Извор странице Radio Slobodna Evropa

{{replace|{{TV mreža-lat
| ime_mreže = Radio Slobodna Evropa<br />Radio Liberti
| logo_mreže = [[Датотека:RFE-RL Logo.png|250px]]
| dostupnost = [[Evropa]]<br />[[Bliski Istok]]<br />[[Zapadna Azija]]
| tip_mreže = privatna neprofitna korporacija
| slogan = Slobodni mediji u neslobodnim društvima
| sedište = [[Prag]]
| početak_emitovanja = {{start date and age-lat|1950|7|4|ijek=da}}<ref name="brit"/>
| važni_ljudi = Tomas Kent<br />Kenet Vajnstajn
| zaposlenih = 487
| budžet = 108.414.000 [[američki dolar|dolara]] <small>(2016)</small>
| jezik = [[engleski jezik|engleski]]
{{collapsible list
  |titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal;padding-left:0.5em;
  |title = ''još 25 jezika''
  |liststyle = border-top:1px solid #aaa;text-align:left;
  | {{div col}}[[albanski jezik|albanski]]<br />[[jermenski jezik|jermenski]]<br />[[azerski jezik|azerbejdžanski]]<br />[[baškirski jezik|baškirski]]<br />[[bošnjački jezik|bošnjački]]<br />[[beloruski jezik|bjeloruski]]<br />[[čečenski jezik|čečenski]]<br />[[krimskotatarski jezik|krimskotatarski]]<br />[[dari (jezik)|dari]]<br />[[gruzijski jezik|gruzijski]]<br />[[kazaški jezik|kazaški]]<br />[[kirgiski jezik|kirgiski]]<br />[[makedonski jezik|makedonski]]<br />[[crnogorski jezik|crnogorski]]<br />[[paštunski jezik|pašto]]<br />[[persijski jezik|persijski]]<br />[[poljski jezik|poljski]]<br />[[poljski jezik|poljski]]<br />[[rumunski jezik|rumunski]]<br />[[ruski jezik|ruski]]<br />[[srpski jezik|srpski]]<br />[[tadžički jezik|tadžički]]<br />[[tatarski jezik|tatarski]]<br />[[turkmenski jezik|turkmenski]]<br />[[ukrajinski jezik|ukrajinski]]<br />[[uzbečki jezik|uzbečki]]{{div col end}}
 }}
| vebsajt = {{URL|http://www.rferl.org/}}
}}|Sedište|Sjedište}}
'''Radio Slobodna Evropa''' (službeno '''Radio Slobodna Evropa{{\}}Radio Sloboda''', {{jez-engl|Radio Free Europe{{\}}Radio Liberty|el}}; skraćeno '''-{RFE/RL}-''') [[radio]]difuzijska je organizacija koju je [[1950]]. osnovala vlada [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjenih Američkih Država]] radi [[Propaganda|propagande]] vlastitog društva, odnosno deklarativno — da pruži informacije i politički komentar ljudima iz [[komunizam|komunističke]] [[Istočna Evropa|Istočne Evrope]] i [[SSSR|Sovjetskog Saveza]], kojima je to bilo uskraćeno zbog nepostojanja nepristrasnih medija u sopstvenim zemljama.<ref name="brit"/>

Procjenjuje se da je programe Radija Slobodna Evropa sa vijestima iz cijelog svijeta, ali i iz njihovih sopstvenih zemalja, slušalo 35 miliona ljudi.<ref name="brit"/> Smatra se da je Radio Slobodna Evropa zbog svojih uglavnom uspješnih napora da nadmudri [[Istočna Evropa|istočnoevropske]] cenzore i svaki dan dopre do svojih slušalaca djelimično zaslužna za propast [[socijalizam|socijalističkih]] režima u cijeloj [[Istočna Evropa|Istočnoj Evropi]].<ref name="brit"/>

== Istorija ==
Radio Slobodna Evropa počeo je emitovati program [[4. jul]]a [[1950]]. za [[Čehoslovačka|Čehoslovačku]] iz sjedišta u [[Minhen]]u ([[Zapadna Nemačka|Zapadna Njemačka]]).<ref name="brit"/> 
Uskoro je emitovao na 15 [[jezik]]a zemalja pod [[Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika|sovjetskim]] uticajem. Stanicu je finansirao [[Kongres SAD|Američki Kongres]] preko [[Centralna obaveštajna agencija|Centralne obavještajne agencije]] (CIA). Ovaj podatak je držan u strogoj tajnosti sve do kraja [[1960e|1960-ih]], zbog straha od sovjetske odmazde.<ref name="brit"/>

CIA je završila svoj angažman sa finansiranjem i poslovanjem Radija Slobodna Evropa [[1971]], pa je kontrola prebačena na Odbor za međunarodnu radiodifuziju ({{jez-engl|Board for International Broadcasting|el}}) kog imenuje [[predsednik Sjedinjenih Američkih Država|predsjednik Sjedinjenih Američkih Država]].

Radio Slobodna Evropa se [[1976]]. spojio sa sličnom radijskom organizacijom — ''Radio Sloboda'' ili ''Radio Liberti'', tako da se od tada zove ''Radio Slobodna Evropa{{\}}Radio Sloboda'' ili ''Radio Slobodna Evropa{{\}}Radio Liberti''. I pored toga što je formalno prestala upletenost Centralne obavještajne agencije u poslovanje radija, Sovjetski Savez je nastavio sa pokušajima da omete rad stanice sve do [[1988]]. godine.<ref name="brit"/>

[[Датотека:RFE Broadcast Regions crop.jpg|thumb|left|280px|Mapa [[Evropa|Evrope]] sa zemljama u kojima se emituje{{nbsp}}program -{RFE/RL}- (mart 2009)]]

Zapravo, sve vrijeme [[Hladni rat|Hladnog rata]] [[socijalizam|socijalističke]] države su pokušavale na sve moguće načine spriječiti emitovanje -{RFE/RL}-, blokiranjem radio-signala ili emitovanjem smetnji na istoj frekvenciji.

Pored ovoga, neki [[novinar]]i -{RFE/RL}- umrli pod nerazjašnjenim okolnostima, a najpoznatiji takav slučaj bila je smrt [[Bugarska|bugarskog]] novinara [[Georgi Markov|Georgija Markova]] u [[London]]u [[1978]], nakon što je navodno uboden [[kišobran]]om u nogu, [[otrov]]nim [[ricin]]om. Još veći incident dogodio se [[1981]]. u [[Minhen]]u, kad je [[bomba]]ma napadnuto sjedište -{RFE/RL}-; vjeruje se da je taj napad organizovao slavni [[venecuela]]nski [[terorist]]a [[Ilič Ramirez Sančez]] (Karlos) a finansirala Vlada [[Socijalistička Republika Rumunija|SR Rumunije]].<ref name="brit"/>

Nakon formalnog završetka [[Hladni rat|Hladnog rata]] [[1989]], promijenila se pozicija i uloga -{RFE/RL}-, jer mu je dopušten rad u većini država za koje je emitovao program, osim [[Belorusija|Bjelorusije]], [[Turkmenistan]]a, [[Tadžikistan]]a i [[Iran]]a.

Redakcija se [[1995]]. preselila u [[Prag]], u skladu sa promjenom granica i [[SAD|američkim]] fokusom prema [[Bliski Istok|Bliskom istoku]] [[1990e|1990-ih]]; [[1998]]. je pokrenut program za slušaoce u [[Irak]]u i [[Iran]]u.<ref name="brit"/>

Početkom [[21. vek|21. vijeka]], -{RFE/RL}- je otvorio svoje urede po cijeloj [[Istočna Evropa|Istočnoj Evropi]], po [[bivše sovjetske republike|bivšim sovjetskim republikama]] i na [[Bliski istok|Bliskom istoku]]. Pored radijskih emisija, počeo je da emituje i [[TV|televizijski]] program i vijesti na [[internet]]u u 20 zemalja, na oko 30 različitih [[jezik]]a, uključujući i manje poznate (kao što su [[Baškirski jezik|baškirski]], [[čerkeski jezik|čerkeski]], [[Tatarski jezik|tatarski]], [[Čečenski jezik|čečenski]] i sl., uglavnom na jezicima koji se govore u [[Rusija|Ruskoj Federaciji]]).

Danas više uopšte ne emituje programe na [[Engleski jezik|engleskom jeziku]], a 19 jezika na kojima emituje pripada [[muslimani|muslimanskim]] zajednicama — od [[Republika Kosovo|Kosova]] na [[Balkan]]u do [[Pakistan]]a u [[Južna Azija|Južnoj Aziji]]. Nakon pauze od preko jedne decenije, -{RFE/RL}- je [[2002]]. ponovno pokrenuo emisije na [[dari]]ju i [[paštu]]ju za [[Avganistan]].<ref name="brit"/>

Od [[2010]]. -{RFE/RL}- emituje program na različitim [[paštu]] [[dijalekt]]ima [[pleme]]na duž [[avganistan]]sko-[[pakistan]]ske [[granica|granice]].
Deklarativno, pružanjem svojih usluga, -{RFE/RL}- želi pomoći zemljama u tranziciji da razviju svoja [[civilno društvo|civilna društva]] (uključujući [[mediji|medije]]) i zaštite se od povratka [[Totalitarizam|totalitarne vladavine]].<ref name="brit">{{cite encyclopedia-lat |url=https://www.britannica.com/topic/Radio-Free-Europe |title = ''Radio Free Europe'' |encyclopedia = [[Enciklopedija Britanika|Encyclopædia Britannica]] |accessdate = 15. 5. 2017}}</ref>

=== Balkanska redakcija ===
Uredništvo redakcije za zemlje bivše [[SFR Jugoslavija|Jugoslavije]], koje još nisu ušle u [[Zapadni svijet|zapadne]] asocijacije, ima sjedište u [[Prag]]u i dopisništva u [[Beograd]]u, [[Sarajevo|Sarajevu]], [[Podgorica|Podgorici]], [[Priština|Prištini]] i [[Skoplje|Skoplju]].

Oni sami ciljeve svog programa objašnjavaju sljedećim riječima:
{{citat|Misija Radija Slobodna Evropa{{\}}Radija Liberti je da širenjem informacija i ideja promoviše demokratske vrijednosti i institucije. [...] Stabilnost — zasnovana na demokratiji i slobodnom tržištu — širom ovog regiona je ključna za ostvarenje globalnog mira.<ref name="bal">{{cite web|url=https://www.slobodnaevropa.org/p/4418.html|title = O Nama |publisher = RFE/RL|accessdate = 15. 5. 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305075302/http://www.slobodnaevropa.org/info/about/13.html|archivedate=5. 3. 2016|quote=Misija Radija Slobodna Evropa/Radio Liberty je da širenjem informacija i ideja promovira demokratske vrijednosti i institucije.«&nbsp;•&nbsp;»Stabilnost – zasnovana na demokraciji i slobodnom tržištu – širom ovog regiona je ključna za ostvarenje globalnog mira.}}</ref>}}

U redakciji Radija Slobodna Evropa radio je i [[Grga Zlatoper]], između [[1950]]. i [[1954]]. godine.<ref name="zlato">{{cite web-lat |url=http://www.croatia.org/crown/croatians/www.croatians.com/BIOGRAPHY-AMERICA-S-Z.htm |title = Grga Zlatoper |publisher = Croatian World Network |accessdate = 15. 5. 2017 |quote=ZLATOPER, GRGA – Voice of America: Grga Zlatoper was born September 25, 1910 in Kistanje, Dalmatia, Croatia. Education included Gymnasium, Sibenik, Croatia, Graduated, 1928; 1928–1932 University of Zagreb, M.A., Croatian Literature and Language. 1932; 1934–1936 Graduate School, Instuctor for Physical Education, Warsaw, Poland, M.A., 1936. Professional experience as Political Commentator for Voice of America, VOA-USIA (U.S. Information Agency) Independence Ave. Washington, D.C; 1936–39 Foreign Correspondent for "Politika" Belgrade, in Warsaw, Poland; 1939–41 Foreign Correspondent for "Politika" – Rome, Italy. Broadcasting; Political Commentator: 1941–46 British Broadcasting Corp. – London; 1950–54 Radio Free Europe – New York. 1955 Voice of America – Washington, D.C.}}</ref>

== Literatura ==
{{div col}}
* {{cite journal-lat | last = Cummings| first = Richard| title = The Ether War: Hostile Intelligence Activities Directed Against Radio Free Europe, Radio Liberty, and the Émigré Community in Munich during the Cold War | journal = Journal of Transatlantic Studies |volume=6 |number=2 |year=2008| ref = harv}}
* {{cite book-lat|author=Holt, Robert T.|title=Radio Free Europe|url=|location=|publisher=University of Minnesota Press|year=1958|id=}}
* {{cite book-lat |last=Johnson| first = Ian | title = A Mosque in Munich |year=2010| publisher = Houghton Mifflin Harcourt | ref = harv }}
* -{Johnson, A. Ross; Parta, R. Eugene;}- ur. (2010). -{''Cold War Broadcasting: Impact on the Soviet Union and Eastern Europe''. Budapest: Central European University Press.}-
* Machcewicz, Paweł {{cite book|author= |title=Poland's War on Radio Free Europe, 1950–1989 |location= |publisher= |year=2015|isbn=}}. prevodilac: -{Latynski, Maya}-. -{Cold War International History Project Series. Stanford University Press.}- str. 456. [http://www.h-net.org/reviews/showrev.php?id=43341 online review]
* {{cite book-lat |last=Mickelson| first = Sig | title = America's Other Voice: the Story of Radio Free Europe and Radio Liberty | location = New York | publisher = Praeger Publishers |year=1983| ref = harv}}
* {{cite news-lat | last = Mikkonen| first = Simo | title = Stealing The Monopoly Of Knowledge?: Soviet Reactions To U.S. Cold War Broadcasting | publisher = Kritika: Explorations In Russian & Eurasian History |year=2010| ref = harv}}
* {{cite book-lat |last=Molnár| first = József | title = A Szabad Európa Rádió a forradalom napjaiban – Autobiography  |year=2006|isbn=963-9592-10-2}}
* {{cite book-lat |last=Puddington| first = Arch | title = Broadcasting Freedom: The Cold War Triumph of Radio Free Europe and Radio Liberty | location = Lexington | publisher = University Press of Kentucky |year=2003| ref= harv}}
* {{cite book-lat |last=Sosin| first = Gene | title = Sparks of Liberty: An Insider's Memoir of Radio Liberty | location = University Park | publisher = Pennsylvania State University Press |year=1999| ref = harv}}
* {{cite book-lat|ref= harv|last=Urban|first=George R.|title=Radio Free Europe and the pursuit of democracy: My war within the cold war|url=|location=|publisher=Yale University Press|year=1997|id=}} <small>{{nowrap|/bio}} direktor RFE tokom {{nowrap|1980-ih/}}</small>
{{div col end}}

== Reference ==
{{reflist}}

== Spoljašnje veze ==
{{Commonscat-lat|Radio Free Europe/Radio Liberty}}
* {{zvanični veb-sajt-lat|http://www.rferl.org/}}
* [https://www.slobodnaevropa.org/ Balkanski servis]

{{Хладни рат}}
{{normativna kontrola-lat}}

[[Категорија:Радио-станице]]