Фузулий тумани
| Туман | |
|---|---|
| Асос солинган санаси | 8 авқуст 1930 |
| Шаҳар ҳокими | Али Алиев |
| Аҳоли | 144 000[1] |
| Майдони | 1386[2] км² |
| Баландлиги денгиз сатҳидан Баланд чўққиси |
264 м |
| Код ИСО 3166-2 | АЗ-ФУЗ |
| Телефон коди | 994 26 |
| Почта индекси | АЗ 1900 |
| Автомобил рақами коди | 19 |
| Харитада | |
 | |
 | |
| 39°36′1.1″Н 47°8′35.2″Э / 39.600306°Н 47.143111°Э | |
Фузулий тумани - Озарбайжон Республикасидаги маъмурий ҳудудий бирлик. 1993 йилдан бери ҳудуднинг бир қисми Арманистон қуролли кучлари томонидан босиб олинган.
2020 йил 17 октябрда Физулий шаҳри ишғолдан бутунлай озод қилинди.
Озарбайжон Президенти Илҳом Алиев халққа мурожаатида: „Афсуски, Фузулийдан асар ҳам қолмади“ деди. 30 йил давомида Физулий шоқоллар ва йиртқичларнинг қўлида эди. Бизнинг барча биноларимиз, масжидларимиз бузилди, уйлар бузилди. Гўё ёввойи қабила 30 йил давомида шаҳарни босиб олган.
Физулий қолдиқлари арман фашизмининг гувоҳидир. Биз Физулий шаҳрини қайта тиклаймиз ва о'ша қишлоқларга қайтамиз. Биз ўз эрларимизни яна обод, замонавий шаҳарга айлантирамиз. Ҳаёт бу юртларга қайтади.
Фузулий жанубий-шарқий тогъ этакларидан Араз дарёсигача Қорабоғ тогъ тизмасининг текислик ва пасттекисликларини қамраб олади. Жабраил, Хўжавенд, Агжабади, Бейлаган туманлари ва Араз дарёси бўйлаб Эрон билан чегарадош.
Физулий тумани ҳудуди - 1386 км², аҳолиси - 144000 киши. Туманда 2 та шаҳар, 16 та аҳоли пункти, 82 та қишлоқ ва бошқа аҳоли пунктлари мавжуд. Минтақадан оқиб ўтувчи Гуручай, Кондаланчай, Ғозлучай, Черекен дарёлари Араз ҳавзасининг дарёлари ҳисобланади.
Вилоятнинг озод қилинган ҳудудида 13 та аҳоли пункти ва 24 та қишлоқ мавжуд. Ҳудудда ўн икки аҳоли пункти янги қурилган ва бу ерда кўчиб ўтган оилалар вақтинча жойлаштирилган. Ҳозирда ушбу ҳудудда 51 минг нафар кўчманчи истиқомат қилган. 2020 йил 27 сентябрда Озарбайжон армияси томонидан амалга оширилган қарши ҳужум операцияси натижасида 9 октябр куни Гараханбейли, Гарванд, Ҳорадиз қишлоғи, Юхари Абдурраҳманли, Ашаги Абдурраҳманли, Юхари Гузлак, Горазилли, Гарадагли, Хатунбулоқ, Гаракол, 15 октябрда Ариш қишлоғи ишғолдан озод қилинди.
2020 йил 17 октябрда Гочаҳмедли, Чиман, Мусабайли, Пираҳмадли, Дадали, Ишигли, Cуварли қишлоқлари ва Физулий шаҳри ишғолдан бутунлай озод қилинди. Давом этаётган операциялар натижасида 20 октябрда Дордчинар, Курдлар, Юхари Абдурраҳманли, Гаргабазар, Ашаги Вейсалли, Юхари Айбасанли, 21 октябрда Геcегозлу, Ашаги Сейидаҳмедли, Заргар қишлоқлари ва 28 октябрда Мандили қишлоғи Озарбайжон қуролли кучлари томонидан озод қилинди.
Тарихи
[edit | edit source]Вилоят 1827 йил 10 сентябрда маъмурий ҳудудий бирлик сифатида ташкил этилган[3] ва асл номи Гарабулаг эди. У 1930 йил 8 августда туман сифатида ташкил этилган ва унга Карягин номи берилган.
1959 йил апрел ойида буюк озарбайжон шоири Муҳаммад Фузулий таваллудининг 400 йиллиги муносабати билан Карягин тумани Фузулий тумани деб ўзгартирилди.
Фузули тумани ҳудудида турли вақтларда Гаракопектепе, Гарабулагъ тепаликлари, Гунаштапа, Гуручай қирғоқлари ва бошқа жойларда изланишлар олиб борилган, Озарбайжон қадимий илдизларга эга эканлиги исботланган. 1968-йил ёзида марҳум археолог Мамадали Ҳусайнов томонидан кашф этилган Неандертал-Азихантропгача бўлган одамнинг пастки жағининг суяклари туман марказидан 15 км узоқликда жойлашган. У узоқдаги Азих ғоридан топилган. Озарбайжон археология фанининг улкан ютуғи бўлган ушбу ёдгорлик Қорабоғнинг Физулий минтақасида қадимги палеолит даври мавжудлигини очиб берди.
Физулий туманида Ажами номидаги меъморчилик мактаби таъсири остида қурилган бир қатор меъморий ёдгорликлар мавжуд эди. Афсуски, Аҳмадалилар ёки Аргали мақбараси (13-аср охири), Баби мақбараси (1273), Ашаги Вейсалли қишлоғида силлиқ тошдан қурилган Мирали мақбараси (15-аср), Гаргабазар қишлоғидаги Ҳожигиясаддин масжиди (1682), Карвонсарой. (1684), Гочаҳмедли қишлоғидаги масжид (ХВИИИ аср), Физулий шаҳридаги Ҳожи Алакбар масжиди (ХИХ аср), "Машади Ҳабиб" ҳаммоми (ХИХ аср), Мердинли қишлоғи яқинидаги тошдан ўйилган от ва қўчқор ҳайкалларининг қадимий ёдгорликлари (ХВИИИ-ХИХ асрлар). асрлар) ва бошқалар. Тарихий аҳамиятга эга бўлган бундай ёдгорликлар арманлар томонидан ваҳшийларча бузиб ташланган, йўқ қилинган ва ёқиб юборилган.
1988 йилда бошланган арман босқинчилигига қарши курашда минглаб Фузулийлар жанг қилдилар, юзлаб Фузулийлар ўлдирилди, ярадор бўлдилар ва ғойиб бўлдилар. Фузулийда 1100 дан ортиқ шаҳидлар ва қурбонлар, гаровга олинганларнинг 113 нафари, 1450 турли ногиронлар бор. Арманистоннинг Физулидаги тажовузи натижасида 36 минг 361 бола жароҳат олди, улардан 155 нафари этим қолди. Урушнинг асосий оғирлиги Фузулий, Ягливанд, Довлетярли, Гажар, Диваналилар, Юхари Вейсалли, Ашаги Вейсалли, Гарадагли, Учбулаг, Ариш, Гочаҳмедли, Cуварли, Гуздек, Горазилли, Жамилли, Хаталлаги, Гилагалис, Говшалис, эрталаб туғилган. 1993-йил 23 августда Физулий Арманистон армияси томонидан ишғол қилинди, 2020-йил 17 октябрда Озарбайжон Қуролли Кучлари томонидан озод қилинди.
51 қишлоқ ва туман марказлари арманлар томонидан ишғол қилинган, 55 мингга яқин фузулийлар ўз ватанларидан қувилган. Бироқ, 1994-йил декабр ойида Озарбайжон армияси томонидан бошланган Ҳорадиз операцияси натижасида босиб олинган 21 қишлоқ ва стратегик аҳамиятга эга Ҳорадиз аҳоли пункти озод қилинди. Кейинчалик Озарбайжон армияси Физулий шаҳрини озод қилиш учун ҳужум қилган бўлса ҳам, бу операция муваффақияциз тугади. Ҳозирда озод қилинган мамлакатларда аҳоли ўз ватанига қайтиб келди. 1995-1997-йилларда 40 минг тинч аҳоли Фузулий вилоятининг озод қилинган ҳудудларига қайтиб, ўзларининг нормал ҳаётларини давом эттирдилар.[4] Оташкесим тўғрисидаги битим имзоланганига қарамай, жабҳанинг барча йўналишларида бўлгани каби Физулий вилоятида ҳам сулҳ тез-тез бузилмоқда. Минтақанинг яна бир муаммоси - озод қилинган ҳудудларни миналардан тозалаш. Оташкесим тўғрисидаги битим имзолангандан сўнг, Фузулий вилоятини миналардан тозалаш ишлари бошланди.
Ҳисоб-китобларга кўра, 2011-йил ўрталарига келиб, Фузулий вилоятининг озод қилинган қисмида 9 миллион метр² портламаган ўқ-дорилар бўлган.[5]
Фузулий тумани маданият ва туризм бўлими ўз фаолиятини Арманистон Боку шаҳрини босиб олганидан кейин ва вилоятнинг озод қилинган ҳудудларида давом эттирди. Туман тарихи-ўлкашунослик музейи, Буняд Сардаровнинг уй музейи, Бокудаги иккита болалар ижодиёти ва 5 болалар мусиқа мактаби, 1 музей филиали, марказлаштирилган кутубхона тизими ва унинг 33 филиали, 14 қишлоқ маданият уйлари, 7 клуб муассасалари, тумандаги 5 болалар мусиқа мактаблари қайта тикланди.
Ҳаракат режасига мувофиқ туман марказий кутубхонаси ва унинг филиалларида юқори даражадаги тадбирлар-кўргазмалар, бурчаклар, стендлар, учрашувлар ташкил этилди. Зиёлилар билан учрашувлар, китоб муҳокамалари, ватанпарварлик мавзусидаги баҳслар, савол-жавоб кечалари катта қизиқиш уйғотди.
Фузулий тумани Ижро ҳокимияти раҳбарининг буйруғи билан 2012-йил Физулий туманида „Кутубхона йили“ деб эълон қилинди. Марказий кутубхона тизимига зарур компютер тўпламлари сотиб олинди, мобил телефонлар орқали Интернетга уланди, веб-сайт очилди, электрон каталог яратилди ва кўплаб электрон адабиётлар сотиб олинди.
Жорий йил бошида туман МКСнинг китоб фонди 33430 нусхани, шу жумладан лотин ёзувида 32237 нусхани, китобхонлар сони 6683 ни, китоблар айланмаси 40303 нусхани ташкил этди.
Туман тарихий-ўлкашунослик музейининг Бала Баҳманли қишлоқ филиали туманда фаолият юритаётган умумтаълим мактабларида бир қатор маданий тадбирларни ўтказди. Бундан ташқари, талабаларни музейга жалб қилиш бўйича фаол ишлар олиб борилмоқда. 2012-йилнинг 5 ойи давомида музейга 300 га яқин мактаб ўқувчилари ташриф буюришди. Кўргазма ишлари мунтазам равишда давом этмоқда. Музей ходимлари мактабларда саёҳат кўргазмаларини ташкил қилади, вилоят тарихи ва маданияти бўйича маърузалар қилади.
Вилоят Ижроия ҳокимияти томонидан Ҳорадиз шаҳар маданият уйи биноси реконструксия қилинди. Ҳайдар Алиев маркази қурилди ва марказ кутубхонасида электрон каталог яратилди, электрон адабиётлар сотиб олинди ва марказда компютер курсларини ўтказиш бўйича барча ишлар амалга оширилди. Марказда Интернет тармоғи мавжуд. Марказ янги қурилган Ҳайдар Алиев боғида жойлашган. Боғда мингдан зиёд манзарали ва гул дарахтлари экилган, одамларнинг бемалол дам олиши учун барча шароитлар яратилган.
Учала янги корхона ҳам Президент Илҳом Алиевнинг минтақага яқинлашадиган ташрифи давомида фойдаланишга топширилиши кутилмоқда. Минтақанинг озод қилинган ҳудудларида 2 та тарихий ва 1 та маданий ёдгорликлар Маданият ва туризм бўлими томонидан муҳофаза қилинади. Арман истилоси даврида ушбу учала ёдгорлик ҳам вайрон қилинган ва қаровсиз қолдирилган. Маданият ва туризм вазирлиги Баби қишлоғида Шайх Баби Ягубнинг ХИИИ асрга оид мақбарасини қазиб олди ва яқин кунларда реставрация ишлари бошланади. Аҳмадалилар қишлоғидаги ХИИИ асрга оид Аҳмадалилар мақбараси ва Боюк Баҳманли қишлоғидаги ХИХ аср масжиди биносини тиклаш бўйича тегишли ташкилотларга сўровлар берилди.
Маданият
[edit | edit source]Театр 1913-1914 йилларда Физулий туманида ташкил этилган. 1989 йил 4 августдан бошлаб Физулий номидаги давлат драма театри сифатида фаолият юритиб келмоқда. М. Ф. Охундзоданинг „Ҳожи Гара“, И. Афандиевнинг „Унутолмайман“, Ж. Маммадқулизоданинг „Данабаш қишлоғидаги воқеа“, С. С. Охундовнинг „Севги ва қасос“, Ж. Жаббарлининг „Ойдин“, „Олмос“ театрлари муваффақиятли намойишларидан. Минтақадаги ҳарбий ҳаракатлар пайтида театр бир неча маротаба фронтда ижро этди. Арманистон қуролли кучлари томонидан минтақани ишғол қилишдан 2003 йилгача Фузули театри Сумгайитда ишлаган. 2003-йил ноябр ойидан бошлаб театр Физулий туманида ишлайди. Ҳозирги кунда Ҳорадиз шаҳар маданият уйида Физулий театри фаолият кўрсатмоқда.
Физулий туманида ҳудуди тарихий, маданий ва меъморий ёдгорликларга, ғор ва тепаликларга, кўплаб қабрларга, қабр тошларига, от ва қўчқор ҳайкалларига, кўприкларга бой.
Минтақанинг тарихий, меъморий ва археологик ёдгорликлари 27 йилдан бери Арманлар истилосида.
Минтақадаги баъзи меъморий ёдгорликлар Ажамий номидаги меъморчилик мактаби таъсири остида қурилган.
Аҳмадали ёки Аргали мақбараси (ХИИИ-аср охири) ва Баби мақбараси (1273) минтақанинг озод қилинган қисмида жойлашган.
Гаргабазар қишлоғидаги ХВИИ аср карвонсаройи ва масжиди, ХВИИИ аср мақбараси, Ашаги Айибасанли қишлоғидаги Иброҳим мақбараси (ХВИИИ аср), ХИИ аср қабристони ва Ашаги Вейсалли қишлоғидаги Мир Али мақбараси (ХИИИ аср), ХВИИИ аср масжиди ва Гочаҳмедли қишлоғидаги турар жой биноси, Ҳорадизда ХИХ аср масжиди ва Имомзоданинг қабри, Фузули шаҳридаги ХИХ аср масжидлари, Гажар, Боюк Пираҳмадли, Мердинли қишлоқлари, Саражиг ва Горазилли қишлоқларидаги ХИХ аср кўприклари, "Машади Ҳабиб" ҳаммоми (ХИХ аср), Мердинли қишлоғи яқинидаги тош от ва қўчқор.
Дунёдаги энг қадимги аҳоли пунктларидан бири бўлган Азих ғори, шунингдек ўндан зиёд тепалик типидаги археологик ёдгорликлар 27 йил давомида арман вандализмининг қурбонлари бўлиб келган. Арман истилочилари томонидан босиб олинган кўплаб тарихий ёдгорликлар йўқ қилинди. 2020 йил 27 сентябрда Озарбайжон армиясининг қарши ҳужуми натижасида Физулий тумани ҳудуди ва ушбу ёдгорликларнинг аксарияти Арманистоннинг босқинчи кучларидан озод қилинди.
Иқтисодиёт
[edit | edit source]Физулий туманинг умумий майдони 1390 квадрат километрни ташкил қилади. Фузулий Қорабогъ тоғ тизмасининг жануби-шарқий этакларидан Араз дарёсигача қия текисликлар ва пасттекисликларни қоплайди. Фузулий вилояти Эрон билан Жабрайил, Хўжавенд, Агжабади, Бейлаган вилоятлари ва Араз дарёси бўйлаб чегарадош. Вилоят аҳолиси ҳар квадрат километрга 86 кишини ташкил қилади. 2011-йилда аҳоли 1,5 минг кишига ёки 1,3 фоизга ўсди ва 115,6 минг кишини ташкил этди. 2011-йилда Физулий вилоятида ишлаб чиқарилган 88,1 миллион манатлик маҳсулот ва хизматларнинг 50 фоизи қишлоқ хўжалиги, 25 фоизи саноат ва 25 фоизи хизматлар ҳиссасига тўғри келди.
Қишлоқ хўжалиги
[edit | edit source]Ғалла, чорва моллари, полиз ва сабзавотлар Физулий тумани иқтисодиётида этакчи ўринни эгаллайди. Шу билан бирга, вилоят фермер хўжаликларида пахта, қанд лавлаги, узум ва мевалар етиштирилади.
Вилоят фойдаланадиган қишлоқ хўжалиги эрларининг майдони унинг умумий майдонининг 70 фоизини ташкил этади. 16 та фермер хўжалигида ислоҳотлар олиб борилди, 8804 гектар эр 5437 оилага тарқатилди. Бир оилада ўртача 0,40 гектар ер бор. 2011-йилда Физулий вилояти қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг барча турларини ишлаб чиқаришни ўтган йилга нисбатан динамик ўсишига эришди. 2011-йил январ-декабр ойлари давомида дон этиштириш 65730 тонна, арпа этиштириш 1221 тонна, пахта этиштириш 638 тонна, қанд лавлаги ишлаб чиқариш 30516 тонна, картошка ишлаб чиқариш 1608 тонна, узум этиштириш 175 тонна, мева этиштириш 1010 тонна, сабзавот этиштириш 5750 тонна, Қовун ишлаб чиқариш 4652 тоннани ташкил этди.
2011-йилда тирик вазнда 2027 тонна гўшт, 9611 тонна сут, 5911 минг дона тухум ва 151 тонна жун ишлаб чиқарилди. 2010-йилга нисбатан гўшт ишлаб чиқариш 114 фоизга, сут ишлаб чиқариш 124,8 фоизга, тухум ишлаб чиқариш 129 фоизга, жун ишлаб чиқариш 102,7 фоизга ўсди. 2012-йил 1 январ ҳолатига кўра Физулий тумани фермер хўжаликларида 30831 бош қорамол, шу жумладан 14823 бош буфало, 109189 бош қўй ва эчки мавжуд эди.
Ўтган йилга нисбатан қорамоллар сони 1,8 фоизга, шу жумладан сигирлар ва буфоллар 0,1 фоизга, қўйлар ва эчкилар 0,7 фоизга кўпайган.
Саноат. Физулий тумани саноати асосан тикувчилик, озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш, электр энергияси, газ ва сувни тақсимлаш билан ажралиб туради.
2012-йил бошида вилоятда 7 та саноат корхоналари фаолият кўрсатган. 2011-йилда саноат корхоналари амалдаги нархлар бўйича 2,4 миллион манатлик маҳсулот ишлаб чиқаришди ва хизматлар кўрсатдилар.
2011-йилда нодавлат корхоналарнинг вилоят ялпи саноат маҳсулотидаги улуши 0,3 фоизни ташкил этди. 2011-йил давомида саноат корхоналари истеъмолчиларга 2,4 миллион манатлик хизматлар кўрсатдилар. 2012-йил 1 январ ҳолатига кўра саноат корхоналарида ишлайдиганлар сони 339 кишини ташкил этади, ўртача ойлик номинал иш ҳақи 142 манатни ташкил этди ва ўтган йилга нисбатан 13,2 фоизга ошди.
Истеъмол бозори. 2011-йилда Физулий туманида 35 та кичик савдо корхоналари ва 160 та жисмоний шахслар юридик шахс ташкил этмасдан якка тартибдаги тадбиркорлик билан шуғулланишди.
2011-йилда Физулий туманида чакана савдо айланмаси ҳажми (умумий овқатланиш оборотини ҳисобга олган ҳолда) 12596,9 минг манатни ташкил этди ва 2010-йилга нисбатан 12 фоизга ошди.
Чакана савдо айланмасининг 35 фоизи юридик шахсларнинг, 65 фоизи бозорлар ва чодирларда иш юритадиган жисмоний шахсларнинг ҳиссасига тўғри келади. 2011-йилда аҳолига 5714,4 минг манат ёки 2010-йилга нисбатан 14 фоиз кўп пуллик хизматлар кўрсатилди. Юридик шахслар томонидан аҳолига пуллик хизматлар кўрсатиш ҳажми 1,9 миллион манатни ташкил этди. Ўртача ҳар бир вилоят аҳолиси савдо тармоғидан 220 манат ёки 2010-йилга нисбатан 30 фоизга кўпроқ истеъмол товарларини сотиб олди. Физулий туман статистика идораси ходимлари томонидан олиб борилган кузатишлар натижасида 2011-йилда аҳолига 45 та янги истеъмол товарлари ва 3 та янги турдаги хизматлар сотилганлиги аниқланди. Таҳлиллар шуни кўрсатдики, ушбу янги тадбирлар янги савдо ва хизмат кўрсатиш объэктларини фойдаланишга топшириш натижасидир.
Меҳнат бозори. Меҳнат бозори. Физулий тумани иқтисодиётида банд бўлганлар сони 2010-йилда 73254 кишини, 2011-йил январ-декабр ойларида 73610 кишини ташкил этди. Туман корхоналари, идоралари ва ташкилотларида ишлайдиган ходимлар сони 2010-йилда 15287 кишини, 2011-йил январ-декабр ойларида 15 378 кишини ташкил этди. 2012-йил 1 январ ҳолатига вилоят бўйича бандлик хизматлари томонидан расмий ишсизлик мақомини олганлар сони 766 кишини ташкил этди. 2012-йил 1 январ ҳолатига ишсизлик нафақасини оладиганлар сони 26 кишини ташкил этди. Турмуш даражасининг ўсишини тавсифловчи ўртача ойлик номинал иш ҳақи 2010-йилда 196,9, 2011-йил январ-декабрда 210,4 манатни ташкил этди. Сўнгги йилларда минтақада энг юқори ўртача ойлик номинал иш ҳақи таълим, электр энергияси, газ ёки сув ишлаб чиқариш ва тарқатиш, молиявий фаолият, қурилиш, давлат бошқаруви ва мудофаа соҳаларида кузатилмоқда. Янги иш ўринлари яратиш. 2011-йилда Физулий вилоятида 1575 янги иш ўринлари яратилди, улардан 490 таси доимий иш жойлари. Йил давомида вилоятда яратилган доимий иш ўринларининг 32,3 фоизи янги ташкил этилган корхона ва ташкилотларда, 67,7 фоизи якка тартибдаги тадбиркорлар томонидан яратилди. 2011-йилда туманда яратилган 1,575 янги иш ўринларининг 490 таси доимий иш жойлари, 75 таси бошқа фаолият учун бўлим ва корхоналарда, 1010 таси мавсумий иш ўринлари.
Пенсия таъминоти. 2012-йил бошида 10516 нафар нафақахўрлар Давлат ижтимоий ҳимоя жамғармаси Физулий туман бўлимида рўйхатдан ўтказилган ва ойлик пенсияларнинг ўртача миқдори ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 30 фоизга ошган ва 130,8 манатни ташкил этган. Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлигининг маълумотларига кўра, 2011-йилда туманда 4088 киши ижтимоий нафақа олган ва Озарбайжон Республикасига махсус хизмат кўрсатган 243 киши пенсия олган. 1059 нафар кам таъминланган оилаларнинг 4766 нафар аъзоларига манзилли давлат ижтимоий ёрдами берилди, уларнинг ўртача ойлик миқдори бир кишига 100 манатдан тўғри келди.
Таълим
[edit | edit source]Физулий туманидаги умумий таълим мактаблари сони 81 тани ташкил этади, шу жумладан 1 та бошланғич, 5 та умумий ўрта, 74 та тўлиқ ўрта мактаб, гимназия. 1 та ўқувчи сони 12163 кишини ташкил этади. 2002-2008-йилларда 18 та янги мактаб бинолари қурилиб фойдаланишга топширилди, улардан 8 таси Гайдиш аҳоли пунктларидаги мактаб бинолари; Гайидиш 2-сонли посёлкада 120 ўқувчи, 1,3,4,5-сонли Гайидиш аҳоли пунктида 135 ўқувчи, Гайидиш аҳоли пунктидаги 6,7,8 та 198 ўқувчи, Ашаги Алханли қишлоғида 132 ўқувчи, Араз Дилагарда қишлоғида 120 ўқувчи, Қорабулаға қишлоғида 180 ўқувчи. Ашаги Алханли қишлоғида (Коллу) 80 ўқувчига, Сумгайит шаҳрида 90 ўқувчига ва Зобужуғ аҳоли пунктларининг ҳар бирида 288 ўқувчига мўлжалланган 5 та мактаб бинолари қурилиб фойдаланишга топширилди.
ТҚДКга умумий таълим базасидан 297 киши мурожаат қилди, улардан 112 нафари мамлакатдаги турли хил ўрта мактабларга ўқишга кирди.
2012-йилда 316 нафар битирувчиларимиз олий ва ўрта махсус ўқув юртларига ўқишга кириб, талаба бўлишди.3 та битирувчидан 600 нафардан юқори, 12 нафари 500 баллдан, 30 нафари 400-500 балл, 77 нафари 300-400 балл билан олий ўқув юртларига ўқишга кирдилар. , 82 киши 300 баллгача тўпладилар.
Аҳолиси
[edit | edit source]Асосий мақола: Озарбайжон аҳолисини рўйхатга олиш натижасида (1999) ва Озарбайжон аҳолисини рўйхатга олиш натижасида (2009)
- 1999-йилги аҳолини рўйхатга олиш асосида
| майдон | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| жами | киши | аёл | ||||
| одамлар | фоиз | одамлар | фоиз | одамлар | фоиз | |
| Физулий тумани | 111905 | 100,0 | 50687 | 100,0 | 61218 | 100,0 |
| Шаҳар аҳолиси | 41674 | 37,24 | 18507 | 36,51 | 23167 | 37,84 |
| Қишлоқ аҳолиси | 70231 | 62,76 | 32180 | 63,49 | 38051 | 62,16 |
Этник таркиби
[edit | edit source]| Этник гуруҳлар | Аҳоли (одамлар) |
|---|---|
| Озарбайжонлар | 40.368 (92,8%) |
| Талишлар | 19 (0,1%) |
| Руслар | 1.271 (2,9%) |
| Арманлар | 1.692 (3,9%) |
| Лезгинлар | 35 (0,1%) |
| Грузинлар | 2 (0,1%) |
| Бутун туман бо'йлаб | 43.487 (100%) |
| Этник гуруҳлар | Аҳоли (одамлар) |
|---|---|
| Озарбайжонлар | 45.908 (95,0%) |
| Талишлар | - (-) |
| Руслар | 773 (1,6%) |
| Арманлар | 1.461 (3,0%) |
| Лезгинлар | 13 (0,1%) |
| Грузинлар | 68 (0,1%) |
| Бутун туман бо'йлаб | 48.330 (100%) |
| Этник гуруҳлар | Аҳоли (одамлар) |
|---|---|
| Озарбайжонлар | 64.697 (96,0%) |
| Талишлар | - (-) |
| Руслар | 1.368 (2,0%) |
| Арманлар | 1.123 (1,7%) |
| Лезгинлар | 9 (0,1%) |
| Грузинлар | 12 (0,1%) |
| Бутун туман бо'йлаб | 67.397 (100%) |
| Этник гуруҳлар | Аҳоли [6](одамлар) |
|---|---|
| Озарбайжонлар | 73.464 (96,6%) |
| Талишлар | - (-) |
| Руслар | 1.544 (2,0%) |
| Арманлар | 833 (1,1%) |
| Лезгинлар | 39 (0,1%) |
| Грузинлар | 10 (0,1%) |
| Бутун туман бо'йлаб | 76.013 (100%) |
Таниқли одамлар
[edit | edit source]- Вугар Байрамов - иқтисодчи, ВИ чақириқ Миллий Мажлис депутати.
- Башир Иманов - Озарбайжон милициясининг генерал-полковниги.
- Жамил Алибеёв – ёзувчи.
- Ариф Гулиев – техника фанлари доктори, профессор.
- Илёс Эфендиев — наср ёзувчиси, драматург, Озарбайжон халқ ёзувчиси.
- Акиф Мусаев — иқтисод фанлари доктори, профессор.
- Баҳар Муродова — Озарбайжон Республикаси Миллий Мажлиси Раисининг ўринбосари.
- Афсар Жаванширов — бастакор, „Бановша“ болалар хори ва рақс ансамблининг бадиий раҳбари.
- Баҳрам Насибов — бастакор, шоир.
- Рафиқ Атакиşиев — режиссор.
- Шамама Ҳасанова — икки карра Социалистик Меҳнат Қаҳрамони.
- Йилдирим Жабборов − театр режиссору.
Физулидан келган миллий қаҳрамонлар
[edit | edit source]- Фарзалиэв Паҳливан Аҳлиман ўғли (1958-1992)
- Иброҳимов Расим Сахават ўғли (1962-1992)
- Маммадов Сеймур Гаҳраман ўғл (1971-1992)
- Зулфугаров Элхан Гачай ўғли (1954-1994)
- Рафиев Фаиг Газанфар ўғли (1955-1992)
- Каримов Башир Бейлар ўғли (1976-1995)
Тасвирлар
[edit | edit source]-
Озарбайжон Президенти Илҳом Алиев Физулий вилоятида байроқни ко'тариб чиқди
-
Озарбайжон Президенти Илҳом Алиевнинг Физулий вилоятидаги интервюси
-
Физулий-Шуша ё'лининг лойиҳасини муҳокама қилиш -
Озарбайжон Президенти Илҳом Алиев Физулий-Шуша ё'лининг ва Физулий вилоятидаги аэропортнинг асосларини яратди -
Озарбайжон Президенти Илҳом Алиев Физулий вилоятида Физулий-Шуша ё'лининг пойдеворини қо'йди
.jpg){kind=link}
Манбалар
[edit | edit source]- ↑ https://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/ap/az/population_2019.zip
- ↑ Фüзули Раён İcра Ҳакимиййəти: Раён ҳаққıнда: Cоğрафи мöвқейи (Wайбаcк Мачине сайтида 2013-02-09 санасида архивланган)
- ↑ İлтифат Şаҳсевəн (Əлиярлı), İлтифат Муса оğлу. İстиқлал фəдаилəри — Азəрбайcан Халқ Cüмҳуриййəтинин Дахили İşлəр Назирлəри вə силаҳдаşларı: 1918-1920 Бакı — Мüтəрcим — 2013
- ↑ Азəрбайcан-Эрмəнистан мüнақиşəси демоқрафик вə миқрасия аспектлəри, 2012-01-25да асл нусхадан архивланди, қаралди: 2020-11-06
- ↑ Фüзулидə 200-дəн артıқ партламамış дöйüş сурсатı зəрəрсизлəşдирилиб — гун.аз, 2011-10-20да асл нусхадан архивланди, қаралди: 2020-11-06
- ↑ Азəрбайcанıн Əҳалиси
Ҳаволалар
[edit | edit source]- „Озарбайжонга қарши уруш: Маданий Мэросни нишонга олиш“ (Wайбаcк Мачине сайтида 2011-08-23 санасида архивланган)
- БМТнинг Инсон ҳуқуқлари бо'йича Кенгашининг Озарбайжоннинг босиб олинган ҳудудларида маданий бойликларни ё'қ қилиш то'г'рисидаги қарори[сайт ишламайди]
- http://fuzulim.tr.gg
- http://qarabulaq.tr.gg
- https://www.facebook.com/Fuzuli.Azerbaijan