Başiskele
| Başiskele | |
|---|---|
 İlçe merkezinin genel görünümü | |
 | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Kocaeli |
| Coğrafi bölge | Marmara Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Necip Çakmak |
| • Belediye başkanı | Mehmet Yasin Özlü (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 209 km² |
| Rakım | 45 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 97.817 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 108.185 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0262 |
| İl plaka kodu | 41 |
Resmî site http://www.basiskele.gov.tr | |
Başiskele, Kocaeli ilinin ilçesidir. Marmara Bölgesi'nin Çatalca-Kocaeli Bölümü'nde yer almaktadır. İlçe, 2008 yılında Bahçecik, Yeniköy, Karşıyaka, Yuvacık ve Kullar beldelerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur.
İlçe, batıda Gölcük, doğuda Kartepe, güneyde Bursa'nın İznik ve Sakarya'nın Pamukova ilçeleriyle komşudur.
1999 yılında hizmete giren, Kocaeli ve çevre illerin su ihtiyacını karşılayan Yuvacık Barajı ilçe sınırları içerisindedir. Baraj, Kirazdere üzerine kurulmuştur ve günlük 480 litre arıtma kapasitesi vardır.[3]
Tarihçe
Başiskele'deki en eski yerleşimler ilk olarak M.Ö. 712 yılında Megara'lıların bölgeye göç etmesiyle kurulmaya başlanmıştır. Megara'lılar bu bölgeye körfezde bulunan ve halkın sosyoekonomik hayatına etki eden ıstakozlara atfen Astakoz adını vermiştir. Körfezdeki ilk liman bu bölgeye kurulmuştur ve Başiskele adını da buradan almıştır. Bu liman sayesinde Megara'lılar zenginleşmiştir ve Astakoz bir şehir devleti haline gelmiştir. Bu şehir devleti ekonomik olarak güçlü hale gelerek kendi parasını basmıştır. İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde sergilenen bu ilk Astakoz parasının bir yüzünde ıstakoz simgesi, diğer yüzünde tanrıça Olbia'nın resmi bulunmaktadır.[4][5]
Astakoz, 262 yılında bu bölgede hüküm süren Bitinya Krallığı'nın egemenliği altına gelmiştir. Bu dönemde krallığın en önemli kenti olmuştur. Ancak daha sonra Bitinya Kralı I. Nikomedes, savunması daha kolay ve liman olmaya daha uygun olan İzmit'e kent merkezini taşımıştır ve adını kendi adına atfen Nikomedia koymuştur.[4]
Bölge, 1078 yılında Selçukluların egemenliği altına girmiştir ancak Haçlı seferleri sırasında Roma-Bizans egemenliği altına girmiştir. Orhan Bey döneminde Osmanlı tarafından 1337 yılında Akçakoca Bey ve Süleyman Paşa'nın çabaları ile Bursa bölgesiyle birlikte fethedilmiştir.[4]
III. Murad döneminde Sadrazam Sinan Paşa tarafından İzmit Körfezi'nin Sapanca Gölü ve Sakarya Nehri ile birleştirilmesi için ortaya konulan bir proje için Sivas ve Bitlis'ten 30 bin civarı usta ve işçi bölgeye getirilmiştir. Bunların arasında olan Ermeniler, bugünkü Bahçecik, Akmeşe, Arslanbey ve Yuvacık'ta iskân edilmişlerdir. Roma döneminden beri Basileia adıyla Nikomedia ve İznik arasında stratejik bir noktada bulunan Bahçecik'e, iskan edilen Ermenilerce Bardızağ adı verilmiştir. Bahçecik'in şimdiki adı Ermenice bir isim olan Bardızağ'ın Türkçedeki tam karşılığıdır. Bahçecik; ipekböcekçiliği, odunculuk, el sanatları ve eğitim konularında önemli gelişmeler kaydetmiştir. Bu dönemde Bahçecik, İstanbul'daki Ermeni aydınlarca yazlık bölgesi olarak kullanılmıştır. Eski adı Ovacık olan Yuvacık da yine Ermenilerin yerleştiği beldelerden biridir ve Bahçecik kadar olmasa da ipekböcekçiliği, odunculuk gibi benzer faaliyetler için önemli bir belde olmuştur. Bahçecik ile Yuvacık arasındaki ve dağ tarafındaki bölgelere ise Karadeniz'den ve Kafkaslardan gelen Türkler yerleşmiştir. Roma döneminde Neochori olarak bilinen beldeye Osmanlı döneminde Karye-i Cedit adı verilmiştir ve 1921'e kadar Rumların yaşadığı bir belde olmuştur. Yeniköy'ün adı Karye-i Cedit'in günümüz Türkçesine çevrilmesiyle oluşturulmuştur.[4]
Türk Kurtuluş Savaşı yıllarında bölge kanlı çatışmalara sahne olmuş ve Servetiye cephesi burada kurulmuştur
1921'den sonra bölgedeki Ermeniler ve Rumlar bölgeden göç etmişlerdir ve yerlerine Karadeniz'den ve Balkanlardan gelen Türk aileler iskan edilmiştir. Türk ailelerin bölgeye göç etmesiyle birlikte Başiskele ilçesini oluşturan Kullar gibi yerleşim yerleri oluşmaya başlamıştır. Kullar'ın güneyindeki Paşadağı mevkiinde eski bir kalenin olduğu ve bu kalenin bir gözetleme merkezi olmasına atfen beldeye "Kollar" adı verildiği bilinmektedir. Bu ad değişime uğrayarak Kullar halini almıştır.[4]
2008 yılında 5747 sayılı kanunla İzmit ilçesine bağlı Bahçecik, Yeniköy, Karşıyaka, Yuvacık ve Kullar beldeleri ve Aksığın, Servetiye Karşı ve Camii, Tepecik, Kazandere, Serindere, Doğantepe köyleri birleştirilerek Karşıyaka belediyesi adı Başiskele olarak değiştirilerek bu ilçenin merkezi yapılmıştır.[6]
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 2008[7] | 65.121 | 61.720 | 3.401 |
| 2009[8] | 66.183 | 62.663 | 3.520 |
| 2010[9] | 68.037 | 64.527 | 3.510 |
| 2011[10] | 70.835 | 67.363 | 3.472 |
| 2012[11] | 73.327 | 69.711 | 3.616 |
| 2013[12] | 76.605 | 76.605 | veri yok |
| 2014[13] | 79.625 | 79.625 | veri yok |
| 2015[14] | 84.235 | 84.235 | veri yok |
| 2016[14] | 88.910 | 88.910 | veri yok |
| 2017[14] | 93.988 | 93.988 | veri yok |
| 2018[14] | 97.817 | 97.817 | veri yok |
| 2019[14] | 102.241 | 102.241 | veri yok |
| 2020[14] | 108.185 | 108.185 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Kaynakça
- ^ "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Komutanlığı. 28 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012.
- ^ "Başiskele Belediyesi - Kültür ve Turizm". 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2020.
- ^ a b c d e "Başiskele Belediyesi - Tarihçe". 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2020.
- ^ "Başiskele Tarihi". E.Emin ÖZTÜRK -BAŞİSKELE ANTİK MEDENİYETLERİN MİRASI ÜZERİNDE YÜKSELEN ŞEHİR. 19 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2020.
- ^ "5747 sayılı Kanun". 10 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2020.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Başiskele Nüfusu - Kocaeli". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Kocaeli Başiskele Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
- Başiskele Kaymakamlığı20 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Başiskele Belediyesi10 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
 | Kocaeli ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |