Saturn (mitologija)
Saturn (lat. Saturnus) drevni je italski bog, u Rimu poštovan kao zaštitnik setve i drugih poljoprivrednih radova. Kasnije je, pod uticajem grčkih mitova, izjednačen s Kronom i povezan sa Dis Paterom, bogom Podzemlja, kao i s raznim božanstvima zemlje, prevenstveno boginjom Opom.
Saturn je Opin suprug i Jupiterov otac. Kad ga je sin svrgao s vlasti, pobegao je u Italiju i nastanio se na Kapitolu, gde je osnovao manje naselje. Vreme Saturnove vladavine u Laciju bilo je zlatno doba (aetas aurea), tokom kojega se živelo srećno, bez briga, bolesti i ratova.[1] Saturn je naučio ljude da obrađuju zemlju i gaje lozu, a dao im je i prve zakone. Kad je iznenada nestao, Jan mu je podigao žrtvenik i ustanovio praznik kao milostivom bogu, koji obilato poklanja ljudima sve radosti života i dobra zemlje.
Prvobitna funkcija ovoga božanstva i danas je nejasna. Njegovo se ime povezuje sa imenicom satus (= setva), pa se uglavnom i smatra božanstvom semena i setve, a tu pretpostavku podržava i činjenica da je njegova glavna svetkovina održavana 17. decembra po Numinom kalendaru, odnosno između Konzualija kao proslave žitnice i Opalija kao proslave bogatstva.[2] S druge strane, neki ispitivači povezuju Saturna s etrurskim bogom Satreom.
Kralj Tul Hostilije posvetio je Saturnu hram i u njegovu čast ustanivio praznik Saturnalije (Saturnalia), koji se održavao nekoliko dana počev od 17. decembra. Taj praznik označava završetak zemljoradničkih radova i početak nove agrarne godine.
Izrazita helenizacija Saturnovog kulta počinje 217. pne., nakon velikog lektisternija organizovanog po nalogu Sibilinskih knjiga. Prinošenje žrtve ovom bogu obavljalo se na grčki način, tj. pokrivene glave.[3] Kult Saturna u doba carstva bio je vrlo popularan i u zapadnim i u istočnim provincijama.
Saturnov hram, koji je podignut u podnožju Kapitola 497. pne., ubraja se u najstarija svetilišta u Rimu. U ovom hramu čuvana je državna riznica (aerarium Saturni), a tu su držane i ploče sa urezanim zakonima te odluke senata. Saturnova kultna statua izrađena je po uzoru na grčkog Krona; prikazan je sa srpom u ruci i nogama uvijenim u vunene trake koje su odmotavane jedino u vreme Saturnalija.[4]
- ↑ Ovidije, Metamorphoses, I, 89-113,
- ↑ G. Wissowa, Religion und Kultus der Römer", 2. izd., 1912.
- ↑ Sekst Pompej Fest, De significatu verborum, 432, 1, u W. M. Lindsay, Glossaria Latina, vol 4, 1930.
- ↑ Makrobije, Saturnalia, I, 7, 18 sq.