Michezo ya Afrika Nzima
'Maandishi ya kooze'Michezo ya Afrika Nzima (pia huitwa Michezo ya Afrika au Michezo ya Pan Afrika) ni tukio la michezo mbalimbali ya mataifa ya Afrika linalofanyika kila miaka minne, linaloandaliwa na Muungano wa Kamati za Kitaifa za Olimpiki za Afrika (ANOCA). Mataifa yote yanayoshiriki lazima yawe yanatoka katika bara la Afrika.
Makala ya kwanza yalifanyika mwaka wa 1965 katika mji wa Brazzaville, nchini Kongo. Kamati ya Kimataifa ya Olimpiki (IOC) ilitoa utambulisho rasmi kwa tukio hili kama tukio la bara la michezo mbalimbali, pamoja na michezo ya Pan American na Michezo ya bara Asia.
Historia
Mwanzilishi wa Olimpiki ya kisasa Pierre de Coubertin alianzisha michezo ya Pan African mapema mwaka wa 1920. Mamlaka ya kikoloni yaliyokuwa yanatawala Afrika wakati huo yalikuwa yanahofia wazo hilo, yakishuku kuwa umoja wa Waafrika kupitia njia ya mchezo kungesababaisha Waafrika kudai uhuru wao.
Majaribio yalifanywa ili kuandaa michezo hiyo Algiers nchini Algeria na Alexandria,nchini Misri miaka ya 1925 na 1928 mtawalia, lakini licha ya maandalizi kabambe yaliyofanywa na waratibu, juhudi hizo zilitumbukia nyongo. Mwanachama wa kwanza kutoka Afrika wa Kamati ya Kimataifa ya Olimpiki, mwanariadha wa masafa mafupi aliyezaliwa nchini Ugiriki mwenye uraia wa Misri,Angelo Bolanaki, alichangia fedha kujengwe uwanja, lakini michezo haikufanyika hadi baada ya miongo mingine mitatu.
Katika miaka ya mapema ya sitini, nchi za Afrika zilizokuwa zinazungumza Kifaransa zilipanga Michezo ya Urafiki. Michezo hii ilipangwa na Madagascar (1960) na kisha Côte d'Ivoire (1961). Michezo ya tatu ilipangwa kufanyika nchini Senegal mwaka wa 1963. Kabla ya micheza hiyo kukamilika, Mawaziri wa Vijana na Mchezo wa Kiafrika walikutana Paris mwaka wa 1962, na kwa sababu chache za nchi zilizokuwa zinazungumza Kiingereza zilikuwa tayari zinashiriki, wao wakaipa Michezo hiyo jina la Michezo ya Pan Africa. Michezo hii ilipewa utambulisho rasmi na IOC kuwa katika kiwango sawa na michezo mingine ya kibara kama vile michezo ya bara Asia na Michezo ya Pan America.
Mnamo Julai mwaka wa 1965, makala ya kwanza yalifanyika Brazzaville, nchini Congo, sasa ikijulikana kama michezo ya All-Africa. Kutoka mataifa 30, idadi ya wanariadha karibu 2500 walishiriki. Misri ilishikilia nafasi ya kwanza kwa kuwa na idadi kubwa ya medali.
Katika mwaka wa 1966, Kamati Kuu ya Michezo katika Afrika (SCSA) ilipangwa mjini Bamako; inasimamia michezo ya All-Africa. Makala ya pili yalituzwa nchi ya Mali katika mwaka wa 1969, lakini mapinduzi ya kijeshi yalilazimisha kufutiliwa mbali kwa Michezo hiyo. Lagos, Nigeria ilijitolea kuwa mwenyeji wa michezo hii mwaka wa 1971. Hatimaye michezo hiyo ilifanyika mwaka wa 1973 kutokana na Vita vya Biafra, ambavyo vilikuwa vimeisha karibuni nchini Nigeria.
Katika mwaka wa 1977, makala ya 3 ya michezo hii yalikuwa yamepangwa kufanyika nchini Algeria, lakini kutokana na sababu za kiufundi, yaliahirishwa kwa muda wa mwaka moja na yalifanyika mwaka wa 1978. Kuendeleza mtindo huu, makala yaliyofuata yalipangwa kufanyika nchini Kenya mwaka wa 1983, lakini yalisukumwa hadi mwaka wa 1985 na hatimaye yalifanyika mjini Nairobi mwaka wa 1987.
Mtindo wa Olimpiki wa miaka minne haujakosa kufuatwa tangu, na michezo hii imepangwa Cairo, Harare, Johannesburg, na Lagos. Katika mwaka wa 2007, Algiers kwa mara nyingine tena ilikuwa mwenyeji wa michezo na kuwa ya kwanza kurudia uwenyeji wa michezo hii. Lusaka nchini Zambia imejiondoa (mnamo Desemba 2008) kama mwenyeji wa makala yajayo ya michezo hii mwaka wa 2011.
Miji wenyeji wa michezo hii
Orodha | Mwaka | Jiji | Nchi | Tarehe | Nchi yenye medali nyingi |
---|---|---|---|---|---|
1 | 1965 | Brazzaville | Congo-Brazzaville | 18 Julai - 25 Julai 1965 | United Arab Republic |
-- | 1969 | Bamako | Mali | Ulikatizwa kutokana na mapinduzi ya kijeshi | |
2 | 1973 | Lagos | Nigeria | 7 Januari - 18 Januari 1973 | Egypt |
3 | 1978 | Algiers | Algeria | 13 Julai - 28 Julai 1978 | Tunisia |
4 | 1987 | Nairobi | Kenya | 1 Agosti - 12 Agosti 1987 | Egypt |
5 | 1991 | Cairo | Egypt | 20 Septemba - 1 Oktoba 1991 | Egypt |
6 | 1995 | Harare | Zimbabwe | 13 Septemba - 23 Septemba 1995 | South Africa |
7 | 1999 | Johannesburg | South Africa | 10 Septemba - 19 Septemba 1999 | South Africa |
8 | 2003 | Abuja | Nigeria | 5 Oktoba - 17 Oktoba 2003 | Nigeria |
9 | 2007 | Algiers | Algeria | 11 Julai - 23 Julai 2007 | Egypt |
10 | 2011 | Maputo | Mozambique | 15 Julai - 27 Julai 2011 |
Mji utakao kuwa mwenyeji wa makala ya 2015 ya michezo hii utaamuliwa hivi karibuni. Accra, Ghana na Kenya zimetajwa kama zenye uwezekano wa kuwa wenyeji.
Orodha ya medali
Orodha inayofuata inaonyesha medali zilizohesabiwa katika makala yote ya michezo hii.
Nafasi | Nchi | Dhahabu | Fedha | Shaba | -Jumla | Mwaka wa medali ya kwanza |
---|---|---|---|---|---|---|
[1] | Misri | 431 | 328 | 320 | 1079 | 1965 |
2 | Nigeria | 303 | 277 | 256 | 836 | 1965 |
3 | Afrika Kusini | 198 | 174 | 137 | 509 | 1995 |
4 | Algeria | 132 | 152 | 189 | 473 | 1965 |
5 | Tunisia | 123 | [85] | 133 | 362 | 1965 |
6 | Kenya | 90 | 97 | 104 | 291 | 1965 |
7 | Senegal | 40 | 40 | 73 | 153 | 1965 |
8 | Ghana | 26 | 38 | 64 | 128 | 1965 |
9 | Ethiopia | 23 | 29 | 34 | 86 | 1965 |
10 | Cameroon | 20 | 42 | 81 | 143 | 1965 |
11 | Zimbabwe | 18 | 26 | 57 | 101 | 1987 |
12 | Uganda | 17 | 19 | 33 | 69 | 1965 |
13 | Côte d'Ivoire | 17 | 18 | 33 | 68 | 1965 |
14 | Madagascar | 10 | 15 | 33 | 58 | 1965 |
15 | Moroko | 9 | 12 | 15 | 36 | 1973 |
16 | Angola | 9 | 7 | 17 | 33 | 1987 |
17 | Lesotho | 8 | 3 | 8 | 19 | 1991 |
18 | Mauritius | 6 | 19 | 27 | 52 | 1987 |
19 | Libya | 6 | 8 | 16 | 30 | 1978 |
20 | Namibia | 4 | 10 | 15 | 29 | 1991 |
21 | Tanzania | 4 | 8 | 10 | 22 | 1965 |
22 | Zambia | 4 | 4 | 22 | 30 | 1965 |
23 | Mali | 4 | 4 | 7 | 16 | 1965 |
24 | Gabon | 4 | 4 | 19 | 27 | 1965 |
25 | Botswana | 4 | 4 | 10 | 18 | 1991 |
26 | Mozambique | 4 | 2 | [1] | 7 | 1987 |
27 | Eritrea | 3 | [1] | 2 | 6 | 2007 |
28 | Sudan | 3 | [1] | 3 | 7 | 1973 |
29 | Democratic Republic of the Congo | 2 | 3 | 6 | 11 | 1965 |
30 | Republic of the Congo | [1] | 7 | 15 | 23 | 1965 |
31 | Central African Republic | [1] | 2 | 2 | 5 | 1991 |
32 | Guinea | [1] | 2 | [1] | 4 | 1973 |
Sierra Leone | [1] | 2 | [1] | 4 | 1991 | |
33 | Eswatini | [1] | 0 | 9 | 10 | 1973 |
34 | Chad | [1] | 0 | 9 | 10 | 1965 |
35 | Cape Verde | [1] | 0 | 2 | 3 | 1999 |
36 | Burkina Faso | [1] | 0 | [1] | 2 | 1987 |
37 | Somalia | [1] | 0 | 0 | [1] | 1973 |
38 | Seychelles | 0 | 13 | 18 | 31 | 1987 |
39 | Burkina Faso | 0 | 3 | 7 | 10 | 1965 |
40 | Togo | 0 | 2 | 10 | 12 | 1965 |
41 | Niger | 0 | 2 | 6 | 8 | 1965 |
42 | Benin | 0 | 2 | 3 | 5 | 1973 |
43 | Gambia | 0 | 2 | 0 | 2 | 1973 |
44 | Rwanda | 0 | 2 | 0 | 2 | 1987 |
45 | São Tomé and Príncipe | 0 | [1] | [1] | 2 | 2003 |
46 | Malawi | 0 | 0 | 2 | 2 | 1987 |
47 | Guinea-Bissau | 0 | 0 | [1] | [1] | 1999 |
Ushawishi
Baada kusikia kuhusu michezo ya Pan-Afrika wakati akiwa katika ziara za kibiashara huko Kongo, mwanadiplomasia Mrusi - Muarmenia Ashot Melik-Shahnazaryan alipata wazo la kuanzisha michezo ya Pan-Armenia.