Doktor (titula)
Ovo je članak o Tituli doktor. Za ostala značenja, vidi Doktor. | Doktor | |
|---|---|
 | |
Doktor (od latinskog glagola: docere = poučavati [1]; akronim: dr) je najviša akademska titula koju nose osobe koje su stekle doktorat nauke.
U većini zemalja, postupak stjecanja doktorske titule traje od 3 do 6 godina, i završava obranom doktorske dizertacije. Isto tako traži se da kandidat već mora imati stečenu akademsku titulu magistra u nekom srodnom području. Doktorski studij se obično sastoji od seminarsko-obrazovnog dijela (iako to nije pravilo) i neposrednog rada na izradi doktorske dizertacije, koju je nakraju potrebno odbraniti pred stručnom komisjom.
Hijerarhija akademskih stupnjeva datira iz evropskih univerziteta 13. vijeka, koji su fakultete organizirali kao cehove. Predavači na fakultetima su morali biti licencirani za to, preko svojih cehova, koji su imali razne stručne stupnjeve, a najviši je bio doktor (master, magistar). U početku je na evropskim fakultetima postojao samo jedan stupanj - master ili doktor.[2] Bakalaureat (prvostupnik) je orginalno bio samo etapa prema doktoratu, a dobijali su ga oni koji su savladali propisane tekstove - triviuma (gramatike, retorike i logike) u roku od tri ili četiri godine, i prošli ispite kod svog mentora (doktora).[2]
Nakon te diplome, završila je prva faza akademskog života - studenta, koja mu je omogućavala da nastavi studij za akademski stupanj doktora. Nakon završetka tih studija, polagao je ispit pred nastavničkim vijećem (upravnim odborom) fakulteta, i ako je položio, dobio bi titulu doktora, i bio primljen u ceh profesora, sa potvrdom da može predavati na bilo kojem univerzitetu.[2]
Titule master (magistar), doktor i profesor su ispočetka bile jednake. Titula doktora građanskog prava prvi je put dodjeljena na Univerzitetu u Bologni u drugoj polovici 12. vijeka, slične titule počeo je dodjeljivati i pariški univerzitet, za kanonsko pravo, medicinu, gramatiku, logiku i filozofiju.[2] Ipak je pariški univerzitet, češće koristio titulu magistar (master), što su usvojili i engleski univerziteti Oxford i Cambridgu. Profesori na brojnim umjetničkim i lingvističkim fakultetima, imali su titulu - magistar, dok su po fakultetima; filozofije, teologije, medicine i prava, imali titulu - doktor. Po njemačkim univerzitetima, titule magistar i doktor su ispočetka bile ekvivalentne, ali se titula doktor vremenom ustalila za najviši stupanj akademskog obrazovanja, taj sistem je na kraju usvojen po cijelom svijetu.[2]
Od kraja 19. vijeka ustalila se vrlo različita praksa, stjecanja te najviše titule i različiti nazivi. Po većem dijelu kontinentalne Evrope raširio se sistem po uzoru na njemački, on se u najkraćem svodio na to da je nakon završenog studija, trebalo studirati posdiplomski studij još dvije godine (neki put tri) da bi se stekla titula magistar, tek nakon toga moglo se aplicirati za titulu doktor. S tim da su pravnici i liječnici, zbog dužeg studija - automatski dobijali titulu doktor, a farmakolozi - magistar. Za to je trebalo pronaći mentora (nekog uglednog profesora koji je doktor te nauke) na katedri ovlaštenoj da izdaje te titule (neke struke tad nisu imale doktore, kao arhitekti naprimjer). Nakon uspješno napisane i obranjene doktorske teze (dizertacije) kanditat je stekao titulu doktora. Kako je to ispočetka bilo vezano gotovo isključivo za ljude sa fakulteta (darovite studente, asistente) nisu postojala, nikakva organizirana predavanja ili tečajevi, već se sve svodilo na konzultacije sa svojim mentorom. Iako ni to nije bilo ispočetka striktno zadano, jer se moglo doktorirati i samo na osnovu doktorske teze (dizertacije) i njene obrane (čak i bez diplome fakulteta). Vremenom kako se pojavio sve veći broj aspiranata na tu titulu, a naročito nakon Drugog svjetskog rata, čitava procedura se sve više institucionalizirala, sa brojnim specifičnostima po različitim zemljama.
Brzo širenje specijalizacija proizveo je velik broj specifičnih akademskih stupnjeva po američkim, britanskim i drugim visoškolskim ustanovama engleskog govornog područja u 20. vijeku. U Sjedinjenim Američkim Državama se danas dodjeljuje čak 1 500 različitih akademskih titula, od kojih se najveći broj odnosi na nauku, tehnologiju, inženjerstvo, medicinu i obrazovanje. Najčešći stupnjevi su još uvijek B.A. i B.S. uz koje se dodaju polja specijalizacije (npr. B.S.Pharm - bakalaureat farmakoloških nauka).[2]
U Sjedinjenim Američkim Državama i Britaniji, moderna gradacija akademskih stupnjeva, provedena je u tri stupnja. Bakalauret (prvostupnik) - B.A., master (magistar) -M.A i doktor- Ph.D. Bakalauret je završetak preddiplomskog studija, obično iznosi od tri do četiri godine.
Studij za titulu mastera (magistra) traje od jedne do tri godine dodatnih studija. Dok je za titulu doktora obično potrebno duže razdoblje rada. Relativno novi akademski stupanj po američkim univerzitetima je da suradnik (associate), koji ima relativno nizak status.[2]
Britanski i američki univerziteti dodjeljuju titulu bakalauret i na umjetničkim fakultetima. Na univerzitetima Oxford i Cambridgu, nositelji titule bakalauret - B.A. može steći titulu master - M.A. nakon šest, sedam godina od upisa na univerzitet, tako da jednostavno plate određenu naknadu. Titula doktora nauka (Ph.D.) se obično može steći na svim univerzitetima, nakon produženog studija, ili kao rezultat orginalnog naučnog rada uz obranu tog rada pred komisijom.[2]
Po zemljama engleskog govornog područja titula doktora se piše iza imena, na primer Jerry F. Fishwish, Ph.D.
U Sjedinjenim Američkim Državama i Kanadi postoje dvije vrste doktorskih titula:
- Profesionalni doktorat (professional degrees), koja se dobija na nekim fakultetima nakon završetka studija, bez dodatnog odgovarajućeg rada, kao kod doktora medicine (Medical Doctor) (akronim: M.D.) ili na nekim ekonomskim fakultetima (akronim: D.B.A.)
- Istraživački doktorat (akronim: Ph.D ili DPhil), koji se dobija nakon postupka doktoriranja, odnosno nakon pisanja i obrane doktorske dizertacije.
Nakon provođenja reforme visokog školstva u skladu sa Bolonjskom deklaracijom, sve tri akademske titule bakalauret, master (magistar) i doktor su izjednačene po kriteriju u svim zemljama Evropske unije.
Za Ujedinjeno Kraljevstvo i Irsku važe ista pravila kao i za Sjedinjene Američke Države, ali titula doktor medicine nije profesionalni već istraživački doktorat, sličan kao u Njemačkoj.
U Italiji postoje tri vrste akademskih titula: laurea, laurea magistrale i dottorato di ricerca. Kratki studijski smjerovi u trajanju od dvije do tri godine dobijaju titulu - laurea. Nakon dodatnih dvije godine specijalizacije, može se polagati za titulu - laurea magistrale. Prema zakonu apsolventi imaju pravo na zvanje dottore (laurea) ili dottore magistrale (laurea magistrale), koja ne odgovara doktorskoj tituli (Dr. ili PhD).
Ekvavilent titluli doktora je dottore di ricerca (doktor nauka), za koju je potrebno prethodno steći titulu - laurea magistrale i proći dodatni istraživački rad (otprilike 3 godine).
Doktorski studiji u Njemačkoj traju od jedne do četiri godina (najčešće tri, a kod inženjera do pet godina). Kako najčešće nema formalnih predavanja, doktorand uglavnom provodi istraživanja pod nadzorom svog mentora, obično je i asistent tog istog profesora i radi za plaću.
Danas je u Njemačkoj titula doktor jedina akademska titula, ali postoji tendencija za dodatnim opisima specijalizacije - Dr.rer.nat. (Doktor rerum naturalium) za prirodne nauke i Dr.Ing. (Doktor-Ingenieur) za tehničke nauke.[2] Inače se ta titula po njemačkom zakonu može unijeti i u osobne dokumente.
Uz neke iznimke, srednji stupnjevi, kao bakalauret i master, su napušteni na univerzitetima kontinentalne Evrope. Francuska je napravila veliku reformu akademskih titula i visokog školstva od druge polovice 20. vijeka, pa je opet uvedena titula bakalaureat, kao prvi akademski stupanj. Studenti koji nastave studij mogu steći titulu maîtrise (master) a nakon položenih ispita dobijaju diplomu - agrégation, koja im omogućuje da predaju na univerzitetima. Doktorati se kao titule dodjeljuju i za nauku i umjetnost.[2]
U Rusiji (i brojnim postsovjetskim državama) nakon studija koji traju četiri do pet godina, - studenti koji nastave sa studijem, nakon nekoliko godina rada i napisane teze, dobijaju status Kandidat nauke (što odgovara američkoj tituli Ph.D.). Najviši akademski rang Doktor nauka, dodjeljuje posebna državna komisija, u znak priznanja za orginalna i posebno važna istraživanja.[2]
U Japanu se akademski stupnjevi podjeljeni na gakushi (bakalaureat), nakon četiri godine studija i hakushi (doktor), nakon dvije do pet godina dodatnog studija. Uz to postoji i titula shushi (master / magistar).[2]
Pored titule dobijene nakon dizertacije, brojni univeziteti i fakulteti dodjelu i počasne titule, kao LHD (Doktor humanističkih nauka), Litt. D. (Doktor književnosti) i D.C.L. (Doktor građanskog prava), bez obzira na akademsko obrazovanje, kao priznanje za doprinos na tim poljima.[2]