ดูต้นฉบับสำหรับ ทองคำ


{{เกี่ยวกับ|ธาตุ||ทอง (แก้ความกำกวม)}}
{{Elementbox_header | number=79 | symbol=Au | name=ทองคำ | left=[[แพลทินัม]] | right=[[ปรอท]] | above=[[เงิน|Ag]] | below=[[เรินต์เกเนียม|Rg]] | color1=#ffc0c0 | color2=black}}
{{Elementbox_series | [[โลหะทรานซิชัน]]}}
{{Elementbox_groupperiodblock | group=11 | period=6 | block=d}}
{{Elementbox_appearance_img | Au,79| สีเหลืองวาว}}
{{Elementbox_atomicmass_gpm | [[1 E-25 kg|196.96655 (2)]]}}
{{Elementbox_econfig | &#91;[[ซีนอน|Xe]]&#93; 4f<sup>14</sup> 5d<sup>10</sup> 6s<sup>1</sup>}}
{{Elementbox_epershell | 2, 8, 18, 32, 18, 1}}
{{Elementbox_section_physicalprop | color1=#ffc0c0 | color2=black}}
{{Elementbox_phase | [[ของแข็ง]]}}
{{Elementbox_density_gpcm3nrt | 19.3}}
{{Elementbox_densityliq_gpcm3mp | 17.31}}
{{Elementbox_meltingpoint | k=1337.33 | c=1064.18 | f=1947.52}}
{{Elementbox_boilingpoint | k=3129 | c=2856 | f=5173}}
{{Elementbox_heatfusion_kjpmol | 12.55}}
{{Elementbox_heatvaporiz_kjpmol | 324}}
{{Elementbox_heatcapacity_jpmolkat25 | 25.418}}
{{Elementbox_vaporpressure_katpa | 1646 | 1814 | 2021 | 2281 | 2620 | 3078 | comment=}}
{{Elementbox_section_atomicprop | color1=#ffc0c0 | color2=black}}
{{Elementbox_crystalstruct | cubic face centered}}
{{Elementbox_oxistates | '''3''', 1<br /> ([[amphoteric]] oxide)}}
{{Elementbox_electroneg_pauling | 2.54}}
{{Elementbox_ionizationenergies2 | 890.1 | 1980}}
{{Elementbox_atomicradius_pm | [[1 E-10 m|135]]}}
{{Elementbox_atomicradiuscalc_pm | [[1 E-10 m|174]]}}
{{Elementbox_covalentradius_pm | [[1 E-10 m|144]]}}
{{Elementbox_vanderwaalsrad_pm | [[1 E-10 m|166]]}}
{{Elementbox_section_miscellaneous | color1=#ffc0c0 | color2=black}}
{{Elementbox_magnetic | no data}}
{{Elementbox_eresist_ohmmat20 | 22.14 n}}
{{Elementbox_thermalcond_wpmkat300k | 318}}
{{Elementbox_thermalexpansion_umpmkat25 | 14.2}}
{{Elementbox_speedofsound_rodmpsatrt | (hard-drawn) <br />2030}}
{{Elementbox_youngsmodulus_gpa | 78}}
{{Elementbox_shearmodulus_gpa | 27}}
{{Elementbox_bulkmodulus_gpa | 220}}
{{Elementbox_poissonratio | 0.44}}
{{Elementbox_mohshardness | 2.5}}
{{Elementbox_vickershardness_mpa | 216}}
{{Elementbox_brinellhardness_mpa | 2450}}
{{Elementbox_cas_number | 7440-57-5}}
{{Elementbox_isotopes_begin | isotopesof=ทองคำ | color1=#ffc0c0 | color2=black}}
{{Elementbox_isotopes_decay | mn=195 | sym=Au
| na = [[synthetic radioisotope|syn]] | hl=186.10 d
| dm = [[electron capture|ε]] | de=0.227 | pn=195 | ps=[[แพลทินัม|Pt]]}}
{{Elementbox_isotopes_decay2 | mn=196 | sym=Au
| na = [[synthetic radioisotope|syn]] | hl=6.183 d
| dm1 = [[electron capture|ε]] | de1=1.506 | pn1=196 | ps1=[[แพลทินัม|Pt]]
| dm2 = [[beta emission|β<sup>-</sup>]] | de2=0.686 | pn2=196 | ps2=[[ปรอท|Hg]]}}
{{Elementbox_isotopes_stable | mn=197 | sym=Au | na=100% | n=118}}
{{Elementbox_isotopes_decay | mn=198 | sym=Au
| na = [[synthetic radioisotope|syn]] | hl=2.69517 d
| dm = [[beta emission|β<sup>-</sup>]] | de=1.372 | pn=198 | ps=[[ปรอท|Hg]]}}
{{Elementbox_isotopes_decay | mn=199 | sym=Au
| na = [[synthetic radioisotope|syn]] | hl=3.169 d
| dm = [[beta emission|β<sup>-</sup>]] | de=0.453 | pn=199 | ps=[[ปรอท|Hg]]}}
{{Elementbox_isotopes_end}}
{{Elementbox_footer | color1=#ffc0c0 | color2=black}}

'''ทองคำ''' ({{langx|en|gold}}) คือ[[ธาตุเคมี]]ที่มี[[หมายเลขอะตอม]] 79 และสัญลักษณ์คือ '''Au''' (มาจาก[[ภาษาละติน]]ว่า aurum) จัดอยู่ในกลุ่ม[[ธาตุ]][[โลหะมีสกุล]]ชนิดหนึ่ง ทองคำเป็นธาตุโลหะทรานซิชันสีเหลืองทองมันวาวเนื้ออ่อนนุ่ม สามารถยืดและตีเป็นแผ่นได้ ทองคำไม่ทำปฏิกิริยากับสารเคมีส่วนใหญ่ ทองคำใช้เป็นทุนสำรองทางการเงินของหลายประเทศ ใช้ประโยชน์เป็นเครื่องประดับ งานทันตกรรม และอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์

== คุณสมบัติ ==
[[ไฟล์:Or Venezuela.jpg|thumb|left|ทองคำ]]
มีความแวววาวอยู่เสมอ ทองคำไม่ทำปฏิกิริยากับออกซิเจนดังนั้น เมื่อสัมผัสถูกอากาศสีของทองจะไม่หมองและไม่เกิดสนิม
มีความอ่อนตัว ทองคำเป็นโลหะที่มีความอ่อนตัวมากที่สุด ด้วยทองเพียงประมาณ 2 บาท เราสามารถยืดออกเป็นเส้นลวดได้ยาวถึง 8 กิโลเมตร หรืออาจตีเป็นแผ่นบางได้ถึง 100 ตารางฟุต ทองคำเป็นโลหะชนิดหนึ่งที่สามารถนำไฟฟ้าได้ดี 
สะท้อนความร้อนได้ดี ทองคำสามารถสะท้อนความร้อนได้ดี ได้มีการนำทองคำไปฉาบไว้ที่หน้ากากหมวกของนักบินอวกาศ เพื่อป้องกันรังสีอินฟราเรด

มนุษย์รู้จักทองคำมาตั้งแต่ประมาณ 5,000 ปี เป็นความหมายแห่งความมั่งคั่ง จุดหลอมเหลว 1064 [[องศาเซลเซียส]] และจุดเดือด 2970 [[องศาเซลเซียส]] เป็นโลหะที่มีค่าที่มีความเหนียว (Ductility) และความสามารถในการขึ้นรูป (Malleability) คือจะยืดขยาย (Extend) เมื่อถูกตีหรือรีดในทุกทิศทาง โดยไม่เกิดการปริแตกได้สูงสุด ทองคำบริสุทธิ์หนัก 1 ออนซ์สามารถดึงเป็นเส้นลวดยาวได้ถึง 80 กิโลเมตร ถ้าตีเป็นแผ่นก็จะได้บางเกินกว่า 1/300,000 นิ้ว ส่วนความกว้างจะได้ถึง 9 ตารางเมตร

ทองคำบริสุทธิ์ไม่ว่องไวต่อการเกิดปฏิกิริยาเคมี จึงทนต่อการผุกร่อนและไม่เกิดสนิมกับอากาศ แต่ทำปฏิกิริยากับสารเคมีบางชนิด เช่น [[คลอรีน]] [[ฟลูออรีน]] น้ำประสานทอง

คุณสมบัติเหล่านี้ประกอบกับลักษณะภายนอกที่เป็นประกายจึงทำให้ทองคำเป็นที่หมายปองของมนุษย์มาเป็นเวลานับพันปี โดยนำมาตีมูลค่าสำหรับการแลกเปลี่ยนระหว่างประเทศและใช้เป็นวัตถุดิบที่สำคัญสำหรับวงการเครื่องประดับ

ทองคำได้รับความนิยมอย่างสูงสุดในวงการเครื่องประดับทองคำ เพราะเป็นโลหะมีค่าชนิดเดียวที่มีคุณสมบัติพื้นฐาน 4 ประการซึ่งทำให้ทองคำโดดเด่น และเป็นที่ต้องการเหนือบรรดาโลหะมีค่าทุกชนิดในโลก คือ

# '''งดงามมันวาว (lustre) ''' สีสันที่สวยงามตามธรรมชาติผสานกับความมันวาวก่อให้เกิดความงามอันเป็นอมตะ ทองคำสามารถเปลี่ยนเฉดสีทองโดยการนำทองคำไปผสมกับโลหะมีค่าอื่นๆ ช่วยเพิ่มความงดงามให้แก่ทองคำได้อีกทางหนึ่ง
# '''คงทน (durable) ''' ทองคำไม่ขึ้นสนิม ไม่หมอง และไม่ผุกร่อน แม้ว่ากาลเวลาจะผ่านไป 3000 ปีก็ตาม
# '''หายาก (rarity) ''' ทองเป็นแร่ที่หายาก กว่าจะได้ทองคำมาหนึ่งออนซ์ (31.167 gram) ต้องถลุงก้อนแร่ที่มีทองคำอยู่เป็นจำนวนหลายตัน และต้องขุดเหมืองลึกลงไปหลายสิบเมตร จึงทำให้มีค่าใช้จ่ายที่สูง เป็นเหตุให้ทองคำมีราคาแพงตามต้นทุนในการผลิต
# '''นำกลับไปใช้ได้ (reuseable) ''' ทองคำเหมาะสมที่สุดต่อการนำมาทำเป็นเครื่องประดับเพราะมีความเหนียวและอ่อนนิ่มสามารถนำมาทำขึ้นรูปได้ง่าย อีกทั้งยังสามารถนำกลับมาใช้ใหม่โดย[[การทำให้บริสุทธิ์]] (purified) ด้วยการหลอมได้อีกโดยนับครั้งไม่ถ้วน

== การเกิดของแร่ทองคำ ==
กรมทรัพยากรธรณี ได้มีการแบ่งการเกิดของแร่ทองคำออกเป็น 2 แบบ ตามลักษณะที่พบในธรรมชาติได้ดังนี้

* '''แบบปฐมภูมิ''' คือกระบวนการทางธรณีวิทยา มีการผสมทางธรรมชาติจากน้ำแร่ร้อน ผสมผสานกับสารละลายพวกซิลิก้า ทำให้เกิดการสะสมตัวของแร่ทองคำในหินต่างๆ เช่น [[หินอัคนี]] [[หินชั้น]] และ[[หินแปร]] มีการพบการฝังตัวของแร่ทองคำในหิน หรือสายแร่ที่แทรกอยู่ในหิน ซึ่งส่วนใหญ่จะมองไม่เห็นด้วยตาเปล่า
* '''แบบทุติยภูมิหรือลานแร่''' คือการที่หินที่มีแร่ทองคำแบบปฐมภูมิได้มีการสึกกร่อน และถูกน้ำพัดพาไปสะสมตัวในที่แห่งใหม่ เช่น ตามเชิงเขา ลำห้วย หรือในตะกอนกรวดทรายในลำน้ำ

;แหล่งแร่ทองคำปฐมภูมิในไทย
* แหล่งโต๊ะโมะ [[จ.นราธิวาส]]
* แหล่งเขาสามสิบ [[จ.สระแก้ว]]
* แหล่งชาตรี (เขาโป่ง) [[จ.พิจิตร]] - [[จ.เพชรบูรณ์]]
* แหล่งดอยตุง (บ้านผาฮี้) [[จ.เชียงราย]]
* แหล่งเขาพนมพา [[จ.พิจิตร]]

;แหล่งแร่ทองคำทุติยภูมิในไทย
* แหล่งบ้านป่าร่อน [[จ.ประจวบคีรีขันธ์]]
* แหล่งบ้านนาล้อม [[จ.ปราจีนบุรี]]
* แหล่งบ้านทุ่งฮั้ว [[จ.ลำปาง]]
* แหล่งในแม่น้ำโขง [[จ.เลย]] - [[จ.หนองคาย]]
* แหล่งบ้านผาช้างมูบ [[จ.พะเยา]]

== การใช้จ่ายเงิน ==
ทองคำถูกใช้กันอย่างแพร่หลายทั่วโลกในฐานะเงิน<ref>{{cite web|title=How Our Ancestors Valued Gold: Why is Gold So Valuable Historically?|url=https://www.aupreciousmetals.com/blog/why-did-our-ancestors-value-gold-so-much|accessdate=2024-08-13|publisher=www.aupreciousmetals.com}}</ref><ref>{{cite web|title=Why Gold is Money: A Periodic Perspective|url=https://www.visualcapitalist.com/why-gold-is-money-a-periodic-perspective/|accessdate=2024-08-14|publisher=www.visualcapitalist.com}}</ref> สำหรับการแลกเปลี่ยนทางอ้อมที่มีประสิทธิภาพ (เมื่อเปรียบเทียบกับการแลกเปลี่ยนสินค้า) และสำหรับการเก็บรักษาทรัพย์สินในห้องเก็บของ เพื่อวัตถุประสงค์ในการแลกเปลี่ยน โรงกษาปณ์ได้ผลิตทองคำแท่ง เหรียญ และหน่วยอื่นๆ ที่มีน้ำหนักและความบริสุทธิ์ที่กำหนดมาตรฐานไว้

เหรียญแรกที่ทราบกันว่ามีส่วนผสมของทองคำถูกผลิตใน Lydia, Asia น้อย ประมาณ 600 ปีก่อนคริสตศักราช<ref>{{cite web|title=A Case for the World's Oldest Coin: Lydian Lion|url=https://rg.ancients.info/lion/article.html|accessdate=2024-08-14|publisher=rg.ancients.info}}</ref>

ส่วนแบ่งของทองคำ (นัยพรรณ) ในโลหะผสมจะถูกวัดในหน่วยกะรัต (k). ทองคำบริสุทธิ์ (ที่มีชื่อเรียกทางการค้าว่าทองคำไร้สิ่งเจือปน) จะเรียกว่า 24 กะรัต, และจะย่อเป็น 24k  เหรียญทองอังกฤษที่ผลิตเพื่อการหมุนเวียนระหว่างปี 1526 ถึง 1930s ส่วนใหญ่มักจะเป็นโลหะผสมมาตรฐานที่มี 22 กะรัต เรียกว่า crown gold<ref>{{cite web|title=A Short History of English Coins|url=https://www.bsswebsite.me.uk/A%20Short%20History%20of/coins.html|accessdate=2024-08-14|publisher=www.bsswebsite.me.uk}}</ref><ref>{{cite web|title=Pounds, Shillings, Pence, and Guineas: Understanding British Currency Used in the 19th Century|url=https://reginajeffers.blog/2017/02/21/pounds-shillings-pence-and-guineas-understanding-british-currency-in-the-19th-century/|accessdate=2024-08-14|publisher=reginajeffers.blog}}</ref> เพื่อเพิ่มความแข็ง (เหรียญทองสหรัฐที่ออกให้หมุนเวียนหลังปี 1837 มีโลหะผสมที่มีทองคำบริสุทธิ์ 0.900 หรือ 21.6 k)<ref>{{cite web|title=What Is A Gold Dollar Made Of?|url=https://www.chroniclecollectibles.com/what-is-a-gold-dollar-made-of/|accessdate=2024-08-14|publisher=www.chroniclecollectibles.com}}</ref> เช่นเดียวกับโลหะมีค่าอื่นๆ ทองคำจะถูกวัดในหน่วยนํ้าหนักทรอยและกรัม ส่วนแบ่งของทองคำในโลหะผสมจะถูกวัดในหน่วยกะรัต (k) โดยที่ 24 กะรัต (24k) ถือว่าเป็นทองคำบริสุทธิ์ (100%), และค่ากะรัตที่ต่ำกว่าจะน้อยลงตามสัดส่วน (18k = 75%) ความบริสุทธิ์ของทองคำแท่งหรือเหรียญยังสามารถแสดงเป็นทศนิยมในช่วง 0 ถึง 1, ที่รู้จักกันในชื่อ millesimal fineness ตัวอย่างเช่น, 0.995 หมายถึงเกือบบริสุทธิ์.

ในปัจจุบัน ทองคำคือสกุลเงินสำรองของโลก<ref>{{cite web|title=Das Edelmetall Gold|url=https://www.bekommenamenskette.com/blog/the-precious-metal-gold/|accessdate=2024-08-14|publisher=www.bekommenamenskette.com}}</ref> ราคาทองคำถูกกำหนดผ่านการซื้อขายในตลาดทองคำและอนุพันธ์ แต่ขั้นตอนที่เรียกว่าการตั้งราคาทองคำในลอนดอน ซึ่งเริ่มต้นในเดือนกันยายน 1919 มอบราคาพื้นฐานรายวันสำหรับอุตสาหกรรม<ref>{{cite web|title=London Gold Fix|url=https://www.goldpriceforecast.com/explanations/london-gold-fix/|accessdate=2024-08-14|publisher=www.goldpriceforecast.com}}</ref><ref>{{cite web|title=What is London Gold Fixing?|url=https://learn.apmex.com/learning-guide/what-is-london-gold-fixing/|accessdate=2024-08-14|publisher=learn.apmex.com}}</ref><ref>{{cite web|title=How The Gold Price Is Manipulated During The ‘London Fix’|url=https://infiniteunknown.net/2013/11/26/how-the-gold-price-is-manipulated-during-the-london-fix/|accessdate=2024-08-14|publisher=infiniteunknown.net}}</ref> การตั้งราคาทองคำในแต่ละวันถูกนำมาใช้ในปี 1968 เพื่อกำหนดราคาเมื่อเปิดตลาดสหรัฐ ณ เดือนกันยายน 2017 ทองคำถูกประเมินว่ามีค่าอยู่ประมาณ 42 ดอลลาร์ต่อกรัม (1300 ดอลลาร์ต่อออนซ์ทรอย)

== การใช้ประโยชน์ ==
;ด้านอวกาศ
ในทางอวกาศได้มีการนำทองคำมาใช้เป็นชุดนักบินอวกาศและแคปซูล เพื่อป้องกันไม่ให้นักบินอวกาศกระทบกับรังสีในอวกาศที่มีพลังงานสูง นอกจากนี้ยังมีการใช้ทองคำบริสุทธิ์เคลือบกับเครื่องยนต์ ระบบอิเล็กทรอนิกส์ หมวกเหล็ก เกราะบังหน้า และอุปกรณ์อื่นๆ ที่ใช้ในอวกาศ เนื่องจากทองคำที่มีความหนา 0.000006 นิ้ว จะมีคุณสมบัติช่วยสะท้อนรังสีความร้อนจากดวงอาทิตย์ไม่ให้ทำลาย หรือลดประสิทธิภาพการทำงานของอุปกรณ์เหล่านี้

;ด้านทันตกรรม
มีการใช้ทองคำเพื่อการครอบฟัน เชื่อมฟัน หรือการเลี่ยมทอง และยังมีการใช้ในการผลิตฟันปลอมด้วย เนื่องจากทองคำมีความคงทนต่อการกัดกร่อน การหมองคล้ำ และยังมีความแข็งแรงอีกด้วย โดยจะใช้ทองคำผสมกับธาตุอื่น เช่น [[แพลทินัม]]

;ด้านอิเล็กทรอนิกส์
มีการนำทองคำมาใช้เป็นวัสดุที่ทำหน้าที่สัมผัสในอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ต่างๆ เช่น เครื่องคิดเลข โทรทัศน์ คอมพิวเตอร์ หรือโทรศัพท์มือถือ เนื่องจากทองคำมีค่าการนำไฟฟ้าสูง และมีความคงทนต่อการกัดกร่อน จึงช่วยเพิ่มประสิทธิภาพ และอายุการใช้งานของเครื่องไฟฟ้าเหล่านั้น

== แหล่งข้อมูลอื่น ==
{{วิกิพจนานุกรม}}
* {{Commons category-inline|Gold|ทองคำ}}
 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190129014645/https://www.goldqe.com/ |date=2019-01-29 }}

== อ้างอิง ==
{{reflist}}

{{อัญมณีและเครื่องประดับ}}

[[หมวดหมู่:ทองคำ]]
[[หมวดหมู่:ธาตุเคมี]]
[[หมวดหมู่:วัสดุศาสตร์]]
[[หมวดหมู่:ธาตุโลหะ]]
[[หมวดหมู่:โลหะมีสกุล]]
[[หมวดหมู่:โลหะมีค่า]]