Jump to content

Амҳара тили

From Vikipediya

      Арамей тили, Амара тили ёки Араб тиллари билан чалкаштирмаслик керак.

Амҳара тили
Миллий номи

አማርኛ

Амарɨññа
Мамлакатлар Эфиопия
Сўзлашувчиларнинг умумий сони 25,820,220 (2010)
Туркумланиши
Тил оиласи

Сом-ҳом тиллари

Сом тиллари
Алифбоси Эфиоп ёзуви
Тил кодлари
ИСО 639-2 амҳ
ИСО 639-3 амҳ

Амҳара тили — сом тиллари гуруҳига мансуб тил. Эфиопия аҳолисининг анчагина қисми Амҳара тилида гаплашади. Бу тил синтаксиси Эфиопиянинг иккинчи адабий ва давлат тили ҳисобланади. Амҳара тилида фақат учта суз туркуми: от, феъл, юкламагина аниқ фарқланади. Урғу кучсиз. Амҳара ёзувида 296 белги мавжуд[1]. Амҳаралар томонидан биринчи тил сифатида сўзлашилади ва Эфиопиянинг йирик шаҳарлари ва шаҳарчаларида яшовчи бошқа аҳоли учун умумий тил бўлиб хизмат қилади.

Бу тил Эфиопия федерал ҳукуматининг расмий иш тили бўлиб хизмат қилади, шунингдек, Эфиопиянинг бир қанча федерал ҳудудларида расмий ёки иш тили ҳисобланади.[2] 2018-йил ҳолатига кўра 31,800,000 она тилида сўзлашувчилар ва яна 25,100,000 иккинчи тилда сўзлашувчилар билан амҳара тили (Оромодан кейин) Эфиопиянинг иккинчи энг кўп сўзлашиладиган она тилидир, лекин жами сўзлашувчилар сони бўйича энг кенг тарқалган. Бу, шунингдек, дунёдаги иккинчи энг кўп гапириладиган семит тилидир (араб тилидан кейин).[3] Амҳарча Геʽэз ёзувидан ўсган тизим ёрдамида чапдан ўнгга ёзилади. Ундош-унли қаторлари бирлик сифатида ёзиладиган сегментал ёзув тизими абугида (አቡጊዳ) деб аталади. Графемалар фидäл (ፊደል) деб аталади, бу „скрипт“, „алифбо“, „ҳарф“ ёки „белги“ деган маънони англатади. Амҳар тилини лотин алифбосига ўтказиш бўйича умумий қабул қилинган римлаштириш йўқ. Қуйидаги бўлимлардаги амҳар мисолларида Эфиопия семит тилларида ихтисослашган тилшунослар орасида кенг тарқалган битта тизим қўлланади.

Манбалар

[edit | edit source]
  1. "Амҳара тили" ЎзМЕ. А-ҳарфи[сайт ишламайди] Биринчи жилд. Тошкент, 2000-йил
  2. Гебремичаэл, М. (2011). Эфиопияда федерализм ва можароларни бошқариш: Бенишангул-Гумуз минтақавий давлати (ПҳД). Буюк Британия: Бредфорд университети. ҳдл: 10454/5388.
  3. "Амҳариc". Этҳнологуэ. Ретриэвед 27 Април 2021.