Sigríður Sigurðardóttir

�� er a� halda �fram me� �ennan fr��leik um jurtir sem mig langar a� koma � framf�ri og vonandi er ekki lesendum til mikils ama (en �� er bara a� sleppa a� lesa..). Umfj�llunarefni� mitt � �etta sinn er skarfak�l.

Skarfak�l er af krossbl�ma�tt og vex v��ast hvar um landi�, a�allega vi� str�ndina en finnst �� st�ku sinnum til fjalla en er �� mj�g sm�vaxi�. Jurtin sem er tv��r myndar fyrsta �ri� d�kkgr�n hjartalaga bl��, seinna �ri� myndast grein�ttur bl�mst�ngull sem ber hv�t bl�m. Eftir a� bl�min falla standa eftir hn�tt�tt fr� sem falla af � tveimur hlutum �egar �au hafa n�� �roska.�

Skarfak�li� er mj�g r�k af c-v�tam�ni og l�ngu ��ur en menn �ekktu v�tam�n l�kna�i �slensk al���a skyrbj�g og �msa a�ra sj�kd�ma me� skarfak�li.

Minnst er � jurtina � fornum b�kum, s.s. Grettiss�gu, � Jar�ab�k �rna Magn�ssonar og P�ls V�dal�ns og � fer�ab�k Eggerts �lafssonar og Bjarna P�lssonar. Samkv�mt heimildum var algengara h�rna fyrr � �ldum a� skarfak�l v�ri nota� til manneldis vi� Brei�afj�r� en annars sta�ar � landinu.�

� b�kinni - Gr�nmeti og ber allt �ri� - 300 n�jir jurtar�ttir - eftir Helgu Sigur�ard�ttur fr� �rinu 1941 segir m.a: „Skarfak�l [Cochlearia officinalis] var fyrrum tali� eitt hi� �brig�ulasta me�al vi� skyrbj�g, og var tr�llatr�in svo mikil � �g�ti �ess, a� oft var sj�kt f�lk sent langar lei�ir, til a� vera nokkurn t�ma �ar sem skarfak�li� var f�anlegt og var l�kningam�ttur �essarar jurtar svo mikil, a� f�lki� var heilbrigt eftir nokkra daga. N� hafa v�sindin sanna� �g�ti skarfak�lsins, �ar sem H�skuldur Dungal l�knir hefir rannsaka� �a�, og birt me� leyfi Nielsar Dungals pr�fessors ni�urst��ur af ranns�knunum, sem birzt hafa � l�knabla�inu: C-v�tam�n. Mg. pr. gramm. Skarfak�l, bl�� 1,00 - 1,65, Skarfak�l st�nglar 0,60. Um skarfak�li� sannast �a� h�r, sem l�ngu var vita�, a� miki� C-fj�rvi hlyti a� vera � �v�. En a� �a� reyndist svo au�ugt sem t�lurnar s�na, hef�i ma�ur samt varla b�izt vi�... “.�

�a� er lj�st a� Skarfak�l hefur veri� mikilv�gur c-v�tam�n gjafi fyrir landann � gegnum aldirnar �n �ess a� f�lk hafi gert s�r fyllilega lj�st � hverju �a� f�lst heldur var �etta nokku� sem reynslan kenndi og f�lk l�r�i af.

N�na eru til einfaldari og flj�tlegri lei�ir til a� f� n�gjanlegt c-v�tam�n � f��unni en ef einhverjum langar a� prufa �essa jurt �� hefur h�n biturt brag�, svol�ti� � l�kingu vi� karsa e�a piparr�t. H�gt er a� nota skarfak�l � sal�t, eggjak�ku, s�sur o.s.frv. Best er a� safna skarfak�li fyrri hluta sumars en �� eru bl��in safar�kust.�

�

�

T�minn l��ur hratt og miki� a� gera � st�ru heimili. �g �tla�i a� vera l�ngu b�in a� koma �essari samantek um Ginkgo Biloba � prent, en betra er seint en aldrei. H�rna kemur �rl�til samantekt um �essari �ldnu pl�ntu. �

Tali� er a� Ginkgo Biloba plantan s� elsta plantan sem fyrir finnst. Fyrir ca. 200 millj�num �rum n��i h�n mestri �tbrei�slu, en �� �x h�n n�nast um alla j�r�. H�n er mj�g har�ger og d�mi um �a� er a� �a� fyrsta sem �x upp eftir at�msprengjuna � Hiroshima var Ginkgo Biloba - Musteristr��. Ginkgo tr�� er �mist karl- e�a kvenkyns. Bl�m karl-tr�sins vex � ca 3 cm l�ngum rekklum sem falla af flj�tlega eftir bl�mgun. Bl�m kven-tr�sins �r�ast hins vegar yfir � �v�xt en kj�t �ess er ��tt og lyktar mj�g illa.�

Notkun � Ginkgo Biloba hefur a�allega veri� vi� truflunum � bl��r�sarkerfinu. Tali� er a� plantan hafi bl���ynnandi �hrif, ��av�kkandi �hrif og v�kki �t berkjur. �v� g�ti h�n haft gagnleg �hrif � bl��r�sartruflanir � heila (dementiu), kalda f�tur vegna ��a�tv�kkandi �hrifa og astma.

R��lag�ir skammtar fyrir 50 �ra og eldri er 80-120 mg � dag af sta�la�ri extrakt.

En eins og me� lyf �� geta l�kningajurtir haft aukaverkanir, milliverkanir og v�xlverkanir. Algengustu aukaverkanir af Ginkgo Biloba eru meltingartruflanir, h�fu�verkur og ofn�mis�tbrot. Milliverkanir eru ekki �ekktar en v�xlverkanir g�tu veri� vi� bl���ynningarlyf. �fr�skar og mj�lkandi konur �ttu ekki a� nota jurtina. � �