Kapsaisin sayfasının kaynağını görüntüle

{{Kimya bilgi kutusu
| ResimDosyası1 = kapsaicyna.svg
| ResimDosyası2 = Capsaicin-3D-vdW.png
| PIN = (6''E'')-''N''-[(4-Hydroxy-3-methoxyphenyl)methyl]-8-methylnon-6-enamide
| IUPACAdı = (''E'')-''N''-(4-Hydroxy-3-methoxybenzyl)-8-methylnon-6-enamide<br />8-Methyl-''N''-vanillyl-''trans''-6-nonenamide<br />''trans''-8-Methyl-''N''-vanillylnon-6-enamide<br />(''E'')-Capsaicin<br />Capsicine<br />Capsicin<br />CPS
| Kısım1 = {{Kimyakutu Tanımlayıcılar
| IUPHAR_ligand = 2486
|  InChI = 1/C18H27NO3/c1-14(2)8-6-4-5-7-9-18(21)19-13-15-10-11-16(20)17(12-15)22-3/h6,8,10-12,14,20H,4-5,7,9,13H2,1-3H3,(H,19,21)/b8-6+
| InChIKey = YKPUWZUDDOIDPM-SOFGYWHQBQ
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|correct|EBI}}
| ChEMBL = 294199
| StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChI = 1S/C18H27NO3/c1-14(2)8-6-4-5-7-9-18(21)19-13-15-10-11-16(20)17(12-15)22-3/h6,8,10-12,14,20H,4-5,7,9,13H2,1-3H3,(H,19,21)/b8-6+
| StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChIKey = YKPUWZUDDOIDPM-SOFGYWHQSA-N
| CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
| CASNo = 404-86-4
| ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}}
|  ChemSpiderID =1265957
|  EINECS = 206-969-8
|  PubChem = 1548943
| ChEBI_Ref = {{ebicite|correct|EBI}}
|  ChEBI = 3374
|  Beilstein = 2816484
| UNII = S07O44R1ZM
| UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
|  DrugBank = DB06774
|  SMILES = O=C(NCc1cc(OC)c(O)cc1)CCCC/C=C/C(C)C
| KEGG_Ref = {{keggcite|correct|kegg}}
|  KEGG = C06866
  }}
| Kısım2 = {{Kimyakutu Özellikler
| C=18 | H=27 | N=1 | O=3
| LambdaMax = 280 nm
|  Görünüm = Kristal beyaz toz<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.chemspider.com/Chemical-Structure.1265957.html |yayıncı= ChemSpider, Royal Society of Chemistry, Cambridge, UK |başlık= Capsaicin |tarih= 2018 |erişimtarihi= 9 Haziran 2018 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20090223175907/http://www.chemspider.com/Chemical-Structure.1265957.html | arşivtarihi = 23 Şubat 2009}}</ref>
| Odor = Son derece uçucu ve keskin
|  BuharBasıncı = {{val|1.32|e=-8|u=mm Hg}} at {{val|25|u=degC}}<ref name=PubChem>{{Web kaynağı | url = https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Capsaicin#section=Experimental-Properties |yayıncı= PubChem, US National Library of Medicine |başlık= Capsaicin, Experimental Properties |tarih= 2 Haziran 2018 |erişimtarihi= 9 Haziran 2018 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20141221214828/https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Capsaicin#section=Experimental-Properties | arşivtarihi = 21 Aralık 2014}}</ref>
|  Yoğunluk =
|  ErimeNoktası = 62 - 65 °C (144 - 149 °F; 335 - 338 K)
|  KaynamaNoktası = 210 - 220 °C (410 - 428 °F; 483 - 493 K)
|  Kaynama_notları = 0,01{{nbsp}}Torr
|  Çözünürlük = 0,0013{{nbsp}}g/100{{thinsp}}mL
|  ÇözünürDiğer = {{ubl
 | Alkolde çözünür, [[dietil eter|eter]], [[benzen]]
 | [[Karbondisülfür|CS<sub>2</sub>]], [[hidroklorik asit|HCl]], [[petrol]] içinde az çözünür
 }}
 }}
| Kısım3 = {{Kimyakutu Yapı
|  KristalYapısı = monoklinik
}}
| Kısım6 = {{Kimyakutu Farmakoloji
|  ATCCode_prefix = M02
|  ATCCode_suffix = AB01
|  ATC_Supplemental = {{ATC|N01|BX04}}
| Licence_EU=yes
}}
| Kısım7 = {{Kimyakutu Tehlikeler
|  DışSDS = <ref name=PubChem/>
|  GHSPiktogramları = {{GHS05}}{{GHS06}}{{GHS07}}
|  GHSİşaretSözcüğü = Danger
|  Hİbareleri = {{H-phrases|301|302|315|318}}
|  Pİbareleri = {{P-phrases|264|270|280|301+310|301+312|302+352|305+351+338|310|321|330|332+313|362|405|501}}
|  ParlamaNoktası =
|  Öztutuşma =
| NFPA-H = 2
| NFPA-F = 1
| NFPA-R = 0
 }}
}}

'''Kapsaisin''' ('''8-metil-''N''-vanilil-6-nonenamid'''), ''[[Biber]]'' cinsine ait bitkiler olan [[acı biber]]lerin aktif bileşenidir. İnsanlar da dahil olmak üzere memeliler için tahriş edici ve [[nörotoksin]] kimyasaldır ve temas ettiği herhangi bir dokuda yanma hissi üretir. Kapsaisin ve birkaç ilgili [[alkaloid]]'e '''kapsaisinoidler''' denir ve muhtemelen belirli memelilere ve mantarlara karşı caydırıcı olarak acı biber tarafından [[ikincil metabolit]]ler olarak üretilir.<ref name="totn">[https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=93636630 What Made Chili Peppers So Spicy?] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20210512032011/https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=93636630 |tarih=12 Mayıs 2021 }} Talk of the Nation, 15 August 2008.</ref> Saf kapsaisin [[hidrofobi]]k, renksiz, çok acı,<ref name=PubChem/> seffaftan mumsu katıya değişen bir bileşiktir.

Kapsaisin (8-methyl-N-vanillyl-6-nonenamide)((CH<sub>3</sub>)2CHCH=CH(CH<sub>2</sub>)4CONHCH<sub>2</sub>C<sub>6</sub>H<sub>3</sub>-4-(OH)-3-(OCH<sub>3</sub>)), acı [[biber]]in acı olmasını sağlayan maddedir.

[[İnsan]] [[dil (organ)|dilinde]] bulunan kapsaisin [[reseptör]]leri (TRPV-1 reseptörleri), bu maddeden etkilenerek acı veya sıcak hissine neden olur. [[Kuş]]lar ve [[yılan]]lar gibi bazı hayvanlarda bu algılayıcılar olmadığından acıyı hissetmezler.

==Doğal işlevi==
Kapsaisin, büyük miktarlarda plasental dokuda (tohumları tutan doku), iç zarlarda ve daha az ölçüde ''[[Biber]]'' cinsindeki bitkilerin meyvelerinin diğer etli kısımlarında bulunur. 
En yüksek kapsaisin konsantrasyonu tohumların eklendiği iç duvarın beyaz kısmındaki özde olmasına rağmen, tohumların kendileri herhangi bir kapsaisin üretmez.<ref>{{Web kaynağı|yazar=New Mexico State University – College of Agriculture and Home Economics |başlık=Chile Information – Frequently Asked Questions |yıl=2005 |url=http://spectre.nmsu.edu/dept/academic.html?i=1274&s=sub |erişimtarihi=17 Mayıs 2007 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20070504035555/http://spectre.nmsu.edu/dept/academic.html?i=1274&s=sub <!-- Bot retrieved archive --> |arşivtarihi= 4 Mayıs 2007}}</ref>

“Capsicum” bitkilerinin tohumları çoğunlukla kuşlar tarafından dağıtılır. Kuşlarda TRPV1 kanalı, kapsaisin veya ilgili kimyasallara yanıt vermez (kuş ve memeli TRPV1, fonksiyonel çeşitlilik ve seçici duyarlılık gösterir). Kuşlar tarafından tüketilen acı biber tohumları sindirim sisteminden geçtiği ve daha sonra çimlenebildiği için bu bitki için yararlıdır, oysa memelilerde bu tür tohumları yok eden ve çimlenmelerini önleyen [[Azı dişi|azı dişleri]] vardır.<!-- Tewksbury & Nabhan 2001, Nature 412 --> Bu nedenle [[doğal seçilim]] bitkinin dağılmasına yardımcı olmayan hayvanlar tarafından yenilme olasılığını azalttığı için kapsaisin üretiminin artmasına yol açmış olabilir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı | soyadı1 = Tewksbury | ad1 = J. J. | soyadı2 = Nabhan | ad2 = G. P. |başlık= Seed dispersal. Directed deterrence by capsaicin in chilies |dergi= Nature |cilt= 412 |sayı= 6845 |sayfalar=403-404|doi= 10.1038/35086653 |yıl= 2001 | pmid = 11473305| s2cid = 4389051 }}</ref> Kapsaisinin bir [[Fungusit|mantar önleyici]] madde olarak evrimleşmiş olabileceğine dair kanıtlar da vardır.<ref>{{Kaynak|tarih= 19 Ağustos 2008|doi= 10.1073/pnas.0802691105|dergi= Proceedings of the National Academy of Sciences|cilt= 105 |sayı=33 |sayfalar=11808-11811|başlık= Evolutionary ecology of pungency in wild chilies|yazar1=Joshua J. Tewksbury |yazar2=Karen M. Reagan |yazar3=Noelle J. Machnicki |yazar4=Tomás A. Carlo |yazar5=David C. Haak |yazar6=Alejandra Lorena Calderón Peñaloza |yazar7=Douglas J. Levey | pmid=18695236 | pmc=2575311|bibcode= 2008PNAS..10511808T| doi-access=ücretsiz}}</ref> Yabani acı biberleri enfekte ettiği ve dolayısıyla tohum canlılığını azalttığı bilinen mantar patojeni ''Fusarium'', kapsaisin tarafından caydırılır ve bu şekilde dağılma öncesi tohum ölümlerinin bu biçimini sınırlar.

Belirli bir [[tarantula]] türünün (''Psalmopoeus cambridgei'',<ref name="auto">{{Akademik dergi kaynağı|vauthors=Siemens J, Zhou S, Piskorowski R |başlık=Spider toxins activate the capsaicin receptor to produce inflammatory pain |dergi=Nature |cilt=444 |sayı=7116 |sayfalar=208-12|tarih=November 2006 |pmid=17093448 |doi=10.1038/nature05285 |yazarlarıgöster=etal|bibcode=2006Natur.444..208S |s2cid=4387600 }}</ref> Trinidad chevron tarantula da denir) vanillotoksinli zehiri, aşağıdakilerle aynı ağrı yolunu harekete geçirir: hem bitki hem de hayvan anti-memeli savunmasında ortak yolun bir örneği olan kapsaisin tarafından aktifleştirilir.<ref name="auto"/>

== Kullanım Alanları ==

=== Gıda ===
[[Dosya:Karnatakadishes.jpg|küçükresim|[[Köri]] yemekleri]]
Kapsaisinin [[mukoza]]lar ile temas ettiğinde neden olduğu acılık hissi nedeniyle, genellikle toz biber ve [[paprika]] gibi [[baharat]]larla gıdaya lezzet veya doğal bir "acılık" hissi vermek için kullanılır.<ref name="nyt">{{Haber kaynağı|url=https://www.nytimes.com/2010/09/21/science/21peppers.html|başlık=A Perk of Our Evolution: Pleasure in Pain of Chilies|gazete=New York Times|tarih=20 Eylül 2010|author=Gorman J|erişimtarihi=16 Mart 2015|arşivurl=https://web.archive.org/web/20150402122215/http://www.nytimes.com/2010/09/21/science/21peppers.html|arşivtarihi=2 Nisan 2015|ölüurl=hayır}}</ref> Kapsaisin, yüksek konsantrasyonlarda cilt veya göz gibi hassas bölgelerde yanma etkisine neden olur.<ref name="bio">{{Akademik dergi kaynağı|dergi=J Control Release|yıl=2014|cilt=196|sayfalar=96-105|doi=10.1016/j.jconrel.2014.09.027|pmid=25307998|başlık=Bioavailability of capsaicin and its implications for drug delivery |vauthors=Rollyson WD |yazarlarıgöster=etal|pmc=4267963}}</ref> Gıdaki acılık derecesi genellikle [[Scoville Acılık Ölçeği|Scoville acılık ölçeği]] ile ölçülür.<ref name="nyt"/>

[[Biber]] gibi kapsaisin baharatlı ürünler, [[Tabasco (sos)|Tabasco sosu]] ve Meksika [[salsa (sos)|salsa]] gibi [[acı sos]]lar eskiden beri tüketilir.<ref name="nyt" /> İnsanların kapsaisin alımından dolayı zevkli ve hatta [[öfori|coşkulu]] etkiler yaşamasına çok rastlanır.<ref name="nyt" /> Kendilerini "chiliheads" olarak tanımlayanlar arasındaki insanlar bunu, kapsaisini topikal [[ağrı kesici]] etkisi yapan yerel reseptör aşırı yüklemesinden farklı bir mekanizma olan [[endorfin]]lerin ağrıyla uyarılan salınımına bağlar.<ref name="bio" />

Gıda sanayinde sık kullanılan kapsaisin maddesi acı seven insanların tercihi olan gıdalarda, ekstra acılık vermek amacıyla da kullanılır.

===Araştırma ve farmasötik kullanım===
Kapsaisin, ağrıyı hafifletmek için topikal merhemler ve deriye uygulanan yamalarda (yakı) genelde %0,025 ile %0,1 arasındaki konsantrasyonlarda [[ağrı kesici]] olarak kullanılır.<ref name="fattori">{{Akademik dergi kaynağı|pmid=27367653|pmc=6273101|yıl=2016|soyadı1=Fattori|ad1=V|başlık=Capsaicin: Current Understanding of Its Mechanisms and Therapy of Pain and Other Pre-Clinical and Clinical Uses|dergi=Molecules|cilt=21|sayı=7|sayfalar=844|soyadı2=Hohmann|ad2=M. S.|soyadı3=Rossaneis|ad3=A. C.|soyadı4=Pinho Ribeiro|ad4=F. A.|soyadı5=Verri|ad5=W. A.|doi=10.3390/molecules21070844|doi-access=ücretsiz}}</ref> [[Artrit]], sırt ağrısı, incinmeler ve burkulmalara bağlı [[kas]] ve [[eklem]] [[Ağrı (tıp)|ağrıları]]'ın geçici olarak giderilmesi için genellikle diğer deri kızartıcı ilaçlarla (rubefacients) bileşiklerde krem şeklinde uygulanabilir.<ref name=fattori/>

[[Zona]]'nın neden olduğu [[Herpes simpleks|post-herpetik]] [[nevralji|sinir ağrısı]] gibi çevresel [[nöropati]] belirtilerini azaltmak için de kullanılır.<ref name=fattori/> Bu iyileştirici göstergenin (post-herpetik sinir ağrısına bağlı ağrı) idaresi için 2009 yılında hem ABD [[FDA|Gıda ve İlaç İdaresi]] (FDA)<ref>{{Basın açıklaması kaynağı|url=https://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm191003.htm|başlık=FDA Approves New Drug Treatment for Long-Term Pain Relief after Shingles Attacks|yayıncı=U.S. Food and Drug Administration|tarih=17 Kasım 2009|erişimtarihi=5 Ocak 2016|arşivtarihi=23 Kasım 2015|arşivurl=https://web.archive.org/web/20151123231205/http://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm191003.htm|ölüurl=evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı |başlık= Drug Approval Package: Qutenza (capsaicin) NDA #022395 | website = U.S. [[Food and Drug Administration]] (FDA) |tarih= 29 Haziran 2010 | url = https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/nda/2009/022395_qutenza_toc.cfm |erişimtarihi= 19 Ağustos 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20201128085942/https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/nda/2009/022395_qutenza_toc.cfm | arşivtarihi = 28 Kasım 2020}}
*{{Web kaynağı |tarih= 13 Kasım 2009 |başlık= Application Number: 22-395: Summary Review | website = FDA Center for Drug Evaluation and Research | url = https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/nda/2009/022395s000Sumr.pdf | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170118194541/https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/nda/2009/022395s000Sumr.pdf | arşivtarihi = 18 Ocak 2017}}</ref> hem de Avrupa Birliği tarafından bir kapsaisin transdermal yama ('''Qutenza''') [[Tedavi|tedavi edici]] olarak onaylandı.<ref>{{Web kaynağı |başlık= Qutenza EPAR | website = [[European Medicines Agency]] (EMA) | url = https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/qutenza |erişimtarihi= 19 Ağustos 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181006212228/https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/qutenza | arşivtarihi = 6 Ekim 2018}}</ref> Qutenza'nın [[HIV]] nevraljide analjezik olarak kullanılması için FDA'ya müteakip bir başvuru ise reddedildi.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.medscape.com/viewarticle/759986 |başlık= FDA Turns Down Capsaicin Patch for Painful Neuropathy in HIV |yayıncı= Medscape Medical News, WebMD | yazar = Hitt E |tarih= 9 Mart 2012 |erişimtarihi= 5 Ocak 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120322134715/http://www.medscape.com/viewarticle/759986 | arşivtarihi = 22 Mart 2012}}</ref> 2017'de sınırlı kaliteli klinik çalışmaların incelemesinde, yüksek dozlu topikal kapsaisin (%8) ile kontrol (%0,4 kapsaisin) karşılaştırıldığında post-herpetik sinir ağrısı, [[HIV]]-nöropati ve [[diyabetik nöropati]]'den orta ila büyük ölçüde ağrıyı giderdiği bulundu.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|pmid=28085183|pmc=6464756|yıl=2017|soyadı1=Derry|ad1=S.|başlık=Topical capsaicin (high concentration) for chronic neuropathic pain in adults|dergi=The Cochrane Database of Systematic Reviews|cilt=1|sayfalar=CD007393|soyadı2=Rice|ad2=A. S.|soyadı3=Cole|ad3=P.|soyadı4=Tan|ad4=T.|soyadı5=Moore|ad5=R. A.|sayı=7|doi=10.1002/14651858.CD007393.pub4|url=https://spiral.imperial.ac.uk:8443/bitstream/10044/1/49554/2/Derry_et_al-2017-.sup-2.pdf|hdl=10044/1/49554|erişimtarihi=27 Eylül 2018|arşivtarihi=15 Şubat 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210215024258/https://spiral.imperial.ac.uk:8443/bitstream/10044/1/49554/2/Derry_et_al-2017-.sup-2.pdf|ölüurl=evet}}</ref>

Kapsaisin kremleri kaşıntıyı azaltmak için [[sedef hastalığı]]nı tedavi etmek için kullanılmış olsa da,<ref name=fattori/><ref>{{Akademik dergi kaynağı|vauthors=Glinski W, Glinska-Ferenz M, Pierozynska-Dubowska M |başlık= Neurogenic inflammation induced by capsaicin in patients with psoriasis. |yıl=1991 |cilt= 71 |sayı= 1 |sayfalar=51-4|pmid = 1711752|dergi= Acta Dermato-Venereologica }}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|doi= 10.1016/0190-9622(93)70208-B | pmid = 7688774 | vauthors = Ellis CN, Berberian B, Sulica VI, Dodd WA, Jarratt MT, Katz HI, Prawer S, Krueger G, Rex IH Jr, Wolf JE |cilt=29 |sayı= 3 |başlık=A double-blind evaluation of topical capsaicin in pruritic psoriasis |yıl=1993 |dergi=J. Am. Acad. Dermatol. |sayfalar=438-42}}</ref> [[kaşıntı]] tedavisi için topikal kapsaisin içeren altı klinik çalışmanın incelemesi etki kanıtının yetersiz olduğu sonucuna vardı.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|dergi=Int J Dermatol|yıl=2010|cilt=49|sayı=8|sayfalar=858-65|doi=10.1111/j.1365-4632.2010.04537.x|pmid=21128913|başlık=Systematic review of topical capsaicin in the treatment of pruritus|url=https://archive.org/details/sim_international-journal-of-dermatology_2010-08_49_8/page/858|vauthors=Gooding SM, Canter PH, Coelho HF, Boddy K, Ernst E|s2cid=24484878}}</ref> Kapsaisin [[Düşük yoğunluklu lipoprotein|LDL kolesterol]] seviyelerini orta düzeyde azaltır.<ref name="pmid33840333">{{Akademik dergi kaynağı |vauthors=Kelava L, Nemeth D, Hegyi P, Keringer P, Kovacs DK, Balasko M, Solymar M, Pakai E, Rumbus Z, Garami A |başlık=Dietary supplementation of transient receptor potential vanilloid-1 channel agonists reduces serum total cholesterol level: a meta-analysis of controlled human trials |dergi=[[Critical Reviews in Food Science and Nutrition]] |cilt= 62|sayı= 25|sayfalar=7025-7035|tarih=April 2021 |pmid=33840333 |doi=10.1080/10408398.2021.1910138 |url= |issn=|doi-access=ücretsiz }}</ref>

Obezite, [[diyabet]], [[kanser]] ve [[kardiyovasküler hastalıklar]] dahil olmak üzere çeşitli insan bozukluklarında yutulan kapsaisinin rolünü belirlemek için yeterli klinik kanıt yoktur.<ref name=fattori/>

Kapsaisin, ''[[Capsicum|Capsicum sp.]]''nin olgun kuru meyvelerinde bulunur ve etkindir. ''[[Capsicum annuum]]'' ile ''[[Capsicum frutescens]]'' tropikal bölgelerde yetişir ve Dünya'da yaygın olarak kültürü yapılır.<ref>{{dergi kaynağı|soyadı=Şener|ad=Ezgi|soyadı2=Şahin|ad2=Selma|tarih=Temmuz 2010|başlık=Kapsaisin: Farmakokinetik, Toksikolojik ve Farmakolojik Özellikleri|dergi=[[Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi]] Dergisi|cilt=29|sayı=2|sayfalar=149-163|url=http://www.eczfakder.hacettepe.edu.tr/Arsiv/EskiDergiler/02_2009/06.pdf|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160910125348/http://www.eczfakder.hacettepe.edu.tr/Arsiv/EskiDergiler/02_2009/06.pdf|arşivtarihi=10 Eylül 2016|erişimtarihi=9 Şubat 2014|ölüurl=evet}}</ref>

Kapsaisin maddesi sağlık alanında hem lokal bir analjezik olarak kullanılmakta hem de Türkiye'de Yakı adı verilen ve tüm dünyada sıklıkla kullanılan eski bir tedavi yöntemi olan ve ağrıları gidermeye yarayan, sıcak pflasterler alanında etken madde olarak kullanılır. Sadece bu alanlarda kullanımı ile sınırlı kalmayan medikal kapsaisin kullanımı özellikle römatizmal hastalıklar alanında da sıklıkla etken madde olarak kullanılır.
Cilde topikal olarak uygulanır, etkisi uygulandıktan sonra 4-6 saat içerisinde meydana gelir. Küçük çocuklara uygulanmamalı, tahriş olmuş ciltlerde kullanılmamalıdır.

===Biber gazı ve zararlılara karşı kullanımı===
Kapsaisinoidler ayrıca isyan kontrolunda ve kişisel savunmada kullanılan [[biber gazı]] maddelerindeki aktif bileşendir.<ref>{{Web kaynağı |tarih= 21 Kasım 2011 |başlık= About Pepper Spray |soyadı= Blum |ad= Deborah |tür= Web |iş= Scientific-American Guest Blog |yayıncı= Macmillan Publishers, Ltd. |yer= London, UK | url = http://blogs.scientificamerican.com/guest-blog/about-pepper-spray/ |erişimtarihi= 17 Şubat 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150522061925/http://blogs.scientificamerican.com/guest-blog/about-pepper-spray/ | arşivtarihi = 22 Mayıs 2015}}</ref><ref>{{Web kaynağı |yayıntarihi= 30 Haziran 2006 |tarih= 15 Mart 1983 |başlık= Capsaicin |tür= Database |iş= Toxicology Data Network |yayıncı= National Institutes of Health |yer= Bethesda, MD |url= http://toxnet.nlm.nih.gov/cgi-bin/sis/search2/r?dbs+hsdb:@term+@rn+404-86-4 |erişimtarihi= 17 Şubat 2016 |arşivengelli= evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20160513181645/https://toxnet.nlm.nih.gov/cgi-bin/sis/search2/r?dbs+hsdb:@term+@rn+404-86-4 |arşivtarihi= 13 Mayıs 2016 |ölüurl= hayır }}</ref><ref>
{{Akademik dergi kaynağı |soyadı1=Smith |ad1=C. Gregory |soyadı2=Stopford |ad2=Woodhall |başlık=Health Hazards of Pepper Spray |cilt=60 |sayı=5 |sayfalar=268-74|tür=Web |dergi=North Carolina Medical Journal |yayıncı=North Carolina Institute of Medicine |yer=Morrisville, NC |url=http://www.ncmedicaljournal.com/Smith-OK.htm |ölüurl=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20000817004624/http://www.ncmedicaljournal.com/Smith-OK.htm |arşivtarihi=17 Ağustos 2000 |df=dmy-all |pmid=10495655 |yıl=1999 }}</ref> Sprey ciltle, özellikle gözlerle veya [[mukoza]]larla temas ettiğinde, etkilenen kişide ağrı ve nefes almada zorluk yaratır.

Kapsaisin ayrıca zararlıları, özellikle memeli zararlıları caydırmak için kullanılır. Tarla fareleri, geyikler, tavşanlar, sincaplar, ayılar, böcekler ve saldıran köpeklere karşı kapsaisin kovucular kullanılır.<ref name="EPA facts capsaicin">{{Web kaynağı |başlık=R.E.D. Facts for Capsaicin |url=http://www.epa.gov/oppsrrd1/REDs/factsheets/4018fact.pdf |yayıncı=United States Environmental Protection Agency |erişimtarihi=13 Kasım 2012 |ölüurl=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20121024014940/http://www.epa.gov/oppsrrd1/REDs/factsheets/4018fact.pdf |arşivtarihi=24 Ekim 2012 |df=dmy }}</ref>  Öğütülmüş veya ezilmiş kurutulmuş acı biber kabukları,<ref>{{Akademik dergi kaynağı
| soyadı1 = Jensen | ad1 = P. G.
| soyadı2 = Curtis | ad2 = P. D.
| soyadı3 = Dunn | ad3 = J. A.
| soyadı4 = Austic | ad4 = R. E.
| soyadı5 = Richmond | ad5 = M. E.
|doi= 10.1002/ps.705
|başlık= Field evaluation of capsaicin as a rodent aversion agent for poultry feed
|dergi= Pest Management Science
|cilt= 59
|sayı= 9
|sayfalar=1007-1015|yıl= 2003
| pmid = 12974352
}}</ref> kuşların kapsaisine karşı duyarsızlığından yararlanarak kemirgenleri caydırmak için kuş yemlerinde kullanılabilir. Elephant Pepper Development Trust, biberleri bariyer ürünü olarak kullanmanın, kırsal Afrikalı çiftçiler için filleri mahsullerini yemekten caydırmak için sürdürülebilir bir yol olabileceğini iddia eder.<ref>{{Web kaynağı |başlık= Elephant Pepper: Human Elephant Conflict and Chilli Pepper | url = http://www.elephantpepper.org/human-elephant-conflict-chilli.php |yayıncı= www.elephantpepper.org |erişimtarihi= 31 Mayıs 2019 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170114161055/http://www.elephantpepper.org/human-elephant-conflict-chilli.php | arşivtarihi = 14 Ocak 2017}}</ref>

2006 yılında Journal of Environmental Science and Health Part B'de yayınlanan makale "Acı biber özü evlerde ve bahçelerde böcek kovucu formüllerin bileşeni olarak kullanılsa da, özün kapsaisinoid elementlerinin onun iticiliğinden sorumlu olup olmadığı açık değildir." diye belirtmiştir.<ref name="pmid17090499">{{Akademik dergi kaynağı|vauthors=Antonious GF, Meyer JE, Snyder JC |başlık=Toxicity and repellency of hot pepper extracts to spider mite, Tetranychus urticae Koch |dergi=J Environ Sci Health B |cilt=41 |sayı=8 |sayfalar=1383-91|yıl=2006 |pmid=17090499 |doi=10.1080/0360123060096419 |s2cid=19121573 }}</ref>

Aktif bileşen olarak yalnızca kapsaisin kullanan ilk pestisit ürünü, 1962'de ABD Tarım Bakanlığı'na tescil edildi.<ref name="EPA facts capsaicin"/>

Piyasada satılan ve siviller tarafından da herhangi bir belge olmaksızın satın alınabilen biber gazı ürünlerinde çoğu zaman kullanılan etken madde kapsaisin türevleridir.

===Binicilik sporları===
Kapsaisin, aşırı duyarlılık ve ağrı giderici özellikleri nedeniyle [[Binicilik|binicilik sporları]]nda yasaklanmış bir maddedir. [[2008 Yaz Olimpiyatları]] engel atlama yarışmalarında, dört atın kapsaisin testi pozitif çıktı ve atlar diskalifiye edildi.<ref>{{Haber kaynağı |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/olympics/equestrian/7574220.stm |yayıncı=[[BBC News]] |başlık=Olympic horses fail drugs tests |tarih=21 Ağustos 2008 |erişimtarihi=1 Nisan 2010 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090512164734/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/olympics/equestrian/7574220.stm |arşivtarihi=12 Mayıs 2009 |ölüurl=hayır }}</ref>

İnsanların tüketimine sunulmuş bazı gıda takviyelerinde de doğal yağ yakıcı özelliği olmasından ötürü kapsaisin zaman zaman kullanılır.

==Toksisite==

===Akut sağlık etkileri===
Kapsaisin, uygun koruyucu gözlükler, solunum cihazları ve uygun tehlikeli madde taşıma yöntemleri gerektiren güçlü bir tahriş edicidir. Kapsaisin cilt teması (tahriş edici, hassaslaştırıcı), göz teması (tahriş edici), yutma ve soluma (akciğer tahriş edici, akciğer hassaslaştırıcı) üzerine etki eder. Farelerde LD50 47,2&nbsp;mg/kg'dır.<ref name="tox">{{Web kaynağı |url=http://www.sciencelab.com/xMSDS-Capsaicin_Natural-9923296 |başlık=Capsaicin Material Safety Data Sheet |erişimtarihi=13 Temmuz 2007 |yayıncı=sciencelab.com |yıl=2007 |biçim=PDF |arşivurl=https://web.archive.org/web/20070929083820/http://www.sciencelab.com/xMSDS-Capsaicin_Natural-9923296 |arşivtarihi=29 Eylül 2007 |ölüurl=evet}}</ref><ref name="pmid17365137">{{Akademik dergi kaynağı|author= Johnson, Wilbur|başlık=Final report on the safety assessment of ''Capsicum annuum'' extract, ''Capsicum annuum'' fruit extract, ''Capsicum annuum'' resin, ''Capsicum annuum'' fruit powder, ''Capsicum frutescens'' fruit, ''Capsicum frutescens'' fruit extract, ''Capsicum frutescens'' resin, and capsaicin |dergi=Int. J. Toxicol. |cilt=26 Suppl 1 |sayfalar=3-106|yıl=2007 |pmid=17365137 |doi=10.1080/10915810601163939 |s2cid=208154058 }}</ref>

Kapsaisinli biberlere acı veren maruziyetler, zehir merkezlerine sunulan bitkilerle ilgili en yaygın maruz kalmalar arasındadır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı1=Krenzelok|ad1=E. P.|soyadı2=Jacobsen|ad2=T. D.|tarih=1 Ağustos 1997|başlık=Plant exposures: a national profile of the most common plant genera|dergi=Veterinary and Human Toxicology|cilt=39|sayı=4|sayfalar=248-249|issn=0145-6296|pmid=9251180}}</ref> Deride yanma veya batma ağrısına neden olurlar ve yetişkinler tarafından büyük miktarlarda veya çocuklar tarafından küçük miktarlarda yutulursa mide bulantısı, kusma, karın ağrısı ve yakıcı ishal yapabilirler. Göze maruz kalmak yoğun gözyaşı, ağrı, [[konjonktivit]] ve blefarospazm yapar.<ref name="tox2">{{Kitap kaynağı|başlık=Goldfrank's Toxicologic Emergencies |editör-soyadı=Goldfrank |editör-ad=L R. |sayfa=1167 |yayıncı=McGraw-Hill |yer=New York, New York|isbn=978-0-07-144310-4|tarih=23 Mart 2007}}</ref>

===Maruziyet sonrası tedavisi===
Birincil tedavi maruziyetten uzaklaştırmaktır. İkincil maruz kalmayı önlemek için kontamine giysiler yakılmadan önce çıkarılmalı ve hava geçirmez torbalara yerleştirilmelidir.

Harici maruz kalma için, kapsaisin ile temas etmiş mukoza zarı yüzeylerini bitkisel yağ, parafin yağı, [[Vazelin]], [[Kozmetik krem|krem]] gibi yağlı bileşiklerle veya [[polietilen glikol]] ileyıkamak ilgili rahatsızlığı azaltmanın en etkili yoludur. Yağ ve kapsaisinin her ikisi de hidrofobik hidrokarbonlar olduğundan, halihazırda dokulara absorbe edilmemiş olan kapsaisin çözeltiye alınacak ve kolayca uzaklaştırılacaktır.

Kapsaisin ayrıca sabun, şampuan veya diğer [[deterjan]]lar kullanılarak deriden yıkanabilir. Sade su, kapsaisini gidermede etkisizdir.<ref name="tox" /> Kapsaisin, kirlenmiş öğeleri temizlemek için kullanılabilen alkolde çözünür.<ref name="tox" />

Kapsaisin yutulduğunda soğuk süt yanma hissini gidermek için etkilidir (sütte bulunan ve kapsaisin<ref>{{Web kaynağı | url = https://antoine.frostburg.edu/chem/senese/101/features/capsaicin.shtml |başlık= General Chemistry Online: Fire and Spice | website = antoine.frostburg.edu | arşivurl = https://web.archive.org/web/19990429142516/https://antoine.frostburg.edu/chem/senese/101/features/capsaicin.shtml | arşivtarihi = 29 Nisan 1999}}</ref> üzerinde [[deterjan]] etkisi olan [[kazein]] proteinleri nedeniyle) ve %10 şeker solüsyonu (20&nbsp;°C'de neredeyse aynı derecede etkilidir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı | soyadı1 = Wu Nasrawia | ad1 = Christina | soyadı2 = Marie Pangborn | ad2 = Rose |başlık= Temporal effectiveness of mouth-rinsing on capsaicin mouth-burn |dergi= Physiol. Behav.|cilt= 47|sayı= 4|sayfalar=617-23|doi= 10.1016/0031-9384(90)90067-E | pmid=2385629 |tarih=April 1990| s2cid = 40829476 }}</ref> Herhangi bir işlem yapılmazsa yanma hissi birkaç saat içinde yavaşça kaybolacaktır.

Kapsaisin kaynaklı [[astım]] oral [[Antihistaminik|antihistamin]]ler veya [[kortikosteroid]]ler ile tedavi edilebilir.<ref name="tox2"/>

===Kilo verme ve geri alma===

2007 itibarıyla, kilo kaybının kapsaisin alımıyla doğrudan ilişkili olduğunu gösteren hiçbir kanıt yoktu. İyi tasarlanmış klinik araştırma yapılmamıştı çünkü araştırma kapsamında öngörülen dozlardaki kapsaisin acılığı, deneklerin çalışmaya uymasını engelledi.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |başlık=Obesity and thermogenesis related to the consumption of caffeine, ephedrine, capsaicin, and green tea |vauthors=Diepvens K, Westerterp KR, Westerterp-Plantenga MS |s2cid=7529851 |dergi=American Journal of Physiology. Regulatory, Integrative and Comparative Physiology |yıl=2007 |cilt=292 |sayı=1 |sayfalar=R77-85 |pmid=16840650 |doi=10.1152/ajpregu.00832.2005 |url=https://cris.maastrichtuniversity.nl/en/publications/d418019f-bac5-49bd-b3de-dfaf8f2c6736 |erişim-tarihi=15 Şubat 2023 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20221226114753/https://cris.maastrichtuniversity.nl/en/publications/obesity-and-thermogenesis-related-to-the-consumption-of-caffeine- |arşivtarihi=26 Aralık 2022 |ölüurl=hayır }}</ref>

2014 yılında yapılan başka denemelerin meta-analizi, yemekten önce kapsaisin tüketmenin tüketilen yiyecek miktarını biraz azaltabileceğine ve yiyecek tercihini [[karbonhidrat]]lara yönlendirebileceğine dair zayıf kanıtlar buldu.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |soyadı1=Whiting |ad1=S |soyadı2=Derbyshire |ad2=EJ |soyadı3=Tiwari |ad3=B |başlık=Could capsaicinoids help to support weight management? A systematic review and meta-analysis of energy intake data. |dergi=Appetite |tarih=February 2014 |cilt=73 |sayfalar=183-8|doi=10.1016/j.appet.2013.11.005 |pmid=24246368|s2cid=30252935 }}</ref>

===Peptik ülser ===
2006 yılında yapılan bir inceleme, kapsaisinin [[peptik ülser]] nedeni olmaktan ziyade belirtilerini giderebileceği sonucuna varmıştır.<ref name="pmid16621751">{{Akademik dergi kaynağı |vauthors=Satyanarayana MN |başlık=Capsaicin and gastric ulcers |dergi=[[Critical Reviews in Food Science and Nutrition]] |cilt=46 |sayı=4 |sayfalar=275-328|tarih=2006 |pmid=16621751 |doi=10.1080/1040-830491379236 |s2cid=40023195 |url= |issn= }}</ref>

==Etki mekanizması==
Kapsaisin ile ilişkili yanma ve ağrı duyumları, onun duyusal [[Sinir hücresi|nöron]]lar ile kimyasal etkileşiminden kaynaklanır. Vanilloid ailesinin üyesi olarak kapsaisin, vanilloid reseptörü alt tipi 1 (TRPV1) olarak adlandırılan [[Hücre yüzeyi reseptörleri|reseptör]]'e bağlanır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|vauthors=Story GM, Crus-Orengo L |başlık= Feel the burn|dergi= American Scientist|cilt= 95|sayı= 4|sayfalar=326-333|tarih= July–August 2007|doi= 10.1511/2007.66.326}}</ref> İlk olarak 1997'de klonlanan TRPV1, [[İyon kanalları|iyon kanalı]] tipi bir reseptördür.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı1=Caterina|ad1=MJ|soyadı2=Schumacher|ad2=MA|soyadı3=Tominaga|ad3=M|soyadı4=Rosen|ad4=TA|soyadı5=Levine|ad5=JD|soyadı6=Julius|ad6=D|başlık=The capsaicin receptor: a heat-activated ion channel in the pain pathway.|url=https://archive.org/details/sim_nature-uk_1997-10-23_389_6653/page/816|dergi=Nature|tarih=23 Ekim 1997|cilt=389|sayı=6653|sayfalar=816-24|pmid=9349813|doi=10.1038/39807|bibcode=1997Natur.389..816C|s2cid=7970319}}</ref> Isı, protonlar ve fiziksel aşınma ile de uyarılabilen RPV1, aktifleştirildiğinde [[katyon]]ların [[hücre zarı]] içinden geçmesine izin verir. Nöronun ortaya çıkan depolarizasyonu, onu beyne [[aksiyon potansiyeli|sinyal]] vermesi için uyarır. Kapsaisin molekülü, TRPV1 reseptörüne bağlanarak, aşırı ısı veya aşındırıcı hasara benzer duyumlar üretir ve bu, kapsaisinin acılığının neden yanma hissi olarak tanımlandığını açıklar.

İlk araştırmalar, kapsaisin'in diğer kimyasal agonistlere kıyasla uzun süreli bir akım uyandırdığını gösterdi, bu da önemli bir hız sınırlayıcı faktörün dahil olduğunu düşündürür.<ref>Geppetti, Pierangelo & Holzer, Peter (1996). ''Neurogenic Inflammation''. CRC Press, 1996.</ref> Bunu takiben, TRPV1 iyon kanalının geçici reseptör potansiyeli (TRP) [[iyon kanalları]] süper ailesinin bir üyesi olduğu gösterildi ve bu nedenle artık TRPV1 geni olarak anılır. Farklı sıcaklık aralıklarına duyarlı olduğu gösterilen ve muhtemelen insanın sıcaklık algılama aralığından sorumlu olan birkaç farklı TRP iyon kanalı vardır. Bu nedenle, kapsaisin, maruz kalma kaynağı acı biber olduğunda, kimyasal yanığa benzer bir his veya aslında herhangi bir doğrudan doku hasarı verir. Kapsaisin maruziyetinden kaynaklanan iltihaplanmanın, vücudun reaksiyonunun bir sonucu olduğuna inanılmaktadır. Ancak kapsaisin, duyusal nöronların dejenerasyonuna neden olabilen bir nörotoksindir.<ref>{{Web kaynağı |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2358547/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=15 Şubat 2023 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20230205185034/https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2358547/ |arşivtarihi=5 Şubat 2023 |ölüurl=hayır }}</ref> Ancak kapsaisinin bronkokonstriksiyonu indüklemedeki etki tarzının, nöropeptitlerin salınmasıyla sonuçlanan C liflerinin<ref>Fuller, R. W., Dixon, C. M. S. & Barnes, P. J. (1985). "Bronchoconstrictor response to inhaled capsaicin in humans" ''J. Appl. Physiol'' 58, 1080–1084. PubMed, CAS, Web of Science® Times Cited: 174</ref> uyarılmasını içerdiği düşünülmektedir. Özünde, vücut sanki bir yanık veya aşınma geçirmiş gibi dokuları alevlendirir ve ortaya çıkan iltihaplanma, vücudun iltihaplanma tepkisini tetiklemesine neden olan birçok maddede olduğu gibi aşırı maruz kalma durumlarında doku hasarına neden olabilir.

Kapsaisin, sıcaklık ve dokunma reseptörlerinin keşfine yol açtığı için [[Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahipleri listesi|2021'de Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü]]'nde etkili olmuştur.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2021/summary/ |başlık= The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2021 | website = NobelPrize.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20211004093736/https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2021/summary/ | arşivtarihi = 4 Ekim 2021}}</ref><ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.nytimes.com/2021/10/04/health/nobel-prize-medicine-physiology-temperature-touch.html|başlık=Nobel Prize Awarded to Scientists for Research About Temperature and Touch|ad1=Marc|soyadı1=Santora|ad2=Cora|soyadı2=Engelbrecht|gazete=The New York Times|tarih=4 Ekim 2021|erişimtarihi=15 Şubat 2023|arşivurl=https://web.archive.org/web/20221203170107/https://www.nytimes.com/2021/10/04/health/nobel-prize-medicine-physiology-temperature-touch.html|arşivtarihi=3 Aralık 2022|ölüurl=hayır}}</ref>

== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
{{Analjezikler}}
{{otorite kontrolü}}

[[Kategori:Capsaicinoidler| ]]