Hoca Sâdeddin Efendi sayfasının kaynağını görüntüle

{{Kişi bilgi kutusu
| isim                        = Hoca Sadeddin Efendi
| resim                       = 
| resim_boyutu                = 
| başlık                      = 
| doğum_adı                   =  
| doğum_tarihi                = 1536/1537
| doğum_yeri                  = [[İstanbul]]
| ölüm_tarihi                 = 1599
| ölüm_yeri                   = [[İstanbul]]
| yattığı_yer                 = [[Eyüpsultan Mezarlığı]], [[İstanbul]]
| anıtlar                     =
| ikamet                      = 
| milliyeti                   = 
| soyu                        =
| vatandaşlık                 = 
| diğer_adları                = 
| tanınma_nedeni              = 
| eğitim                      = 
| aktif_yılları               = 
| meslek                      = [[Şeyhülislam]], tarihçi, kazasker, kadı, müderris 
| unvan                       = 
| etkiledikleri               = 
| etkilendikleri              =
| önceki                      = 
| sonraki                     = 
| ebeveynler                  = [[Hasan Can Çelebi]]
| eş                          = 
| çocukları                   = [[Hocazade Mehmed Efendi|Mehmed Efendi]]<br/>[[Hocazade Esad Efendi|Esad Efendi]]<br/>Mesud Efendi<br/>[[Hocazade Abdülaziz Efendi|Abdülaziz Efendi]]<br/>Salih Efendi
| imza                        =
| dipnotlar                   = 
}}
'''Hoca Sadeddin Efendi''' (1536/7, [[İstanbul]] - 1599, İstanbul), Osmanlı tarihçi, devlet adamı.

[[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nde [[şeyhülislamlık]] ve [[müderris]]lik yaptı. Asıl ününü, "''Hoca Tarihi''" olarak da anılan [[Tâcü't-Tevârîh]] isimli yapıtıyla kazanmıştır.

==Hayatı==
[[I. Selim]]'in nedimi [[Hasan Can Çelebi]]'nin oğlu olarak 1536/37 yılında İstanbul'da doğdu. İyi bir eğitim gördü, [[İlmiye|İlmiye Sınıfı]]'na girerek 1556 ila 1573 yılları arasında müderrislik yaptı. [[Manisa]]'da bulunan Şehzade Murad'ın ([[III. Murad]]) hocalığı ile görevlendirilmesi sonraki yıllarda hızla yükselmesine yardımcı oldu.

1574 yılında III. Murad'ın tahta çıkması ile birlikte ''Hace-i Sultani'' sıfatıyla devlet işlerinde etkili oldu. Bu sıfatını daha sonra tahta çıkan [[III. Mehmed]]'in döneminde de koruyarak padişah üzerinde nüfuzu sayesinde iç ve dış siyasette etkin rol oynadı. 1596 yılında [[Haçova Savaşı]]'nda padişahı savaş alanından ayrılmamasına ikna ederek Haçova Zaferi'nin kazanılmasında önemli ve etkin rol oynadı.

Hoca Sâdeddin Efendi, Haçova Savaşı'nda yararlılığı görülen [[Yusuf Sinan Paşa|Cağaloğlu Yusuf Sinan Paşa]]'nın sadrazamlığa getirilmesini sağladı. Ancak önceki sadrazam [[Damat İbrahim Paşa|İbrahim Paşa]]'yı tutan valide [[Safiye Sultan]]'ın etkisiyle gözden düştü. Sürgüne gönderilmekten güçlükle kurtulabildi ve devlet işlerine karışmaması koşuluyla İstanbul'da kalmasına izin verildi. Bu süreçte 1598 yılında şeyhülislam [[Bostanzade Mehmed Efendi]]'nin ölünce Hoca Sâdeddin Efendi, karşı çıkmalar olmasına karşın şeyhülislamlığa getirildi. Şeyhülislam olarak görevlendirilmesine karşı çıkan sadrazam [[Hadım Hasan Paşa]]'yı 1598 yılında  görevden aldırtarak idam edilmesini sağladı. Sonrasında sadrazamlığa sırasıyla gelmesini sağladığı [[Cerrah Mehmed Paşa]] ve [[Damat İbrahim Paşa]] üzerinde etkili olarak yer yer devlet işlerine müdahalelerde de bulundu.

Şeyhülislam olarak fetva yazımında büyük yetenek gösterdi. Şeyhülislamlığı ve müderrisliği dışında asıl ününü [[Hoca Tarihi]] olarak da anılan [[Tâcü't-Tevârih]] isimli yapıtıyla kazandı. Ayrıca padişah III. Murad'ın emri ile Molla Muslihittin Lari'nin iki eseri ile [[Abdülkadir Geylani]]'nin Menakıb'ını Türkçeye tercüme etti.

Büyük oğlu Mehmed Efendi henüz oldukça gençken [[Mekke]] Kadısı ve hemen ardından İstanbul Kadısı tayin edildi. İki ay kadar sonra da Anadolu Kazaskeri oldu; bu tarihte 29 yaşında idi. Diğer oğlu Esad Efendi [[medrese]]den birdenbire [[Edirne]] Kadılığı'na geçti ve arkasında İstanbul'a kadı oldu, henüz 25 yaşında idi. Bu atamalarla hakiki alimler geri planda kalmış; [[Şeyhülislam]], [[kazasker]], padişah hocası gibi önde gelenlerin çocukları iyi mevkilere gelir olmuştur. Mezarı [[Eyüpsultan]] semtinde, [[Saçlı Abdülkadir Efendi Cami]] haziresindedir.<ref>Haskan, Mehmet Nermi:Eyüplü Meşhurlar, Eyüp Belediyesi Yayınları, cilt.2, s. 103, İstanbul 2014</ref>

== Ailesi ==
Ailesinin bazı üyeleri:
{{soyağacı/başla}}
{{soyağacı | | | | | | | | | | | | | X1 | |X1=[[Hasan Can Çelebi]]<br />(?-1567) }}
{{soyağacı | | | | | | | | | | | | | |!| }}
{{soyağacı | | | | | | | | | | | | | X2 | |X2=Hoca Sâdeddin Efendi<br />(1536/7-1599) }}
{{soyağacı | | | | | | | |,|-|-|-|-|-|+|-|-|-|-|-|-|-|.| }}
{{soyağacı | | | | | | | X3 | | | | X4 | | | | | | X5 | |X3=[[Hocazade Mehmed Efendi|Mehmed Efendi]]<br />(1568-1615)|X4=[[Hocazade Esad Efendi|Esad Efendi]]<br />(1570-1625)|X5=[[Hocazade Abdülaziz Efendi|Abdülaziz Efendi]]<br />(1575-1618) }}
{{soyağacı | | | | | | | | | |,|-|-|-|+|-|-|-|.| | | |!|}}
{{soyağacı | | | | | | | | | X6 | | X7 | | Y1 | | X8 | |X6=[[Ebusaid Mehmed Efendi]]<br />(1593-1662)|X7=[[Ârif Mehmed Efendi]]<br />(1596-1622)|Y1=[[Akile Hatun]]<br />(1607-?)|X8=[[Bahâî Mehmed Efendi]]<br />(1595-1654) }}
{{soyağacı/bitir}}

== Yapıtları ==
Telif ve tercüme olarak:
:[[Tâcü't-Tevârih]] (Telif - kuruluşundan I. Selim'in ölümüne kadar Osmanlı Tarihi)<ref>Bu kitap Türkçe sadeleştirilerek 5 cilt hâlinde 1974-1979 yılları arasında basılmıştır:
Hoca Sadeddin Efendi, (Sad. İsmet Parmaksızoğlu), (1974-1979) ''Tâcü't-tevârih 5 Cilt'', Ankara: Kültür Bakanlığı (Yeni basim:1999).
* Cilt 1: Osman Gazi, Orhan Gazi, Hüdevendigar Gazi ve Yıldırım Han Devirleri.
* Cilt 2: Yıldırım Han'dan Fatih Sultan Mehmed'e.
* Cilt 3: Fatih Sultan Mehmed ve İkinci Beyazid Dönemi.
* Cilt 4: Şehzadelerin Girişimleri - Selimname ve Yavuz Sultan Selim Dönemi.
* Cilt 5: Hatime.
</ref>
:Selimname (Telif - Babası Hasan Can Çelebi'nin anlattıklarına göre)
:Molla Muslihittin Lari - Mir'at'ül-Edvar (Farsça'dan Türkçeye tercüme yaptı)
:Molla Muslihittin Lari - Mirkat'ül-Ahbâr (Farsça'dan Türkçeye tercüme yaptı)
:Abdülkadir Geylani - Menakıb (Türkçeye tercüme yaptı)

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

== Konuyla ilgili yayınlar ==
* [[Ahmet Refik Altınay]] (1933) ''Hoca Sadeddin'', İstanbul

{{başlangıç kutusu}}
{{sıra kutusu| önce = [[Bostanzade Mehmet Efendi|Bostanzade Mehmed Efendi]]| başlık= [[Osmanlı şeyhülislamları listesi|Osmanlı Şeyhülislamı]] | yıllar= 1598 - 1599 | sonra= [[Hacı Mustafa Sunullah Efendi]] }}
{{bitiş kutusu}}

{{Osmanlı şeyhülislamları}}
{{Divan edebiyatçıları}}
{{Osmanlı tarihçiler}}
{{Müslüman tarihçiler}}
{{Otorite kontrolü}}

{{DEFAULTSORT:Sadeddin}}
[[Kategori:1536 doğumlular]]
[[Kategori:İstanbul ili doğumlular]]
[[Kategori:1599 yılında ölenler]]
[[Kategori:Eyüpsultan Mezarlığı'na defnedilenler]]
[[Kategori:16. yüzyıl tarihçileri]]
[[Kategori:16. yüzyıl yazarları]]
[[Kategori:16. yüzyıl Osmanlı şeyhülislamları]]
[[Kategori:Osmanlı bilim insanları]]
[[Kategori:Osmanlı tarihçileri]]
[[Kategori:Erkek Osmanlı siyasetçileri]]
[[Kategori:Hocazade ailesi]]