljive za Ali-bega Šabanagića i njegove pristalice, zbog čega je odlučio da im se suprotstavi i ne dozvoli crnogorskoj vojsci da uđe na to područje. Zbog toga je u dva navrata ratovao protiv crnogorskih snaga, prvi put na Novšiću, između Murine i Plava, decembra 1879. godine, a drugi put 8. januara 1880. godine, u Murini, sjeverno od Novšića. Bio je jedan od osnivača i član centralnog komiteta Prizrenske lige.[6] Ali-beg je uspeo da u oba boja pobedi Crnogorce i ne dozvoli osvajanje Gusinjske kaze za duže vreme. U znak zahvalnosti za uspeh u bici na Murini, sultan je Ali-begu dodelio čin mir-mirana. Naredne godine, Ali-beg je imenovan za sandžak-bega novoformiranog Pećkog sandžaka, a na njegovo mesto je postavljen Bećir Sidki-beg. Od tada je poznatiji pod imenom Ali-paša Gusinjski.
Ali-paša Gusinjski je 1888. godine ubijen na ulazu u Rugovsku klisuru, u blizini Pećke patrijaršije. Ubistvo je izvršio plaćenik, Mahmud Ramin Rugovac. Ali-pašino ubistvo se dovodi u vezu s njegovim aktivnostima vezanim za Bosnu i Hercegovinu i vezama koje je u tom cilju bio uspostavio sa Vasom Pelagićem. Postoje i tvrdnje da je ubistvo finansirao Zejnil-beg iz Đakovice, koji je poznatiji pod nadimkom Hadži Zeka [7] jedan od vođa Prizrenske lige i kasnije osnivač Pećke lige jer se, za razliku od Ali-paše Gusinjskog, zalagao da Plav i Gusinje budu deo Velike Albanije.
Sahranjen je na mezarju pored najstarije džamije u Peći, Bajrakli džamije koja je sagrađena 1471. godine. Na istom mezarju je sahranjen i Hadži Zeka.
I u slučaju Ali-paše Gusinjskog, kao i u slučaju velikog broja istorijskih ličnosti na Balkanu, postoje kontroverzne tvrdnje po pitanju njegove nacionalne pripadnosti, odnosno da on nije Albanac već Bošnjak ili Turčin čak i tvrdnje da je poreklom Ilir. Pored nacionalne pripadnosti kontroverze se odnose i na ocene njegovu istorijsku ulogu. Postoje ocene da je on osmanlijski zulumćar [8], a sa druge strane postoje i ocene da je on borac protiv crnogorske okupacije Plava i Gusinja [9].
Uprkos ocenama u kojima se Ali-paša smatra osmanlijskim zulumćarom Gusinjskim izvorima je promenjeno ime u Ali-pašine izvore u čast Ali-paše Gusinjskog. Ali-paša je opevan i u narodnim pesmama kao što je na primer sevdalinka Knjigu pišu gusinjske đevojke.
- ↑ „Ali-paša Šabanagić (Gusinjski)”. Veb portal Sandžaklije smo mi. Arhivirano iz originala na datum 2010-07-22. Pristupljeno 23. avgust.
- ↑ Profesor Rizah Gruda. „Nešto iz istorije Plava i Gusinja (Geografija Kosovskog vilajeta, Istanbul 1852, Rifat Baša i Salih Akaj)”. Arhivirano iz originala na datum 2010-06-12. Pristupljeno 23. avgust 2010.
- ↑ „Položaj i sudbina srpskog naroda u Plavskoj župi, Stradanje stanovništva do 1912.”. Internet sajt dnevnih novina DAN. Pristupljeno 23. avgust 2010.
- ↑ „Položaj i sudbina srpskog naroda u Plavskoj župi, Stradanje stanovništva do 1912.”. Internet sajt dnevnih novina DAN. Pristupljeno 23. avgust 2010.
- ↑ „Položaj i sudbina srpskog naroda u Plavskoj župi, Stradanje stanovništva do 1912.”. Internet sajt dnevnih novina DAN. Pristupljeno 23. avgust 2010.
- ↑ [1] „Kosovo nekad i danas“, Miahilo Maletih i Anton Beriša, strana 157
- ↑ Tekst sa sajta Zajednice sandžačke dijaspore Holandije[mrtav link]
- ↑ „Gusinje: Ali-paša ili kralj Nikola?!”. Vesti onlajn. 29. januar 2010.. Pristupljeno 23. avgust 2010.
- ↑ „Nije junak onaj koji udara nego je junak onaj koji izdrži”. 24. januar 2010.. Arhivirano iz originala na datum 2010-02-04. Pristupljeno 23. avgust 2010.