రెండవ పులకేశి
రెండవ పులకేశి (ఆంగ్లం :Pulakesi II) (కన్నడ భాష : ಇಮ್ಮಡಿ ಪುಲಿಕೇಶಿ ) (క్రీ.శ. 610 - 642 CE) చాళుక్యుల లో అత్యంత ప్రధానమైన రాజు. బదామి చాళుక్యుల కాలంలో ఇతడు రాజైన తరువాత, దాదాపు దక్షిణ భారతం (దక్కను) అంతయూ ఇతడి ఆధీనంలోకి వచ్చినది.
ప్రారంభపు జీవితం మరియు రాజ్యసంక్రమణ
ఎరెయ్య, పట్టాభిషేకం సమయాన 'పులకేశి' గా ప్రకటించుకున్నాడు, చాళుక్య రాజైన కీర్తివర్మన్ కుమారుడు. కీర్తివర్మన్ క్రీ.శ. 597లో మరణించాడు, అప్పటికి ఎరెయ్య బాలుడే, కీర్తివర్మన్ తమ్ముడు మంగలేశ రాజ్యపగ్గాలు చేపట్టాడు. మంగలేశ రాజరికంలో ఆరితేరినవాడు, తన రాజ్యాన్ని బాగా విస్తరించాడు. ఎరెయ్య యుక్తవయస్కుడు కాగానే రాజ్యాన్ని పొందాలని ఆకాంక్షించాడు. కాని మంగలేశ, విశాల రాజ్యాన్ని యువరాజుకు ఇవ్వడానికి శంకించాడు. తానే రాజ్యాన్ని ఏలాలని నిశ్చయించాడు, తన తరువాత తన కుమారుడిని యువరాజుగా ప్రకటించాడు. ఎరెయ్య, కోలారు లోని బాన ప్రాంతంలో ఆశ్రయం పొంది, అక్కడ సైన్యాన్ని పోగుచేయడం ప్రారంభించాడు. తన పినతండ్రిపై యుద్ధాన్ని ప్రకటించాడు. పెద్దవడుగూరు శిలాశాసనాల ప్రకారం, మంగలేశుడు ఎలపట్టు యుద్ధంలో చంపబడ్డాడు, ఎరెయ్య విజయుడయ్యాడు. ఎరెయ్య సింహాసనాన్ని అధిష్టించి "పులకేశి 2" గా మార్చుకొని "చాళుక్య పరమేశ్వర" అనే బిరుదును ఆపాదించుకున్నాడు.
స్థిరీకరణ
రాజుగా ప్రమాణం చేసినతరువాత, పులకేశి ఎన్నో అవాంతరాలను ఎదుర్కొన్నాడు. తన రాజ్యంలోని అంతర్యుద్ధాలు, తనకు ఎంతో తోడ్పాటునందించాయి, చాళుక్యులతో విభేదించే చాలా వర్గాలు పులకేశికి దగ్గరయ్యాయి. 634 నాటి ఐహోలు శిలాశాసనాలలో ఇలా వ్రాసివుంది, "శత్రువుల ప్రపంచమంతా అంధకారంలో చుట్టబడినది". మంగలేశుడి మిత్రులైన అప్పాయిక మరియు గోవింద లను ఎదుర్కొన్నాడు. భీమానది ఒడ్డున వీరితో పోరాడాడు, గోవింద లొంగిపోగా, అప్పాయిక యుద్ధభూమి నుండి పారిపోయాడు.
విస్తరణ
తన స్థానాన్ని స్థిరం చేసుకుని పులకేశి, తన సైనిక బలగాలను పెంచుకున్నాడు. తన రాజ్యప్రాంతాలను విశాలీకరించడానికి పూనుకున్నాడు. ఈ విషయాలు క్రీ.శ. 634 కాలంనాటి "ఐహోలు శిలా శాసనాల"లో వర్ణించబడ్డాయి. ఈ శాసనాలు, పులకేశి ఆస్థానకవియైన రవికీర్తి వ్రాశాడు. ఇందులో రవికీర్తి కవితలు కూడా కానవస్తాయి. ఈ శిలాశాసనాలు సంస్కృతభాష మరియు కన్నడభాష లిపియైన "హాలె" లో వ్రాయబడ్డాయి. ఈ శిలాశాసనాలు రెండవ పులకేశి రాజ్యానికి చెందిన అనేక విషయాలకు ప్రాధమిక వనరులు.
పశ్చిమాన దండయాత్రలు
బనవాసి కి చెందిన కాదంబులకు, తలకాడ్ కు చెందిన గంగాలకు దక్షిణ కనరాకు చెందిన అలుపా లను అణచివేశాడు. కొంకణ్ కు చెందిన మౌర్యులను ఓడించాడు. పూరీ రేవు (నవీన ఎలిఫెంటా దీవులు) ను స్వాధీన పరచుకున్నాడు. లాతాలు గుర్జారాలు మరియు మాళవాలపై ఆక్రమణలు చేశాడు. తద్వారా తన రాజ్యాన్ని గుజరాత్ వరకు విస్తరించాడు. (చరిత్రకారులు:Dr. R.C. Majumdar and Dr. Sircar.) గంగారాజ్యానికి చెందిన పాలకుడు దుర్వినిత తన కుమార్తెకు పులకేశికిచ్చి ఇచ్చి వివాహం చేశాడు. వీరి సంతానం మొదటి విక్రమాదిత్యుడు.
తూర్పు దక్కను
పాండువంశీయులు పాలించే కోసలను జయించాడు. తూర్పు గంగకు చెందిన కళింగ మరియు పిఠాపురం కోటలను జయించాడు. విష్ణుకుండినుల అణచివేశాడు మరియు వేంగి ప్రాంతాలకు చెందిన కూనాల ప్రాంతాలనూ జయించాడు. జయించిన తూర్పు ప్రాంతాలకు అధిపతిగా తన తమ్ముడు కుబ్జ విష్ణువర్ధనుడిని నియమించాడు (ఇతడికి బిట్టసారుడు అనికూడా పేరు కలదు) (631). ఈ విష్ణువర్ధనుడు తూర్పు చాళుక్యుల రాజ్యాన్ని స్థాపించాడు.
దక్షిణాది దండయాత్రలు
దక్షిణాన తన జైత్రయాత్రను కొనసాగిస్తూ పులకేశి పల్లవుల రాజైన మహేంద్రవర్మన్ 1 ను పుల్లలూర్ యుద్దంలో ఓడించాడు. ఈ పుల్లలూర్, పల్లవుల రాజధానికి కేవలం 25 కి.మీ.దూరంలో వుండినది. ఘోరయుద్దం జరిగినది. మహేంద్రవర్మన్ తన రాజధానిని రక్షించుకున్ననూ అనేక ప్రాంతాలను కోల్పోవలసి వచ్చింది. పులకేశికి పశ్చిమం నుండి గంగైరాజు దుర్వినిత దక్షిణం నుండి పాండ్యరాజు జయంతి వర్మన్ సహాయపడ్డారు. పల్లవుల రాజధాని కాంచీపురం జయించిననూ, పూర్తిగా పల్లవరాజ్యాన్ని పొందలేకపోయాడు. ఈ ప్రాంతాలను జయించి, పులకేశి తిరుగుప్రయాణమయ్యాడు.
దక్షిణభారతదేశ చరిత్రలో ఇంతపెద్ద సామ్రాజ్యాన్ని స్థాపించిన ఘనత రెండవ పులకేశికే దక్కుతుందని ప్రొఫెసర్ నీలకంఠశాస్త్రి అభిప్రాయపడ్డాడు.
హర్షవర్ధనుడితో యుద్ధాలు
పులకేశి తన దండయాత్రలను ఉత్తర దిక్కున నర్మదా నది వైపున మరల్చినపుడు, కనౌజ్ రాజైన హర్షవర్ధనుడితో ముఖాముఖి యుద్ధాలు చేయవలసివచ్చినది. హర్షవర్ధనుడి బిరుదు ఉతరపథేశ్వర. వీరివురి మధ్య నర్మదా నది వద్ద ఘోరయుద్దం జరిగినది. హర్షవర్ధనుడు అనేక ప్రాంతాలను కోల్పోవలసి వచ్చింది. ఐహోలు శిలాశాసనాల ద్వారా తెలిసిందేమంటే, హర్షవర్ధనుడు తన హర్షాన్ని (సంతోషాన్ని) కోల్పోవలసి వచ్చింది. నర్మదానది వీరివురి రాజ్యాలకు సరిహద్దుగా మారినది. చైనా యాత్రికుడు హువాన్‌త్సాంగ్ ప్రకారం: "శిలాదిత్యరాజు (హర్షవర్ధనుడు) కృతనిశ్చయంతో పులకేశిని నిలువరించడానికి ప్రయత్నించాడు. కానీ, అతడిపై అధిపత్యాన్ని పొందలేదు, అణగద్రొక్కలేకనూ పోయాడు".
ఈ విజయంతో చాళుక్య రారాజయ్యాడు. పరమేశ్వర, సత్యశ్రాయ, పృథ్వీవల్లభ లాంటి బిరుదులు పొందాడు. దక్షిణభారతాన్నంతటినీ, మహారాష్ట్ర, మధ్యప్రదేశ్ మరియు గుజరాత్ లోని అనేక ప్రాంతాలు, గు తన రాజ్యంలో కలుపుకున్నట్లయినది. ఈ విజయాలతో ఇతను "దక్షిణపథేశ్వర" బిరుదులు పొందాడు. ఈ సంఘటనలన్నీ క్రీ.శ. 630 మరియు 634 ల మధ్య జరిగినవి. పులకేశి, దక్షిణ కెనరాకు చెందిన అలూప రాజ్య రాకుమారిని వివాహమాడాడు.
ఓటములు
తన ఆఖరి కాలంలో పులకేశి ఎన్నో ఓటములు చవిచూశాడు. పల్లవులతో జరిగిన యుద్ధాలలో కొన్ని నిలువరింపులు చేసిననూ పల్లవసేనలు మొదటి నరసింహవర్మన్ ఆధ్వర్యంలోని సేనలు పులకేశిని ఓడించాయి. మొదటి నరసింహవర్మన్ వాతాపి (బదామి) ని ఆక్రమించాడు, రాజుగా ప్రకటించుకుని, "వాతాపికొండ" అనే బిరుదు ఆపాదించుకున్నాడు.
పులకేశి మరణము
పల్లవులతో యుద్దం సమయంలో పులకేశి ప్రాణాలు కోల్పోయాడు. ఆ తరువాత 13 సంవత్సరాలు బదామి రాజ్యం పల్లవుల చేతిలోకొచ్చింది.
పులకేశి పర్షియా రాజు, షాహ్ ఖుస్రో 2 తో రాయబారాలు సత్సంబంధాలు ఏర్పరచుకున్నాడు. ఈ విషయం అజంతా చిత్రాలలో కానవస్తుంది. చైనా యాత్రికుడు హువాన్‌త్సాంగ్ పులకేశి మరియు అతడి రాజ్యం గురించి పొగిడాడు.
దక్షిణభారతంలో బంగారు నాణెములను ప్రవేశపెట్టిన మొదటివాడు పులకేశి. ఇతడి నాణెములలో వరాహపు బొమ్మలు వుండేవి. ఈ బొమ్మలు రాజరికపు చిహ్నాలుగా వుండేవి. అందుకే ఈ నాణెములకు 'వరహాలు' అని పేరు వచ్చింది. పులకేశికి ఐదుగురు కుమారులు, చంద్రాదిత్య, ఆదిత్యవర్మ, విక్రమాదిత్య, జయసింహ మరియు అంబేరా. పులకేశి మరణం తరువాత, వీరు తమలో తాము పోట్లాడుకుని రాజ్యభూభాగాలను పంచుకున్నారు. పులకేశి మూడవ కుమారుడు విక్రమాదిత్య 1 642లో తన అన్నదమ్ములను ఓడించి రాజ్యాన్ని తన హస్తగతం చేసుకుని , బాదామి రాజ్యాన్ని ఏకీకరణ చేశాడు.
మూలాలు
- Nilakanta Sastri, K.A. (1955). A History of South India, OUP, New Delhi (Reprinted 2002).
- Dr. Suryanath U. Kamat (2001). Concise History of Karnataka, MCC, Bangalore (Reprinted 2002).
- దక్షిణ భారత శిలాశాసనాలు
- కర్నాటక చరిత్ర - అర్థికాజె