Samnitlar

Samnitlar — sabel qabilalariga mansub oskan guruhining tilida soʻzlashuvchi qadimgi italiy xalq. Dastlab Latsiodan janubda, Kampaniya va Apuliya bilan chegarada joylashgan Markaziy Italiya togʻlarida yashagan. Ushbu tarixiy mintaqa Samniy deb tanildi. Teodor Mommzen samnitlarning kelib chiqishini umbras bilan bogʻlaydi.

Tarix

Samnitlarning poytaxti Bovianum shahri edi. Tashkilotning siyosiy shakli Samnit Federatsiyasi (qabilalar Ittifoqi) edi. Etrusklar zaiflashgandan soʻng, ular Italiyaning janubidagi ulkan hududlarni egallab oldilar. Miloddan avvalgi 423-yilda Samnitlar Etrusklarning Kapua koloniyasiga hujum qilib, bosib oldilar, keyin esa miloddan avvalgi 421-yilda esa Yunonning Kuma shahrini. Buyuk Yunonistonning shaharlari bilan aloqa qilish samnitlarning ellenizatsiyasiga hissa qoʻshdi. Keyinchalik ular Rimning kengayishiga duch kelishdi (Samnitlar urushlari (miloddan avvalgi 343-290) va boysunishga majbur boʻldilar.

Samnitlar Gaya Mariya tomonida fuqarolar urushida ishtirok etdilar shuning uchun Rim diktatori Sulla ularni genotsidga aylangan repressiyalarga olib keldi.U Rim sirkida koʻplab taslim boʻlgan samnit va lukan jangchilarini toʻplab, ularni qasos sifatida yoʻq qildi:

Uch ming dushman unga rahm-shafqat soʻrab xabarchi yubordi va Sulla qolgan dushmanlariga zarar yetkazmasdan oldin uning oldiga kelishsa, ularga xavfsizlikni vaʼda qildi. Ular ishonishdi, oʻzlarining odamlariga hujum qilishdi va ularning koʻpchiligi  oʻrtoqlari qoʻlidan vafot etishdi. Biroq, bor-yoʻgʻi olti mingga yaqin  trik qolganlar, hujumchilar va himoyachilarning hammasini, Sulla tsirkda toʻpladi va senatorlarni Bellona ibodatxonasida yigʻilishga chaqirdi. Sulla gapira boshlaganda, u yuborgan odamlar, olti mingn kishini kaltaklay boshladilar. Shunchalik koʻp boʻlgan va dahshatli olomonda soʻyilgan qurbonlar, albatta, umidsiz faryod koʻtarishdi. Senatorlar hayratda qolishdi, lekin gapirayotgan Sulla yuzini oʻzgartirmasdan, ularni uning gapirayotgan soʻzlariga eʼtibor berishni talab qildi va tashqarida sodir boʻlayotgan voqealar ularga taalluqli emasligini aytdi: u yerda, uning buyrugʻi bilan baʼzi yovuzlarni aqlini kiritishayotgan edi

Sullaning samnitlarga qarshi repressiyalari shunchalik halokatli ediki, bu voqealardan keyin ush bu qabilaning mavjudligi haqidagi har qanday eslatma yoʻq boʻlib ketadi. Samnitlarning aksariyati, genotsiddan qochib, vatanidan qochib ketdi. Strabon yozganidek, „Samnitning shaharlari qishloqlarga aylandi va ularning aksariyati butunlay gʻoyib boʻldi“.

Qabilalar roʻyxati

• Girpinlar
• Kavdinlar
• Karaceny
• Pentra
• Frentaniya

Taniqli samnitlar

• Gaviy Pontiy- Kavdinskiy darasida jangda rimliklarning kamsituvchi magʻlubiyatga sabab boʻlgan rahbar
• Pontiy Telezin — Italiya harbiy arbobi, qadimgi Rimda sullan va Mariana partiyalari oʻrtasidagi urush paytida samnitlarning rahbari.

Adabiyotlar

• Salmon, E. T. Samnium va Samnitlar. London, Kembrij universiteti nashriyoti, 1967-yil.
• Rostovtsev, M. Samnitlar. — V: U. Miscellanea: Rus diasporasi jurnallaridan (1920-1939). Tayyorgarlik. K. A. Avetisyan. Sankt-Peterburg: Sankt-Peterburg davlat universitetining filologiya fakulteti. un-ta, 2004, 137-151.
• Grossmann, Lukas, Roms Samnitenkriege: Historische und Historiographische Untersuchungen zu den Jahren 327-290 v. Chr. Dyusseldorf, Wellem Verlag, 2009 (Reihe Geschichte, 1).