Capreolus capreolus

Capreolus capreolus

Rezistrasion
Dati
Perìodo de zestasion	283 dìi
Lonzevità màsima	17,5 anini
Pezo	1,35 kg
Grandesa fiołada	2
Stato de conservasion
Ris-cio mìnemo
UICN	42395
Tasonomia
Clase	Mammalia
Órdene	Artiodactyla
Fameja	Cervidae
Tribù	Capreolini
Zènare	Capreolus
Spece	Capreolus capreolus (L., 1758)
Nomenclatura
Protònemo	Cervus capreolus
Distribusion

Al caoriól (o cavriol; Capreolus capreolus, L. 1758) 'l é an animal mamìfero ungulàto, col pel de color ros o maron, lonc da 90 e 130 cm e alt ala spàla fin a 80 cm. Al se sposta caminando in žerca de mañàr, ma pì bel co i core e i scampa, parké i se móve con dei bei salti alti e longhi.

Dove se 'l càta

Se pol trovar libero in tute le zone de montaña, Alpi e Apenini o colina e pedemontana, ma anca in pianura se 'l tróva an poki de arbusti o žiese onde podér scónderse. Spés i va in žerca de roba da mañar te i camp e ort coltivà, de nòt o matìna bonora. De dì 'l é an cin pì difizile catàrlo visìn i paesi, pitòst su la tranquilità de la montagna.

Te la zona de Bełun te pol trovarghén tanti, anca visin a le case.

La caža 'l é sot le règole e te pol copàrne solo poki, se te se bon de corerghe drio, però. Anca la forestàl spès i varia al numero de bestie da copàr, par mantégner al numero just, parkè i pól fàr anca disastri te le coltivažion se i é in masa e no i trova da mañar.

Cuxina

I animaisti no i sarà tant contenti, ma kuel ke presente 'l è 'n piato tipico de la tradižion de Bełun

POLENTA E CAORIÓL

Cosa ke serve

• Polenta
• Par 4 persone 1 kg de carne tenera de caoriol; se no avè an amigo cažadór o ki ke ve lo porta già copà e pelà, va ben anca quel surgelà ke trové in botega, no l sarà nostràn ma al vien bon instés;
• 1 litro de vin ros, Cabernèt, Merlòt o vin nostran;
• sèłeno, žeola bianca o rósa e carote in quantità ke te piàs a tì;
• doraro, rosmarìn, salvia, broke de garofan, pever in grani, baléte de xenevro, ai (ajo), sal fin e altri aromi come ke te gusta;
• farina bianca 00
• butìro

Preparažiòn

Sta aténto: per sto piàto ghe vol partir almanco la sera del dì prima par far la marinàta, mejo se te skuminžia 24 ore prima.

Te ciapa i filét de caoriól e te li cura ben, te ghe tira via tute le sbéteghe (par i can ke i fa festa anca lori...) e te lasa tuti i toket pi boni e pi tenderi. De 'n kilo de carne te resta pì o manco 8 eti dopo averlo curà, quindi fà i to conti.

Te fa a toket pičoi la žeola, le carote e l sedano e inveže te liga co l spago da cusina l'aloro, al rosmarin, la salvia e te fa doi o tre mažét. In te na supiéra, mejo 'na terina granda o na mastéla, te buta entro tut insieme la carne, al vin, le spežie ligade e kuele no ligade (balete de pever e ginepro, broke de garofan ecc), insoma da tuti i ingredient ke ho scrit sora te li mìṡia tut insieme a part la farina e l butiro. Te met la mastéla kuerta in frigo e te spéta tuta la not, almanco!

Al dì dopo, la matina bonora te tira fora la mastéla, te cava via točiando co le man i toket de carne, te li struca in visa ke 'l bute fora al so sangue o 'l vin ke 'l à sorbì e te li met in te na supiéra a part. Pò te li čiapa da novo e te li pasa tuti ben in te la farina, ke i se sùghe ben. Te cava via 'l ajo da la mastéla ke 'l pol dar fastidio e i mažet de spezie ligade, ke anca kuele le da fastidio dopo.

Kusinàr

Te na teča granda e 'n cin alta te bùta al butiro (kuant ke te par a ti drio la to diéta) e te fa sofrizer i toket de žeola, sedano e carota. Co te par ke i se àbie ben dorà te ghe buta entro anca i toket de carne e te lasa rosolar an fià.

Co i se a rosolà, pian pianét te bùta inte la teča al točio ke 'l è restà te la mastéla; no stà butarlo tut al točio, parkè sul fondo de la mastéla 'l è restà al sangue e an fià de porkerie ke 'l è mejo no butar dentro. Pitost zonta an fià de vin ros novo e bon, sempre de l steso tipo del kuel ke te a usà prima o, par farlo veñer manco imbriago, an fià de àkua.

Ades te fà bojér e dopo te sbàsa l fogo e te kuerde la teča col kuerčol e lu 'l a da 'ndar sot al boj, pian pianét par doi ore almanco e ti ogni tant te va a darghe 'na misiàda proprio parkè no l se tàke sòt. Co manca 'na meda oréta, pian pianét co 'n skuliér (cučaro) te tira su i toketin de carota, sedano e žeola ke no se a spapolà e ti 'nte 'n piato, col piròn te li spačiuga par ben e pò te li torna a butàr dentro la teča.

Ormai 'l è quasi pronto, te a solo da ṡugàr ben al točo e ricordéte ke te dovéa far anca la polenta!