Trinitrotoluen: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Değişiklik özeti yok |
|||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
{{diğer anlamı|TNT}} [[Dosya:Trinitrotoluene.svg|thumb|Trinitrotoluen'in kimyasal formülü]] |
{{diğer anlamı|TNT}} [[Dosya:Trinitrotoluene.svg|thumb|Trinitrotoluen'in kimyasal formülü]] |
||
'''Trinitrotoluen''' ('''TNT'''), formülü C<sub>7</sub>H<sub>5</sub>N<sub>3</sub>O<sub>6</sub> olan bir [[kimyasal bileşik]]. Sarı renkli bir katı olan TNT, güçlü bir [[patlayıcı madde|patlayıcıdır]]. Patlama |
'''Trinitrotoluen''' ('''TNT'''), formülü C<sub>7</sub>H<sub>5</sub>N<sub>3</sub>O<sub>6</sub> olan bir [[kimyasal bileşik]]. Sarı renkli bir katı olan TNT, güçlü bir [[patlayıcı madde|patlayıcıdır]]. Patlama verimi, bombaların patlayıcı özelliklerinin ölçeklendirilmesi için referans alınır. |
||
== Sentezi == |
== Sentezi == |
||
Sayfanın 22.00, 25 Haziran 2020 tarihindeki hâli
Trinitrotoluen (TNT), formülü C7H5N3O6 olan bir kimyasal bileşik. Sarı renkli bir katı olan TNT, güçlü bir patlayıcıdır. Patlama verimi, bombaların patlayıcı özelliklerinin ölçeklendirilmesi için referans alınır.
Sentezi
TNT, üç adımda sentezlenir. İlk adımda toluen, sülfürik ve nitrik asit karışımı bir çözeltide nitrolanarak MNT (mononitrotoluen) sentezlenir. Bu çözeltideki nitrik asit nitrolama için gerekli nitro grubunu sağlarken, sülfürik asit katalizör görevi görür. MNT tekrar nitrolanıp dinitrotoluen (DNT)'e dönüştürüldükten sonra üçüncü bir nitrolama ile TNT elde edilir.
Fiziksel ve kimyasal özellikeri
Trinitrotoluen 80,6 °C'de erir ve donduğunda iğne gibi renksiz kristaller meydana getirir. Alkol, aseton, benzin ve toluende çözünürken suda çözünmez. Suda çözünmeme ve suyu soğurmama özellikleri, nemli ortamlarda kullanımını kolaylaştırır. TNT, diğer güçlü patlayıcılar ile kıyaslandığında, görece kararlı bir bileşiktir.
TNT’nin patlama tepkimesi şöyledir;
- 2 C7H5N3O6 → 3 N2 + 5 H2O + 7 CO + 7 C
Tepkime ısıveren olmasına karşın aktivasyon enerjisi yüksektir.
Kullanım alanları
TNT, yaygın olarak bomba, mayın ve torpidolarda patlayıcı madde olarak kullanılır. Top şekline getirildiğinde, patlama sırasındaki sıkışmaya karşı koyar. Şoka dayanıklılığı patlayıcının fiziki haliyle ilgilidir. Bu nedenden dolayı buharla eritilen ve sıvı olarak bomba biçiminde dökülen TNT, kristal TNT'ye nazaran şoka karşı daha az duyarlıdır.
Tarihi
TNT, ilk kez 1863 yılında Alman kimyager Joseph Wilbrand tarafından sentezlendi. Uzun yıllar boyunca patlayıcı özelliği keşfedilmeyen TNT, boyar madde olarak kullanıldı. TNT’nin patlayıcı özelliğinin keşfiyle birlikte önce 1902 yılında Almanlar, 1907'de de İngilizler tarafından kullanıldı. Bileşik, günümüzde yaygın şekilde kullanılır.
Canlılar üzerine etkileri
TNT'nin tozu cildin, tırnakların, saçın ve mukozanın sararmasına, deriye değmesi ise kaşıntılı egzama sebep olur. Nefesle veya yutma ile vücuda girmesi mide rahatsızlıklarına, zehirlenmeye, bazı kimselerdeyse böbrek ve idrar yolları hastalıklarına, hatta komaya sebep olur. Birinci dünya savaşı’nda TNT ile iç içe çalışan kadın cephane işçilerinin deri renklerinin sarardığı görülmüştür. Bu işçilere, derilerinin renginden dolayı “canary girls” (kanarya kızlar) denir.[1]
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
Kaynakça
