Antik teknoloji
Antik teknoloji, antik zamanlardaki antik medeniyetlerin gelişimi sırasında, mühendislik alanındaki ilerlemelerin bir sonucuydu. Teknoloji tarihindeki bu ilerlemeler, toplumları yeni yaşam ve yönetim biçimlerini benimsemeye teşvik etmiştir.
Bu makale, MS 476'da Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşü,[1][2] 6. yüzyılda I. Justinianus'un ölümü,[3] 7. yüzyılda İslam'ın gelişi[4] veya 8. yüzyılda Şarlman'ın yükselişinden[5] sonra başlayan Orta Çağ öncesinde tarihi zamanlarda teknolojideki ilerlemeleri ve çeşitli mühendislik bilimlerinin gelişimini içermektedir. Orta Çağ toplumlarında geliştirilen teknolojiler için Orta Çağ'da teknoloji ve Orta Çağ İslam'ında icatlar bölümlerine bakınız.
| Antik teknoloji |
|---|
.jpg) |
| Teknoloji tarihi |
|---|
Antik uygarlıklar
[değiştir | kaynağı değiştir]Afrika
[değiştir | kaynağı değiştir]Afrika'da teknoloji, insan türünün başlangıcına kadar uzanan bir geçmişe sahiptir ve insanların evrimleştiğine inanılan Afrika bölgelerinde hominid ataları tarafından alet kullanımının ilk kanıtlarına kadar uzanmaktadır. Afrika, bugün Nijer olan Aïr Dağları bölgesinde en eski demir işleme teknolojisinin ortaya çıkışına ve Mısır, Nubia ve Kuzey Afrika'da dünyanın en eski anıtlarından, piramitlerinden ve kulelerinden bazılarının dikilmesine tanık olmuştur. Nubya ve eski Kuş'ta sırlı kuvarsit ve tuğladan bina yapımı Mısır'dakinden daha fazla gelişmiştir. Doğu Afrika'nın Swahili sahil bölgeleri, Tanzanya'nın Haya halkı tarafından yaratılan yüksek sıcaklıklı yüksek fırın ile dünyanın en eski karbon çeliği yaratımına tanık olmuştur.
Mezopotamya
[değiştir | kaynağı değiştir]Mezopotamyalılar dünyada Bronz Çağı'na ilk giren uygarlıklardan biriydi. Önceleri bakır, bronz ve altın, daha sonraları ise demir kullanmışlardır. Saraylar bu çok pahalı metallerin yüzlerce kilosuyla süslenmiştir. Ayrıca bakır, bronz ve demir, zırh ve kılıç, hançer, mızrak ve topuz gibi farklı silahların yapımı için de kullanılmıştır.
Belki de Mezopotamyalılar tarafından gerçekleştirilen en önemli ilerleme Sümerliler tarafından Çivi yazısının icat edilmesidir. Yazının icadıyla birlikte Hammurabi Kanunları olarak adlandırılan ilk kayıtlı kanunlar ve Gılgamış Destanı olarak adlandırılan ilk büyük edebiyat eseri ortaya çıktı.
Altı klasik basit makinenin birçoğu Mezopotamya'da icat edilmiştir.[6] Mezopotamyalılar tekerleğin icadıyla anılırlar. Tekerlek ve aks mekanizması ilk olarak MÖ 5. binyılda Mezopotamya'da (modern Irak) icat edilen çömlekçi çarkı ile ortaya çıkmıştır.[7] Bu durum, MÖ 4. binyılın başlarında Mezopotamya'da tekerlekli araç icat edilmesine yol açmıştır. Kil tablet üzerinde bulunan tekerlekli vagon tasvirleri Uruk'un Eanna bölgesindeki piktograflar MÖ 3700 ile 3500 yılları arasına tarihlenmektedir.[8] Kaldıraç, MÖ 3000 dolaylarında Mezopotamya'da ortaya çıkan ilk vinç makinesi olan shadoof su kaldırma cihazında[9] ve daha sonra MÖ 2000 dolaylarında Antik Mısır teknolojisinde kullanılmıştır.[10] Makaraların en eski kanıtları MÖ 2. binyılın başlarında Mezopotamya'ya kadar uzanmaktadır.[11]
İcat edilen basit makinelerin sonuncusu olan vida,[12] ilk olarak Mezopotamya'da Yeni Asur döneminde (MÖ 911-609) ortaya çıkmıştır.[11] Asurolog Stephanie Dalley'e göre en eski pompa, ilk olarak Asur Kralı Sanherib tarafından MÖ 7. yüzyılda Babil'in Asma Bahçeleri ve Ninova'daki su sistemleri için kullanılan vidalı pompa idi. Ancak bu atıf tarihçi John Peter Oleson tarafından tartışılmaktadır.[13][14]
Mezopotamyalılar 60 tabanlı (bizim 10 tabanını kullandığımız gibi) bir seksagesimal sayı sistemi kullanıyorlardı. Zamanı, bugün hala kullandığımız 60 saniyelik bir dakika ve 60 dakikalık bir saat de dahil olmak üzere 60'lara böldüler. Ayrıca daireyi 360 dereceye bölmüşlerdir. Toplama, çıkarma, çarpma, bölme, ikinci dereceden ve kübik denklemler ve kesirler dahil olmak üzere geniş bir matematik bilgisine sahiptiler. Bu, kayıtları tutmanın yanı sıra bazı büyük bina projelerinde de önemliydi. Mezopotamyalılar dikdörtgenler, daireler ve üçgenler gibi farklı geometrik şekillerin çevresini ve alanını hesaplamak için formüllere sahipti. Bazı kanıtlar Pisagor Teoremi'ni Pisagor'un yazmasından çok önce bildiklerini göstermektedir. Hatta bir dairenin çevresini hesaplamak için π sayısını bile keşfetmiş olabilirler.
Babil astronomisi yıldızların, gezegenlerin ve Ay'ın hareketlerini takip edebiliyordu. İleri matematik uygulamaları birkaç gezegenin hareketlerini öngörüyordu. Mezopotamyalılar Ay'ın evrelerini inceleyerek ilk takvimi oluşturdular. Bu takvim 12 aydan oluşuyordu ve hem Yahudi hem de Yunan takviminin öncüsüydü.
Babil tıbbı çeşitli kremler ve haplarla hastalıkları teşhis ve tedavi edebilmek için mantığı ve kayıtlı tıp tarihini kullanmıştır. Mezopotamyalıların büyüsel ve fiziksel olmak üzere iki tür tıbbi uygulamaları vardı ve genellikle her iki uygulamayı da aynı hasta üzerinde kullanırlardı.[15]
Mezopotamyalılar birçok teknolojik keşifte bulunmuşlardır. Daha iyi çanak çömlek yapmak için çömlekçi çarkını ilk kullananlar onlardı, ekinlerine su götürmek için sulama sistemlerini kullandılar, güçlü aletler ve silahlar yapmak için bronz metal (ve daha sonra demir metal) kullandılar ve yünden kumaş dokumak için dokuma tezgahları kullandılar.
Jerwan Su Kemeri (MÖ 688 civarı) taş kemerlerle yapılmış ve su geçirmez betonla kaplanmıştır.[16]
Günümüzde Irak olarak bilinen Mezopotamya bölgesinde daha sonra geliştirilen teknolojiler için, antik Pers İmparatorluğu dönemindeki gelişmeler için aşağıdaki İran ve Orta Çağ İslam Halifeliği dönemindeki gelişmeler için Orta Çağ İslam'ında icatlar ve Arap Tarım Devrimi maddelerine bakınız.
Mısır
[değiştir | kaynağı değiştir]
Mısırlılar inşaat süreçlerine yardımcı olmak için rampa gibi birçok basit makine icat etmiş ve kullanmışlardır. Ateş yakma yöntemini kullanarak büyük ölçekli madencilikle altın çıkaran ilk insanlar arasındaydılar ve ilk tanınabilir harita olan Turin papirüsü, Nubia'da böyle bir madenin planını göstermektedir.
Mısırlılar, modern aletlerin yaratılmasından yüzyıllar önce piramit inşa etmeleriyle bilinirler. Tarihçiler ve arkeologlar, Mısır piramitlerinin tüm makinelerin dayandığı Altı Basit Makine olarak adlandırılan üç makine kullanılarak inşa edildiğine dair kanıtlar bulmuşlardır. Bu makineler, eski Mısırlıların 481 fit (147 metre) yüksekliğindeki Büyük Giza Piramidi gibi yapılar oluşturmak için her biri yaklaşık 3,5 ton (7.000 lbs.) ağırlığındaki milyonlarca kireçtaşı bloğunu yerlerine taşımalarına olanak sağlayan eğik düzlem, kama ve kaldıraçtır.[17]
Mısır'da papirüsten yapılan kâğıt ve çanak-çömlek seri olarak üretilip tüm Akdeniz havzasına ihraç ediliyordu. Ancak tekerlek, yabancı istilacılar savaş arabası ile tanışana kadar gelmedi. Gemiler ve deniz fenerleri de dahil olmak üzere Akdeniz denizcilik teknolojisini geliştirdiler. Eski Mısırlılar tarafından kullanılan ilk inşaat tekniklerinde çoğunlukla kil, kum, silt ve diğer minerallerden oluşan tuğlalar kullanılmıştır. Bu yapılar özellikle Nil deltası boyunca sel kontrolü ve sulamada hayati öneme sahipti.[18]
Vidalı pompa en eski pozitif deplasmanlı pompadır.[19] Aynı zamanda su vidası veya Arşimet vidası olarak da bilinen vidalı pompanın ilk kayıtları MÖ 3. yüzyıldan önce Eski Mısır'a kadar uzanmaktadır.[19][20] Nil'den su çıkarmak için kullanılan Mısır vidası, bir silindirin etrafına sarılmış tüplerden oluşuyordu; tüm ünite döndükçe, su spiral tüp içinde daha yüksek bir seviyeye çıkarılıyordu. Mısır'daki daha sonraki bir vidalı pompa tasarımında, masif ahşap bir silindirin dışına spiral bir oluk açılmış ve ardından silindir, oluklar arasındaki yüzeyleri yakından kaplayan tahtalar veya metal levhalarla kaplanmıştır.[19] Vidalı pompa daha sonra Mısır'dan Yunanistan'a tanıtılmıştır.[19]
Daha sonraki Ptolemaik Mısır ve Roma Mısırı teknolojileri için sırasıyla Antik Grek tekhnolojisi ve Roma teknolojisi bölümlerine bakınız. Orta Çağ Arap Mısırı'ndaki sonraki teknolojiler için bkz. Orta Çağ İslam'ında icatlar ve Arap Tarım Devrimi.
Hindistan
[değiştir | kaynağı değiştir]Hint alt kıtasındaki bilim ve teknoloji tarihi, dünyanın en eski uygarlıklarına kadar uzanmaktadır. İndus Vadisi Uygarlığı, matematik, hidrografi, metroloji, metalürji, astronomi, tıp, cerrahi, inşaat mühendisliği ve kanalizasyon toplama ve bertaraf edilmesi işlemlerinin sakinleri tarafından uygulandığına dair kanıtlar sunmaktadır.
Kaynak zengini bir bölgede (modern Pakistan ve kuzeybatı Hindistan'da) yer alan İndus Vadisi Uygarlığı, şehir planlamasının, sanitasyon teknolojileri ve sıhhi tesisatın erken uygulamaları açısından dikkate değerdir.[21] İndus Vadisi'ndeki şehirler kapalı olukların, hamamların ve ortak tahıl ambarlarının ilk örneklerinden bazılarını sunmaktadır.
Takshashila Üniversite, antik dünyada önemli bir öğrenim merkeziydi. Asya'nın her yerinden gelen bilginler için bir eğitim merkeziydi. Birçok Yunan, İranlı ve Çinli öğrenci burada Kautilya, Panini, Jivaka ve Vishnu Sharma gibi büyük âlimlerden eğitim almıştır.
Hindistan'daki eski tıp sistemi Ayurveda, Hint tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır. İlaç olarak çoğunlukla bitkileri kullanır. Kökenleri Atharvaveda'nın kökenine kadar takip edilebilir. Sushruta'nın Sushruta Samhita (MÖ 400) adlı eserinde katarakt ameliyatı, plastik cerrahi vb. hakkında ayrıntılar bulunmaktadır.
Antik Hindistan denizcilik teknolojisinde de ön sıralarda yer almıştır - Mohenjo-daro'da bulunan bir panelde yelkenli bir tekne tasvir edilmiştir. Gemi yapımı, Gemi Yapımı üzerine eski bir Hint metni olan Yukti Kalpa Taru'da canlı bir şekilde anlatılmaktadır. (Yukti Kalpa Taru, Prof. Aufrecht tarafından tercüme edilmiş ve 'Catalogue of Sanskrit Manuscripts' adlı eserinde yayımlanmıştır).
'Vaastu Shastra' olarak adlandırılan Hint inşaat ve mimarisi, malzeme mühendisliği, hidroloji ve sanitasyonun kapsamlı bir şekilde anlaşılmasını önermektedir. Eski Hint kültürü, çivit ve zinober gibi bitkileri yetiştirerek bitkisel boyaların kullanımında da öncü olmuştur. Boyaların birçoğu sanatta ve heykeltıraşlıkta kullanılmıştır. Parfümlerin kullanımı, özellikle damıtma ve saflaştırma süreçleri olmak üzere kimya hakkında bir miktar bilgi sahibi olunduğunu göstermektedir.
Çin
[değiştir | kaynağı değiştir]
Çin'de bilim ve teknoloji tarihi, bilim, teknoloji, matematik ve astronomi alanlarında önemli ilerlemeler kaydetmiştir. Kuyruklu yıldızların, güneş tutulmalarının ve süpernovaların kaydedilen ilk gözlemleri Çin'de yapılmıştır.[kaynak belirtilmeli] Geleneksel Çin tıbbı, akupunktur ve bitkisel ilaçlar da uygulanmaktaydı. Çin'in Dört Büyük Buluşu: pusula, barut, kağıt yapımı ve matbaa, Avrupa'da ancak Orta Çağ'ın sonunda bilinen en önemli teknolojik gelişmeler arasındaydı.
İskoç araştırmacı Joseph Needham'a göre, Çinliler bilinen birçok ilk keşif ve gelişmeyi gerçekleştirmiştir. Çin'in başlıca teknolojik katkıları arasında erken sismolojik dedektörler, kibrit, kağıt, çift etkili pistonlu pompa, dökme demir, demir saban bulunmaktadır, çok tüplü tohum ekme makinesi, asma köprü, yakıt olarak doğal gaz, manyetik pusula, kabartma harita, pervane, tatar yayı, güneyi gösteren savaş arabası ve barut. Joseph Needham'ın araştırmasına göre Orta Çağ dönemine ait diğer Çin keşif ve icatları şunlardır: blok baskı ve hareketli yazı, fosforlu boya ve çıkrık.
Katı yakıtlı roket, kara barutun (roketin yakıtı olarak işlev gören) icadından yaklaşık 200 yıl sonra, MS 1150 civarında Çin'de icat edilmiştir. Batı'da Keşif Çağı yaşanırken, Ming Hanedanlığı'nın Çin imparatorları da bazıları Afrika'ya ulaşan gemiler gönderdi. Ancak girişimler daha fazla finanse edilmedi ve daha fazla keşif ve geliştirme durduruldu. Ferdinand Magellan'ın gemileri 1521'de Brunei'ye ulaştığında, Çinli mühendisler tarafından tahkim edilmiş ve bir dalgakıran ile korunan zengin bir şehir buldular. Antonio Pigafetta, Brunei'deki teknolojinin çoğunun o zamanki Batı teknolojisine eşit olduğunu belirtmiştir. Ayrıca, Brunei'de Macellan'ın gemilerinden daha fazla top vardı ve Brunei sarayına Çinli tüccarlar Avrupa'da nadir bulunan gözlük ve porselen satmışlardı.
Pers İmparatorluğu
[değiştir | kaynağı değiştir]Sulama için kullanılan bir su yönetim sistemi olan Qanat, Pers Achaemenid dönemi öncesinde İran'da ortaya çıkmıştır. Bilinen en eski ve en büyük kehriz, İran'ın Gonabad kentindedir ve 2,700 yıl sonra hala yaklaşık 40,000 kişiye içme ve tarım suyu sağlamaktadır.[22]
Su çarkı ve su değirmeni ile ilgili en eski kanıtlar MÖ 4. yüzyılda[23] Antik Yakın Doğu'da, özellikle de MÖ 350 den önce Pers İmparatorluğu'nda, Mezopotamya (Irak) ve Pers (İran) bölgelerinde ortaya çıkmıştır.[24] Bu öncü su gücü kullanımı, kas gücüne dayanmayan ilk insan icadı hareket ettirici gücü oluşturmuştur (yelken dışında).
MS 7. yüzyılda, Afganistan'daki Persler ilk pratik yel değirmenini geliştirdiler. Daha sonra İslami İran'da geliştirilen Orta Çağ teknolojileri için bkz. Orta Çağ İslam'ında icatlar ve Arap Tarım Devrimi.
Mezoamerika ve And Bölgesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Uygun yük hayvanlarından yoksun olan ve genellikle tekerlekli ulaşım için fazla dağlık ya da bataklık olan bölgelerde yaşayan Amerika'nın eski uygarlıkları tekerlekli ulaşımı ya da hayvan gücüyle ilişkili mekaniği geliştirmemiştir. Bununla birlikte, yer üstü ve yer altı su kemerleri, depreme dayanıklı duvarlar, yapay göller, bentler, 'çeşmeler', basınçlı su,[25] yollar ve karmaşık teraslama gibi ileri mühendislik ürünleri üretmişlerdir. Aynı şekilde altın işleme de Peru'da erken dönemlerde (MÖ 2000) başlamış[26] ve zamanla bakır, kalay, kurşun ve bronz kullanılmıştır.[27] Metalürji Orta Çağ'a kadar Mezoamerika'ya yayılmamış olsa da burada ve And Dağları'nda sofistike alaşımlar ve yaldızlama için kullanılmıştır. Amerikan yerlileri doğal maddelerin kimyasal özelliklerine ya da faydalarına dair karmaşık bir anlayış geliştirmiş, bunun sonucunda dünyanın ilk tıbbi ilaçlarının ve yenilebilir mahsullerinin büyük bir kısmı, birçok önemli yapıştırıcı, boya, lif, sıva ve diğer faydalı maddeler bu uygarlıkların ürünü olmuştur.[kaynak belirtilmeli] Belki de Mezoamerika'nın en iyi bilinen icadı, lastik bantlar, lastik bağlar, toplar, şırıngalar, 'yağmurluklar', botlar ve kaplar ve şişeler üzerinde su geçirmez yalıtım oluşturmak için kullanılan kauçuktur.
Helenistik Akdeniz
[değiştir | kaynağı değiştir]Akdeniz tarihinin Helenistik dönemi, MÖ 4. yüzyılda Büyük İskender'in seferleri ile başlamış ve Balkanlar, Levant ve Mısır da dahil olmak üzere Doğu Akdeniz bölgesinde Yunan ve Yakın Doğu kültürlerinin bir sentezini temsil eden Helenistik uygarlığın ortaya çıkmasına yol açmıştır.[28] Entelektüel merkezi Ptolemaik Mısır ve ortak dili Yunanca olan Helenistik uygarlık, Yunan, Mısırlı, Yahudi, Fars ve Fenikeli Yunanca yazan bilginleri ve mühendisleri içeriyordu.[29]
Helenistik teknoloji, MÖ 4. yüzyıldan Roma dönemine kadar önemli ilerlemeler kaydetmiştir. Eski Yunanlılara atfedilen bazı icatlar şunlardır: bronz döküm teknikleri, su orgu (hydraulis) ve burulmalı kuşatma motoru. Bu icatların çoğu Helenistik dönemin sonlarında, genellikle savaşta silah ve taktik geliştirme ihtiyacından esinlenerek ortaya çıkmıştır.
Doğu Akdeniz'in Helenistik mühendisleri bir dizi icattan ve mevcut teknolojide yapılan iyileştirmelerden sorumluydu. Arşimet birçok makine icat etmiştir. Helenistik mühendisler genellikle bilimsel araştırmaları yeni teknolojilerin geliştirilmesiyle birleştirmişlerdir. Helenistik mühendisler tarafından icat edilen teknolojiler arasında balista, pistonlu pompa ve Antikythera mekanizması gibi ilkel analog bilgisayarlar bulunmaktadır. Helenistik mimarlar kubbeler inşa etmiş ve Altın oran ile geometri ve mimari arasındaki ilişkiyi ilk keşfedenler olmuşlardır.
Diğer Helenistik yenilikler arasında burulmalı mancınıklar, pnömatik mancınıklar, tatar yayları, rutwayler, orglar, klavye mekanizması, diferansiyel dişliler, duşlar, kuru havuzlar, dalış çanları, kilometre sayacı ve usturlaplar bulunmaktadır. Mimaride Helenistik mühendisler Pharos gibi anıtsal deniz fenerleri inşa etmiş ve merkezi ısıtma sistemleri tasarlamışlardır. Eupalinos Tüneli her iki ucundan bilimsel bir yaklaşımla kazılmış en eski tüneldir.
Otomatik kapılar gibi otomatlar ve diğer dahiyane cihazlar Ctesibius ve Bizanslı Philo gibi Helenistik mühendisler tarafından inşa edilmiştir. Yunan teknolojik incelemeleri daha sonraki Bizans, Arap ve Latin bilginleri tarafından titizlikle incelenmiş ve geliştirilmiş ve bu uygarlıklarda daha ileri teknolojik ilerlemeler için bazı temeller sağlamıştır.
Roma İmparatorluğu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Roma İmparatorluğu, MÖ 1. yüzyıl ile MS 1. yüzyıl arasında İtalya'dan tüm Akdeniz bölgesi boyunca genişledi. İtalya dışındaki en gelişmiş ve ekonomik olarak en üretken eyaletleri Balkanlar, Küçük Asya, Mısır ve Levant'taki Doğu Roma eyaletleriydi, özellikle Roma Mısırı, İtalya dışındaki en zengin Roma eyaletiydi.[30][31]
Roma teknolojisi, Roma medeniyetini desteklemiş ve Roma ticaretinin ve Roma ordusunun yaklaşık bin yıl boyunca genişlemesini mümkün kılmıştır. Roma İmparatorluğu kendi dönemine göre ileri bir teknolojiye sahipti. Avrupa'daki Roma teknolojisinin bir kısmı Geç Antik Çağ ve Erken Orta Çağ'ın çalkantılı dönemlerinde kaybolmuş olabilir. İnşaat mühendisliği, inşaat malzemeleri, ulaşım teknolojisi ve mekanik orak makinesi gibi bazı icatlar gibi birçok farklı alanda Roma teknolojik başarıları 19. yüzyıla kadar eşsiz kalmıştır. Romalılar yoğun ve sofistike bir tarım geliştirmiş, mevcut demir işleme teknolojisini genişletmiş, bireysel mülkiyet sağlayan Roma kanunları yaratmış, ileri taş işçiliği teknolojisi, gelişmiş Roma yol yapımı (sadece 19. yüzyılda aşılmıştır), askeri mühendislik, inşaat mühendisliği, iplik eğirme ve dokuma ve Roma ekonomisinin birçok sektöründe verimliliği artırmaya yardımcı olan Galik orak makinesi gibi birkaç farklı makine geliştirmiştir. Ayrıca büyük ölçekte su kemerleri inşa ederek su gücünü geliştirmişler, suyu sadece içme suyu olarak değil aynı zamanda sulama, su değirmenlerine güç sağlamak ve madencilikte de kullanmışlardır. Drenaj çarklarını, derin yeraltı madenlerinde yaygın olarak kullandılar, bu cihazlardan biri de ters aşmalı su çarkı idi. Metal cevheri aramak için hidrolik madencilik yöntemlerini uygulayan ve hushing olarak bilinen bir yöntem[a] kullanarak bu cevherleri bulduklarında topraktan çıkaran ilk kişilerdir.
Romalı mühendisler, İmparatorlukları boyunca çok büyük ölçekte zafer kemerleri, amfitiyatrolar, su kemerleri, halk hamamları, gerçek kemer köprüler, limanlar, barajlar, tonozlar ve kubbeler inşa etmişlerdir. Önemli Roma buluşları arasında kitap (Kodeks), cam üfleme ve beton sayılabilir. Roma'nın volkanik bir yarımada üzerinde bulunması ve uygun kristal taneleri içeren kuma sahip olması nedeniyle, Romalıların formüle ettiği beton özellikle dayanıklıydı. Bazı binaları günümüze kadar 2000 yıl dayanmıştır. Roma toplumu ayrıca Yunanistan'dan tamburlu ve yaylı kapı kilidi tasarımını da devralmıştı. Yunanistan'dan Roma'ya taşınan diğer pek çok yenilik ve kültür unsuru gibi, her birinin nereden geldiği arasındaki çizgiler de zaman içinde çarpıtılmıştır. Bu mekanizmalar o dönem için son derece sofistike ve karmaşıktı.[32]
Roma medeniyeti, modern öncesi standartlara göre oldukça kentleşmişti. Roma İmparatorluğu'nun birçok kentinde 100.000'den fazla kişi yaşıyordu ve başkent Roma antik çağın en büyük metropolüydü. Roma kent yaşamının özellikleri arasında insulae adı verilen çok katlı apartmanlar, sokak kaldırımları, umumi sifonlu tuvaletler, cam pencereler ve yerden ve duvardan ısıtma bulunuyordu. Romalılar hidroliği anlamış ve medeniyetlerinin alamet-i farikası olan çeşme ve su yapıları, özellikle de aqueduct inşa etmişlerdir. Güney Fransa'daki Barbegal'de bulunan ve Roma'daki Janiculum'da olduğundan şüphelenilen dizi gibi bazen seri halinde su değirmeni inşa ederek su gücünden yararlandılar. Bazı Roma hamamları günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Romalılar, Orta Çağ'da kaybolmuş gibi görünen ve ancak 19. ve 20. yüzyıllarda tamamen yeniden keşfedilen birçok teknoloji geliştirmiştir. Ayrıca, özellikle Yaşlı Pliny, Frontinus ve Vitruvius olmak üzere, başarılarını anlatan metinler de bırakmışlardır.
Daha az bilinen diğer Roma yenilikleri arasında çimento, tekne değirmenleri, kemer baraj ve muhtemelen gelgit değirmeni bulunmaktadır.
Roma Mısır'ında, İskenderiyeli Heron temel bir buhar gücü cihazı olan aeolipili icat etmiş ve mekanik ve pnömatik sistemler hakkında bilgi sahibi olduğunu göstermiştir. Aynı zamanda rüzgâr gücü ile çalışan mekanik bir cihaz olan rüzgâr çarkını ilk deneyen kişidir. Ayrıca bir otomat da tanımlamıştır. Ancak, icatları pratik makinelerden ziyade öncelikle oyuncaktı.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ mineral damarını ortaya çıkarmak veya cevher yıkamak için su fışkırtma
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Clare, I. S. (1906). Library of universal history: containing a record of the human race from the earliest historical period to the present time; embracing a general survey of the progress of mankind in national and social life, civil government, religion, literature, science and art. New York: Union Book. Page 1519 (cf., Ancient history, as we have already seen, ended with the fall of the Western Roman Empire; [...])
- ^ United Center for Research and Training in History. (1973). Bulgarian historical review. Sofia: Pub. House of the Bulgarian Academy of Sciences. Page 43. (cf. ... in the history of Western Europe, which marks both the end of ancient history and the beginning of the Middle Ages, is the fall of the Western Empire.)
- ^ Robinson, C. A. (1951). Ancient history from prehistoric times to the death of Justinian. New York: Macmillan.
- ^ Breasted, J. H. (1916). Ancient times, a history of the early world: an introduction to the study of ancient history and the career of early man. Boston: Ginn and Company.
- ^ Myers, P. V. N. (1916). Ancient history. New York [etc.]: Ginn and company.
- ^ Moorey, Peter Roger Stuart (1999). Ancient Mesopotamian Materials and Industries: The Archaeological Evidence. Eisenbrauns. ISBN 9781575060422.
- ^ D.T. Potts (2012). A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East. s. 285.
- ^ Attema, P. A. J.; Los-Weijns, Ma; Pers, N. D. Maring-Van der (December 2006). "Bronocice, Flintbek, Uruk, JEbel Aruda and Arslantepe: The Earliest Evidence Of Wheeled Vehicles In Europe And The Near East". Palaeohistoria. University of Groningen. 47/48: 10-28 (11).
- ^ Paipetis, S. A.; Ceccarelli, Marco (2010). The Genius of Archimedes – 23 Centuries of Influence on Mathematics, Science and Engineering: Proceedings of an International Conference held at Syracuse, Italy, June 8-10, 2010. Springer Science & Business Media. s. 416. ISBN 9789048190911.
- ^ Faiella, Graham (2006). The Technology of Mesopotamia. The Rosen Publishing Group. s. 27. ISBN 9781404205604.
- ^ a b Moorey, Peter Roger Stuart (1999). Ancient Mesopotamian Materials and Industries: The Archaeological Evidence
. Eisenbrauns. s. 4. ISBN 9781575060422.
- ^ Woods, Michael; Mary B. Woods (2000). Ancient Machines: From Wedges to Waterwheels. ABD: Twenty-First Century Books. s. 58. ISBN 0-8225-2994-7.
- ^ Stephanie Dalley and John Peter Oleson (January 2003). "Sennacherib, Archimedes, and the Water Screw: The Context of Invention in the Ancient World", Technology and Culture 44 (1).
- ^ Oleson, John Peter (2000). "Water-Lifting". Wikander, Örjan (Ed.). Handbook of Ancient Water Technology. Technology and Change in History. 2. Leiden: Brill. ss. 217-302 (242-251). ISBN 90-04-11123-9.
- ^ Robert Alan Chadwick, First Civilization: Ancient Mesopotamia and Ancient Egypt (2) (London: Equinox Publishing Ltd, 2005), 119.
- ^ T. Jacobsen & S. Lloyd, Sennacherib's Aqueduct at Jerwan, Chicago University Press, (1935)
- ^ Wood, Michael (2000). Ancient Machines: From Grunts to Graffiti. Minneapolis, MN: Runestone Press. ss. 35, 36. ISBN 0-8225-2996-3.
- ^ Jerzy Trzciñski, Malgorzata Zaremba, Sawomir Rzepka, Fabian Welc, and Tomasz Szczepañski. “Preliminary Report on Engineering Properties and Environmental Resistance of Ancient Mud Bricks from Tell El-retaba Archaeological Site in the Nile Delta,” Studia Quarternaria 33, no. 1 (2016): 55.
- ^ a b c d Stewart, Bobby Alton; Terry A. Howell (2003). Encyclopedia of water science. ABD: CRC Press. s. 759. ISBN 0-8247-0948-9.
- ^ "Screw". Encyclopædia Britannica online. The Encyclopaedia Britannica Co. 2011. 30 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2011.
- ^ Teresi, Dick (2002). Lost Discoveries: The Ancient Roots of Modern Science—from the Babylonians to the Maya. New York: Simon & Schuster. ss. 351-352. ISBN 0-684-83718-8.
- ^ Ward English, Paul (21 Haziran 1968). "The Origin and Spread of Qanats in the Old World". Proceedings of the American Philosophical Society. JSTOR. 112 (3): 170-181. JSTOR 986162.
- ^ Terry S. Reynolds, Stronger than a Hundred Men: A History of the Vertical Water Wheel, JHU Press, 2002 0-8018-7248-0, p. 14
- ^ Selin, Helaine (2013). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Westen Cultures. Springer Science & Business Media. s. 282. ISBN 9789401714167. 24 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2024.
- ^ A’ndrea Messer (8 Şubat 2011). "Maya plumbing, first pressurized water feature found in New World". Penn State News. 8 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2015.
- ^ K. Kris Hirst. "A Walking Tour of Machu Picchu, Peru". 12 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2015.
- ^ Lechtman, Heather (1985). "The Significance of Metals in Pre-Columbian Andean Culture". Bulletin of the American Academy of Arts and Sciences. 38 (5): 9-37 – JSTOR vasıtasıyla.
- ^ Green, Peter. Alexander to Actium: The Historical Evolution of the Hellenistic Age. Berkeley: University of California Press, 1990.
- ^ George G. Joseph (2000). The Crest of the Peacock, p. 7-8. Princeton University Press. 0-691-00659-8.
- ^ Maddison, Angus (2007), Contours of the World Economy, 1–2030 AD: Essays in Macro-Economic History, p. 55, table 1.14, Oxford University Press, 978-0-19-922721-1
- ^ Hero (1899). "Pneumatika, Book ΙΙ, Chapter XI". Herons von Alexandria Druckwerke und Automatentheater (Yunanca ve Almanca). Wilhelm Schmidt (translator). Leipzig: B.G. Teubner. ss. 228-232.
- ^ Naif A. Haddad, "Critical Review, Assessment and Investigation of Ancient Technology Evolution of Door Locking Mechanisms in S.E. Mediterranean," Mediterranean Archaeology & Archaeometry 16, no. 1: 43-74.
Konuyla ilgili okumalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Forbes, R. J. (1964). Studies in ancient technology. Leiden: E.J. Brill.
- Brown, M. (1966). On the theory and measurement of technological change. Cambridge: Cambridge U.P.
- American Ceramic Society, Kingery, W. D., & Lense, E. (1985). Ancient technology to modern science. Ceramics and civilization, v. 1. Columbus, Ohio: American Ceramic Society.
- National Geographic Society (U.S.). (1986). Builders of the ancient world: marvels of engineering. Washington, D.C.: The Society.
- Hodges, H. (1992). Technology in the ancient world. New York: Barnes & Noble.
- James, P., & Thorpe, N. (1995). Ancient inventions. New York: Ballantine Books.
- Orjan Wikander (1999), Handbook of Ancient Water Technology (Technology and Change in History), Brill Academic Publishers, 9789004111233
- Childress, D. H. (2000). Technology of the gods: the incredible sciences of the ancients. Kempton, Ill: Adventures Unlimited Press.
- Landels, J. G. (2000). Engineering in the ancient world. Berkeley: University of California Press.
- Krebs, R. E., & Krebs, C. A. (2004). Groundbreaking scientific experiments, inventions, and discoveries of the ancient world. Groundbreaking scientific experiments, inventions, and discoveries through the ages. Westport, Conn: Greenwood Press.
- Humphrey, J. W. (2006). Ancient technology. Greenwood guides to historic events of the ancient world. Westport, Conn: Greenwood Press.
- Rojcewicz, R. (2006). The gods and technology: a reading of Heidegger. SUNY series in theology and continental thought. Albany: State University of New York Press.
- David Deming (2010), Science and Technology in World History, Vol. 1: The Ancient World and Classical Civilization, McFarland, 9780786439324
- Michael Woods & Mary B. Woods, (2011), Ancient Computing Technology: From Abacuses to Water Clocks (Technology in Ancient Cultures), Twenty-First Century Books (CT), 9780761365280
- Ian Shaw (2012), Ancient Egyptian Technology and Innovation, Bristol Classical Press, 9780715631188
- Georgia L. Irby (ed.) (2016), A Companion to Science, Technology, and Medicine in Ancient Greece and Rome, Wiley / Blackwell, 978-1-118-37267-8
- Cesare Rossi & Flavio Russo (2017), Ancient Engineers' Inventions. History of Mechanism and Machine Science, Vol. 33, Springer.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Ancient technology ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
