Muʼta jangi
| Muʼta jangi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Kuchlar | |||||||
| 100000(Al-VAqidi) | 3000 | ||||||
Mu'ta jangi (arabcha: مَعْرَكَة مُؤْتَة yoki arabcha: غَزْوَة مُؤْتَة Ghazwah Muʿtah) 629-yil sentabrda (1 Jumada ul-avval 8- hijriy), [1] Muhammad qoʻshinlari bilan Vizantiya imperiyasi qoʻshini va ularning Gʻasoniy mustamlakari oʻrtasida boʻlib oʻtgan. U Iordan daryosining sharqidagi Mu'ta qishlog'ida va Qoraq gubernatorligidagi Qorak qishlog'ida bo'lib o'tdi.
Islom tarixiy manbalarida bu jang odatda musulmonlarning Gʻasoniylar boshligʻidan elchining joniga qasd qilishga urinishi sifatida tasvirlangan. Vizantiya manbalariga ko'ra, musulmonlar hujumni bayram kuni boshlashni rejalashtirishgan. Mahalliy Vizantiya Vikariysi ularning rejalarini bilib, qal'alarning harbiylarini yig'di. Dushman qoʻshinlarining koʻpligini koʻrgan musulmonlar janubga chekinib, Muʼta qishlogʻida jang boshlandi va Gʻasoniylar boshligʻidan jazo talab qilmay,tor-mor etildi.[2] [3] [1] Musulmon manbalariga koʻra, ularning uch nafar yetakchisi oʻldirilgandan soʻng, bayroqdorlik Xolid ibn al-Volidga berilgan va u qolgan qoʻshinni saqlab qolishga muvaffaq boʻlgan. [3]
Uch yildan so'ng musulmonlar Usoma ibn Zaydning boshchiligida Vizantiya qo'shinlarini mag'lub etish uchun qaytib kelishdi.
Tarix
[tahrir | manbasini tahrirlash]Vizantiyaliklar 629-yil iyul oyida imperator Gerakliy va sosoniylar generali Shahrbaraz oʻrtasidagi tinchlik kelishuvidan soʻng hududni qayta ishgʻol qilishdi. [1]. [1]
Bu orada Muhammad Bosra hukmdori huzuriga elchisini yuborgan edi. [4]Elchi Bosraga ketayotib, Gʻasoniy amaldori Shurahbil ibn Amrning buyrugʻi bilan Muʼta qishlogʻida qatl etilgan. [4]
Armiyalarni safarbar qilish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Muhammad 3000 askarini 7 (hijriy) Jumada ul-avval oyida 629 (milodiy)da g'assoniylar tomonidan o'z elchisini o'ldirgan qabilalarga hujum qilish va jazolash uchun tezkor qo'shin uchun jo'natdi. [4] Qo'shinga Zayd ibn Horisa boshchilik qildi; Ikkinchi qo'mondon Ja'far ibn Abu Tolib, uchinchisi esa Abdulloh ibn Ravoha edi. Musulmon qo'shinlari Iordaniyaning sharqidagi hududga yetib kelib, Vizantiya qo'shinining kattaligidan xabardor bo'lgach, ular kutib turishni va Madinadan qo'shimcha kuchlarni jo'natishni xohladilar. Abdulloh ibn Ravoha ularga shahid bo'lish istagini eslatib, o'zlari xohlagan narsa kutayotgan paytda kutish harakatlarini shubha ostiga oldilar va ular kutib turgan qo'shin tomon yurishda davom etdilar.
Jang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Musulmonlar Musharif qishlog'i yonidagi qarorgohida vizantiyaliklar bilan jang qildilar va keyin Mu'ta tomon chekindilar. Bu yerda ikki qo'shin jang qildi. Ba'zi musulmon manbalari jang ikki balandlik orasidagi vodiyda bo'lib o'tganligi, bu esa Vizantiyaliklarning son jihatdan ustunligini inkor etgani haqida xabar beradi. Jang chogʻida musulmonlarning uchala boshliqlari ham qoʻshin qoʻmondonligini oʻz qoʻliga olishlari bilan birin-ketin shahid bo'ldilar: avval Zayd, keyin Ja’far, keyin Abdulloh. Abdulloh vafotidan keyin musulmon askarlari mag'lubiyat xavfi ostida edi. Sobit ibn Aqrom musulmon qoʻshinlarining nochor ahvolini koʻrib, bayroqni olib, safdoshlarini toʻpladi va shu tariqa qoʻshinni butunlay halokatdan qutqardi. Jangdan keyin ibn Aqrom Xolid ibn Validdan boshchilik qilishni soʻrashdan oldin bayroqni oldi.[5]
Musulmonlarning yo'qotishlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Oʻldirilgan musulmonlardan toʻrt nafari muhojirlar (Makkadan Madinaga hijrat qilgan ilk musulmonlar) va sakkiz nafari ansoriylar (Madinaga ilk musulmonlikka oʻtgan). Manbalarda o'ldirilgan musulmonlar: Zayd ibn Horisa, Ja'far ibn Abu Tolib, Abdulloh ibn Ravoha, Mas'ud ibn al-Asvad, Vahb ibn Sa'd, Abbod ibn Qays, Amr ibn Sa'd, Horis ibn. No''mon, Suraqa ibn Amr, Abu Kulayb ibn Amr, Jobir ibn Amr va Amir ibn Sa'd.
Brigham Young universitetining islomshunoslik professori Daniel C. Peterson rahbarlar orasidagi qurbonlar nisbati oddiy askarlar koʻrgan yoʻqotishlarga nisbatan yuqori, deb hisoblaydi. [6] Korneldagi Yaqin Sharq tadqiqotlari professori Devid Pauers ham musulmon tarixchilari tomonidan qayd etilgan kichik qurbonlar haqida bu qiziquvchanlikni eslatib o'tadi. [7]
Oqibat
[tahrir | manbasini tahrirlash]Musulmon qo'shinlari Madinaga yetib kelganidan so'ng, ular chekinishlari uchun haqoratlangan va qochishda ayblangan. [7] Amr ibn Hishomning (Abu Jahl) ukasi Salama ibn Hishom o'zini tushuntirmaslik uchun masjidga bormay, uyda namoz o'qiganligi xabar qilingan. Muhammad yana Vizantiya bilan jang qilish uchun qaytib kelishlarini aytib, ularga toʻxtashlarini buyurdi. [7] Vattning soʻzlariga koʻra, bu maʼlumotlarning aksariyati Xolidni va uning Madinaga qaytish qarorini qoralash, shuningdek, oila aʼzolarining rolini ulugʻlash uchun qilingan.[2] Hijriy uchinchi asrga qadar sunniy musulmon tarixchilari Muhammad Xolidga “Allohning qilichi” maʼnosidagi “Sayfulla” unvonini berganligini aytishgan. [7]
Bugun jangda halok boʻlgan musulmonlar shahid (shuhadoʻ) hisoblanadilar. Keyinchalik ularning qabri ustida Mu'tada maqbara qurilgan. [3]
Tarixshunoslik
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Al-Voqidiy (vafoti 823 y.) va Ibn Ishoq (767 y. vafot etgan) maʼlumotlariga koʻra, musulmonlarga dushmanning 100 000 yoki 200 000 askarlari Balqada qarorgoh qurganligi haqida xabar berilgan. [8].
Manba
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Kaegi 1992.
- ↑ 2,0 2,1 W, Montgomery Watt. Muhammad at Medina. Oxford University Press, 1956 — 54–55, 342-bet. ISBN 978-0-353-30668-4. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "watt" defined multiple times with different content - ↑ 3,0 3,1 3,2 Buhl 1993.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 El Hareir & M'Baye 2011.
- ↑ Jafar al-Tayyar, Al-Islam.org
- ↑ Peterson 2007.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Powers 2009.
- ↑ Haykal 1976.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Donner, Fred M.. The Early Islamic Conquests. Princeton University Press, 1981.
- El Hareir, Idris. The Different Aspects of Islam Culture: Volume 3, The Spread of Islam throughout the World. UNESCO publishing, 2011.
- Buhl, F. (1993). "Muʾta". in H. A. R. Gibb. Encyclopaedia of Islam. 7 (Second nashri). BRILL. p. 756. ISBN 9789004094192.
- Haldon, John. Money, Power and Politics in Early Islamic Syria. Ashgate Publishing, 2010.
- Haykal, Muhammad. The Life of Muhammad. Islamic Book Trust, 1976.
- Kaegi, Walter E.. Byzantium and the Early Islamic Conquests. Cambridge: Cambridge University Press, 1992. ISBN 978-0521411721.
- Kaegi, Walter E.. Muslim Expansion and Byzantine Collapse in North Africa. Cambridge University Press, 2010. ISBN 978-0-521-19677-2.
- Peters, Francis E.. Muhammad and the Origins of Islam. State University of New York Press, 1994.
- Peterson, Daniel C.. Muhammad, Prophet of God. Wm. B. Eerdmans Publishing Co., 2007.
- Powers, David S.. Muhammad Is Not the Father of Any of Your Men: The Making of the Last Prophet. University of Pennsylvania Press, 2009. ISBN 9780812205572.
- A Global Chronology of Conflict Tucker: . ABC-CLIO, 2010.