Литва: юрамалар арасында аерма

{{{Татарча исем}}}
Lietuvos Respublika
Байрак	Илтамга
	Һимн: «Tautiška giesmė»
Рәсми тел	литва теле
Башкала	Вилнүс
Идарә итү формасы	Парламент җөмһүрияте
Президент; Премьер-министр	Далә Грибаускайте; Альгирдас Буткәвичүс
Мәйдан; • Барлыгы	; 65 301 км²
Халык саны; • Бәя (2015); • Җанисәп (2011); • Халык тыгызлыгы	; ▼ 2 919 306; 3 054 000 кеше;
ТЭП (САМП); • Барлыгы (2011); • Кеше башына	; (86)
ТЭП (номинал); • Барлыгы (2011); • Кеше башына	; 43,171 млрд. $;
КПҮИ (2014)	0,834
Акча берәмлеге	евро
Интернет-домен	.lt, .eu
ISO коды	LT
ХОК коды	LTU
Телефон коды	+370
Сәгать кушаклары	UTC+02:00 һәм UTC+03:00
Җини коэффициенты	35,3
Балигъ булу яше	18 яшь

Тарихны интерактив карап чыгу

← Алдагы төзәтмә Киләсе төзәтмә →

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

КүрсәтмәлеВики-текст

Кертелгән

13 дек 2015, 19:02 юрамасы

Литва́ (литв. Lietuva), рәсми атамасы — Литва́ Җөмһүрияте (литв. Lietuvos Respublika) — Аурупада, Балтыйк диңгезенең көнчыгыш ярында урнашкан дәүләт. Төньякта Латвия, көнчыгышта Белорусия, көньяк-көнбатышта Польша һәм Русия илләре белән чиктәш. Башкаласы — Вильнюс каласы.

Аурупа берлегенә һәм НАТОга керә.

География

Чиктәшлек

Як	Ил
Төньяк	Латвия
Көньяк-көнчыгыш	Белорусия
Көньяк-көнбатыш	Русия (Калининград өлкәсе)
Көньяк-көнчыгыш	Польша

Көнчыгышта Балтыйк диңгезе белән юыла.

Кырый нокталар

төньякта — Биржай районыныда, 56°27' т. к.
көньякта — Варена районында, 53°54' т. к.
көнбатышта — Нида бистәсе янында, 20°56' кч. о.
көнчыгышта — Игналина районында, 26°51' кч. о.

Литва Көнчыгыш Аурупа тигезлегендә, Балтыйк диңгезенең көньяк-көнчыгыш яр буенда Нәмунас (Неман) елгасының урта һәм түбән агымы бассейнында урнашкан. Җир өсте түбәнлек вә калкулыклардан гыйбарәт. Мәркәзендә Урта Литва түбәнлеге урнашкан. Көньяк һәм көнчыгышта Балтыйк тезмәсе уза, Литва территориясендә ул өч калуклыкка бүленә: Аукштайт, Дзук һәм Судува. Литвада нефть, избисташ, доломит, пыяла комнары, гил, торф, бур, гипс, гәрәбә ва шифа чыганаклар (Друскининкай, Паланга, Бирштонас, Ликенай) бар. Чыганаклар әтрафында курортлар бар ителгән.

Литвада диңгез климаты континенталь климаты белән алмашынып тора. Континентальлек көнбатыштан көнчыгышка арта бара. Гыйнварның уртача температурасы -3°…-6°. Июльнең уртача температурасы 16,5°…17,6°. Уртача еллык явымнар саны 750 мм. Елгалар Балтыйк диңгезе бассейнына карыйлар.

Иң эре елгасы — Нәмунас. Өч меңгә якын күл бар, иң зурысы — Дрисвяты. Туфраклары көлсу, кәсле-көлсу, көлсу-сазлык, кәсле-карбонатлы, сазлык, кәсле-наратлык, аллювиаль туфраклар.

Литва территориясенең 25% (1,6 млн. га) урман. Шуларның 65%ы ылыслы, 35%ы яфраклы. Территориясенең 17%ы болыннар вә көтүлекләр; 7% ка якыны сазлыклар.

Хайванат дөньясында имезүчеләрдән үр куяны, төлке, бүре, поши, болан, дуңгыз, чәшке, селәүсен, кеш, сусар, кама, кондыз һ.б яшиләр. Елгаларда һәм күлләрдә балык күп (корбан балыгы, чуртан, алабуга, чабак, алабалык, еланбалык, керкә һ.б.).

Тарих

«Литва» исеме беренче тапкыр 1009 елда телгә алына.

1537 елны Бөек Мәскәү кенәзлеге Литвага Гомель белән Любечны биргән.

Бөек Литва кенәзлеге

Төп мәкалә: Бөек Литва кенәзлеге

1240 елда Бөек Литва кенәзлеге барлыкка килә. 13 гасырда алман алпарлары Литвага баскынчыл яуларын башлый. 200 ел дәвамында Литва белән алманнар арасында хәрби бәрелешләр булып торды. 1236 елда алман алпарлары Сауле янында җиңелүгә очрый. 1260 елда Литва көчләре алман алпарлары өстеннән Дурбе күле янында булып үткән сугышта җиңү яулап, Ливон һәм Тевтон орденнарының баскынчыл яуларын вакытлыча туктатырга мәҗбүр итте. 13 гасыр уртасында урыс җирләрендә булган фиядәл таркаулыгыннан файдаланып, Литва кенәзләре белорус, украин, урыс җирләрен кушып ала. Гедимин, Ольгерд һәм Кейстут кенәзләре дәверендә Бөек Литва кенәзлеге шактый киңәйгән. 14 гасыр уртасында Минск, Көнчыгыш Волын, Подолье, Киев Литвага кушыла. Кенәз Витовт Днепр вә Днестр арасындагы җирләрен кушып ала һәм кенәзлек Кара диңгезгә диңгезгә чыгу юлына ия була.

Литва Көнчыгыш Аурупада иң эре дәүләткә әйләнгән. 1340—1410 елларда Тевтон ва Ливон орденнары янә һөҗүмгә күчте, Стерва елгасы (1348) һәм Каунас (1362) янында эре бәрелешләр була. 1401—09 елларда алпарларга каршы жемайтлар быш күтәрә. Эчке һәм тышкы көрәш шартларында Литва Пүлшә белән Крево униясен төзи (1386). 1410 елның 15 июльдә Литва һәм Пүлшә гаскәрләре Грүнвалд сугышында (1410) Тевтон ордены өстеннән җиңү яулый. 1435 елда Свента янында җиңелүгә очраган Ливон ордены да үз баскынчыл яуларын туктата.

Речпосполита

Пүлшә-Литва Берлеге (Rzeczpospolita, Речпосполита) 1569 елда төзелгән. Литва үз гаскәрен, валютасын һәм кануннарны саклап калган. Әмма әкренләп поляклаштыру Литва хәятенең һәр тарафына — сәясәткә, милли телгә һәм милли кемлегенә тәэсир күрсәткән. 1573 елдан башлап Речпосполита кыйралы аксөякләр тарафыннан сайлана башланган.

Төньяк сугышлары (1655-1661) дәвамында Литва территориясе швед гаскәре тарфыннан вәйран ителгән. Тулысынча торгызылырга өлгермәгән Литва Бөек Төньяк сугышы (1700-1721) вакытында янә вәйран ителгән: сугыш, чума һәм ачлыктан халкының 40% өлеше һәлак булган. Эчке сәясәттә чит дәүләтләрнең (аеруча Русиянең) тәэсире көчәя барган. Сеймда киң кулланылган принцибы (һәр депутат вето салып бәхәсне туктатырга хоукулы булган) нинди дә булса ислах үткәрүгә мөмкинлек бирмәгән. Нәтиҗәдә, Речпосполита дәүләте 1772, 1792, һәм 1795 елларда Русия, Австрия һәм Пруссия арасында бүленгән.

Русия империясе

Хәзерге Литваның шактый зур өлеше Русия империясе тәркибенә кергән. 1831 һәм 1863 елларда булып үткән күтәрелешләрдән патша хакимияте урыслаштыру сәясәтен тормышка ашыра башлаган: литва матбугаты тыелган, мәдәни һәм белем бирү оешмалары яптырылган, литва теле кирилл язуына күчерелгән.^[8] Ләкин китап ташучылар хәрәкәте (Пруссиядә латыйн хәрефләре белән басылган литва китапларын контрабандалау белән шөгыльләнүчеләр) һәм яшерен өй мәктәпләренең киң таралганлыгы сәбәпле бу сәясәт уңышсызлыкка очраган.

ХХ гасыр

Беренче бөтендөнья сугышы елларда Литва территориясе хәрби хәрәкәтләр мәйданына әверелгән. 1915 елның көзендә Литва территориясен Алмания гаскәрләре басып алганнар. 1918 елның 16 февральдә Литва дәүләтенең мөстәкыйльлеге игълан ителгән. 1918 елның декабрьдә Литваның зур өлешендә шура (совет) хакимияте урнаштырылды һәм 1919 елның февралендә Литва-Белоруссия шура җөмһүрияте игълан ителде. 1919 елның августта алман гаскәрләрнең һөҗүменнән соң Кызыл Гаскәр бүленмәләре Литвадан чыгып китәргә мәҗбүр булганнар.

1920 елда Литва белән РСФСР арасында имзаланган шартнамә буенча шура хөкүмәте Литваның мөстәкыйльлеген таныган. 1940 елның июньдә Литва территориясенә шура гаскәрләре кертелгәннәр. 1940 елның июльдә Халык Сеймына сайлаулар үттеләр, 1940 елның 21 июльдә Литвада шура җөмһүрияте игълан ителгән. 1941 елда Литваны алман-фашист гаскәрләре басып алды, 1944 елның июль —1945 елның гыйнварда шура армиясе тарафыннан азат ителгән. 1990 елның 11 мартта җөмһүриятнең Югары Шурасы Литва дәүләтен яңадан торгызу хакындагы хөҗҗәтне кабул итте һәм дәүләт Литва Җөмһүрияте дип атала башлаган. 1990 елның майда Литва Югары Шурасы Литваның дәүләт мөстәкыйльлеге хакындагы декларацияне кабул итте. Литва — 1991 елдан БМО, 2004 елдан — Аурупа берлеге һәм НАТО әгъзасы.

Административ бүленеше

Литва территориясе 10 өязенә бүленә. Өязләр, үз чиратта, районнарга, шәһәрләргә һәм үзидарәләргә бүленәләр; үзидарәләр һәм районнар старосталыкларга бүленәләр.

Клайпеда өязе
Телшәй өязе
Шәуләй өязе
Паневежис өязе
Таураге өязе
Каунас өязе
Утәна өязе
Мариямполе өязе
Вилнүс өязе
Алитус өязе

Халык

Торак пунктлар

Моны да карагыз: Төрле телләрдә Литва топонимлары, Литва шәһәрләре исемлеге

Татарлар

Татарлар анда этник чыгышы, тарихы, традицияләре төрле булган 2 төркемгә бүленә. Беренче төркем, ягъни Литва татарлары, Алтын Урдадан, соңрак Олы һәм Кече Нугай Урдаларыннан, Кырым ханлыгыннан 14 йөз ахырында — 15 йөздә Бөек Литва кенәзлеге җирләренә күчеп килгән төрки мөселманнардан гыйбарәт. Хезмәтләре өчен (күбесенчә хәрбиләр) Литва кенәзлегеннән аларга җир бүлеп бирелә, һәм татарлар Польша-Литва шляхталарына (дворяннарына) тиңләштерелә. 16–17 йөзләрдә бу төркем вәкилләре туган телләрен онытып бетерәләр диярлек, ләкин ислам динен саклап калалар. Литва татарлары Вилнүс, Алитус, Каунас, Тракай һ.б. шәһәрләрдә — таралып, Вилнүс районының Немежис һәм Кәтурәсдәшимт Тоторю (Кырык Татар) авылларында, Алитус районының Райжәй авылында һәм Бутримонис бистәсендә тупланып яшиләр. Литва татарларының икенче төркеме — Икенче бөтендөнья сугышыннан соң, Литвадагы төзелеш һәм сәнәгать объектларына (Игналин АЭСы һ.б.) хезмәт күрсәтү өчен, нигездә, Совет Армиясе хәрби хезмәткәрләре, инженер-техник белгечләр һәм ССРБның төрле районнарыннан (күбесенчә Идел-Урал төбәгеннән) күчеп килүчеләр исәбенә формалаша. Алар бөтен ил буйлап, башлыча, зур шәһәрләргә тарала. Иң яхшы эшләүче җәмгыять Висагинас (элеккеге Снечкус) шәһәрендә урнашкан.

Дәүләт төзелеше

Литва — мөстәкыйль демократик җөмһүрият. Гамәлдәге конституция 1992 елда кабул ителгән. Дәүләт башлыгы — президент. Ул гомуми гомуми тигез һәм турыдан-туры сайлау хокукы нигезндә яшерен тавыш бирү юлы белән 5 елга сайлана. Канун чыгаручы органы — сейм (бер пулатлы парламент). Башкарма хакимиятне хөкүмәт гамәлгә ашыра.

Икътисад

Литва Балтыйк илләре арасында иң зур икътисадка ия; ул шулай ук кеше потенциалы үсеше индексы зур булган илләр рәтенә керә.

Тулаем эчке продуктта авыл хуҗалыгы 7.9%, сәнәгать 19.6%, хезмәт күрсәтү тармагы 72.5%ны тәшкил итә. 2014 елгы мәгълүматларына күрә, Литва экспорты 24.36 миллиард долларын тәшкил итә; төп партнерлар: Русия (20.0%), Латвия (10.1%), Эстония (7.6%), Пүлшә (7.5%), Алмания (7.2%), Беларус (5.2%), Бөекбритания (5.0%), Нидерландлар (4.4%), һәм башкалар.^[10] Төп экспорт таварлары — минирәл мәхсулатлар, машиналар һәм җиһазлар, транспорт җиһазлары, химикатлар, текстиль, азык-төлек, пластмассалар.

Литва экспорты 25.89 миллиард долларын тәшкил итә; төп партнелар: Русия (29.4%), Алмания (10.4%), Пүлшә (9.5%), Латвия (6.2%), Нидерландлар (5.2%).^[11] Төп импорт таварлары — минирәл мәхсулатлар, машиналар һәм җиһазлар, транспорт җиһазлары, химикатлар, текстиль һәм киемнәр, металлар.

Моны да карагыз

Искәрмәләр

Сылтамалар

Commons

Викиҗыентыкта бу тема буенча

медиафайллар тупланмасы

Литва DMOZ каталогында

[1] Population at the beginning of the february

[прессрелиз-2] Предварительные итоги переписи в официальном пресс-релизе Департамента статистики.

[IMF-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Report for Selected Countries and Subjects

[HDI-4] Human Development Report 2013. United Nations (2013). 2013-03-14 тикшерелгән.

[_caa53ee92c7a0cf0-5] 5,0 ^5,1 https://lietuva.lt/en/about_lithuania/quick_facts

[_e1264704f5769164-6] 6,0 ^6,1 https://www.bbc.com/news/world-europe-17536867

[_c69e919d6c039420-7] 7,0 ^7,1 https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI

[8] ttp://www.uic.edu/classes/lith/lith520/SUBACIUS_Luneburg_2005_10_14.pdf

[9] [1]

[10] ttps://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2050.html#lh

[11] ttps://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2061.html#lh

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

@@ Юл номеры - 91: / Юл номеры - 91: @@
 {{main|Бөек Литва кенәзлеге}}
 [[Файл:LithuanianHistory-ru.svg|left|thumb|Литва 13-16 гасырларда]]
-[[1240 ел|1240 елда]] Бөек Литва кенәзлеге барлыкка килгән. 13 гасырда алман {{Comment|алпар|рыцарь}}лары Литвага баскынчыл яуларын башланган. 200 ел дәвамында Литва белән алманнар арасында хәрби бәрелешләр буып торды. [[1236 ел|1236 елда]] алман алпарлары Сауле янында җиңелүгә очраган. [[1260 ел|1260 елда]] Литва көчләре алман алпарлары өстеннән Дурбе күле янында булып үткән сугышта җиңү яулап, Ливон һәм Тевтон орденнары баскынчыл яуларын вакытлыча туктатырга мәҗбүр булган. [[XIII гасыр|13 гасыр]] уртасында урыс җирләрендә булган фиядәл таркаулыгыннан файдаланып, Литва кенәзләре белорус, украин, урыс җирләрен кушып алган. [[Гедимин]], [[Ольгерд]] һәм Кейстут кенәзләре дәверендә Бөек Литва кенәзлеге шактый киңәйгән. [[14 гасыр]] уртасында [[Минск]], Көнчыгыш Волын, Подолье, [[Киев]] Литвага кушылган. Кенәз [[Витовт]] [[Днепр]] вә [[Днестр]] арасындагы җирләрен кушып алган һәм [[Кара диңгез|Кара диңгезгә]] чыккан.
+[[1240 ел]]да Бөек Литва кенәзлеге барлыкка килә. 13 гасырда алман {{Comment|алпар|рыцарь}}лары Литвага баскынчыл яуларын башлый. 200 ел дәвамында Литва белән алманнар арасында хәрби бәрелешләр булып торды. [[1236 ел]]да алман алпарлары Сауле янында җиңелүгә очрый. [[1260 ел]]да Литва көчләре алман алпарлары өстеннән Дурбе күле янында булып үткән сугышта җиңү яулап, Ливон һәм Тевтон орденнарының баскынчыл яуларын вакытлыча туктатырга мәҗбүр итте. [[XIII гасыр|13 гасыр]] уртасында урыс җирләрендә булган фиядәл таркаулыгыннан файдаланып, Литва кенәзләре белорус, украин, урыс җирләрен кушып ала. [[Гедимин]], [[Ольгерд]] һәм Кейстут кенәзләре дәверендә Бөек Литва кенәзлеге шактый киңәйгән. [[14 гасыр]] уртасында [[Минск]], Көнчыгыш Волын, Подолье, [[Киев]] Литвага кушыла. Кенәз [[Витовт]] [[Днепр]] вә [[Днестр]] арасындагы җирләрен кушып ала һәм кенәзлек [[Кара диңгез]]гә диңгезгә чыгу юлына ия була.
-Литва Көнчыгыш Аурупада иң эре дәүләткә әйләнгән. 1340—1410 елларда Тевтон ва Ливон орденнары янә һөҗүмгә күчте, Стерва елгасы (1348) һәм Каунас (1362) янында эре бәрелешләр булган. 1401—09 елларда алпарларга каршы жемайтлар быш күтәргән. Эчке һәм тышкы көрәш шартларында Литва Пүлшә белән Крево униясен төзгән (1386). 1410 елның 15 июльдә Литва һәм Пүлшә гаскәрләре [[Grünwald suğışı|Грүнвалд сугышында]] (1410) [[Тевтон ордены]] өстеннән җиңү яулаган. 1435 елда Свента янында җиңелүгә очраган [[Ливон ордены]] да үз баскынчыл яуларын туктаткан.
+Литва Көнчыгыш Аурупада иң эре дәүләткә әйләнгән. 1340—1410 елларда Тевтон ва Ливон орденнары янә һөҗүмгә күчте, Стерва елгасы (1348) һәм Каунас (1362) янында эре бәрелешләр була. 1401—09 елларда алпарларга каршы жемайтлар быш күтәрә. Эчке һәм тышкы көрәш шартларында Литва Пүлшә белән Крево униясен төзи (1386). 1410 елның 15 июльдә Литва һәм Пүлшә гаскәрләре [[Grünwald suğışı|Грүнвалд сугышында]] (1410) [[Тевтон ордены]] өстеннән җиңү яулый. 1435 елда Свента янында җиңелүгә очраган [[Ливон ордены]] да үз баскынчыл яуларын туктата.
 === Речпосполита ===
 Пүлшә-Литва Берлеге (Rzeczpospolita, Речпосполита) 1569 елда төзелгән. Литва үз гаскәрен, валютасын һәм кануннарны саклап калган. Әмма әкренләп поляклаштыру Литва хәятенең һәр тарафына — сәясәткә, милли телгә һәм милли кемлегенә тәэсир күрсәткән. 1573 елдан башлап Речпосполита кыйралы аксөякләр тарафыннан сайлана башланган.
-Төньяк сугышлары (1655-1661) дәвамында Литва территориясе швед гаскәре тарфыннан вәйран ителгән. Тулысынча торгызылырга өлгермәгән Литва [[Төньяк сугыш|Бөек Төньяк сугышы]] (1700-1721) вакытында янә вәйран ителгән: сугыш, чума һәм ачлыктан халкының 40% өлеше һәлак булган. Эчке сәясәттә чит дәүләтләрнең (аеруча Русиянең) тәэсире көчәя барган. Сеймда киң кулланылган [[Ru:Liberum veto|Liberum veto]] принцибы (һәр депутат вето салып бәхәсне туктатырга хоукулы булган) нинди дә булса {{Comment|ислах|реформа}} үткәрүгә мөмкинлек бирмәгән. Нәтиҗәдә, Речпосполита дәүләте 1772, 1792, һәм 1795 елларда [[Русия]], [[Австрия]] һәм [[Пруссия]] арасында бүленгән.
+Төньяк сугышлары (1655-1661) дәвамында Литва территориясе швед гаскәре тарфыннан вәйран ителгән. Тулысынча торгызылырга өлгермәгән Литва [[Төньяк сугыш|Бөек Төньяк сугышы]] (1700-1721) вакытында янә вәйран ителгән: сугыш, чума һәм ачлыктан халкының 40% өлеше һәлак булган. Эчке сәясәттә чит дәүләтләрнең (аеруча Русиянең) тәэсире көчәя барган. Сеймда киң кулланылган  принцибы (һәр депутат вето салып бәхәсне туктатырга хоукулы булган) нинди дә булса {{Comment|ислах|реформа}} үткәрүгә мөмкинлек бирмәгән. Нәтиҗәдә, Речпосполита дәүләте 1772, 1792, һәм 1795 елларда [[Русия]], [[Австрия]] һәм [[Пруссия]] арасында бүленгән.
 === Русия империясе ===
-Хәзерге Литваның шактый зур өлеше Русия империясе тәркибенә кергән. [[1831]] һәм [[1863]] елларда булып үткән күтәрелешләрдән патша хакимияте урыслаштыру сәясәтен тормышка ашыра башлаган: литва матбугаты тыелган, мәдәни һәм белем бирү оешмалары яптырылган, литва теле [[Кирилл язуы|кирилл язуына]] күчерелгән.<ref>http://www.uic.edu/classes/lith/lith520/SUBACIUS_Luneburg_2005_10_14.pdf</ref> Ләкин ''китап ташучылар'' хәрәкәте (Пруссиядә латыйн хәрефләре белән басылган литва китапларын контрабандалау белән шөгыльләнүчеләр) һәм яшерен өй мәктәпләренең киң таралганлыгы сәбәпле бу сәясәт уңышсызлыкка очраган.
+Хәзерге Литваның шактый зур өлеше Русия империясе тәркибенә кергән. [[1831]] һәм [[1863]] елларда булып үткән күтәрелешләрдән патша хакимияте урыслаштыру сәясәтен тормышка ашыра башлаган: литва матбугаты тыелган, мәдәни һәм белем бирү оешмалары яптырылган, литва теле [[кирилл язуы]]на күчерелгән.<ref>http://www.uic.edu/classes/lith/lith520/SUBACIUS_Luneburg_2005_10_14.pdf</ref> Ләкин ''китап ташучылар'' хәрәкәте (Пруссиядә латыйн хәрефләре белән басылган литва китапларын контрабандалау белән шөгыльләнүчеләр) һәм яшерен өй мәктәпләренең киң таралганлыгы сәбәпле бу сәясәт уңышсызлыкка очраган.
 === ХХ гасыр ===
@@ Юл номеры - 127: / Юл номеры - 127: @@
 === Торак пунктлар ===
 ''Моны да карагыз: '''[[:ru:Топонимы Литвы на разных языках|Төрле телләрдә Литва топонимлары]], [[Литва шәһәрләре исемлеге]]<br/>'''''
-<br clear="all">
+{{clear}}
 {| class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%"
 |-
@@ Юл номеры - 200: / Юл номеры - 200: @@
 |-
 | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | <ref>[http://db1.stat.gov.lt/statbank/selectvarval/saveselections.asp?MainTable=M3010210&PLanguage=0&TableStyle=&Buttons=&PXSId=3239&IQY=&TC=&ST=ST&rvar0=&rvar1=&rvar2=&rvar3=&rvar4=&rvar5=&rvar6=&rvar7=&rvar8=&rvar9=&rvar10=&rvar11=&rvar12=&rvar13=&rvar14=]</ref>
-|}<br clear="all"/>
+|}{{clear}}
 === Татарлар ===
-Татарлар анда этник чыгышы, тарихы, традицияләре төрле булган 2 төркемгә бүленә. Беренче төркем, ягъни Литва татарлары, [[Алтын Урда|Алтын Урдадан]], соңрак Олы һәм Кече Нугай Урдаларыннан, [[Кырым ханлыгы|Кырым ханлыгыннан]] 14 йөз ахырында — 15 йөздә [[Бөек Литва кенәзлеге]] җирләренә күчеп килгән төрки мөселманнардан гыйбарәт. Хезмәтләре өчен (күбесенчә хәрбиләр) Литва кенәзлегеннән аларга җир бүлеп бирелә, һәм татарлар Польша-Литва шляхталарына (дворяннарына) тиңләштерелә. 16–17 йөзләрдә бу төркем вәкилләре туган телләрен онытып бетерәләр диярлек, ләкин [[ислам]] динен саклап калалар. Литва татарлары [[Вилнүс]], Алитус, [[Каунас]], [[Тракай]] һ.б. шәһәрләрдә — таралып, Вилнүс районының Немежис һәм Кәтурәсдәшимт Тоторю ([[Кырык Татар]]) авылларында, Алитус районының Райжәй авылында һәм Бутримонис бистәсендә тупланып яшиләр. Литва татарларының икенче төркеме — [[Икенче бөтендөнья сугышы|Икенче бөтендөнья сугышыннан]] соң, Литвадагы төзелеш һәм сәнәгать объектларына (Игналин АЭСы һ.б.) хезмәт күрсәтү өчен, нигездә, [[Совет Армиясе]] хәрби хезмәткәрләре, инженер-техник белгечләр һәм ССРБның төрле районнарыннан (күбесенчә Идел-Урал төбәгеннән) күчеп килүчеләр исәбенә формалаша. Алар бөтен ил буйлап, башлыча, зур шәһәрләргә тарала. Иң яхшы эшләүче җәмгыять [[Висагинас]] (элеккеге Снечкус) шәһәрендә урнашкан.
+Татарлар анда этник чыгышы, тарихы, традицияләре төрле булган 2 төркемгә бүленә. Беренче төркем, ягъни Литва татарлары, [[Алтын Урда]]дан, соңрак Олы һәм Кече Нугай Урдаларыннан, [[Кырым ханлыгы]]ннан 14 йөз ахырында — 15 йөздә [[Бөек Литва кенәзлеге]] җирләренә күчеп килгән төрки мөселманнардан гыйбарәт. Хезмәтләре өчен (күбесенчә хәрбиләр) Литва кенәзлегеннән аларга җир бүлеп бирелә, һәм татарлар Польша-Литва шляхталарына (дворяннарына) тиңләштерелә. 16–17 йөзләрдә бу төркем вәкилләре туган телләрен онытып бетерәләр диярлек, ләкин [[ислам]] динен саклап калалар. Литва татарлары [[Вилнүс]], Алитус, [[Каунас]], [[Тракай]] һ.б. шәһәрләрдә — таралып, Вилнүс районының Немежис һәм Кәтурәсдәшимт Тоторю ([[Кырык Татар]]) авылларында, Алитус районының Райжәй авылында һәм Бутримонис бистәсендә тупланып яшиләр. Литва татарларының икенче төркеме — [[Икенче бөтендөнья сугышы]]ннан соң, Литвадагы төзелеш һәм сәнәгать объектларына (Игналин АЭСы һ.б.) хезмәт күрсәтү өчен, нигездә, [[Совет Армиясе]] хәрби хезмәткәрләре, инженер-техник белгечләр һәм ССРБның төрле районнарыннан (күбесенчә Идел-Урал төбәгеннән) күчеп килүчеләр исәбенә формалаша. Алар бөтен ил буйлап, башлыча, зур шәһәрләргә тарала. Иң яхшы эшләүче җәмгыять [[Висагинас]] (элеккеге Снечкус) шәһәрендә урнашкан.
 == Дәүләт төзелеше ==
@@ Юл номеры - 209: / Юл номеры - 209: @@
 == Икътисад ==
 Литва Балтыйк илләре арасында иң зур икътисадка ия; ул шулай ук [[кеше потенциалы үсеше индексы]] зур булган илләр рәтенә керә.
-[[Тулаем эчке продукт|Тулаем эчке продуктта]] авыл хуҗалыгы 7.9%, сәнәгать 19.6%, [[хезмәт күрсәтү]] тармагы 72.5%ны тәшкил итә. 2014 елгы мәгълүматларына күрә, Литва экспорты 24.36 миллиард [[Доллар|долларын]] тәшкил итә; төп партнерлар: [[Русия]] (20.0%), [[Латвия]] (10.1%), [[Эстония]] (7.6%), [[Пүлшә]] (7.5%), [[Алмания]] (7.2%), [[Беларус]] (5.2%), [[Бөекбритания]] (5.0%), [[Нидерландлар]] (4.4%), һәм башкалар.<ref>https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2050.html#lh</ref> Төп экспорт [[Тавар|таварлары]] — минирәл мәхсулатлар, машиналар һәм җиһазлар, транспорт җиһазлары, химикатлар, текстиль, азык-төлек, пластмассалар.
+[[Тулаем эчке продукт]]та авыл хуҗалыгы 7.9%, сәнәгать 19.6%, [[хезмәт күрсәтү]] тармагы 72.5%ны тәшкил итә. 2014 елгы мәгълүматларына күрә, Литва экспорты 24.36 миллиард [[доллар]]ын тәшкил итә; төп партнерлар: [[Русия]] (20.0%), [[Латвия]] (10.1%), [[Эстония]] (7.6%), [[Пүлшә]] (7.5%), [[Алмания]] (7.2%), [[Беларус]] (5.2%), [[Бөекбритания]] (5.0%), [[Нидерландлар]] (4.4%), һәм башкалар.<ref>https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2050.html#lh</ref> Төп экспорт [[тавар]]лары — минирәл мәхсулатлар, машиналар һәм җиһазлар, транспорт җиһазлары, химикатлар, текстиль, азык-төлек, пластмассалар.
 Литва экспорты 25.89 миллиард долларын тәшкил итә; төп партнелар: [[Русия]] (29.4%), [[Алмания]] (10.4%), [[Пүлшә]] (9.5%), [[Латвия]] (6.2%), [[Нидерландлар]] (5.2%).<ref>https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2061.html#lh</ref> Төп импорт таварлары — минирәл мәхсулатлар, машиналар һәм җиһазлар, транспорт җиһазлары, химикатлар, текстиль һәм киемнәр, металлар.
@@ Юл номеры - 233: / Юл номеры - 233: @@
 [[Төркем:Аурупа дәүләтләре]]
+[[ru:Liberum veto|Liberum veto]]

карау • бәхәс • edit Вилнүс Каунас Клайпеда Шәуләй	Урын	Шәһәр	Литвача исеме	Халык саны
	1	Вилнүс	Vilnius	523 050
	2	Каунас	Kaunas	311 148
	3	Клайпеда	Klaipėda	160 361
	4	Шәуләй	Šiauliai	107 875
	5	Паневежис	Panevėžys	98 612
	6	Алитус	Alytus	58 616
	7	Мариямполе	Marijampolė	40 388
	8	Мажейкәй	Mažeikiai	36 700
	9	Йонава	Jonava	30 224
	10	Утәна	Utena	28 622
	11	Кедайнәй	Kėdainiai	26 357
	12	Телшәй	Telšiai	25 271
	13	Висагинас	Visaginas	21 751
	14	Таураге	Tauragė	24 042
	15	Укмәрге	Ukmergė	23 450
	16	Плунге	Plungė	19 829
	17	Крәтинга	Kretnga	18 990
	18	Шилуте	Šilutė	17 427
	19	Радивилишкис	Radviliškis	17 005
	20	Паланга	Palanga	15 538
^[9]