Sarbadoron

Davlati Sarbadoron
1337 — 1381
Şakli hukmronī	podşohī

Davlati Sarbadoron (forsī: سربداران‎) — davlati sulolai toçikiji asrimijonagie dar Xuroson. Arzi vuçud az soli 1337 to soli 1383.

Ta'rix

Davlati Sarbadoron jake az davlathoi oxirini sulolai toçikiji asrimijonagie bud, ki dar Xurosoni Ƣarbī az soli 1337 to soli 1383 arzi vuçud doşt. Ba ta'sisi in davlat du quvva sabab şudaast.

Quvvai avval. Dar jake az rūzhoi soli 1335, zamone ki Abūsaidi Elxoni muƣul hukmronī mekard, elcihoi muƣulbaroi çam'ovariji andoz ba dehai Boştini mintaqai Bajxaki voqe' dar Xuroson vorid şuda, dar xonai barodaron Hasan va Husejn maskan giriftand. Şabe muƣulho az in barodaron şarobu duxtar xostand. Barodaron ba elciho şarob ovardand, vale duxtar hozir nakardand. Elciho, ki hamagī panç nafar budand, şarobro nūşida, mast şudand. Ba'd xonumi in xonadonro talab kardand. Barodaronro nangu nomus bolo girifta elcihoi muƣulro az dami teƣ guzarondand. Vazirn Elxonho bar ziddi barodaron Hasan va Husejn dastai musallah firistod. Az in iqdomi Elxonho mardumi deha boxabar şuda, ba şūr omadand. In zamon pahlavon Abdurazzoqi Boştinī, zodai hamin çovu amaldori sulton Abūsa'idxon bud, ba dehaaş omad. Ū miqdore az amvoli davltiro az oni xud karda bud. Binobar hamin sabab az ƣazabi Elxonho panah meçust. Voqean Hasan va Husejn ba ū ba kor omad. Abdurazzoqi Boştinī mardumi deharo çam' namuda, ba onho arz kard, ki in hodisa baroi mo nangovar ast. Hama cun jak tan bojad baroi hifzi nomusi xud bar ziddi muƣulxo barxezem. Dar in muboriza jo ƣalaba mekunem va jo sar ba dor medihem.

Quvvai dujum. Şajxe, ki Xalifa nom doşt, az Mozandaron ba Sabzavor omada, dar in ço muridoni zijod pajdo namud. Onho mardumi Sabzavorro, ki sunnimazhab budand, ba mazhabi şi'a megardondand. Ba'di qatli Xalifa jake az muridoni ū, ki Şajx Hasani Çūrī nom doşt, kori Xalifaro bo vus'at idoma dod. Dar natiça ū çonibdoroni zijod pajdo namud. Vale Hasani Çūrī dar qalb maqsadi digar meparvarid. Mexost, ki davlati toçikonro bunjod kunad. To in vaqt ū dar bajni mardum pinhonī kor meburd. Vale baroi Hasani Çūrī, xuşbaxtona, voqeai sarbadoron muvofiqi maqsad va ajni muddao bud. Sarbadoron bo şajx Hasani Çūrī zabon jak kardand. In du quvva bo ham jak şuda, davlati Sarbadoronro ta'sis dodand.

HOKIMONI AVVALINI DAVLATI SARBADORON

Asosguzor va hokimi avvalini davlati Sarbadoroi Abdurazzoqi Boştinī bud. Ū ba davlati navta'sis, ki on az soli 1337 to soli 1344 davom kardaast, hamagī du sol rohbari kard. Ūro barodaraş Vaçehuddini Mas'ud kuşta, ba taxt sohib şud. Mahz dar zamoni hukmroniji Vaçehuddini Sabzavor ba pojtaxti davlati Sarbadoron tabdil mejobad. Ū laşkaraşro ba quvvahoi şajx Xasan hamroh karda, şahri Nişopurro niz ba dast darovard. Ba'di nn hardui onho ba davlati Kurthoi Hirot laşkar kaşidand, vale şikast xūrdand. Vaçehuddin boşad, ba'di cande dar Mozandaron az tarafi mardum ba qatl rasonda şud.

IXTILOFI SARBADORON

Caro dar ajni zaduxūrd bo Kurthoi Hirot Vaçehuddin şajx Hasanro qatl kard? Sababaş on bud, ki hangomi dar qajdi hajot budani Vaçehuddin dar bajni ū va şajx Hasan ixtilof ba amal omada bud. Tarafdoroni Vaçehuddinro «sarbador» va tarafdoroni şajx Hasanro «şajxijon» nom meburdand. «Sarbadoron» çonibdori zamindoriji xurd va mijona, muqobiloni umumigardonidani molu mulk va «şajxijon» boşand, çonibdori hamagonī kardani molu mulk, ja'ne barobarixoh budand. Tarafdoroni «şajxijon»-ro hunarmandonu dehqononi kambaƣal taşkil mekardand. Ba'd az vafoti amir Vaçehuddin ziddijati in du gurūh rūjrost zuhur joft. Vale sarfi nazar az in ixtilof, nihojat dar bajni onho jakdigarfahmī ba vuçud omad, cunki hardu gurūh ham mexostand, ki davlati Sarbadoron mustaqilijat ba dast darorad. ŞAXSIJaTI VAÇEHUDDIN. Vaçehuddin amiri az hama buzurgtarin va jagonai Sarbadoron donista şud. Ba'd az vafoti ū boz dah nafari digari sarbadoron ba in martaba rasidand, lekin jagon nafari onho ba unvoni «amirī» muşarraf nagardid. Har kadomi onhoro Sarbadoron va mardumi odī hamcun çonişinoni Lutfulloh ibni Vaçehuddin meşinoxtand. Ja'ne, Vaçehuddin dohiji Sarbadoron ba şumor meraft.

HUKMRONII SARBADORONI DIGAR

Ba'd az kuşta şudani Vaçehuddin ba taxti hokimiji Sarbadoron avval Muhammadi Ojtemur va ba'd Kulū Isfandijor nişast, vale onho bo sababhoi gunogun qatl karda rudand. Sipas. Şamsuddin ba çoi Isfandijor ba taxt nişast. Ū davlati Sarbadoronro idora karda natavonist. Baroi hamin ham ba çoi ū ba taxt Xoça Şamsuddini Alī nişast.

Şohi nav dar davlati Sarbadoron to jak daraça tartibu nizom çorī namud. Mamlakatro ba xud tobe' karda, şahri Domƣonro boz pas gardond. Vale dere naguzaşta, Hajdari Qassob nom amaldori davlatī bo joriji Xoça Jahjoi Qarobī Şamsiddini Aliro qatl karda, xudi Xoça Jahjoro ba taxti hokimiiji Sarbadoron şinond. Xoça Jahjo şaxsi dono va makkor bud. Ū bo bahonai «sulh kardan» bo dastai 300-nafara ba nazdi hokimi oxirini Elxonī — Taƣojtemurxon rahsipor şud. Hangomi guftuşunid ū bo dastai xud nogahon ba muƣulho huçum karda, Taƣojtemurxonro kuşt. Hamin tariq, Xoça Jahjo mohi dekabri soli 1353 ba hukmroniji muƣulho dar sarzamini Eron xotima baxşid. Hokimijati davlati Elxonho, ki dar Eron zijoda az 100 sol vuçud doşt, aknun ba dasti hamin dastai 300-nafara sarnagun şud. Ba'di Xoça Jahjo ba taxti hokimiji Sarbadoron Xoça Xahiruddin, Hajdari Qassob, Lutfulloh va Hasani Domƣonī bo navbat nişasta, hamon tavr kuşta şudand. Xoça Aliji Mūajid oxirin şaxse bud, ki ba davlati Sarbadoron rohbarī kardaast. Ba'di on ki Temur Eronzaminro purra ba xud tobe' kard Aliji Mūajidro dar şahri Sabzavor noibi xud ta'nin namud. Hamin tavr davlati Sarbadoron soli 1383 az bajn raft.

Davlati Sarbadoron az ibtidoi ta'sisi xud markazijatnok va purzūr nabud. Mahz az hamin sabab amiru hokimoni on tez-tez qatl karda meşudand va jo ba çoi jake digare menişast.

Sarbadoroni Samarqand

Dar Osijoi Mijona ba sarbadoroni Xuroson taqlid namuda xalqi zahmatkaş ziddi hokimoni mahallī baroi nigoh doştani istiqlol ziddi muƣulho soli 1365—1366 bo sarvariji tolibilmi madrasa Mavlonozoda şūriş barpo namudaast, ki bo nomi çunbişi sarbadoroni Samarqand ma'lum ast. Vale in çunbişi sarbadoroni Samarqand az çonibi amir Temur bartaraf karda şudaast.

Incunin nigared

• Mavlonozoda