తాజ్ మహల్

తాజ్ మహల్ Taj Mahal تاج محل ताज महल
దక్షిణ వైపు నుండి తాజ్ మహల్ దృశ్యం .
ప్రదేశం	ఆగ్రా, ఉత్తర ప్రదేశ్, భారత దేశము
భౌగోళికాంశాలు	27°10′30″N 78°02′31″E
ఎత్తు	73 మీ (240 అడుగులు)
నిర్మాణము	1632–1653
వాస్తు శిల్పి	ఉస్తాద్ అహ్మద్ లాహోరి
నిర్మాణ శైలి	మొఘల్ నిర్మాణ శైలి
సందర్శన	30 లక్షలకు పైగా (in 2003)
యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశం
రకం	సాంస్కృతిక
ప్రమాణం	i
నియామకం	1983 (7th session)
సూచిక సంఖ్య	252
దేశం	భారత దేశము
ప్రాంతం	ఆసియా-పసిఫిక్
class=notpageimage| స్థానం, పశ్చిమ ఉత్తరప్రదేశ్, భారత్

తాజ్ మహల్ ఒక సమాధి కోసం కట్టిన మహలు.కానీ ,ఈ నిర్మాణం నాశనము చేయబడిన హిందూ తేజోమహాలయముపై కట్టబడింది.దీనికి 108 సాక్షులు కూడా ఉన్నాయి.”తాజ్ మహల్” పేరు “తేజోమహాలయము” పేరు నుంచి వచ్చింది.[1]ఈ తేజోమహాలయాన్ని క్రి.శ. 11వ శతాబ్దంలో రాజ్పూత్ రాజు కట్టినాడు.ఈ శివుని ఆలయములో నాగనాథేశ్వరుని లింగం ఉండినది.తాజ్ మహలును షా జహాన్ నిర్మించలేదు.షా జహాన్ కేవలం “తేజోమహాలయం”ను ఒక సమాధిగా మార్చినాడు.

అందు చేత , తజ్ మహల్‌ను షా జహాన్ కట్టించలేదు.

తాజ్ మహల్ (ఆంగ్లం:Taj Mahal (/ˈtɑːdʒ məˈhɑːl/) (హిందీ: ताज महल) (ఉర్దూ: تاج محل ) అనే ఒక సమాధ.

తాజ్ మహల్ కాదు.తేజోమహాలయము

నిర్మాణము

తాజ్ మహల్ను కట్టడానికి మొదలు శివుని మందిరమైన హిందు “తేజోమహాలయం”ను ముఘలు రాజు షా జహాన్ నాశనము చేసినాడు.శివ లింగమును కూడా నాశనము చేసినాడ.ఈ తేజోమహాలయంను రాజస్థాన్ రాష్ట్రమునకు చెందిన రాజ్పూత్ రాజులు కట్టినారు.తాజ్ మహలు నిర్మాణం కొరకు తేజో మహాలయం ఉండిన భూమిని షా జహాన్ తీసుకొని అప్పటి రాజ్‌పూత్ రాజు సవాయి జయ్ సింఘఘ్‌కు ఆగ్రా (నేటి ఆగ్రవాన్) మధ్యలో ఒక కోట కట్టుకోవడానికి స్థలమును ఇచ్చినాడు.

దీనితో మనకు షా జహాన్‌ యొక్క వ్యక్తిత్త్వము తెలుస్తుంది

సమాధి

ఈ కట్టడం ఒక సమాధి. ఈ పెద్ద తెల్ల పాలరాయి నిర్మాణం ఒక చతురస్ర పునాది మట్టం మీద ఒక సమవిభక్తా౦గ భవనంగా ఉంటూ ఇవాన్ తోను (ఒక వంపు-ఆకార ప్రవేశ ద్వారం) ఇంకా కప్పుపైన ఒక పెద్ద గోపురం, ఫినియల్‌తో ఉంటుంది. చాలా మొఘల్ సమాధులలాగే ఇది కూడా తన ప్రాథమిక అంశాలను పర్షియా మూలాలు కలిగి ఉంది.

ఆధారనంగా ఉంటూ పొడవుగా ఉన్న నాలుగు వైపుల యొక్క ప్రతి వైపు సుమారు 55 మీటర్లతో ఒక అసమాన అష్ట భుజిని ఇది తయారు చేస్తుంది. ఈ పక్కల యొక్క ప్రతి దాని మీద ఒక భారీ పిష్తాక్ లేదా వంపు చేయబడిన వంపు మార్గం ఇంకా ఒకే పోలిక కలిగిన రెండు ద్వార బంధాలతో ఇవాన్, వంపు చేయబడిన బాల్కనీలు ఏదో ఒక వైపున పెట్టబడి ఉన్నాయి. పేర్చబడిన పిష్తాక్‌ల ఉద్దేశం చాంఫెర్ చేయబడిన మూలల స్థలాల మీద నకలుగా చేర్చబడటం, భవనం యొక్క రూపకల్పన అన్ని వైపులా సంపూర్ణంగా సమవిభక్తంగా ఉంటుంది. నాలుగు మినార్ లు సమాధికి చట్రంగా ఉన్నాయి, చాంఫెర్ మూలలకు ఇవి అభిముఖంగా ఉంటూ ప్రతి ఒక్కటీ పునాది మట్టం యొక్క మూలలలో ఉన్నాయి. ప్రధాన గదిలో ఉన్న ముంతాజ్ మహల్, షాజహాన్‌ యొక్క సమాధిరాళ్ళు నకిలీవి; అసలైన సమాధులు ఇంకా దిగువ భాగాన ఉన్నాయి.

సమాధి ఎగువన ఉన్న పాలరాయి గోపురం ఆకట్టుకునే అతిముఖ్యమైన ఆకృతి. ఇది 35 మీటర్లు పొడవుతో, పునాదితో సమానమైన పొడవును కలిగి ఉంది, 7 మీటర్ల ఎత్తుగల స్థూపాకార "డ్రమ్" మీద ఆకర్షణీయంగా కూర్చబడింది. దీని ఆకారం వలన తరచుగా ఈ గోపురం ఉల్లిపాయ గోపురం లేదా అమ్రుద్ (జామ గోపురం) అని పిలువబడుతుంది. పైభాగం నేలంబో నుసిఫే (తామర పుష్పం) ఆకారంలో రూపకల్పన చేయబడింది, ఇది కూడా దీని ఎత్తుకు తగిన విధంగా ఉంటుంది. డోమ్ ఆకార మూలలలో ఉన్న నాలుగు అతి చిన్న డోమ్ గల చత్రీస్ (చవికెలు)చే దీని ఆకారానికి మరింత ఆకర్షణను చేకూర్చుతున్నాయి, ప్రధాన డోమ్‌కు ఉల్లిపాయ ఆకారానికి కారణమవుతున్నాయి. వాటి స్తంభాల ఆధారాలు సమాధి యొక్క పై కప్పు వరకు తెరవబడి అంతర్భాగాలకు వెలుగునిస్తాయి.పొడవుగా ఉండి అలంకరించబడిన స్తంభాలు (గుల్దస్తాస్ ) గోడల ఆధారాల అంచుల నుండి పొడిగించబడ్డాయి, ఇవి గోపురం యొక్క ఎత్తుకి దృశ్యపూర్వకంగా ప్రస్పుటిస్తాయి.

నేలంబో నుసిఫెర (తామర పుష్పాల)భావం చత్రీలు, గుల్దస్తాస్ మీద పునరావృతం అవుతుంది. గోపురం, చత్రీలు స్వర్ణ తాపడమైన ఫినియల్ (అలంకరణ) కప్పుతో ఉన్నాయి, అవి పర్షియా, హిందూ అలంకరణ అంశాల మిశ్రమంగా ఉన్నాయి.

ప్రధాన అలంకరణ ముందుగా స్వర్ణంతో చేయబడింది కాని 19వ శతాబ్దం తొలి సంవత్సరాల్లో కంచు మీద స్వర్ణ తాపడంతో అసలైన దానిని పోలిన మరొకటి తయారు చేసి పెట్టారు.

ఈ లక్షణం సంప్రదాయ పర్షియా, హిందూ అంశాల సమన్వయముకు చక్కని ఉదాహరణనిస్తుంది. అలంకరణలో కప్పు చంద్రుడు‌తో ఉంటుంది, ఇది ఇస్లాంకు చిహ్నమైన ఒక భావం, దీని మొనలు స్వర్గ సంరక్షణను తెలియజేస్తాయి. ప్రధాన స్తంభంపైన ఉన్న దీని స్థానం కారణంగా, చంద్రుడి యొక్క మొనలు, అలంకరింపబడ్డ కేంద్రం కలసి ఒక త్రిశూలాన్ని సృష్టిస్తాయి, ఇది శివుడి సంప్రదాయక హిందూ చిహ్నాన్ని జ్ఞాపకం చేస్తుంది.

మినార్లు ఒక్కొక్కటి 40 మీటర్ల కన్నా ఎక్కువ పొడవు ఉన్నాయి, వీటి సొంపు రూప శిల్పులకున్న మక్కువను తెలియజేస్తుంది. అవి పనిచేస్తున్న మినార్లలాగా రూపకల్పన చేయబడ్డాయి — మసీదుల యొక్క సంప్రదాయ అంశం,మ్యుజిన్చే ఇస్లాం మతాచారులను ప్రార్థనకు పిలువడానికి ఉపయోగపడుతుంది. గోపురాన్ని చుట్టిన రెండు పనిచేసే బాల్కానీలతో ప్రతి మినార్ మూడు సమ భాగాలుగా ప్రభావపూరితంగా విభజించబడుతుంది. గోపురం కప్పు వద్ద ఒక చివరి బాల్కనీ ఒక చత్రీతో ఉంటుంది, అది సమాధి మీద ఉన్న రూపకల్పనను ప్రతిబింబిస్తుంది. చత్రీలన్నీ తామర పుష్ప రూపకల్పనలతో ఉన్న ఒక స్వర్ణ తాపడ అలంకరణాన్ని పంచుకుంటాయి. కూలిపోయే అవకాశం ఉన్నందు వలన మినార్లు పునాది మట్టానికి కొద్దిగా బయట నిర్మించబడ్డాయి, (పొడవైన కట్టడాలను నిర్మించేటప్పుడు సంభవించే ఒక సంఘటన) ఇలా చేయడం వలన గోపురాలలో ఉండే పదార్థం సమాధికి దూరంగా పడుతుంది.

• సాధారణ దృశ్యాలు
• 
  ఉత్తరం వైపు దృశ్యం, యమునానది నుండి కనబడే దృశ్యం
• 
  తూర్పు వైపు దృశ్యం, ఉషోదయ సమయం
• 
  పడమర వైపు దృశ్యం, సాయంత్ర సమయం
• 
  మసీదు నుండి దృశ్యం

• వివరములు
• 
  ఆధారం, గోపురం,, మినారెట్
• 
  అలంకరణ
• 
  ముఖ్య ఇవాన్, పక్క పిష్తాక్‌లు
• 
  తాజ్ మహల్ నేల పధకం యొక్క సూక్ష్మ రేఖాచిత్రం
• 
  మీనార్ లేదా మీనారెట్
• 
  మీనార్ (మీనారెట్)

అంతరలంకరణ

ఖాళీ సమాధి చుట్టూ జాలీ తెర

తాజ్ మహల్ లోపల గది అలంకరణ సంప్రదాయ అలంకరణ అంశాలకన్నా చాలా ముందడుగు వేసింది. ఇక్కడ పొదుగు నైపుణ్యం పిట్రా దుర కాదు గాని లాపిడే (రత్న సంబంధ), రత్నం ఖచితాలతో చేసినట్లుగా ఉంది. లోపలి గది రూపకల్పన ప్రతి ద్వారం నుండి లోపలికి తెరచుకుంటూ ఒక అష్టభుజిగా ఉంది, అయినప్పటికీ దక్షిణం వైపు ఉద్యానవన ముఖంగా ఉన్న ఒక ద్వారం మాత్రమే వినియోగించబడింది. లోపలి గదులు 25 మీటర్లు పొడవు కలిగి "నకిలీ" అంతర గోపురం కప్పు సూర్యుడి భావంతో అలంకరించబడింది. ఎనిమిది పిష్తాక్ వంపులు నేల స్థాయిని, బాహ్య౦గా ఉన్న స్థలాన్ని విశదీకరిస్తాయి. గోడ మధ్య దారిలో ప్రతి కింద పిష్తాక్ రెండవ పిష్టాక్‌ను తన పైన కలిగి ఉంటుంది. బాల్కనీలు లేదా వీక్షణ ప్రాంతం నుండి నాలుగు మధ్య ఎగువ వంపులు, ప్రతి బాల్కనీ యొక్క బాహ్య కిటికీ పాలరాయితో చెక్కబడిన ఒక సంక్లిష్ట తెర లేదా జాలీని కలిగి ఉన్నాయి. బాల్కనీ తెరల నుండి ప్రవేశిస్తున్న వెలుగుతో పాటు తెరవబడి ఉన్న పై కప్పుల నుండి కూడా వెలుగు లోపలకి ప్రవేశిస్తుంది, ఇవి మూలలలో చట్రీలుతో మూయబడి ఉన్నాయి. ప్రతి గది గోడ ఉన్నతమైన డాడో శిల్ప కళా నైపుణ్యంతో అలంకరించబడింది, సంక్లిష్ట రత్న సంబంధ పొదగడాలు, నిర్మల నగీషీ వ్రాతలతో పలకలు, వాటి రూపకల్పన అంశాలు కట్టడం యొక్క బయటి భాగాల అంతటా ప్రతిబింబిస్తాయి. ఖాళీ సమాధులకు హద్దులుగా అష్టభుజాల పాల రాయి తెర లేదా జాలీ ఉన్నాయి, ఇవి ఎనిమిది పాల రాయి పలకలతో సంక్లిష్ట౦గా రంధ్రాలు చెక్కబడి ఉన్నాయి. మిగిలిన ఉపరితలాలు అత్యంత సున్నితంగా రత్నఖచితం చేయబడి చుట్టబడిన ద్రాక్ష తీగలు, ఫలాలు, పుష్పాలు రూపాలను తయారు చేస్తాయి.

షాజహాన్, ముంతాజ్ మహల్ సమాధులు

ముస్లిం సంప్రదాయం సమాధిని అలంకరణ చేయడం నిషేధిస్తుంది, కనుక లోపలి గది కింద భాగంలో ఒక సాదా సమాధిలో ముంతాజ్, షాజహాన్‌లను ఉంచారు, వారి ముఖాలు కుడి వైపుకు అనగా ఖిబ్లా (మక్కా) దిశగా తిప్పబడి ఉన్నాయి. ముంతాజ్ మహల్ యొక్క ఖాళీ సమాధి సరిగ్గా లోపలి గది మధ్యలో ఒక దీర్ఘచతురస్రాకార పాల రాయి ఆధారం మీద 1.5 మీటర్లు వద్ద 2.5 మీటర్లుగా ఉంది. ఆధారం, నగల పేటిక రెండూ కూడా విలువైన రత్న ఖచితాలుతో తయారు చేయబడ్డాయి. పేటిక మీద నగీషీ వ్రాత పూర్వకంగా ఉన్న శాసనాలు ముంతాజ్‌ని గుర్తించడం, కీర్తించడం చేస్తాయి.

ఖాళీ సమాధులు, తాజ్ మహల్ అంతర్భాగం

పేటికకు ఉన్న మూత ఒక వ్రాత పలకను గుర్తు చేస్తూ తెరవబడిన దీర్ఘ చతురస్రాకారపు పెట్టెలా ఉంటుంది. షాజహాన్ ఖాళీ సమాధి ముంతాజ్ ఖాళీ సమాధి పక్కన పశ్చిమ దిక్కుగా ఉంటుంది, మొత్తం కట్టడంలో ఇది ఒక్కటే పొందిక లేకుండా కనిపిస్తుంది. అతని ఖాళీ సమాధి అతని భార్య ఖాళీ సమాధి కన్నా పెద్దది అయినా మిగిలిన అంశాలు విషయంలో పోలికను కలిగుంది: కొద్దిగా పొడవు ఎక్కువ కలిగిన ఆధారం మీద ఉన్న ఈ పెద్ద పేటిక లాపిడెరి, నగీషీ వ్రాతతో అద్భుతంగా అలంకరించబడి అతనిని గుర్తుస్తుంది. పేటిక యొక్క మూత మీద చిన్న కలం పెట్టె యొక్క ఒక సంప్రదాయ శిల్పం ఉంది. కలం పెట్టె, వ్రాత పలక మొఘల్ సంప్రదాయక అంత్యక్రియల గురుతులుగా ఉంటూ పురుషుల, స్తీల శవ పేటికలను అలంకరిస్తూ ఉండేవి. తొంభై తొమ్మిది దేవుడి నామాలు నగీషీ వ్రాత శాసనాలుగా అసలైన ముంతాజ్ మహల్ యొక్క సమాధి పక్కన భాగాలు మీద కనుగొనబడ్డాయి, సమాధిలో ఇంకా "ఓ ఉత్కృష్ట, ఓ దివ్యమైన, ఓ గౌరవమైన, ఓ అనన్యమైన, ఓ శాశ్వతమైన, ఓ ఉజ్వలమైన...." అని ఉన్నాయి. షాజహాన్ సమాధి ఒక నగీషీ వ్రాత శాసనమును ఈ క్రింది విధంగా కలిగుంది: "అతను శాశ్వతమైన విందు గృహానికి 1076 హిజ్రీ సంవత్సరంలో రజబ్ నెలలో ఇరవై ఆరవ తేదీ రాత్రి వెళ్ళాడు."

• 
  తాజ్ గోడలపై ఇస్లామీయ కేలిగ్రఫి
• 
  జాలీ వంపు
• 
  సున్నిత రంధ్రపు పని
• 
  పొదుగుట వివరణ
• 
  జాలీ యొక్క వివరణ

.

ప్రతిరూపాలు

• తాజ్ మహల్‌కు ప్రతిరూపాలుగా తాజ్ మహల్ బంగ్లాదేశ్,
• మహారాష్ట్రలోని ఔరంగాబాద్‌లో బీబీ కా మక్బరా,
• మిల్వుకీ, విస్కాన్సిన్‌లో ట్రిపోలి ష్రైన్ టెంపుల్.

వీటిని కూడా చూడండి

• తాజ్ మహల్ బంగ్లాదేశ్
• తాజ్ మహల్ మూలాలు, నిర్మాణ శాస్త్రం.
• పర్షియా నిర్మాణ శాస్త్రం.
• హుమాయున్ సమాధి
• ఆగ్రా కోట
• ఫతేపూర్ సిక్రీ
• ఇత్మద్-ఉద్-దౌలా
• చ్భారతీయ నిర్మాణ శాస్త్రం.

ఉప ప్రమాణములు

• అషేర్, కేతేరిన్ B. నిర్మాణశాస్త్రం అఫ్ మొఘల్ ఇండియా న్యూ కేంబ్రిడ్జి హిస్టరీ అఫ్ ఇండియా I.4 (కేంబ్రిడ్జి యూనివర్సిటీ ప్రెస్) 1992 ISBN 0-521-26728-5.
• బెర్నియర్, Françంi' ట్రావెల్స్ ఇన్ ది మొఘుల్ ఎంపైర్ ఏ.డి. 1657-1668 (వెస్ట్‌మినిస్టర్: అర్చిబల్ద్ కాన్స్టేబల్ & కో.) 1891.
• కార్రోల్, డేవిడ్ (1971). ది తాజ్ మహల్, న్యూస్ వీక్ బుక్స్ ISBN 0-88225-024-8.
• చాగ్థాయ్, ముహమ్మద్ అబ్దుల్లా లే తాడ్జ్ మహల్ d'ఆగ్రా (Inde). Histoire et description (బ్రస్సెల్స్: ఎడిషన్స్ డే లా Connaissance ) 1938.
• కొపెల్‌స్టోన్, త్రేవిన్. (ed). (1963). వరల్డ్ నిర్మాణశాస్త్రం — యాన్ ఇల్లస్త్రేటడ్ హిస్టరీ. హామ్లిన్,లండన్
• గ్యాస్కోయిగిన్, బాంబర్ (1971).ది గ్రేట్ మొఘల్స్, హర్పెర్ & రో.
• హావెల్, E.B. (1913). ఇండియన్ నిర్మాణశాస్త్రం: ఇట్స్ సైకాలజి, స్ట్రక్చర్ అండ్ హిస్టరీ, జాన్ ముర్రే.
• కాంబో, ముహమ్మద్ సలీహ్అమల్-ఐ-సలీహ్ ఆర్ షా జహాన్ నమా Ed . గులాం యజ్దాని (కలకత్తా: బాప్టిస్ట్ మిషన్ ప్రెస్) Vol.I 1923. Vol. II 1927.
• Koch, Ebba (2006). The Complete Taj Mahal: And the Riverfront Gardens of Agra (First ed.). Thames & Hudson Ltd., 288 pages. ISBN 0500342091. {{cite book}}: |format= requires |url= (help); Unknown parameter |origdate= ignored (|orig-year= suggested) (help)
• లహవ్రి, 'అబ్ద్ అల్-హమీద్ బాద్షా నమా Rothfarb, Ed (1998). మౌలవిస్ కబీర్ అల్-దిన్ అహ్మద్ అండ్ 'అబ్ద్ అల్-రహీం అండర్ ది సూపర్ఇంటన్డన్స్ అఫ్ మేజర్ W.N. లీస్. (కలకత్తా: కాలేజీ ప్రెస్) Vol. I 1867 Vol. II 1868.
• లాల్, జాన్ (1992). తాజ్ మహల్, టైగర్ ఇంటర్నేషనల్ ప్రెస్.
• Preston, Diana & Michael (2007). A Teardrop on the Cheek of Time (First ed.). London: Doubleday, 354 pages. ISBN 9780385609470. {{cite book}}: |format= requires |url= (help); Unknown parameter |origdate= ignored (|orig-year= suggested) (help)
• రోతఫర్బ్, Ed (1998). ఇన్ ది ల్యాండ్ అఫ్ ది తాజ్ మహల్, హెన్రీ హాల్ట్ ISBN 0-805-5299-2.
• సక్సేనా, బనార్సి ప్రసాద్ హిస్టరీ అఫ్ షాజహాన్ అఫ్ డిహ్లి (అలహాబాద్: ది ఇండియన్ ప్రెస్ Ltd.) 1932.
• స్టాల్, B (1995). ఆగ్రా అండ్ ఫతేపూర్ సిక్రీ, మిలీనియం.
• స్టర్లిన్, హెన్రి [ఎడిటర్] & వోల్వాసెన్, ఆండ్రెస్ (1990). నిర్మాణశాస్త్రం అఫ్ ది వరల్డ్: ఇస్లామిక్ ఇండియా, తస్చెన్ .
• టిల్లిట్సన్, G.H.R. (1990).
• ఆర్కిటెక్చరల్ గైడ్ టు మొఘల్ ఇండియా క్రోనికాల్ బుక్స్.

ముఘల్

బాహ్య లింకులు

• ఆర్కియోలాజికాల్ సర్వే అఫ్ ఇండియా డిస్క్రిప్షన్
• గవర్నమెంట్ అఫ్ ఇండియా - డిస్క్రిప్షన్

వికీవాయేజ్ కోసం ఒక ట్రావెల్ గైడ్ ఉంది Taj Mahal.

• ఫోటోసింత్ వ్యూ అఫ్ తాజ్ మహల్ (రిక్వైర్స్ - ఫోటోసింత్ )