Chigʻatoy ulusi sahifasining manbasini koʻrish

{{Tarixiy davlat
|nomi=Chigʻatoy ulusi
|oʻz nomi={{lang-chg|Chaģatoy ulusi}}
|holati=Imperiya
|p1=[[Moʻgʻullar davlati|Moʻgʻullar imperiyasi]]
|flag_p1=Flag of the Mongol Empire 2.svg
|tashkil_topdi=1224
|barham_topdi=1340
|s1=[[Temuriylar_imperiyasi|Temuriylar imperiyasi]]
|flag_s1=Timurid.svg
|s2=[[Moʻgʻuliston (qadimgi davlat)]]
|flag_s2=Flag_of_the_Chagatai_Khanate.svg
|bayroq=Flag_of_Chagatai_khanate.svg
|bayroq_izohi=<small>[[Katalon atlasi]]ga muvofiq ulusning taxminiy bayrogʻi</small>
|xarita=ChagataiKhanate1300.png
|izohi=XIII asrda [[Duvaxon]] davrida Chigʻatoy ulusi hududi (yashil rangda)
|poytaxti=Olmaliq (hozirgi [[Xitoy]] hududida joylashgan tarixiy shahar) [1224—1266]<br>[[Qarshi]] [1318—1326]
|tili=[[moʻgʻul tili]] (avval boshida)<ref>{{Книга|автор=|заглавие=История Казахстана и Центральной Азии|ссылка=|ответственный=|издание=|место=|издательство=Билим|год=2001|страницы=245|страниц=611|isbn=9785766724438|isbn2=}}</ref><ref>{{Книга|автор=Григорьев А. П.|заглавие=Монгольская дипломатика XIII-XV вв: чингизидские жалованные грамоты|ссылка=https://books.google.ru/books?hl=ru&id=AfYIAQAAIAAJ&dq|ответственный=|издание=|место=|издательство=Изд-во Ленинградкого университета|год=1978|страницы=12|страниц=134|isbn=|isbn2=}}</ref>, [[eski oʻzbek tili|chigʻatoy tili]], [[fors tili]]
|dini=[[Islom]], [[Shomonlik]], [[Tangrichilik]]
|valyutasi=tangalar ([[kepaki]], [[dirham]]), pul
|maydoni=3 500 000  km² (1310)<ref name="empire">Jonathan M. Adams, Thomas D. Hall and Peter Turchin (2006). "East-West Orientation of Historical Empires" (PDF). Journal of World-Systems Research (University of Connecticut). 12 (no. 2): 219–229.</ref>
|sulola=[[chingiziylar]]
|boshqaruv_shakli=[[monarxiya]]
|hukmdorlar_unvoni=
|qoʻshimcha_koʻrsatkich1=Qonun chiqaruvchi hokimiyati
|koʻrsatkich_tarkibi1=[[Qurultoy]]
|qoʻshimcha_koʻrsatkich2=Hukmdorlar unvoni
|koʻrsatkich_tarkibi2=[[xon]]
|davri=Oʻrta asrlar
|Bosqich1=Chigʻatoy ulusi tashkil topadi
|Yil1=1224-yilda
|Bosqich2=[[Chigʻatoy]]xon vafot etadi
|Yil2=1242-yilda
|Bosqich3=Chigʻatoy ulusi ikkiga boʻlinib ketadi
|Yil3=1340-yillarda
|Bosqich4=Ulusning gʻarbiy qismi barham topadi
|Yil4=1370-yilda
|Bosqich5=Ulusning sharqiy qismi barham topadi
|Yil5=1680-yillarda
|keyin=Moʻgʻuliston (qadimgi davlat)
|gacha=Moʻgʻullar davlati
|k2=Temuriylar
|k3=Yorkent xonligi
|k4=Turfon xonligi
|k5=Jungʻor xonligi
}}
'''Chigʻatoy (Jagʻatay) ulusi''' yoxud ''Chigʻatoy oʻrdasi'', ''Chigʻatoy xonligi'', ''Chigʻatoy davlati'' ({{lang-mn|Цагаадайн улс}}; {{lang-uz|Chigʻatoy ulusi}}; {{zh|察合台汗國}}; {{lang-fa|خانات جغتای}}) — [[Moʻgʻullar davlati|Moʻgʻul imperiyasi]]dan soʻng 1224-yilda [[Chingizxon]]ning ikkinchi oʻgʻli [[Chigʻatoy]]xon va uning vorislari hukmronlik qilgan yerlarni oʻz ichiga olgan [[moʻgʻullar|moʻgʻul]], keyinroq [[turklar|turklashgan]] ulus<ref name="BlackDupree2016">{{Kitob manbasi|last1=Black|first1=Cyril E.|last2=Dupree|first2=Louis|author-link2=Louis Dupree (professor)|last3=Endicott-West|first3=Elizabeth|last4=Matuszewski|first4=Daniel C.|last5=Naby|first5=Eden|author-link5=Eden Naby|last6=Waldron|first6=Arthur N.|author-link6=Arthur Waldron|title=The Modernization of Inner Asia|url=https://books.google.com/books?id=TMoYDQAAQBAJ&pg=PT57|date=1991|publisher=M.E. Sharpe|location=Armonk, N.Y.|isbn=978-1-315-48899-8|page=57}}</ref><ref name="UpshurTerry2011">{{Kitob manbasi|last1=Upshur|first1=Jiu-Hwa L.|last2=Terry|first2=Janice J.|last3=Holoka|first3=Jim|last4=Cassar|first4=George H.|last5=Goff|first5=Richard D.|title=Cengage Advantage Books: World History|url=https://books.google.com/books?id=6RgJAAAAQBAJ&pg=PA433|edition=5th|year=2011|publisher=Cengage Learning|isbn=978-1-133-38707-7|page=433}}</ref>. XIII asr oxirlarida xonlik oʻzining eng yuqori choʻqqisida [[Orol dengizi]]ning janubida [[Amudaryo]]dan to hozirgi [[Moʻgʻuliston]] va [[Xitoy]] chegarasidagi [[Oltoy togʻlari]]gacha choʻzilgan, bu taxminan tugatilgan [[Qoraxitoylar davlati]]ga toʻgʻri keladi<ref>See Barnes, Parekh and Hudson, p. 87; Barraclough, p. 127; ''Historical Maps on File'', p. 2.27; and LACMA for differing versions of the boundaries of the khanate.</ref>.

Chigʻatoy ulusidagi moʻgʻullari oʻzlarining boshqaruv tarzida asosan [[koʻchmanchilik|koʻchmanchi]] boʻlib qolishgan va XV asr oxirigacha shahar markazlarida oʻrnashmaganlar. Chigʻatoy ulusidagi moʻgʻullar [[Movarounnahr]] va [[Tarim tekisligi|Tarim havzasidagi]] shahar aholisi ustidan hukmronlik qilganlar.
[[Tasvir:Chagatai_Khanate_map_en.svg|thumbnail|XII asr oxirlarida Chigʻatoy ulusi va uning qoʻshnilari]]

== Tarixi ==
Chingizxon tirikligidayoq yerni to‘rt o‘g‘liga bo‘lib bergan. Chig‘atoyxonga qanday yer berilganligi bo‘yicha tadqiqotchilar turlicha fikr bildiradilar. Chigʻatoy yerlari va saroylari haqidagi ilk maʼlumotlar Chan Chunning esdaliklarida uchraydi. U 1222-yilda Chingizxon bilan uchrashish uchun Oʻrta Osiyoga borganini, 1223-yilda esa u bilan uchrashib, chigʻatoylar xonadonidan oʻtganini qayd etgan. Oʻsha paytda chigʻatoylar xonadoni Ili daryosining janubida joylashgan edi<ref>Бартольд В.В. Сочинения. М.: Наука, 1963. C. 460.</ref>.

Yana bir fikrga koʻra, Chigʻatoyxon tugatilgan Qoraxitoy imperiyasiga taxminan mos keladigan hududlar: [[Issiqkoʻl]], [[Ili daryosi]], [[Chu daryosi]], [[Talas]], Movarounnahr va Tarim havzasini meros qilib oladi.
[[Tasvir:Bayan-Quli Khan Mausoleum.jpg|thumbnail|[[Bayonqulixon maqbarasi]], [[Buxoro]]]]
[[Tasvir:Chagatai Khanate (1490).png|thumb|300px|right|Turfon xonligi va Yorkent xonligi (1490-yil)]]
Chigʻatoyxon oʻz xonligida toʻliq mustaqil boʻlmagan va ancha vaqt [[Qoraqurum (shahar)|Qoraqurum]]dan buyruq olgan. Koʻchmanchilik bilan shugʻullanuvchi [[moʻgʻullar]]ning oʻtroq [[aholi]]ni boshqarish tajribasi yoʻqligi bois [[Chigʻatoyxon]] oʻziga tegishli ulusni boshqarishni avval xorazmlik [[Mahmud Yalavoch|Mahmud Yalavoch]]ga, soʻngra uning oʻgʻli [[Masʼudbek]]ka (1238—1289) topshiradi. Oʻzi esa umrining oxirigacha ukasi [[Oʻqtoyxon|Oʻqtoy qoon]] [[saroy (qasr)|saroy]]ida bosh maslahatchi [[tarz]]ida faoliyat koʻrsatadi. Chigʻatoy ulusidan olinadigan [[daromad]]larning asosiy qismi Qoraqurumga joʻnatilgan. Qolgan qismini mahalliy aholidan tayinlangan oliy [[hokim]] ulus [[ehtiyojlar]]i hamda [[qoʻshin]] [[xarajatlar]]i yoʻlida sarf qilish huquqiga ega boʻlgan. Chigʻatoy ulusida ham Chingizxon barpo etgan moʻgʻullar davlatidek mehnatkash omma nafaqat moʻgʻul [[bosqoq]]lari, [[dorugʻa]]lari, balki mahalliy zodagonlar va oqsuyaklar tomonidan ham ezilgan. [[Dehqonlar]], [[hunarmand]]lar, [[kosibchilik|kosiblar]], [[chorvachilik|chorvadorlar]] ilgaridan mavjud boʻlgan soliqlardan tashqari moʻgʻullar joriy qilgan yangi soliq va oʻlponlarni toʻlashga majbur edi. Oxir oqibat Chigʻatoy ulusining [[qishloq]] va [[shahar]]larida moʻgʻullarga va yerlik zodagonlarga nisbatan noroziliklar kuchaygan, qoʻzgʻolonlar boʻlib oʻtgan. Shulardan biri 1238-yildagi [[Mahmud Torobiy qoʻzgʻoloni|Mahmud Torobiy qoʻzgʻoloni]]dir. Biroq Masʼudbek qoʻzgʻolonni bostirib, xalqni moʻgʻul qasosidan qutqardi. Chigʻatoyxon 1242-yilda vafot etadi va uning oʻrniga nabirasi Qorahuloku oʻtiradi, chunki uning otasi Mutukan 1221-yilda Bomyon qamalida oʻldirilgan. Qorahuloku mustaqil hukmronlik qilish uchun juda yosh edi, shuning uchun uning oʻrniga beva xotin Ebuskun regent sifatida hukmronlik qildi. 1246-yilda [[Guyukxon]] uning oʻrniga amakilaridan biri Yesu Munkeni tayinlaydi. Yesu Mungke hokimiyat tepasiga keldi, chunki u Guyukxonning yaqin doʻsti edi. U davlat ishlarini xotini va vaziri Behiddin Margʻinoniyga topshirgan ichkilikboz edi. 1252-yilda u [[Mangu]]qoon tomonidan taxtdan olindi va u yana Qorahulokuni taxtga oʻtkazadi<ref>Grousset, René (1970). The Empire of the Steppes: A History of Central Asia. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-1304-1. p. 328-329.</ref>. [[Mangu]]qoon va [[Botuxon]] Chigʻatoy ulusini mulk sifatida tugatib, uni [[Tulixon|Tuli]] va [[Joʻjixon|Joʻji]] vorislari oʻrtasida taqsimlashga kelishib olishgan. 1251-yil imperiya poytaxti [[Qoraqurum]]da boʻlib oʻtgan [[qurultoy]]da Mangu qoon etib saylangach, chigʻatoy xonzodalarning koʻpchiligi [[Oʻqtoyxon|Oʻktoy qoon]] avlodlari qatori qatl qilingan. Chigʻatoy ulusini Mangu qoon va Botuxon boʻlishib olganlar. Movarounnahr Botuxonga qaram boʻlib qolgan. XIII asrning 60-yillarida Chigʻatoyxonning 6-farzandi Baydarning oʻgʻli [[Algu (Chig`atoy)|Olgʻu]] (1261—1265) chigʻatoylar hokimiyatini qayta tiklashga erishadi. Olgʻu vafot etgach, uning vorislari — [[Muborakshoh]] va [[Baroqxon]] mahalliy aholi bilan yaqinroq munosabatda boʻlish maqsadida [[musulmon]]likni qabul qilganlar. [[1266]]-yil Chigʻatoy ulusi xoni qarorgohi Yettisuvdan Movarounnahrga — [[Ohangaron]]ga koʻchiriladi. Baroqxon hukmronligi vaqtida [[Xaydu (Chig`atoy)|Xaydu]] koʻrsatmasiga muvofiq [[Masʼudbek]] tomonidan [[Buxoro]] qayta tiklanadi. [[Fargʻona vodiysi]]da yangi shahar — [[Andijon]]ga asos solinadi. [[Kepakxon_ibn_Duvaxon|Kepakxon]] (1318—1326) davrida qarorgoh [[Qashqadaryo]]ga koʻchiriladi, qadimgi [[Nasaf]] yaqinida [[Qarshi]] shahri barpo etiladi. Ulus [[Eron]]dagi kabi maʼmuriy birliklar hamda soliq undiriluvchi [[tuman]]larga (Fargʻona va [[Qashqar (shahar)|Qashqar]]da — oʻrchin) taqsimlanadi, yagona pul birligi — [[kepaki]]ga oʻtiladi. Ammo moʻgʻul mulklarini birlashtirish va markazlashtirish maqsadida oʻtkazilgan maʼmuriy va moliyaviy islohotlar siyosiy tarqoqlikka barham berishga qodir emas edi.

== Ulusning barham topishi ==
1326-yil oxirida [[Tarmashirin]] Chigʻatoylar ulusi taxtiga oʻtirdi. U ulusda 1334-yilgacha hukmronlik qildi. [[Ibn Battuta]] Tarmashirin bilan [[Naxshab]] shahri yaqinida uchrashgan. Tarmashirin musulmon boʻlgan va oʻtroq turmush tarzini afzal koʻrgan va musulmonlar uni Alouddin deb atashgan. Ayrim shahzodalar uning koʻchmanchi an’analaridan mutlaqo voz kechdi deb da’vo qilib, unga qarshi isyon koʻtardilar. Qoʻzgʻolonga [[Duva-Temur_(Chigʻatoy)|Duva-Temurxon]]ning oʻgʻli [[Buzan_(Chigʻatoy)|Buzan]] boshchilik qildi, u Tarmashirinni agʻdarib, uni oʻldiradi<ref>Бартольд 1963, c. 76.</ref>.

Buzan bir necha oy hukmronlik qildi va 1334-yilda taxt [[Duvaxon]]ning nevarasi [[Djenkshi_(Chigʻatoy)|Djenkshixonga]] topshirildi. Djenkshixon buddist boʻlib, 1332-yilda Duva-Temurxon huzuriga 172 nafar rus asirlarini yuborgani uchun pul mukofoti olgan. Jenkshixon saroyi Olmaliqda boʻlib, katolik rohiblari shahar yaqinidan yer sotib olib, ibodatxona qurishgan. 1338-yilda Djenkshixonni oʻz ukasi Esan Temur taxtdan agʻdaradi. Tez orada [[Enus-Temur_(Chigʻatoy)|Enus-Temurxon]] akasining oʻlimida onasini aybladi. Shundan soʻng Chigʻatoy ulusi taxtini [[Salib yurishlari|salibchilar]]ga qarshi qirgʻinlar uyushtirgan [[Oʻqtoyxon]] avlodidan boʻlgan [[Ali-sulton_(Chigʻatoy)|Ali sulton]] egalladi. Suiqasd paytida barcha katolik rohiblari oʻldirilgan.

Ali sulton keyin Kunjigʻxonning nabirasi [[Mohammed_(Chigʻatoy)|Muhammad Poʻlodxon]] boʻlib, uning oʻrniga Yasaurning oʻgʻli [[Kazan_(Chigʻatoy)|Qozonxon]] taxtga oʻtirdi. Qozonxon 1346-yilda urush yillarida tanazzulga yuz tutgan xonlikni mustahkamlash uchun olib borilayotgan kurashlarda qozoq shahzodasi qoʻlidan oʻldirilgan. Uning vorislari hukmronlikni faqat tabiiy hol sifatida olib borgan va davlatning haqiqiy hokimiyati moʻgʻul va turkiy shahzodalar qoʻliga oʻtgan. Olimlarning hisob-kitoblariga koʻra, 1241-yildan 1370-yilda Dogʻoʻlon Temur hokimiyat tepasiga kelgunga qadar Chigʻatoy ulusida jami 25 ta xon almashgan<ref>Босворт 1971, c. 197.</ref>.

Biroq mintaqada 1346-yilda Qozonxondan soʻng oʻqtoylar sulolasi xoni Donishmanji ikki yil davomida ulusni oʻz qoʻliga oladi. Shundan soʻng 1370-yilgacha moʻgʻul va turkiy shahzodalarning qoʻgʻirchoqlari Bayonqulixon va Temurshoh 13 yil davomida birin-ketin taxtga oʻtirdilar. [[Moʻgʻuliston (qadimgi davlat)|Moʻgʻulistonda]] 1348-yilda hokimiyat tepasiga kelgan 18 yoshli [[Tugʻluq Temur]] Duvaxonning nabirasi deb eʼlon qilindi. Tugʻluq Temurning onasi Duvaxonning oʻgʻli Emilxoʻjaning xotini boʻlib, u vafot etganida ikkinchi erining uyiga borgani taxmin qilinadi<ref>Бартольд 1963, cc. 79-80.</ref>.

Ba’zi tadqiqotchilar Tugʻluq Temurni Chigʻatoy ulusi xoni deb hisoblamaydilar, chunki uning Chigʻatoy ulusi xoni boʻlgani juda shubhali. Ayrim olimlar Qozonxonni Chigʻatoy ulusining soʻnggi xoni deb hisoblaydilar. Shunday qilib, [[1370]]-yil Oʻrta Osiyoda [[Amir Temur]] saltanatining oʻrnatilishi chigʻatoylar hokimiyatiga barham berdi. Biroq bu hududda bir muddat ulus qoldiqlari hisoblanmish bir qancha koʻchmanchilar uyushmasi saqlanib qoldi.

== XIV asr chigʻatoylarning ona tili ==
Arab sayohatchisi [[Ibn Battuta]] Chigʻatoy ulusining hukmdori Kebekxon (1318-1326) haqidagi maʼlumotlarga asoslanib, uning turkiy tilda gapirgani haqida maʼlumot beradi: ''Xon (Kebekxon) hayron boʻlib: „Yaxshi“ deb aytgan''<ref>{{Книга|автор=Ибрагимов Н.|заглавие=[[Ибн Баттута]] и его путешествия по Средней Азии|ответственный=|издание=|место=Москва|издательство=Наука|год=1988|страницы=99—100|страниц=128|isbn=|isbn2=}}</ref>. Bu dalillar shuni koʻrsatadiki, Chigʻatoy ulusining chingiziylari XIV asr boshlarida turkiy tilining mahalliy [[Oʻzbek_tilining_qarluq-chigil_shevasi|qarluq shevasi]]ga oʻtishgan.

== Etnonim ==
Chingizxonning barcha oʻgʻillaridan faqat [[Chigʻatoy]]ning oʻz ismi bilan atalgan sulolasi va bu sulola asos solgan davlatga paydo boʻlgan. [[Chigʻatoylar]] orasida toʻrtta urugʻ alohida ahamiyatga ega edi: [[arlot]], [[jaloyirlar|jaloyir]], [[qavchin]] hamda [[barlos]]. Baʼzi tadqiqotchilarning fikricha, „chigʻatoy“ atamasi dastlab aynan Chigʻatoy qoʻshinini tashkil qilgan yuqorida nomlari sanab oʻtilgan moʻgʻul qabilalariga nisbatan qoʻllangan<ref>Султанов Т. И. К историографии этнополитической истории улусов Джучи и Чагатая. Золотоордынское обозрение, Т. 5, № 1, 2017. С. 74—92.</ref>. Movarounnahrda XV asrda imtiyozli harbiy imtiyozli mulklarga ega boʻlgan [[koʻchmanchilik|koʻchmanchi]] [[turkiylar|turkiy qabilalar]] ham chigʻatoylarga aloqalari boʻlmasa ham oʻzlarini chigʻatoylardan hisoblashgan<ref>[http://www.orientalstudies.ru/rus/images/pdf/journals/p_ts_1971_11_blagova.pdf Тюркск. чаҕатаj — русск. чагатай-/джагатай- (Опыт сравнительного изучения старого заимствования)]» // Тюркологический сборник 1971. Сборник памяти В. В. Радлова. М.: «Наука», Восточная литература (издательство)|Главная редакция восточной литературы, 1972. С. 167—205.</ref>.

Chigʻatoy ulusi parchalangandan keyin XIV asr oʻrtalarida ikkita alohida davlat shakllandi. Chigʻatoy atamasi faqat gʻarbiy davlat ([[Temuriylar_imperiyasi|Temur davlati]]) va uning aholisi uchun saqlanib qoldi. [[Tarixi_Rashidiy|Mirzo Haydar Dugʻlatiy]]ning yozishicha, „Yangi tashkil etilgan ikki davlat aholisi“ oʻzaro dushmanlik tufayli ular bir-birlarini har xil haqoratli nomlar bilan atashgan. Yaʼni: chigʻatoylar moʻgʻullarni ''jete'', moʻgʻullar esa chigʻatoylarni ''qoraunaslar'' deb atashgan»<ref>{{Книга|ссылка=http://library.wksu.kz/dmdocuments/Материалы%20по%20истории%20Казахского%20ханства,.pdf|автор=Ибрагимов С. К.|заглавие=Материалы по истории казахских ханств XV—XVIII веков: (Извлечения из перс. и тюрк. сочинений)|ответственный=|год=1969|издание=|место=Алма-Ата|издательство=Наука|страницы=[https://books.google.com/books?id=dIAGAwAAQBAJ&pg=PA216&lpg=PA216 216]|страниц=648|isbn=}}{{Oʻlikhavola|date=dekabr 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>.

1405-yilda [[Amir_Temur|Amir Temur]] vafotidan keyin mamlakatdagi siyosiy vaziyat keskin oʻzgardi. [[Sohibqiron]] davrida «chigʻatoy» atamasi butun mamlakat aholisiga emas, faqat harbiy sinfga tegishli aholiga nisbatan qoʻllangan boʻlsa, XV asrda u kengroq maʼnoga ega boʻldi: Movarounnahrning turkiy aholisining bir qismi, shu jumladan ilgari koʻchib kelgan qabilalar (masalan, [[qarluqlar]]), chigʻatoylar deb nomlana boshlagan<ref>Народы Средней Азии и Казахстана, М.,1962, с.171.</ref>. [[Temuriylar]] elitasi vakillari, [[Alisher Navoiy]], [[Zahiriddin Muhammad Bobur]] oʻzlarini turk, Bobur esa [[Andijon]] aholisini turklar deb hisoblashgan. U oʻz xotiralarida shunday yozgan edi: «Andijon aholisining hammasi turk; shaharda va bozorda [[turkiy til]]ini bilmagan odam yoʻq. Odamlarning nutqi adabiy nutqqa oʻxshaydi»<ref>[[Boburnoma|Бабур-наме]]. Перевод М.Салье. Ташкент. Главная редакция энциклопедий. 1992. с.30-31</ref>.

Keyinchalik, Temuriylarning [[Muhammad Shayboniy]] bilan kurashi davrida, Movarounnahr aholisi, baʼzi manbalarda, yangi kelgan [[Dashti_Qipchoq_oʻzbeklari|oʻzbeklardan]] farqli oʻlaroq, „chigʻatoy xalqi“ (''chigʻatoy eli'') deb atalgan<ref>Трепавлов В. В. ''[http://goldhorde.ru/wp-content/uploads/2019/07/%D0%97%D0%9E-2-2019-351-371.pdf Шибаны: несостоявшийся этноним]''. Золотоордынское обозрение, Т. 7, № 2, 2019. С. 351—371.</ref>. Etnografik maʼlumotlarga koʻra, mintaqa aholisining bir qismi XX asr boshlarida ham „chigʻatoy“ nomini qatʼiy saqlagan.

[[Tasvir:Chagadai.jpg|thumb|700px|center|Chagʻatoy ulusi xonlari nasabnomasi]]
[[Oʻzbeklar]] bilan bir qatorda [[Oʻzbekiston]]ning janubi-sharqi hamda [[Tojikiston]] janubida „chigʻatoy tojiklari“ ham boʻlgan. 1924-1925-yillarda ularning soni 63,500 ming nafarni tashkil etgan. Chigʻatoy tojiklari ''xarduriylar'' bilan birgalikda [[tojiklar]]ning etnografik guruhlaridan biri boʻlib, o'ziga xosliklarini saqlab kelishgan. Garchi Chigʻatoyxon moʻgʻul boʻlgan boʻlsa ham chigʻatoy tojiklarining kelib chiqishi nomaʼlumligicha qolmoqda<ref>[https://360wiki.ru/wiki/Chagatai_people]</ref>.

{{Chigʻatoylar}}

== Adabiyot ==
* Рашидаддин. Сборник летописей. Т. 2, М.Л, 1952-1960; 
* Бартольд В. В. Очерк истории Семиречья, Фрунзе, 1943.
* Бартольд В. В. История культурной жизни Туркестана, Л., 1927.
* Мирзо Улуғбек. Тўрт улус тарихи. — Т., 1996;
* Абдулғозийхон. Шажараи турк. — Т., 1992; 
* Ўзбекистон халқлари тарихи. 1-ж. — T., 1992.

== Izohlar ==

[[Turkum:Oʻzbekiston tarixi]]
[[Turkum:Moʻgʻul davlatlari]]
[[Turkum:Markaziy Osiyodagi sobiq davlatlar]]
[[Turkum:Xitoy tarixiy davlatlari]]
[[Turkum:Xonliklar]]
[[Turkum:Tarixiy davlatlar]]
[[Turkum:Sobiq monarxiyalar]]
[[Turkum:Chigʻatoy ulusi| ]]
[[Turkum:Markaziy Osiyodagi sobiq monarxiyalar]]