Starokineski jezik
| Starokineski | |
|---|---|
| 上古漢語 | |
| Države | Kina |
| Regije | Drevna Kina |
| Izumro | Evolvirao u srednji kineski, Min, i možda Baj |
| Jezična porodica | Sino-tibetanski
|
| Pismo | Proročanski zapisi, Pečatno pismo, Kineski bronzani zapisi, Činovničko pismo, Kaišu, Kineski polukurziv, Kineski kurziv |
| Službeni status | |
| Službeni | dinastija Šang, dinastija Džou, Period zaraćenih država, dinastija Ćin, dinastija Han |
| Regulator | vlada dinastije Džou[1] |
| Jezični kodovi | |
| ISO 639-1 | – |
| ISO 639-3 | och |
Starokineski (pojednostavljeni kineski: 上古汉语; tradicionalni kineski: 上古漢語; pinyin: shànggǔ hànyǔ), ili „arhaični kineski“, se odnosi na kineski jezik govoren od doba dinastije Šang (kinesko bronzano doba koje je trajalo do 11. veka pne.) do bivše dinastije Han (od 206. pne. do 9. n. e.). Postoji nekoliko različitih pod-perioda u tom dugom periodu. Pojam „Tau“, u odnosu na srednji kineski i savremeni kineski jezik, obično se koristi u istorijskoj kineskoj fonologiji koja pokušava da rekonstruiše način na koji je starokineski govoren.
Pošto je stari kineski jezik govoren kada su pisana klasična dela poput „Lun Ju“, „Meng-cu“ i „Dao De Cin“, te je bio službeni jezik u ujedinjenom carstvu dinastije Ćin i dugotrajne dinastije Han, starokineski je sačuvan i za sledeća dva milenijuma u obliku klasičnog kineskog jezika, oblik pisanog kineskog koji oponaša gramatiku i rečnik starog kineskog jezika prikazanog u tim delima. Za to vreme, klasični kineski je bio uobičajni jezik koji se uobičajeno koristio u službene svrhe u Kini, Koreji, Japanu i Vijetnamu. Postoje i velike varijacije unutar klasičnog kineskog, koje su primetne kada je nešto napisano. Klasični kineski koji koriste noviji kineski pisci, kao i klasični kineski izvan Kine, verovatno bi teško razumeo neko iz Konfučijevog doba.
Pošto je kineski pisan sa logogramskim znacima, a ne slovima, Kinezima nije lako primetiti da se zvuk jezika menja vremenom. Priča o rekonstrukciji starokineskog počela je recitacijom Šijinga, prve i duboko poštovane zbirke poezije u Kini. Generacije kineskih književnika su bile zbunjene što mnogi stihovi Šijinga nisu napisane sa rimom, jer nisu bili svesni da se govor kineskog jezika promenio tokom vremena. Književnici poput Žua Šjia su smatrali da je drevni narod imao sopstveni način za recitaciju pjesama: oni bi privremeno promenili čitanje karaktera da stane u rimnom stihu. Takav način recitacije ili čitanje poezije se zove šjiejin (叶音 buk. „harmonizacija zvuka“).
Jiao Hong i Čen Di iz Ming dinastije su bila prva lica da jasno obrazlože da stihovi u Šijing nisu u rimu samo zato što su se promenili zvuci. Obnova starokineskog je počeo kada Gu Janvu iz dinastije Ćing podelio zvuke starokineskog u 10 grupe rima, (韵部 junbu). Ostali kjiževnici dinastije Ćing su sledili Guov način, poboljšavajući podele. Švedski sinolog, Bernard Karlgren, bio je prva osoba da rekonstruiše starokineski jezik sa latinicom (nije IPA).
Zvuci starokineskog je teško rekonstruisati, jer kineski način pisanja ne pokazuje izgovor kao pismo sa alfabetom. Književnici koji pokušavaju da rekonstruišu fonologiju starokineskog moraju se osloniti na indirektni dokaz. Oni teško se oslanjaju na one stihovne tekstove pre Ćin dinastije, uglavnom Šijing, i činjenica da karakteri koji dele isti fonetski dio su bili homofoni ili blizu homopfonima kada karakteri su prvo stvoreni.
Postoji mnogo rasprava oko fonologiji starokineskog. Ima saglasnosti da starokineski je imao mešavinu suglasnika poput *kl- i gl-, koji se ne pojavljuju u nijednom savremenom kineskom dijalektu. Međutim, sledeća pitanja su još uvek otvorena za raspravu:
- Da je starkineski imao faringalizovane suglasnike ili druge retke osobine.
- Da nije starokineski bio monoslogni.
- Da rani starokineski nije bio tonski jezik. Da su tonovi srednjeg kineskog evolvirali od starokineskih suglasnika koji su se promenili ili nestali.
Tradicionalni pogled kineskog je da je analitički jezik bez inflekcija. Međutim, posle rada Henri Masperoa[2] knjievnici su ozbiljno proučavali morfologiju starokineskog. Sagart (1999) daje sažetak tih napora, i lista reči na osnovu njegovog rada je dostupan u Austronezijskoj bazi osnovnog rečnika [1].
Gramatika starokineskog nije identična onom u klasičnom kineskom. Mnoge upotrebe nađeni u klasičnom kineskom su izostali u starokineskom. Na primer, reč 其 (qí) se može koristiti kao zamenica trećeg lica (on/ona/ono/oni) u klasičnom kineskom, ali ne u starokineskom, gde služi kao prisvojna zamenica trećeg lica (njegov/njen/njegovi/njihov).
Nema veznika u starookineskom, i veznik 是 (shì) u srednjem i suvremenom kineskom jeziku je blizu pokaznog „ovo“ (koji znači 這 (zhè) u savremenom kineskom) u starokineskom jeziku.
- ↑ Fangjan uređivao Jang Sjong
- ↑ Henri Maspero (1930). (fr) "Préfixes et dérivation en chinois archaïque". Mémoires de la Société de Linguistique de Paris 23:5.313-27.