Socijalni centri
Socijalni ili društveni centri su autonomni kulturni, društveni i politički prostori, koji su specifičan evropski fenomen. Koriste se za različite aktivnosti, a sve ih veže to što nisu komercijalni, odnosno nisu orijentisani ka profitu.
Društveni centri postoje u mnogim evropskim gradovima, nekad u skvotovima a nekad u iznajmljenim prostorima.
Mogu biti određeni kao "sigurna mesta" gde se specifične forme dijaloga i aktivizma ohrabruju i štite od uznemiravanja, ili mogu služiti kao otvorena mesta za slobodnu međusobnu interakciju vrlo raznolikih grupa. Ova dva tipa se često u mnogome preklapaju.
Uglavnom uvek pružaju javne usluge, a vrste usluga su uslovljene veličinom prostora, interesima ljudi koji ga vode i potrebama zajednice u kojoj se nalazi. Neke od najčešćih aktivnosti u njima su:
- organizovanje lokalnih aktivnosti
- pružanje podrške manjinskim ili ugroženim grupama, poput izbeglica, emigranata i zatvorenika
- pružanje prostora za razne inicijative, kao što su besplatna radnja, biblioteka, kafić, internet kafe, računarski centar, besplatni smeštaj i slično
- održavanje žurki, koncerata, aktivističkih sastanaka, izložbi, izvedbi, predstava itd.
Prvi socijalni centri (it: centri sociali) su nastali u Italiji 1970-ih zauzimanjem napuštenih fabrika, skladišta, školi i kasarni i njihovim preuređenjen u omladinske prostore. Njih su samoinicijativno zauzimali aktivisti kao pokušaj stvaranja autonomnih prostora bez kapitalističkih društvenih i ekonomskih odnosa. Pokret socijalnih centara se ubrzo proširio celom Evropom, sve do Skandinavskih zemalja i Rusije.
Danas postoji veliki broj socijalnih centara u Italiji, kao i širom Evrope, a mnogi su legalizovani. Oni pružaju razne pogodnosti stanovnicima naselja u kojima se nalaze, a obično se nalaze u siromašnim predgrađima ili u industrijskim zonama. To socijalnim centrima često daje karakter alternativne socijalne službe.
U Velikoj Britaniji postoji Mreža socijalnih centara, čiji je cilj da poveže autonomne prostore radi deljenja resursa, ideja i informacija.
- KUDRUC, Beograd (zatvoren)
- Monteparadiso, Pula
- Leonkavalo, Milano
- ASCII (skvot), Amsterdam
- Rampart socijalni centar, London
