Xem mã nguồn của William Shakespeare

{{1000 bài cơ bản}}
{{Thông tin nhà văn
| name = William Shakespeare
| image = Shakespeare.jpg
| image_size = 250px
| caption = Chân dung Shakespeare, không rõ tác giả, [[National Portrait Gallery]], [[Luân Đôn]], [[Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland|Vương quốc Anh]].
| birth_date = Làm [[lễ rửa tội]] ngày [[26 tháng 4]], [[1564]] (sinh ngày [[23 tháng 4]] năm [[1564]])
| birth_place = {{Flagicon|Anh}} [[Stratford-upon-Avon]], [[Warwickshire]], [[Vương quốc Anh|Anh]]
| death_date = [[23 tháng 4]] năm [[1616]] ([[lịch Julius]])
[[3 tháng 5]] năm [[1616]] ([[lịch Gregorius]]) (52 tuổi)
| death_place = {{Flagicon|Anh}} [[Stratford-upon-Avon]], [[Warwickshire]], [[Anh]]
| spouse = Anne Hathaway (từ [[1582]]-[[1616]])
| children = [[Susanna Hall]]<br/>[[Hamnet Shakespeare]]<br/>[[Judith Quiney]]
| relations = [[John Shakespeare]] (thân phụ)<br/>[[Mary Shakespeare]] (thân mẫu)
| occupation = [[Nhà viết kịch]], [[nhà thơ]], [[diễn viên]]
| signature = William Shakespeare Signature.svg
| period = [[Phục Hưng|Phục hưng Anh]]
}}

'''William Shakespeare''' (tên phiên âm: Uy-li-am Sếch-xpia)không rõ ngày sinh của ông, nhưng theo truyền thống được ghi nhận là vào ngày [[23 tháng 4]] năm [[1564]], ngày [[thánh George]]; mất ngày [[23 tháng 4]] năm [[1616]] theo [[lịch Julius]] hoặc ngày [[3 tháng 5]] năm [[1616]] theo [[lịch Gregorius]]) là một [[nhà văn]] và [[nhà viết kịch]] Anh, được coi là nhà văn vĩ đại nhất của Anh và là nhà viết kịch đi trước thời đại.<ref>{{Harvnb|Greenblatt|2005|loc=11}}; {{Harvnb|Bevington|2002|loc=1–3}}; {{Harvnb|Wells|1997|loc=399}}.</ref> Ông còn được vinh danh là [[nhà thơ]] tiêu biểu của nước Anh và là "Thi sĩ của dòng sông Avon" (''Avon'' là dòng sông nơi sinh của Shakespeare, Stratford-upon-Avon).<ref>{{Harvnb|Dobson|1992|loc=185–186}}</ref> Những tác phẩm của ông, bao gồm cả những tác phẩm đồng tác giả, bao gồm 39 vở kịch, 154 bản sonnet, hai bản thơ tường thuật dài, và vài bài thơ ngắn. Những vở kịch của ông đã được dịch ra thành rất nhiều ngôn ngữ lớn và được trình diễn nhiều hơn bất kì nhà viết kịch nào.<ref>{{Harvnb|Craig|2003|loc=3}}.</ref>

Shakespeare được sinh ra và lớn lên tại [[Stratford-upon-Avon]]. Vào năm 18 tuổi, ông kết hôn với Anne Hathaway và có ba người con, đó là Susanna Hall và cặp đôi song sinh, Hamnet Shakespeare và Judith Quiney. Trong những năm từ 1585-1592, sự nghiệp của ông thành công vang dội tại thủ đô [[Luân Đôn]] với vai trò là một diễn viên, nhà văn và đôi lúc là người sở hữu của một công ty kịch [[Lord Chamberlain's Men]], với tên gọi sau đó là King's Men. Ông quay về quê Stratford để nghỉ hưu vào năm 1613, lúc ông 49 tuổi, sau đó 3 năm ông qua đời tại đấy. Số ít tài liệu về cuộc sống của ông tại đây đã được tìm thấy, được suy đoán là về các vấn đề thể chất, tình dục, tín ngưỡng, tôn giáo, và được cho là do những người khác có quan hệ gần gũi với ông ghi chép lại.<ref>{{Harvnb|Shapiro|2005|loc=xvii–xviii}}; {{Harvnb|Schoenbaum|1991|loc=41, 66, 397–98, 402, 409}}; {{Harvnb|Taylor|1990|loc=145, 210–23, 261–5}}</ref>

Hầu hết các tác phẩm nổi tiếng nhất của ông được ông sáng tác trong giai đoạn từ 1589 đến 1613.<ref>{{Harvnb|Chambers|1930|loc=Vol. 1: 270–71}}; {{Harvnb|Taylor|1987|loc=109–134}}.</ref> Những vở kịch đầu tiên của ông chủ yếu là hài kịch và kịch lịch sử, những thể loại này được ông tăng lên sự tinh tế của nghệ thuật vào cuối thế kỉ XVI. Sau đó, ông sáng tác chủ yếu là bi kịch đến năm 1608, bao gồm các tác phẩm ''[[Hamlet]]'', ''[[Vua Lear]]'', ''[[Othello]]'' và ''[[Macbeth]]'', gồm một vài tác phẩm nổi tiếng nhất của ông bằng tiếng Anh. Trong giai đoạn cuối cùng của sự nghiệp sáng tác, ông sáng tác những vở chính kịch (tragicomedies) và đồng thời hợp tác với một số nhà viết kịch khác.

Nhiều vở kịch của ông được tái bản nhiều lần với các chất lượng khác nhau và một cách chính xác trong suốt cuộc đời của ông. Năm 1623, hai đồng nghiệp cũ của Shakespeare, cũng làm việc trên sân khấu kịch, xuất bản [[First Folio]], một tập hợp tất cả các vở kịch được coi là của ông. Nhưng đến nay, chỉ có hai trong tổng số đó được công nhận là của Shakespeare.

==Cuộc đời và sự nghiệp==

===Thơ ấu===
[[Hình:William Shakespeares birthplace, Stratford-upon-Avon 26l2007.jpg|nhỏ|phải|Căn nhà của John Shakespeare, thân phụ của William Shakespeare tại Stratford-upon-Avon. Đây được tin là nơi sinh của nhà văn.]]
William Shakespeare là con trai của John Shakespeare, một người thợ làm găng tay và ủy viên hội đồng địa phương đến từ Snitterfield và Mary Arden, con gái của một chủ đất giàu có.<ref>{{Harvnb|Schoenbaum|1987|loc=14–22}}.</ref> Ông được sinh ra tại [[Stratford-upon-Avon]] và được rửa tội vào ngày [[26 tháng 4]] năm [[1564]] tại đó. Ngày sinh thật sự của ông vẫn chưa rõ, nhưng những báo cáo ban đầu là ngày [[23 tháng 4]] năm [[1564]], ngày của [[thánh George]] (St. George's Day).<ref>{{Harvnb|Schoenbaum|1987|loc=24–6}}.</ref> Ông là con thứ ba trong tổng số tám người con của gia đình Shakespeare và là [[:en:William Shakespeare|lớn nhất]] trong những người con còn sống sót.<ref>{{Harvnb|Schoenbaum|1987|loc=23–24}}.</ref>

Mặc dù không còn những ghi chép về quãng đời đầu tiên của ông, nhưng các nhà nghiên cứu về tiểu sử của ông đồng ý rằng Shakespeare được giáo dục tại King's New Grammar School (''Trường Văn phạm mới của nhà Vua'') ở Stratford,<ref>{{Harvnb|Schoenbaum|1987|loc=62–63}}; {{Harvnb|Ackroyd|2006|loc=53}}; {{Harvnb|Wells|Taylor|Jowett|Montgomery|2005|loc=xv–xvi}}</ref> một ngôi trường miễn học phí thành lập năm 1553,<ref>{{Harvnb|Baldwin|1944|loc=464}}.</ref> cách nhà ông khoảng một phần tư dặm. Vào thời Nữ hoàng [[Elizabeth I của Anh|Elizabeth]], các trường dạy ngữ pháp có chất lượng không đồng nhất nhưng có một khuôn mẫu chương trình được quy định bởi luật pháp áp dụng trên toàn nước Anh,<ref>{{Harvnb|Baldwin|1944|loc=179-80, 183}}; {{Harvnb|Cressy|1975|loc=28, 29}}.</ref> và trường cũng cung cấp chương trình giáo dục chuyên sâu về ngữ pháp [[latinh|tiếng Latinh]] và những tác giả cổ điển trong [[tiếng Latinh]].
====Hôn nhân====
Năm 18 tuổi, Shakespeare kết hôn với Anne Hathaway, lớn hơn ông đến 8 tuổi. Chúng ta biết rất ít về bà, nhiều khả năng bà là con cả trong gia đình Hathaway làng [[Shottery]], gần [[Stratford-upon-Avon|Stratford]]. Giáo hội của [[Worcester]] đồng ý cho phép tổ chức lễ cưới vào ngày [[27 tháng 11]], [[1582]]. Sáu tháng sau khi kết hôn, Anne sinh được một người con gái, '''Susanna''', được [[rửa tội]] vào ngày [[26 tháng 5]] năm [[1583]].<ref>{{Harvnb|Schoenbaum|1987|loc=93}}.</ref> Cặp song sinh một trai '''Hamnet''' và một gái '''Judith''' được sinh ra hai năm sau đó và được rửa tội vào ngày [[2 tháng 2]] năm [[1585]].<ref>{{Harvnb|Schoenbaum|1987|loc=94}}.</ref> Hamnet mất vì một nguyên nhân không rõ vào năm 11 tuổi và được mai táng vào ngày [[11 tháng 8]] năm [[1596]]. Nhân vật anh hùng trong vở bi kịch [[Hamlet]] của Shakespeare được đặt theo tên người con Hamnet của ông.<ref>{{Harvnb|Schoenbaum|1987|loc=224}}.</ref>
===="Những năm mất tích" ([[1582]]-[[1585]])==== 
Trong những năm đầu [[hôn nhân]] của Shakespeare cho đến năm [[1585]], hầu hết mọi thông tin về Shakespeare rất mơ hồ bí ẩn, người ta gọi đó là "''Những năm mất tích''".
Người ta phỏng đoán rằng ông hành nghề thầy cãi vì các vở kịch của ông thể hiện kiến thức [[luật pháp]]. Cũng có thể Shakespeare đã làm thợ [[làm vườn]] vì các nhân vật trong nhiều tác phẩm của ông am hiểu nhiều về thiên nhiên. Hoặc ông đã tham gia vào công việc của gia đình, buôn bán len và [[lúa mạch]], làm [[găng tay]]... Nhiều khả năng ông không làm [[thầy thuốc]], trong vở kịch [[Macbeth]] có lời thoại "''Hãy đem thuốc mà đổ cho chó.''"<ref>{{Harvnb| Gerry Bailey and Karen Foster: Shakespeare's Quill, Nguyễn Kim Diệu dịch, Nhà xuất bản KIM ĐỒNG| 2011 | trang 13}}</ref>

Thời ấy, ở Anh thường có các [[gánh hát]] lưu động đi lưu diễn ở các miền quê. Một ngày nọ, Shakespeare bắt đầu bị hấp dẫn bởi sân khấu [[kịch]] và các gánh hát lưu động, với tài năng [[văn chương]] trời phú, ông đã rời quê hương lên [[kinh đô]] [[Luân Đôn]], tìm kiếm tiền đồ và sự nghiệp cho mình.<ref>{{Harvnb|Gerry Bailey and Karen Foster: Shakespeare's Quill, Nguyễn Kim Diệu dịch, Nhà xuất bản KIM ĐỒNG|2011| trang 13}}</ref>

===Đến Luân Đôn===

Vào năm [[1585]], ông rời quê lên [[Luân Đôn]] đang lúc kịch trường ở chốn kinh kỳ trong thời kỳ sôi nổi, nước [[Anh]] đang dưới sự trị vì của Nữ hoàng [[Elizabeth I của Anh|Elizabeth I]].
Lúc ở kinh thành [[Luân Đôn]], ông được [[Bá tước]] [[Southampton]] giúp đỡ. Dưới mái nhà của bá tước, có một [[người Ý]] lưu vong là Giovani Florio. Chính Florio đã giúp Shakespeare hiểu biết thêm về văn học [[Phục Hưng]] của [[Ý]] và [[Pháp]]. Cuộc sống đang êm đềm thì xảy ra biến cố. Đó là vụ án Essex và Southampton (1601). Essex bị kết tội gây loạn chống triều đình [[Elizabeth I của Anh|Elizabeth I]]. Shakespeare cũng bị tình nghi có liên quan vì vở kịch ''Richard III'' được diễn ra một hôm trước đó. Essex bị tử hình, Southampton bị tù chung thân, còn Shakespeare trốn biệt{{cần dẫn chứng}}.

Vào năm [[1603]], Elizabeth I qua đời, Quốc vương nước [[Scotland]] là James VI lên nối ngôi và trở thành Quốc vương [[James I của Anh|James I]] của nước Anh; khi đó Bá tước Southampton được trả tự do và trọng dụng. Shakespeare xuất hiện trở lại với đoàn kịch của mình và được triều đình hậu đãi.

Đôi khi các vở [[kịch]] được viết nên để ca tụng và gây ấn tượng cho các bậc vua chúa. Khi Shakespeare soạn các vở kịch [[lịch sử]], ông phải đảm bảo cân nhắc sao cho vở kịch không mạo phạm đến hoàng gia. Vì vậy, ông phải thay đổi [[thời gian]] và các sự kiện lịch sử để tạo hình ảnh tốt đẹp cho gia tộc [[Tudor]] - gia tộc của Nữ hoàng Elizabeth I. Đến khi James I lên ngôi, ông cũng làm điều tương tự với gia tộc [[nhà Stuart|Stuart]].

Trước đó vào năm 1588, vua Tây Ban Nha phái hạm đội Armada sang xâm lược nước Anh nhưng đã thất bại. Có thể Shakespeare

Vào thời Nữ hoàng [[Elizabeth I của Anh|Elizabeth I]], phục trang vượt quá vai vế xã hội bị coi là phạm pháp. Chỉ các [[diễn viên]] mới có thể phá lệ, diện trang phục như các bậc vua chúa [[quý tộc]] để biểu diễn. Chi phí được đầu tư cho nhiều bộ trang phục lộng lẫy, và các chuyên gia chế tạo ra chúng được coi là những nhân vật quan trọng.

===Cuối đời===
Vào năm [[1612]], Shakespeare rời kinh đô Luân Đôn trở về quê hương sau bao năm theo đuổi sự nghiệp viết kịch và hoạt động [[sân khấu]]. Có thể ông đã nhận thấy sân khấu kịch Anh ngày sàng sa sút vào con đường quý tộc hoá, và với số tài sản tích góp được sau nhiều năm cũng đủ để ông mua một căn nhà ở thị trấn quê hương, sống những năm cuối đời.
Ngày [[25 tháng 3]] năm [[1616]], Shakespeare hoàn thành tờ [[di chúc]] của mình, sức khỏe của ông không được tốt và ông đã qua đời một tháng sau đó. Ông mất ngày [[23 tháng 4]] năm [[1616]]. Trong di chúc, ông để lại hầu hết tài sản cho cô con gái Susanna, và ông yêu cầu trên bia mộ của mình phải được viết những dòng chữ này: 
{{cquote|"''Hỡi những người bằng hữu của ta. Vì Chúa lòng lành, xin chớ.''
''Quật bụi đất chôn vùi nơi đây.''

''Phước lành cho ai rộng lòng buông tha.''
''Và nguyền rủa ngươi, kẻ mạo phạm xương cốt ta.''"|||Wiliam Shakespeare<ref>Gerry Bailey và Karen Foster, Shakespeare's Quill, Nguyễn Kim Diệu dịch | Nhà xuất bản KIM ĐỒNG| 2011 | trang 33</ref>}}

Ngày nay, ở [[Stratford-upon-Avon|thị trấn Stratford]] quê hương ông, người ta thành lập Công ty kịch nghệ Shakespeare Hoàng gia, còn căn nhà nơi ông sinh sống giờ đây trở thành Viện bảo tàng Shakespeare, như để kỉ niệm cuộc đời và sự nghiệp của [[nhà viết kịch]] vĩ đại này.<ref>Nancy Mitford, Charlotte Mosley, ''Love from Nancy: the letters of Nancy Mitford'', trang 253</ref>

== Tác phẩm ==
[[Tập tin:Shakspeare signature.jpg|nhỏ|phải|200px|Chữ ký của Shakespeare trong tờ di chúc]]
Trong đời mình, Shakespeare viết hơn 40 vở kịch, tất cả đều dưới dạng thơ, và được chia thành ba loại:

{{col-begin}}
{{col-3}}

=== Hài kịch ===
* ''[[All's Well That Ends Well]]''{{ref|2|[b]}}
* ''[[As You Like It]]''
* ''[[Cardenio]]'' <br />(tên chính thức ''The History of Cardenio''){{ref|3|[c]}}
* ''[[The Comedy of Errors]]''
* ''[[Love's Labour's Lost]]''
* ''[[Love's Labour's Won]]'' <br />(đôi khi gọi là ''Love's labour's wonne'')
* ''[[Measure for Measure]]''{{ref|2|[b]}}
* ''[[Người lái buôn thành Venice]]''{{ref|2|[b]}}
* ''[[The Merry Wives of Windsor]]''
* ''[[A Midsummer Night's Dream]]'' (Giấc mộng đêm hè) 
* ''[[Much Ado About Nothing]]''
* ''[[Pericles, Prince of Tyre]]''{{ref|1|[a]}}
* ''[[The Taming of the Shrew]]''
* ''[[Giông tố (kịch)|Giông tố (Shakespeare)]]''{{ref|1|[a]}}
* ''[[Đêm thứ mười hai]]''
* ''[[The Two Gentlemen of Verona]]''
* ''[[The Two Noble Kinsmen]]''{{ref|1|[a]}}{{ref|3|[c]}}
* ''[[The Winter's Tale]]''(''[https://en.wikipedia.org/wiki/The_Winter's_Tale]''){{ref|1|[a]}}
{{col-3}}

=== Bi kịch ===
* ''[[Antony and Cleopatra]]''
* ''[[Coriolanus (Shakespeare)|Coriolanus]]'' <br />(tên chính thức ''The Tragedy of Coriolanus'')
* ''[[Cymbeline]]'' <br />(tên chính thức ''The Tragedy of Cymbeline, King of Britain''){{ref|1|[a]}}
* ''[[Hamlet]]''
* ''[[King Lear]]''
* ''[[Timon of Athens]]'' <br />(tên chính thức ''The Life of Timon of Athens'')
* ''[[Macbeth]]''
* ''[[Othello]]''
* ''[[Titus Andronicus]]''
* ''[[Julius Caesar (Shakespeare)|Julius Caesar]]'' <br />(tên chính thức ''The Tragedy of Julius Caesar'')
* ''[[Troilus and Cressida]]''{{ref|2|[b]}}
* ''[[Romeo và Juliet|Romeo and Juliet]]''
{{col-3}}

=== Lịch sử ===
* ''[[Edward III (kịch)|Edward III]]''{{ref|3|[c]}}
* ''[[Henry IV, Part 1]]''
* ''[[Henry IV, Part 2]]''
* ''[[Henry V (Shakespeare)|Henry V]]''
* ''[[Henry VI, Part 1]]''
* ''[[Henry VI, Part 2]]''
* ''[[Henry VI, Part 3]]''
* ''[[Henry VIII (Shakespeare)|Henry VIII]]''
* ''[[King John]]''
* ''[[Richard II (Shakespeare)|Richard II]]''
* ''[[Richard III (Shakespeare)|Richard III]]''
* ''[[Sir Thomas More (kịch)|Sir Thomas More]]''{{ref|3|[c]}}
{{col-end}}

{{Col-begin}}

{{Col-3}}

; Thơ
* ''[[Shakespeare's Sonnets]]''
* ''[[Venus and Adonis (Shakespeare poem)|Venus and Adonis]]''
* ''[[The Rape of Lucrece]]''
* ''[[The Passionate Pilgrim]]''{{Ref_label|e|e|none}}
* ''[[The Phoenix and the Turtle]]''
* ''[[A Lover's Complaint]]''

{{Col-3}}

; Kịch thất lạc
* ''[[Love's Labour's Won]]''
* ''[[Cardenio]]''†

{{Col-3}}

; Kinh ngụy tác

* ''[[Arden of Faversham]]''
* ''[[The Birth of Merlin]]''
* ''[[Locrine]]''
* ''[[The London Prodigal]]''
* ''[[The Puritan]]''
* ''[[The Second Maiden's Tragedy]]''
* ''[[Sir John Oldcastle]]''
* ''[[Thomas Lord Cromwell]]''
* ''[[A Yorkshire Tragedy]]''
* ''[[Edward III (play)|Edward III]]''
* ''[[Sir Thomas More (play)|Sir Thomas More]]''

{{Col-end}}

=== Chú thích ===
:* {{note|1|[a]}} Nay thường được xếp vào một loại mới: ''Romances''
:* {{note|2|[b]}} Kịch về các vấn đề xã hội
:* {{note|3|[c]}} Được xem là của Shakespeare

== Tầm ảnh hưởng ==

Cống hiến của Shakepeare in đậm dấu ấn lên [[Kịch|kịch nghệ]] và [[văn chương]] các thế hệ sau. Ví như ông đã phát triển kịch nghệ cả về xây dựng [[nhân vật]], [[cốt truyện]], [[ngôn ngữ]] và [[thể loại]]. Cho tới trước vở ''[[Romeo và Juliet]]'', lãng mạn không được xem là đề tài giá trị đối với [[bi kịch]]. Độc thoại đã từng được sử dụng chủ yếu để truyền đạt thông tin về [[nhân vật]] và [[sự kiện]] nhưng Shakespeare đã sử dụng nó để khám phá tâm trí nhân vật. [[Tác phẩm văn học|Tác phẩm]] của Shakepeare ảnh hưởng sâu sắc tới thi ca thế hệ sau. Rõ ràng, ông vĩ đại hơn hẳn các nhà viết kịch lớn của [[Pháp]] trước thời ông như Racine hay [[Molière]].<ref>Baron Thomas Babington Macaulay Macaulay, ''The Works of Lord Macaulay, Complete: Critical and historical essays'', trang 504</ref> Những [[nhà thơ]] [[Chủ nghĩa lãng mạn|trường phái lãng mạn]] đã nỗ lực để làm sống lại kịch thơ Shakespeare, dù đạt được rất ít thành công. [[Nhà phê bình]] Gorge Steiner phát biểu rằng tất cả các vở kịch thơ từ [[Coleridge]] đến [[Tennyson]] chỉ là những "phiên bản mờ nhạt viết dựa trên các chủ đề của Shakespeare". Tuy nhiên, vào [[thế kỷ XVIII]], đại văn hào nước [[Pháp]] là [[Voltaire]] (FranÇois-Marie Arouet, [[1694]]–[[1778]]) – khi phân tích về kịch nghệ của Shakespeare cũng như những nhà soạn kịch nổi tiếng khác – đã phê phán ông, theo đó ông chỉ đáng được tôn vinh tại [[Anh]]:<ref name="Wellek38">René Wellek, ''A History of Modern Criticism: The later eighteenth century'', các trang 36-38.</ref>
{{cquote|''Ông ta là một tên man rợ giỏi tưởng tượng; ông ta viết vài tác phẩm được ca tụng, nhưng những tuyệt tác của ông ta không thể được trình diễn ở một nơi nào ngoại trừ Luân Đôn và [[Canada]]. Đó không phải là dấu hiệu tốt đối với nền văn học của một quốc gia, vì những tuyệt tác của quốc gia ấy chỉ được trình diễn thành công trên mỗi chính quốc mà thôi. Không có bất kỳ một tuyệt tác nào của Shakespeare đã được trình diễn ở nước ngoài.''|||Voltaire}}

[[Voltaire]] cũng bảo Shakespeare là "quái vật" tuy nhiên, bảo đại văn hào Pháp không bao giờ biết khen ngợi ông thì thật sai lầm. Voltaire luôn luôn cho rằng, ông là một nhà soạn kịch "có bản chất cao đẹp, mặc dù tởm lợm". Thời đó, [[Vua|Quốc vương]] [[Friedrich II của Phổ|Friedrich II]] (tức [[Friedrich II của Phổ|Friedrich Đại Đế]], [[1712]]–[[1786]]) – vị đại anh quân của [[Phổ (quốc gia)|nước Phổ]] và cũng chính là bạn thân của Voltaire<ref>David Fraser, ''Frederick the Great: King of Prussia'', trang 146</ref> chỉ có thể đọc Shakespeare bằng các bản dịch [[tiếng Pháp]]. Vào năm [[1780]], xuất bản tác phẩm "De la littérature allemande". Qua đó, ông phê phán "các tác phẩm ghê tởm" của Shakespeare:<ref>Stanley W. Wells, Sarah Stanton, ''The Cambridge companion to Shakespeare on stage'', trang 184</ref><ref>Mike Featherstone, ''Undoing culture: globalization, postmoderism and identity'', trang 28</ref>
{{cquote|''Những trò hề nực cười, chỉ diễn được trên vùng đất hoang vu [[Canada]], vi phạm những quy tắc của kịch nghệ.''|||Friedrich II Đại Đế<ref name="DavidFraser240">[[David William Fraser|David Fraser]], ''Frederick the Great: King of Prussia'', trang 240</ref>}}

Vị Quốc vương này chỉ trích Shakespeare còn thậm tệ hơn cả Voltaire: ''"Làm sao đống tác phẩm quái đản nửa đê tiện nửa cao thượng, nửa bi thảm nửa hài hước, lại thu hút ai được?"''<ref name="MacDonogh370"/> Song, Shakespeare đã ảnh hưởng lên những nhà viết tiểu thuyết [[Thomas Hardy]], [[William Faukner]] và [[Charles Dickens]]. Dickens thường trích dẫn Shakespeare, có thể rút ra 25 trong số các tựa tác phẩm của ông là lấy từ các tác phẩm của Shakespeare. Ngay từ thế kỷ XVIII, dù bị một đại anh quân nước Phổ và một đại văn hào nước Pháp phê phán dữ dội, trớ trêu thay, Shakespeare lại truyền cảm nền văn hóa nghệ - thuật khắp châu Âu, và trớ trêu hơn nữa - ảnh hưởng sâu đậm nhất đối với nền văn nghệ [[Đức]], nhà thơ [[Johann Gottfried Herder]] đã tán dương tài năng viết kịch của ông "như thần thánh".<ref>Neil Rhodes, ''Shakespeare and the Origins of English'', trang 216</ref> Như doanh nhân nước [[Đức]] [[Ludwig Reiners]] ([[1896]] - [[1957]]) viết vào năm [[1952]], các đại văn hào Đức thời Friedrich II Đại Đế đã ''"bắt chước những vở kịch tồi tệ, nhảm nhí và chán ngắt của Shakespeare"''.<ref>[[Ludwig Reiners]], ''Frederick the Great: a biography'', trang 274</ref> Trước tình cảnh đó, Quốc vương Friedrich II Đại Đế – với thái độ công kích nền văn hóa Đức (kể cả tác phẩm duy nhất mà ông biết của đại thi hào [[Johann Wolfgang von Goethe|Goethe]] chịu ảnh hưởng của Shakespeare<ref name="MacDonogh370">[[Giles MacDonogh]], ''Frederick the Great: A Life in Deed and Letters'', trang 370</ref>) – lại phải viết:<ref>T. C. W. Blanning, ''The Culture of Power and the Power of Culture: Old Regime Europe 1660-1789'', trang 218</ref>
{{Cquote|''...Có thể thông cảm cho Shakespeare vì ông ta sống trong cái thời đại chẳng mấy phát triển của nền văn hóa Anh. Tuy nhiên, những người đương thời của Trẫm và Các Khanh mà lại tiếp bước những sai lầm của ông ta thì thật không thể tha thứ được - Trẫm lấy một ví dụ là tác phẩm "Götz von Berlichingen" của cậu [[Johann Wolfgang von Goethe|Goethe]] - một sự bắt chước kinh tởm đối với những vở kịch Anh dở ẹc kia...'''|||Friedrich II Đại Đế}}

== Chú thích ==
<references group="Ghi chú"/>
== Tham khảo ==
{{Tham khảo|30em}}

== Thư mục ==

{{Refbegin|colwidth=60em}}
* {{chú thích |last=Ackroyd |first=Peter |author-link=Peter Ackroyd |year=2006 |title=Shakespeare: The Biography |place=Luân Đôn |publisher=Vintage |isbn=0749386558}}.
* {{chú thích |last=Adams |first=Joseph Quincy |author-link=Joseph Quincy Adams |year=1923 |title=A Life of William Shakespeare |place=Boston |publisher=Houghton Mifflin |oclc=1935264}}.
* {{chú thích |last=Baer |first=Daniel |year=2007 |title=The Unquenchable Fire |place= |publisher=Xulon Press |isbn=16047732789781604773279}}.
* {{chú thích |last=Baldwin |first=T. W. |year=1944 |title=William Shakspere's Small Latine & Lesse Greek |volume=1 |place=Urbana, Ill |publisher=University of Illinois Press |oclc=359037}}.
* Mike Featherstone, [http://books.google.com.vn/books?id=cw-6pIg9R8gC&pg=PA28&dq=%22Frederick+the+Great#v=onepage&q=%22Frederick%20the%20Great&f=false ''Undoing culture: globalization, postmoderism and identity''], SAGE, 1995. ISBN 0-8039-7606-2.
* Eliakim Littell, Robert S. Littell, Making of America Project, [http://books.google.com.vn/books?ei=NQtGTeimDcWpcb_IoeoN&ct=result&id=Kb3dNHXJ1ZwC&dq=%22savage ''The living age...''], Tập 148, Littell, son & company, 1881.
* {{chú thích |last=Barber |first=C. L. |year=1964 |title=Shakespearian Comedy in the Comedy of Errors |place=England |publisher=College English 25.7}}.
* {{chú thích |last=Bate |first=Jonathan |author-link=Jonathan Bate|year=2008 |title=The Soul of the Age |volume= |place=Luân Đôn |publisher=Penguin |isbn=978-0-670-91482-1}}.
* {{chú thích |last=Bentley |first=G. E. |author-link= |year=1961 |title=Shakespeare: A Biographical Handbook |place=New Haven |publisher=Yale University Press |oclc=356416 |isbn=0313250421}}.
* {{chú thích |last=Berry |first=Ralph |year=2005 |title=Changing Styles in Shakespeare |place=Luân Đôn |publisher=Routledge |isbn=0415353165}}.
* {{chú thích |last=Bertolini |first=John Anthony |year=1993 |title=Shaw and Other Playwrights |place=Pennsylvania |publisher=Pennsylvania State University Press |isbn=027100908X}}.
* {{chú thích |last=Bevington |first=David |author-link=David Bevington |year=2002 |title=Shakespeare |place=Oxford |publisher=Blackwell |isbn=0631227199}}.
* {{chú thích |last=Bloom |first=Harold |author-link=Harold Bloom |year=1999 |title=Shakespeare: The Invention of the Human |place=New York |publisher=Riverhead Books |isbn=157322751X}}.
* {{chú thích |last=Boas |first=F. S. |author-link=Frederick S. Boas |year=1896 |title=Shakspere and His Predecessors |place=New York |publisher=Charles Scribner's Sons}}.
* {{chú thích |last=Bowers |first=Fredson |year=1955 |title=On Editing Shakespeare and the Elizabethan Dramatists |place=Philadelphia |publisher=University of Pennsylvania Press |oclc=2993883}}.
* {{chú thích |last=Boyce |first=Charles |year=1996 |title=Dictionary of Shakespeare |place=Ware, Herts, UK |publisher=Wordsworth |isbn=1853263729}}.
* {{chú thích |last=Bradford |first=Gamaliel Jr. |date=February 1910 |journal=Modern Language Notes |title=The History of Cardenio by Mr. Fletcher and Shakespeare |volume=25 |issue=2}}.
* {{chú thích |last=Bradley |first=A. C. |author-link=A. C. Bradley |year=1991 |title=Shakespearean Tragedy: Lectures on Hamlet, Othello, King Lear and Macbeth |place=Luân Đôn |publisher=Penguin |isbn=0140530193}}.
* {{chú thích |last=Brooke |first=Nicholas |year=1998 |chapter=Introduction |title=The Tragedy of Macbeth |editor1-last=Shakespeare |editor1-first=William |editor2-last=Brooke |editor2-first=Nicholas  |place=Oxford |publisher=Oxford University Press |isbn=0192834177}}.
* {{chú thích |last=Bryant |first=John |year=1998 |chapter=''Moby Dick'' as Revolution |title=The Cambridge Companion to Herman Melville |editor-last=Levine |editor-first=Robert Steven |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=052155571X}}.
* {{chú thích |last=Bryson |first=Bill |author-link=Bill Bryson |year=2007 |title=Shakespeare: The World as a Stage |publisher=Harper Collins |isbn=0060740221}}.
* {{chú thích |last=Burns |first=Edward |year=2000 |chapter=Introduction |title=King Henry VI, Part 1 |editor1-last=Shakespeare |editor1-first=William |editor2-last=Burns |editor2-first=Edward  |place=Luân Đôn |publisher=Arden Shakespeare, Thomson |isbn=1903436435}}.
* {{chú thích |last=Carlyle |first=Thomas |author-link=Thomas Carlyle |year=1907 |title=On Heroes, Hero-worship, and the Heroic in History |editor-last=Adams |editor-first=John Chester |place=Boston |publisher=Houghton, Mifflin and Company |oclc=643782 |isbn=140694419X}}.
* {{chú thích |last=Casey |first=Charles |date=Fall 1998 |title=Was Shakespeare gay? Sonnet 20 and the politics of pedagogy |journal=College Literature |volume=25 |url=http://www.findarticles.com/p/articles/mi_qa3709/is_199810/ai_n8827074 |access-date=ngày 2 tháng 5 năm 2007 |issue=3 |archive-date=2007-05-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070516062509/http://findarticles.com/p/articles/mi_qa3709/is_199810/ai_n8827074 }}.
* {{chú thích |last=Chambers |first=E. K. |author-link=Edmund Kerchever Chambers |year=1923 |title=The Elizabethan Stage |volume=2 |place=Oxford |publisher=Clarendon Press |oclc=336379 |isbn=0198115113}}.
* {{chú thích |last=Chambers |first=E. K. |author-link=Edmund Kerchever Chambers |year=1944 |title=Shakespearean Gleanings |place=Oxford |publisher=Oxford University Press |oclc=2364570 |isbn=0849205069}}.
* {{chú thích |last=Chambers |first=E. K. |author-link=Edmund Kerchever Chambers |year=1930 |title=William Shakespeare: A Study of Facts and Problems |series=2 vols. |place=Oxford |publisher=Clarendon Press |oclc=353406 |isbn=0198117744}}.
* {{chú thích |last=Cheney |first=Patrick Gerard |author-link= |year=2004 |title=The Cambridge Companion to Christopher Marlowe |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0521527341}}.
* {{chú thích |last=Clemen |first=Wolfgang |year=2005a |title=Shakespeare's Dramatic Art: Collected Essays |place=New York |publisher=Routledge |isbn=0415352789}}.
* {{chú thích |last=Clemen |first=Wolfgang |year=2005b |title=Shakespeare's Imagery |place=Luân Đôn |publisher=Routledge |isbn=0415352800}}.
* {{chú thích |last=Clemen |first=Wolfgang |year=1987 |title=Shakespeare's Soliloquies |place=Luân Đôn |publisher=Routledge |isbn=0415352770}}.
* {{chú thích |last=Cooper |first=Tarnya |year=2006 |title=Searching for Shakespeare |place=National Portrait Gallery and Yale Center for British Art |publisher=Yale University Press |isbn=9780300116113 }}.
* {{chú thích |last=Craig |first=Leon Harold |year=2003 |title=Of Philosophers and Kings: Political Philosophy in Shakespeare's "Macbeth" and "King Lear" |place=Toronto |publisher=University of Toronto Press |isbn=0802086055}}.
* {{chú thích |last=Cressy |first=David |year=1975 |title=Education in Tudor and Stuart England |place=New York |publisher=St Martin's Press |oclc=2148260 |isbn=0713158174}}.
* {{chú thích |last=Crystal |first=David |author-link=David Crystal |year=2001 |title=The Cambridge Encyclopedia of the English Language |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0521401798}}.
* {{chú thích |last=Dillon |first=Janette |year=2007 |title= The Cambridge Introduction to Shakespeare's Tragedies |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0521858178}}.
* {{chú thích |last= Dobson |first= Michael |year= 1992 |title=The making of the national poet |place=Oxford, England |publisher=Oxford University Press |isbn= 9780198183235}}.
* {{chú thích |last=Dominik |first=Mark |year=1988 |title=Shakespeare–Middleton Collaborations |place=Beaverton, OR |publisher=Alioth Press |isbn=0945088019}}.
* {{chú thích |last=Dowden |first=Edward |author-link=Edward Dowden |year=1881 |title=Shakspere |place=New York |publisher=Appleton & Co. |oclc=8164385}}.
* {{chú thích |last=Drakakis |first=John |year=1985 |title=Alternative Shakespeares |editor-last=Drakakis |editor-first=John |place=New York |publisher=Meuthen |isbn=0416368603}}.
* {{chú thích |last=Dryden |first=John |author-link=John Dryden |year=1889 |title=An Essay of Dramatic Poesy |editor-last=Arnold |editor-first=Thomas |place=Oxford |publisher=Clarendon Press |oclc=7847292 |isbn=8171563236}}.
* {{chú thích |last1=Dutton |first1=Richard |last2=Howard |first2=Jean |year=2003 |title=A Companion to Shakespeare's Works: The Histories |place=Oxford |publisher=Blackwell |isbn=0631226338}}.
* {{chú thích |last=Edwards |first=Phillip |year=1958 |chapter=Shakespeare's Romances: 1900–1957 |title=Shakespeare Survey |volume=11 |editor-last=Nicoll |editor-first=Allardyce |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |oclc=15880120 |isbn=0521215005}}.
* {{chú thích |year=2004 |title=Shakespeare's Styles: Essays in Honour of Kenneth Muir |editor1-last=Edwards |editor1-first=Philip |editor2-last=Ewbank |editor2-first=Inga-Stina |editor3-last=Hunter |editor3-first=G. K. |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0521616948}}.
* {{chú thích |last=Eliot |first=T. S. |author-link=T. S. Eliot |year=1934 |title=Elizabethan Essays |place=Luân Đôn |publisher=Faber & Faber |oclc=9738219 |isbn=0156290510}}.
* {{chú thích |last=Evans |first=G. Blakemore |year=1996 |chapter=Commentary |title=The Sonnets |editor1-last=Shakespeare |editor1-first=William |editor2-last=Evans |editor2-first=G. Blakemore  |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0521222257}}.
* {{chú thích |last=Farley-Hills |first=David |year=1990 |title=Shakespeare and the Rival Playwrights, 1600–06 |place=Luân Đôn |publisher=Routledge |isbn=0415040507}}.
* {{chú thích |last=Foakes |first=R. A. |author-link=R. A. Foakes |year=1990 |chapter=Playhouses and Players |title=The Cambridge Companion to English Renaissance Drama |editor1-last=Braunmuller |editor1-first=A. |editor2-last=Hattaway |editor2-first=Michael |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0521386624}}.
* {{chú thích |last=Fort |first=J. A. |date=October 1927 |title=The Story Contained in the Second Series of Shakespeare's Sonnets |journal=The Review of English Studies |volume=3 |issue=12 }}.
* {{chú thích |last=Freehafer |first=John |date=May 1969 |title='Cardenio', by Shakespeare and Fletcher |journal=PMLA |volume=84 |issue=3}}.
* {{chú thích |last=Friedman |first=Michael D. |year=2006 |chapter='I'm not a feminist director but...': Recent Feminist Productions of The Taming of the Shrew |title=Acts of Criticism: Performance Matters in Shakespeare and his Contemporaries: Essays in Honor of James P. Lusardi |editor1-last=Nelsen |editor1-first=Paul |editor2-last=Schlueter |editor2-first=June |place=New Jersey |publisher=Fairleigh Dickinson University Press |isbn=0838640591}}.
* {{chú thích |last=Frye |first=Roland Mushat |author-link=Roland Frye |year=2005 |title=The Art of the Dramatist |place=Luân Đôn; New York |publisher=Routledge |isbn=0415352894}}.
* {{chú thích |last=Gager |first=Valerie L. |year=1996 |title=Shakespeare and Dickens: The Dynamics of Influence |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=052145526X}}.
* {{chú thích |last=Gibbons |first=Brian |year=1980 |title=Romeo and Juliet. The Arden Shakespeare Second Series |place=Luân Đôn |publisher= Thomson Learning |isbn=9781903436417}}.
* {{chú thích |last=Gibbons |first=Brian |year=1993 |title=Shakespeare and Multiplicity |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0521444063}}.
* {{chú thích |last=Gibson |first=H. N. |year=2005 |title=The Shakespeare Claimants: A Critical Survey of the Four Principal Theories Concerning the Authorship of the Shakespearean Plays |place=Luân Đôn |publisher=Routledge |isbn=0415352908}}.
* {{chú thích |last=Grady |first=Hugh |year=2001a |chapter=Modernity, Modernism and Postmodernism in the Twentieth Century's Shakespeare |title=Shakespeare and Modern Theatre: The Performance of Modernity |editor1-last=Bristol |editor1-first=Michael |editor2-last=McLuskie |editor2-first=Kathleen |place=New York |publisher=Routledge |isbn=0415219841}}.
* {{chú thích |last=Grady |first=Hugh |year=2001b |chapter=Shakespeare Criticism 1600–1900 |title=The Cambridge Companion to Shakespeare |editor1-last=deGrazia |editor-first=Margreta |editor2-last=Wells |editor2-first=Stanley |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0521650941}}.
* {{chú thích |last=Gray |first=Arthur |year=1926 |title=A Chapter in the Early Life of Shakespeare |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press. Reissued by [[Cambridge University Press]], 2009|isbn=9781108005579}}.
* {{chú thích |last=Greenblatt |first=Stephen |author-link=Stephen Greenblatt |year=2005 |title=Will in the World: How Shakespeare Became Shakespeare |place=Luân Đôn |publisher=Pimlico |isbn=0712600981}}.
* {{chú thích |last=Greer |first=Germaine |year=1986 |title=William Shakespeare |place=Oxford |publisher=Oxford University Press |isbn=0192875388}}.
* {{chú thích |last=Halio |first=Jay |year=1998 |title=Romeo and Juliet: A Guide to the Play |place=Westport |publisher=Greenwood Press |isbn=0313300895}}
* {{chú thích |last=Hansen |first=William |year=1983 |title=Saxo Grammaticus & the Life of Hamlet |place=Lincoln |publisher=University of Nebraska Press |isbn=0803223188}}.
* {{chú thích |last=Hattaway |first=Michael |year=1990 |chapter=Introduction |title=The First Part of King Henry VI |editor1-last=Shakespeare |editor1-first=William |editor2-last=Hattaway |editor2-first=Michael  |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=052129634X}}.
* {{chú thích |last=Hoeniger |first=F. D. |year=1963 |chapter=Introduction |title=Pericles |editor1-last=Shakespeare |editor1-first=William |editor2-last=Hoeniger |editor2-first=F. D.  |place=Luân Đôn |publisher=Arden Shakespeare |isbn=0174435886l}}.
* {{chú thích |last=Holland |first=Peter |chapter=Introduction |editor1-last=Shakespeare |editor1-first=William |editor2-last=Holland |editor2-first=Peter  |year=2000 |title=[[Cymbeline]] |place=Luân Đôn |publisher=Penguin |isbn=0140714723}}.
* {{chú thích |last=Honan |first=Park |year=1998 |title=Shakespeare: A Life |place=Oxford |publisher=Oxford University Press |isbn=0198117922}}.
* {{chú thích |last=Honigmann |first=E. A. J. |year=1999 |title=Shakespeare: The Lost Years |edition=Revised |place=Manchester |publisher=Manchester University Press |isbn=0719054257}}.
* {{chú thích |last=Hunter |first=Robert E. |year=1864 |title=Shakespeare and Stratford-upon-Avon: A ‘Chronicle of the Time’ |publisher=Whittaker. Reissued by [[Cambridge University Press]], 2009|isbn=9781108001625}}.
* {{chú thích |last=Jackson |first=MacDonald P. |year=2004 |chapter=A Lover's Complaint Revisited |title=Shakespeare Studies |editor-last=Zimmerman |editor-first=Susan |place=Cranbury, NJ |publisher=Associated University Press |isbn=0838641202}}.
* {{chú thích |last=Jackson |first=MacDonald P. |year=2003 |title=Defining Shakespeare: Pericles as Test Case |place=Oxford |publisher=Oxford University Press |isbn=0199260508}}.
* {{chú thích |last=Johnson |first=Samuel |year=2002 |title=Samuel Johnson's Dictionary: Selections from the 1755 Work that Defined the English Language |editor-last=Lynch |editor-first=Jack |place=Delray Beach, FL |publisher=Levenger Press |isbn=184354296X}}.
* {{chú thích |last=Jonson |first=Ben |author-link=Ben Jonson |year=1996 |chapter=To the memory of my beloued, The AVTHOR MR. WILLIAM SHAKESPEARE: AND what he hath left vs |title=The First Folio of Shakespeare |editor1-last=Shakespeare |editor1-first=William |editor2-last=Hinman |editor2-first=Charlton  |editor3-last=Blayney |place=New York |publisher=W. W. Norton & Company |edition=2 |isbn=0393039854}}.
* {{chú thích |last=Kastan |first=David Scott |year=1999 |title=Shakespeare After Theory |place=Luân Đôn |publisher=Routledge |isbn=041590112X}}.
* {{chú thích |last=Keeble |first=N.H. |year=1980 |title=Romeo and Juliet: Study Notes |place=Longman |publisher=York Notes|isbn=0582781019}}.
* {{chú thích |last=Kermode |first=Frank |author-link=Frank Kermode |year=2004 |title=The Age of Shakespeare |place=Luân Đôn |publisher=Weidenfeld & Nicholson |isbn=029784881X}}.
* {{chú thích |last=Kolin |first=Philip C. |year=1985 |title=Shakespeare and Southern Writers: A Study in Influence |place=Jackson |publisher=University Press of Mississippi |isbn=0878052550}}.
* {{chú thích |last=Knutson |first=Roslyn |year=2001 |title=Playing Companies and Commerce in Shakespeare's Time |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0521772427}}.
* {{chú thích |last=Lambourne |first=Lionel |year=1999 |title=Victorian Painting |place=Luân Đôn |publisher=Phaidon |isbn=0714837768}}.
* {{chú thích |last=Levenson |first=Jill L. |year=2000 |chapter=Introduction |title=Romeo and Juliet |editor1-last=Shakespeare |editor1-first=William |editor2-last=Levenson |editor2-first=Jill L.  |place=Oxford |publisher=Oxford University Press |isbn=0192814966}}.
* {{chú thích |last=Levin |first=Harry |year=1986 |chapter=Critical Approaches to Shakespeare from 1660 to 1904 |title=The Cambridge Companion to Shakespeare Studies |editor-last=Wells |editor-first=Stanley |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0521318416}}.
* {{chú thích |last=Love |first=Harold |year=2002 |title=Attributing Authorship: An Introduction |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0521789486}}.
* {{chú thích |last=Maguire |first=Laurie E. |year=1996 |title=Shakespearean Suspect Texts: The "Bad" Quartos and Their Contexts |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0521473640}}.
* {{chú thích |last=McAfee |first=Cleland Boyd |year=1912 |title=The Greatest English Classic: A Study of the King James Version of the Bible and Its Influence on Life and Literature |place=New York |publisher= |isbn=}}.
* {{chú thích |last=McDonald |first=Russ |year=2006 |title=Shakespeare's Late Style |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0521820685}}.
* {{chú thích|last=McIntyre|first=Ian|year=1999|title=Garrick|place=Harmondsworth, England|publisher=Allen Lane|pages=|isbn=0713993286}}.
* {{chú thích |last1=McMichael |first1=George |last2=Glenn |first2=Edgar M. |year=1962 |title=Shakespeare and his Rivals: A Casebook on the Authorship Controversy |place=New York |publisher=Odyssey Press |oclc=2113359}}.
* {{chú thích |last=McMullan |first=Gordon |year=2000 |chapter=Introduction |title=King Henry VIII |editor1-last=Shakespeare |editor1-first=William |editor2-last=McMullan |editor2-first=Gordon  |place=Luân Đôn |publisher=Arden Shakespeare, Thomson |isbn=1903436257}}.
* {{chú thích |last=Meagher |first=John C. |year=2003 |title=Pursuing Shakespeare's Dramaturgy: Some Contexts, Resources, and Strategies in his Playmaking |place=New Jersey |publisher=Fairleigh Dickinson University Press |isbn=0838639933}}.
* {{chú thích |last=Milward |first=Peter |year=1973 |title=Shakespeare's Religious Background |place=Chicago |publisher=Loyola University Press |isbn=0829405089 }}.
* {{chú thích |last=Morris |first=Brian Robert |year=1968 |title=Christopher Marlowe |place=New York |publisher=Hill and Wang |isbn=0809067803}}.
* {{chú thích |last=Muir |first=Kenneth |author-link=Kenneth Muir (scholar) |year=2005 |title=Shakespeare's Tragic Sequence |place=Luân Đôn |publisher=Routledge |isbn=0415353254}}.
* {{chú thích |last=Nagler |first=A. M. |year=1958 |title=Shakespeare's Stage |place=New Haven, CT |publisher=Yale University Press |isbn=0300026897}}.
* {{chú thích |last=Nolen |first=Stephanie |year=2002 |title=Shakespeare's Face |place=Canada |publisher=Vintage Canada |isbn=9780676974843}}.
* {{chú thích |last=Nuttall |first=Anthony |author-link=Anthony Nuttall |year=2007 |title=Shakespeare the Thinker |publisher=Yale University Press|isbn=9780300119282}}.
* {{chú thích |last=Paraisz |first=Júlia |year=2006 |chapter=The Nature of a Romantic Edition |title=Shakespeare Survey |volume=59 |editor-last=Holland |editor-first=Peter |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0521868386}}.
* {{chú thích |last=Pequigney |first=Joseph |year=1985 |title=Such Is My Love: A Study of Shakespeare's Sonnets |place=Chicago |publisher=University of Chicago Press |isbn=0226655636}}.
* {{chú thích |last=Pollard |first=Alfred W. |author-link=Alfred W. Pollard |year=1909 |title=Shakespeare Quartos and Folios: A Study in the Bibliography of Shakespeare's Plays, 1594-1685 |place=Luân Đôn |publisher=Methuen |oclc=46308204}}.
* {{chú thích |last1=Porter |first1=Roy |last2=Teich |first2=Mikuláš |year=1988 |title=Romanticism in National Context |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0521339138}}.
* {{chú thích |last=Potter |first=Lois |year=1997 |chapter=Introduction |title=The Two Noble Kinsmen |editor1-last=Shakespeare |editor1-first=William |editor2-last=Potter |editor2-first=Lois  |place=Luân Đôn |publisher=Arden Shakespeare, Thomson |isbn=1904271189}}.
* {{chú thích |last=Pritchard |first=Arnold |year=1979 |title=Catholic Loyalism in Elizabethan England |place=Chapel Hill |publisher=University of North Carolina Press |isbn=0807813451}}.
* {{chú thích |last=Ramos |first=Péricles Eugênio da Silva |year=1976 |title=Hamlet (translate to portuguese) |place=São Paulo |publisher=Editora Abril |isbn=}}
* {{chú thích |last=Ribner |first=Irving |year=2005 |title=The English History Play in the Age of Shakespeare |place=Luân Đôn |publisher=Routledge |isbn=0415353149}}.
* {{chú thích |last=Ringler |first=William, Jr. |year=1997 |chapter=Shakespeare and His Actors: Some Remarks on King Lear |title=In Lear from Study to Stage: Essays in Criticism |editor1-last=Ogden |editor1-first=James |editor2-last=Scouten |place=New Jersey |publisher=Fairleigh Dickinson University Press |isbn=083863690X}}.
* {{chú thích |last=Rowe |first=John |editor1-last=Shakespeare |editor1-first=William |editor2-last=Rowe |editor2-first=John  |year=2006 |chapter=Introduction |title=The Poems: Venus and Adonis, The Rape of Lucrece, The Phoenix and the Turtle, The Passionate Pilgrim, A Lover's Complaint, by William Shakespeare |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |edition=2 |isbn=0521855519}}.
* {{chú thích |last=Rowe |first=Nicholas |author-link=Nicholas Rowe (dramatist) |year=1709 |publication-date=1997 |title=Some Acount<!--SIC--> of the Life &c. of Mr. William Shakespear |url=http://shakespeare.palomar.edu/rowe.htm |editor-last=Gray |editor-first=Terry A. |place=Online at [http://shakespeare.palomar.edu/default.htm Mr. William Shakespeare and the Internet] |access-date=ngày 30 tháng 7 năm 2007 |archive-date=2008-07-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080723160054/http://shakespeare.palomar.edu/ROWE.HTM }}.
* {{chú thích |last=Royle |first=Nicholas |year=2000 |chapter=To Be Announced |title=The Limits of Death: Between Philosophy and Psychoanalysis |editor1-last=Morra |editor1-first=Joanne |editor2-last=Robson |editor2-first=Mark |editor3-last=Smith |editor3-first=Marquard |place=Manchester |publisher=Manchester University Press |isbn=0719057515}}.
* {{chú thích |last=Sawyer |first=Robert |year=2003 |title=Victorian Appropriations of Shakespeare |place=New Jersey |publisher=Fairleigh Dickinson University Press |isbn=0838639704}}.
* {{chú thích |last=Schanzer |first=Ernest |year=1963 |title=The Problem Plays of Shakespeare |place=Luân Đôn |publisher=Routledge and Kegan Paul |oclc=2378165 |isbn=041535305X}}.
* {{chú thích |last=Schoch |first=Richard |year=2002 |chapter=Pictorial Shakespeare |title=The Cambridge Companion to Shakespeare on Stage |editor1-last=Wells |editor1-first=Stanley |editor2-last=Stanton |editor2-first=Sarah |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=052179711X}}.
* {{chú thích |last=Schoenbaum |first=Samuel |authorlink=Samuel Schoenbaum |year=1991 |title=Shakespeare's Lives |place=Oxford |publisher=Oxford University Press |isbn=0198186185}}.
* {{chú thích |last=Schoenbaum |first=Samuel |author-link=Samuel Schoenbaum |year=1987 |title=William Shakespeare: A Compact Documentary Life |edition=Revised |place=Oxford |publisher=Oxford University Press |isbn=0195051610}}.
* {{chú thích |last=Schopenhauer |first=Arthur |author-link=Arthur Schopenhauer |year=1958 |title=The World as Will and Representation |edition=Volume I. E.F.J. |place=Payne |publisher=Falcon Wing's Press |isbn=}}.
* {{chú thích |last=Shakespeare |first=William |year=1914 |editor-last=Craig |editor-first=W. J. |chapter=Sonnet 18 |title=[http://www.bartleby.com/70/ The Oxford Shakespeare: the Complete Works of William Shakespeare] |edition=Bartleby.com (2000) |place=Oxford |publisher=Oxford University Press |url=http://www.bartleby.com/70/50018.html |access-date=ngày 22 tháng 6 năm 2007 }}.
* {{chú thích |last=Shapiro |first=James |author-link=James S. Shapiro |year=2005 |title=1599: A Year in the Life of William Shakespeare |place=Luân Đôn |publisher=Faber and Faber |isbn=0571214800}}.
* {{chú thích |last1=Snyder |first1=Susan |last2=Curren-Aquino |first2=Deborah |year=2007 |chapter=Introduction |title=The Winter's Tale |editor1-last=Shakespeare |editor1-first=William |editor2-last=Snyder |editor2-first=Susan  |editor3-last=Curren-Aquino |editor3-first=Deborah  |place=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0521221587}}.
* {{chú thích |last=Steiner |first=George |author-link=George Steiner |year=1996 |title=The Death of Tragedy |place=New Haven |publisher=Yale University Press |isbn=0300069162}}.
* {{chú thích |last=Taylor |first=Dennis |year=2006 |chapter=Hardy and ''Hamlet'' |title=Thomas Hardy Reappraised: Essays in Honour of Michael Millgate |editor-last=Wilson |editor-first=Keith |place=Toronto |publisher=University of Toronto Press |isbn=0802039553}}.
* {{chú thích |last=Taylor |first=Gary |author-link=Stanley Wells |year=1990 |title=Reinventing Shakespeare: A Cultural History from the Restoration to the Present |place=Luân Đôn |publisher=Hogarth Press |isbn=0701208880}}.
* {{chú thích |last=Taylor |first=Gary |year=1987 |title=William Shakespeare: A Textual Companion |place=Oxford |publisher=Oxford University Press |isbn=0198129149}}.
* {{chú thích |last=Tiramani |first=Jenny |year=2002 |title=The Sanders Portrait |url=http://www.canadianshakespeares.ca/pdf/sanders_costume.pdf |work=ww.CanadianShakespeares.ca |access-date=June 17 |isbn= }}.{{Verify credibility|date=January 2010}}
* {{chú thích |last=Vickers |first=Brian |year=2002 |title=Shakespeare, Co-Author: A Historical Study of Five Collaborative Plays |place=Oxford |publisher=Oxford University Press |isbn=0199256535}}.
* {{chú thích |last=Wain |first=John |author-link=John Wain |year=1975 |title=Samuel Johnson |place=New York |publisher=Viking |isbn=0670616710}}.
* {{chú thích |editor1-last=Wells |editor1-first=Stanley |editor1-link=Stanley Wells |editor2-last=Taylor |editor2-first=Gary |editor3-last=Jowett |editor3-first=John |editor4-last=Montgomery |editor4-first=William |year=2005 |title=The Oxford Shakespeare: The Complete Works |edition=2 |place=Oxford |publisher=Oxford University Press |isbn=0199267170}}.
* {{chú thích |last=Wells |first=Stanley |author-link=Stanley Wells |year=1997 |title=Shakespeare: A Life in Drama |place=New York |publisher=W. W. Norton |isbn=0393315622}}.
* {{chú thích |last=Wells |first=Stanley |author-link=Stanley Wells |year=2006 |title=Shakespeare & Co |place=New York |publisher=Pantheon |isbn=0375424946}}.
* {{chú thích |editor1-last=Wells |editor1-first=Stanley |editor1-link=Stanley Wells |editor2-last=Orlin |editor2-first=Lena Cowen |year=2003 |title=Shakespeare: An Oxford Guide |place=Oxford |publisher=Oxford University Press |isbn=0199245223}}.
* {{chú thích |last=Werner |first=Sarah |author-link= |year=2001 |title=Shakespeare and Feminist Performance |place=Luân Đôn |publisher=Routledge |isbn=0415227291}}.
* {{chú thích |last=Wilson |first=Richard |year=2004 |title=Secret Shakespeare: Studies in Theatre, Religion and Resistance |place=Manchester |publisher=Manchester University Press |isbn=0719070244}}.
* {{chú thích |last=Wood |first=Michael |author-link=Michael Wood (historian) |year=2003 |title=Shakespeare |place=New York |publisher=Basic Books |isbn=0465092640}}.
* {{chú thích |last=Wright |first=George T. |year=2004 |chapter=The Play of Phrase and Line |title=Shakespeare: An Anthology of Criticism and Theory, 1945–2000 |editor-last=McDonald |editor-first=Russ |place=Oxford |publisher=Blackwell |isbn=0631234888}}.
{{Refend}}

== Liên kết ngoài ==
{{thể loại Commons|William Shakespeare}}
{{Sisterlinks|wikt=Shakespeare|s=Author:William Shakespeare}}
* [http://digital.lib.muohio.edu/shakespeare/ William Shakespeare - Digital Collection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091215041518/http://digital.lib.muohio.edu/shakespeare/ |date=2009-12-15 }}
* [http://ise.uvic.ca/ The Internet Shakespeare Editions] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070814103555/http://ise.uvic.ca/Annex/links/index.html |date=2007-08-14 }}
* [http://www.openshakespeare.org/ Open Shakespeare (complete works, search engine, stats and more all as open content/open source)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091226122830/http://www.openshakespeare.org/ |date=2009-12-26 }}
* [http://www.opensourceshakespeare.org/ Open Source Shakespeare (complete works, with search engine and concordance)]
* [http://www.nationalarchives.gov.uk/dol/images/examples/pdfs/shakespeare.pdf Shakespeare's Will] từ [[The National Archives]]
* {{findagrave|1450}}
* [http://www.atlazbooks.com/book/Sach_ky_nang/Happy_reader_Chuyen_tinh_Romeo_Juliet_kem_1_dia_CD_.html Chuyện tình Romeo & Juliet]{{Liên kết hỏng|date=2021-05-30 |bot=InternetArchiveBot }}

{{Shakespeare}}

{{Thời gian sống|sinh=1564|mất=1616|tên=Shakespeare, William}}

{{DEFAULTSORT:Shakespeare, William}}
[[Thể loại:William Shakespeare| ]]
[[Thể loại:Nhà thơ Anh]]
[[Thể loại:Nhà viết kịch Anh]]
[[Thể loại:Nhà văn Anh]]
[[Thể loại:Mất năm 1616]]
[[Thể loại:Sinh năm 1564]]
[[Thể loại:Chôn cất ở Warwickshire]]
[[Thể loại:Nam diễn viên sân khấu Anh]]
[[Thể loại:Nam nhà văn Anh]]
[[Thể loại:Người thời Stuart]]