Cách mạng màu

Những cuộc cách mạng màu
Bản đồ các cuộc cách mạng màu        Cách mạng thành công   Cách mạng không thành công   Tình trạng biểu tình là một phần của cuộc cách mạng màu đang gây tranh cãi
Địa điểm	Các quốc gia hậu Xô Viết, Serbia hậu Nam Tư
Nguyên nhân	Chủ nghĩa độc tài Gian lận bầu cử Vi phạm nhân quyền Kleptocracy Tham nhũng chính trị Chủ nghĩa chống Cộng
Hình thức	Bất tuân dân sự Bất ổn xã hội Hoạt động xã hội trên mạng Đấu tranh bất bạo động Biểu tình chính trị Hoạt động của sinh viên
Kết quả	Thành lập chính phủ mới (ở Georgia, Kyrgyzstan, Serbia và Ukraine) Đàn áp bạo lực các cuộc biểu tình (ở Belarus, Uzbekistan và Kazakhstan) Sự lan rộng của nền dân chủ tự do ở Liên Xô cũ Sự bất lực của các chính phủ hậu cách mạng trong việc giảm đáng kể nạn tham nhũng Sự trỗi dậy của chủ nghĩa chống Mỹ và chủ nghĩa sô-vanh ở Nga thời hậu Xô Viết Các cuộc chiến tranh Nga-Gruzia và Nga-Ukraina

Một phần của loạt bài về
Cách mạng
Loại Bất bạo động Chính trị Cộng sản Dân chủ Màu Thường trực Tư sản Vô sản Xã hội Làn sóng
Cách thức Biểu tình (phản đối) Biểu tình Bất tuân dân sự Cách mạng khủng bố Chiến tranh du kích Đình công Đảo chính Đấu tranh bất bạo động Đấu tranh giai cấp Kháng thuế Khủng bố Nổi dậy Nổi loạn Nội chiến Samizdat Tẩy chay
Nguyên nhân Bạo chúa Bất bình đẳng kinh tế Chiếm đóng quân sự Despotism Chế độ chuyên quyền Chế độ quân chủ Chủ nghĩa chuyên chế Chủ nghĩa cộng sản Chủ nghĩa gia đình trị Chủ nghĩa phát xít Chủ nghĩa thân hữu Chủ nghĩa thực dân Chủ nghĩa toàn trị Chủ nghĩa tư bản Chủ nghĩa xã hội Chủ nghĩa đế quốc Gian lận bầu cử Nghèo Nạn đói Chế độ phong kiến Phân biệt đối xử Suy thoái kinh tế Tham nhũng chính trị Thiên tai Thất nghiệp Thất nghiệp Đàn áp chính trị Độc tài
Ví dụ Đồ đá mới Thương mại Công nghiệp Anh Đại Tây Dương Mỹ Brabant Liège Pháp Haiti Serbia Hy Lạp 1820 1830 Bỉ Texas 1848 Hungary (1848) Philippines Iran lần 1 Young Turk Mexico Tân Hợi 1917–1923 Nga Đức Tây Ban Nha Guatemala Cộng sản Trung Quốc Hungary (1956) Cuba Rwanda Văn hóa Nicaragua Iran lần 2 Saur Quyền lực Nhân dân Tháng Tám Hoa cẩm chướng 1989 Nhung Romania Ca hát Bolivar Xe ủi đất Hoa hồng Cam Tulip Kyrgyzstan Mùa xuân Ả Rập Ai Cập Tunisia Yemen Euromaidan Sudan

Cách mạng màu (tiếng Anh: color revolution) là một loạt các cuộc biểu tình thường là phi bạo lực và đi kèm là những thay đổi (bằng nỗ lực hoặc đã thành công) về chính phủ và xã hội diễn ra ở các quốc gia hậu Xô Viết (đặc biệt là Armenia, Georgia, Ukraine và Kyrgyzstan), Cộng hòa Liên bang Nam Tư và một số quốc gia khác vào đầu thế kỷ 21. Nga và Trung Quốc đã cáo buộc Hoa Kỳ và phương Tây đã dàn dựng các cuộc cách mạng này để mở rộng ảnh hưởng.

Các cuộc cách mạng màu được đánh dấu bằng việc sử dụng internet như một phương tiện truyền thông, cũng như vai trò quan trọng của các tổ chức phi chính phủ và các nhà hoạt động sinh viên, nhiều khi có sự tài trợ từ chính phủ nước ngoài. Hình thức ban đầu là đấu tranh bất bạo động, nhưng sau đó có thể chuyển thành đấu tranh bạo lực. Nếu thành công, nó sẽ dẫn đến sự lật đổ chính phủ hoặc lãnh đạo phải từ chức. Nhưng nếu thất bại, nó sẽ dẫn đến bất ổn chính trị, ly khai, nội chiến hoặc sự xâm lược của ngoại quốc (như ở Syria, Libya, Ukraina).

Một số phong trào này đã thành công trong mục tiêu lật đổ chính phủ, chẳng hạn như Lật đổ Slobodan Milošević (Cách mạng xe ủi đất của Cộng hòa Liên bang Nam Tư (2000), Cách mạng Hoa hồng của Gruzia (2003), Cách mạng Cam của Ukraina (2004), Cách mạng Hoa tulip của Kyrgyzstan (2005) và Cách mạng Nhung của Armenia (2018). Chúng được các nhà khoa học chính trị Valerie Jane Bunce và Seva Gunitsky mô tả là "làn sóng dân chủ" giữa Cách mạng năm 1989 và Mùa xuân Ả Rập 2010–2012.

Bối cảnh

Phong trào sinh viên

Phong trào đầu tiên trong số này là Otpor! ("Phản kháng!") ở Cộng hòa Liên bang Nam Tư, được thành lập tại Đại học Belgrade vào tháng 10 năm 1998 và bắt đầu phản đối Miloševic trong Chiến tranh Kosovo. Hầu hết họ đều là cựu chiến binh của các cuộc biểu tình chống Milošević như cuộc biểu tình 1996–97 và cuộc biểu tình ngày 9 tháng 3 năm 1991.

Các thành viên của Otpor! đã truyền cảm hứng và đào tạo các thành viên của các phong trào sinh viên liên quan, bao gồm Kmara ở Georgia, PORA ở Ukraine, Zubr ở Belarus và MJAFT! ở Albania. Những nhóm này đã phản kháng bất bạo động một cách rõ ràng và thận trọng, như được ủng hộ và giải thích trong các bài viết của Gene Sharp.

Ngăn chặn

Các học giả địa chính trị quốc tế Paul J. Bolt và Sharyl N. Cross cho rằng "Mát-xcơ-va và Bắc Kinh chia sẻ những quan điểm gần như giống nhau về các mối đe dọa an ninh trong nước và quốc tế tiềm tàng do các cuộc cách mạng màu gây ra, và cả hai quốc gia đều coi những phong trào cách mạng này là do Hoa Kỳ và các đối tác dân chủ phương Tây của nước này dàn dựng nhằm thúc đẩy các tham vọng địa chính trị."

Nga

Theo Anthony Cordesman của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, các nhà lãnh đạo quân sự Nga xem "các cuộc cách mạng màu" (tiếng Nga: «цветные революции», chuyển tự tsvetnye revolyutsii) là "một cách tiếp cận mới của Hoa Kỳ và Châu Âu đối với chiến tranh tập trung vào việc tạo ra các cuộc cách mạng gây bất ổn ở các quốc gia khác như một phương tiện phục vụ lợi ích an ninh của họ với chi phí thấp và thương vong tối thiểu".

Các nhân vật trong chính phủ ở Nga, chẳng hạn như Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu (tại nhiệm từ năm 2012 đến năm 2024) và Bộ trưởng Ngoại giao Sergei Lavrov (tại nhiệm từ năm 2004), đã mô tả các cuộc cách mạng màu là các hành động được thúc đẩy từ bên ngoài với mục tiêu rõ ràng là gây ảnh hưởng đến các vấn đề nội bộ gây bất ổn cho nền kinh tế, xung đột với luật pháp và đại diện cho một hình thức chiến tranh mới.

Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố vào tháng 11 năm 2014 rằng Nga phải ngăn chặn mọi cuộc cách mạng màu ở nước này:

"Chúng ta thấy hậu quả bi thảm mà làn sóng được gọi là cách mạng màu đã gây ra. Đối với chúng ta, đây là một bài học và một lời cảnh báo. Chúng ta nên làm mọi thứ cần thiết để không có điều gì tương tự xảy ra ở Nga".

Tháng 12 năm 2023, Putin tuyên bố rằng "cái gọi là các cuộc cách mạng màu" đã "được giới tinh hoa phương Tây ở nhiều khu vực trên thế giới sử dụng nhiều hơn một lần" như "phương pháp gây bất ổn". Ông nói thêm "Nhưng những kịch bản này đều không khả thi và tôi tin chắc chúng sẽ không bao giờ khả thi ở Nga, một quốc gia tự do, độc lập và có chủ quyền."

Sắc lệnh tổng thống năm 2015 Chiến lược an ninh quốc gia của Liên bang Nga (tiếng Nga: О Стратегии Национальной Безопасности Российской Федерации) trích dẫn sự thay đổi chế độ do nước ngoài bảo trợ trong số "các mối đe dọa chính đối với an ninh công cộng và quốc gia" bao gồm:

các hoạt động của các hiệp hội và nhóm công chúng cấp tiến sử dụng hệ tư tưởng cực đoan dân tộc chủ nghĩa và tôn giáo, các tổ chức phi chính phủ nước ngoài và quốc tế, các cấu trúc tài chính và kinh tế, và cả các cá nhân, tập trung vào việc phá hoại sự thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Liên bang Nga, làm mất ổn định tình hình chính trị và xã hội trong nước—kể cả thông qua việc kích động "các cuộc cách mạng màu"—và phá hủy các giá trị đạo đức và tôn giáo truyền thống của Nga.

Sau các cuộc cách mạng màu, thuật ngữ "cách mạng màu" đã được sử dụng như một thuật ngữ mang tính miệt thị để chỉ các cuộc biểu tình được cho là do ảnh hưởng của nước ngoài. Euromaidan, cuộc cách mạng Armenia năm 2018, các cuộc biểu tình ở Georgia năm 2019, các cuộc biểu tình ở Hồng Kông năm 2019–2020 và các cuộc biểu tình ở Belarus năm 2020–2021 đã được các kênh truyền thông ủng hộ Điện Kremli mô tả là "các cuộc cách mạng màu" nhằm mục đích nhằm gây bất ổn cho chính phủ của mỗi quốc gia.

Năm 2006, Chính phủ Nga đã quyết định cấm hoạt động tổ chức Giám sát nhân quyền, Ân xá quốc tế, Viện Cộng hòa quốc tế... cùng hơn 90 tổ chức phi chính phủ (NGO). Một trong những nguyên nhân chính là sự can thiệp vào nội bộ Nga của vài tổ chức thuộc NGO. Tuy gọi là “phi chính phủ” nhưng các tổ chức thuộc dạng này ngày càng liên hệ chặt chẽ với chính phủ nhiều nước. Tờ The Economist đã đưa ra câu hỏi rằng liệu có phải một số tổ chức NGO là bù nhìn của (một số) chính phủ. Một nguyên nhân chính của hiện tượng bùng nổ NGO trong vài năm gần đây ở Nga là sự tài trợ từ các chính phủ phương Tây. Các tổ chức phi chính phủ này đang ngày càng can thiệp sâu vào đời sống văn hóa - chính trị nước Nga (hiện diện trong các chiến dịch tranh cử, tạo ra phong trào cổ súy đồng tính luyến ái, hôn nhân đồng tính...) chứ không đơn thuần là hoạt động nhân đạo

Nhà nghiên cứu Alexander Lapin giải thích lý do phương Tây đẩy mạnh tuyên truyền về đồng tính luyến ái:

Mục đích của những người ủng hộ hành vi biến thái tình dục - đó là làm suy yếu hệ thống miễn dịch của quốc gia... Các phong trào LGBT ở Nga có sự tiếp sức từ bàn tay của các nhà tài trợ phương Tây. Không phải ngẫu nhiên khi Hillary Clinton cho biết rằng Mỹ sẽ "bảo vệ quyền lợi người đồng tính trên toàn thế giới". Nước Mỹ trong chính sách đối ngoại nói chung rất thích chiêu bài "bảo vệ các nhóm thiểu số" (tôn giáo, dân tộc, chính trị, xã hội và tình dục), qua đó Mỹ ngầm làm giảm đi bản sắc của các dân tộc, chế giễu lịch sử và văn hóa của họ. Và đồng tính luyến ái - được coi là "nét đẹp văn hóa", thay vì sự lệch lạc. Tất cả vì một mục tiêu - làm suy yếu hệ thống miễn dịch của các quốc gia.

Năm 2013, nước Nga dưới thời Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ra luật cấm mọi hình thức tuyên truyền về hôn nhân đồng giới. Bộ luật cấm những sự kiện cổ vũ cho đồng tính, đây là một nỗ lực mới nhằm cổ vũ những giá trị truyền thống của nước Nga và chống lại chủ nghĩa tự do kiểu phương Tây, mà Chính phủ Nga tin rằng đang làm băng hoại giới trẻ và phá hủy nền tảng luân lý gia đình của nước Nga, khiến nước Nga suy yếu Bên cạnquốc hội Nga đã đề ra Ngày tình yêu gia đình để tập hợp các chiến dịch tuyên truyền bảo vệ giá trị gia đình truyền thống, ngăn chặn sự truyền bá của các nhóm hoạt động đồng tính, các tổ chức phi chính phủ đòi hợp pháp hóa hôn nhân đồng tính.

Tổng thống Nga Vladimir Putin lý giải: chính sách cấm tuyên truyền về đồng tính luyến ái, hôn nhân đồng tính là vấn đề quan trọng cho việc duy trì sức mạnh của nước Nga, chống lại sự suy đồi về văn hóa làm tan vỡ luân lý gia đình: "Chúng tôi có sự lựa chọn cho riêng chúng tôi (nước Nga), và chúng tôi đã làm thế (cấm tuyên truyền đồng tính) vì đất nước của chúng tôi".

Trung Quốc

Xem thêm: Diễn biến hòa bình

Một phần vì mong muốn ngăn chặn các cuộc cách mạng màu, vào năm 2009, Trung Quốc đã cấm YouTube, Twitter và Facebook.

Sách trắng chính sách năm 2015 "Chiến lược quân sự của Trung Quốc" (中国的军事战略) của Văn phòng Thông tin Quốc vụ viện cho biết "các thế lực chống Trung Quốc chưa bao giờ từ bỏ nỗ lực kích động một 'cuộc cách mạng màu' ở đất nước này".

Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào trong tuyên bố đầu năm 2012 của mình nhắc nhở các thành viên trong Đảng Cộng sản Trung Quốc cẩn thận với "diễn biến hòa bình", kêu gọi các biện pháp tích cực chống lại "sự thâm nhiễm về văn hóa và tư tưởng của các thế lực thù địch". Đảng Cộng sản Trung Quốc một lần nữa được cảnh báo về mối đe dọa diễn biến hòa bình từ Cách mạng Hoa Nhài hay phong trào Mùa xuân Ả Rập tại Trung Đông và Bắc Phi.

[[Tập tin:Парад в честь 70-летия Великой Победы - 05.jpg|nhỏ|270px|trái|Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin] Về mặt văn hóa - xã hội, Chính phủ Trung Quốc kiểm duyệt chặt chẽ mọi nội dung được cho là sẽ gây tác động xấu, làm băng hoại văn hóa truyền thống và đạo đức của đất nước. Ủy ban về Báo chí, Xuất bản, Phát thanh, Điện ảnh và Truyền hình Trung Quốc hoạt động rất mạnh tay trong lĩnh vực an ninh văn hóa. Tất cả những bộ phim Trung Quốc không bao giờ được phép xuất hiện những cảnh quay mô tả hoạt động quan hệ tình dục, khỏa thân. Các mối quan hệ và hành vi bất thường như loạn luân, đồng tính luyến ái, hôn nhân đồng tính, ấu dâm cũng bị cấm. Chính phủ Trung Quốc cũng cấm tất cả các nội dung về đồng tính luyến ái được xuất hiện trên sóng phát thanh truyền hình, như là một phần của chính sách chống lại những nội dung "thô tục, vô đạo đức và không lành mạnh". Cảnh sát Trung Quốc giám sát chặt những hoạt động của các tổ chức phi chính phủ, và họ sẽ giải tán những hoạt động đó nếu phát hiện ra chúng có ý đồ cổ vũ đồng tính luyến ái và hôn nhân đồng tính

Trung Quốc cũng kiểm soát chặt các nội dung trên internet. Hiệp hội dịch vụ Netcast Trung Quốc có thẩm quyền kiểm duyệt các nội dung trực tuyến, mọi nội dung hiển thị hành vi tình dục, giới tính bất thường, bao gồm loạn luân, đồng tính luyến ái, lạm dụng tình dục, chuyển đổi giới tính... Các quy định khác cũng nêu rõ nội dung sẽ bị xóa bỏ nếu khuyến khích "lối sống xa hoa thác loạn", đăng "chi tiết cảnh bạo lực và tội ác" hoặc "hành vi khiêu dâm" bao gồm cả thủ dâm. Tất cả những phim ảnh, bài báo vi phạm quy định này đều sẽ bị gỡ bỏ khỏi Internet. Quy định này đã được ban hành năm 2017, sau khi chính phủ Trung Quốc nhận định sự xuất hiện dày đặc của các bộ phim về đồng tính luyến ái trên Internet đã làm băng hoại giới trẻ Trung Quốc bởi nội dung gây suy đồi đạo đức và văn hóa gia đình.

Năm 2021, Trung Quốc ban hành quy định cấm nam nghệ sĩ có ngoại hình "ẻo lả", nữ tính hóa Những nghệ sĩ vi phạm đạo đức, pháp luật, phát ngôn phản cảm cũng bị “phong sát” - cấm hoạt động. Tối 2/9/2021, Ban tuyên giáo Trung ương Trung Quốc ra chỉ thị dọn dẹp sự hỗn loạn của thị trường ca nhạc và tiếp tục cấm phim có hình ảnh đồng tính luyến ái. Trung Quốc muốn ngăn chặn những hành vi, quan niệm giới tính lệch lạc, làm ảnh hưởng đến sự phát triển thế hệ trẻ. Có những nhà bình luận cho rằng những biện pháp của Trung Quốc sẽ giúp văn hóa đất nước quay về cội nguồn chủ nghĩa xã hội, và “tin tức và dư luận sẽ không còn là mảnh đất tôn thờ văn hóa phương Tây”

Việt Nam

Tại Việt Nam, Hoa Kỳ thông qua Cơ quan phát triển quốc tế (USAID) đã cấp kinh phí cho hàng loạt các tổ chức phi chính phủ, như "Viện Nghiên cứu Phát triển” (Institutes of Development Studies, viết tắt là IDS) do các nhân vật bất đồng chính kiến chống Nhà nước Việt Nam như Chu Hảo, Hoàng Tụy, Nguyễn Quang A thành lập. USAID cũng tài trợ hàng trăm nghìn USD cho một tổ chức phi chính phủ khác là "Viện Nghiên cứu Xã hội, kinh tế và môi trường” (viết tắt là ISEE). ISEE chuyên tiến hành tuyên truyền, vận động hành lang cho phong trào hôn nhân đồng tính, chuyển giới tại Việt Nam nhằm can thiệp vào việc xây dựng chính sách pháp luật tại Việt Nam, cài vào các chính sách pháp luật – xã hội theo kiểu phương Tây, vốn không phù hợp với chuẩn mực văn hóa - đạo đức và gây chia rẽ xã hội Việt Nam ISEE đã xuất bản tài liệu "Vận động và chiến lược vận động của các tổ chức phi chính phủ Việt Nam", trong đó hướng dẫn các tổ chức phi chính phủ và các nhóm "xã hội dân sự" cách thực hiện vận động hành lang nhằm tác động, thay đổi chính sách pháp luật của Việt Nam theo hướng có lợi cho họ, để từ đó "dẫn hướng" những chính sách pháp luật Việt Nam theo ý muốn của phương Tây.

Trong các năm 2016 và 2017, ISEE đã tổ chức bất hợp pháp (không có giấy phép) 2 cuộc hội thảo, đều có nội dung về "Xã hội dân sự" ở Việt Nam (Công an Việt Nam coi "xã hội dân sự" là một phương tiện để thực hiện diễn biến hòa bình nhằm lật đổ chế độ chính trị ở Việt Nam) Cũng trong năm 2017, iSEE đã có hành vi nhận tài trợ từ nước ngoài một cách bất hợp pháp (khi chưa được cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền là Bộ KH&CN phê duyệt, thậm chí có cả các dự án mà Bộ KH&CN từ chối phê duyệt). Đó là dự án “Xây dựng năng lực và tăng cường quyền cho cộng đồng người đồng tính, song tính và chuyển giới (LGBT)” do tổ chức COC Hà Lan tài trợ và dự án “Thúc đẩy giáo dục về quyền con người tại Việt Nam 2016-2017” do Ủy ban Nhân quyền Úc tài trợ. Vì vậy, đã có những ý kiến lo ngại rằng ISEE đang lợi dụng vấn đề tuyên truyền đồng tính, chuyển giới để tạo mầm mống cho "cách mạng màu" tại Việt Nam

Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã cung cấp 5 triệu USD để thành lập Học viện YSEALI đặt tại Đại học Fulbright Việt Nam nhằm "xây dựng năng lực cho các chuyên gia trẻ từ sơ đến trung cấp có tuổi đời từ 25-40 từ khắp Đông Nam Á" Tuy nhiên, “Học bổng YSEALI” đã bị lợi dụng nhằm mục tiêu hình thành trong các “thủ lĩnh trẻ” tư tưởng “dân chủ kiểu Mỹ”, có những cựu học viên đã chỉ huy các cuộc biểu tình, bạo loạn chống chính quyền, gây bất ổn an ninh chính trị quốc gia. Các cuộc biểu tình bạo lực ở Hồng Kông, Indonesia, Thái Lan và Myanmar… những năm 2020 và gần đây hầu như đều có một vài "thủ lĩnh trẻ" theo học các chương trình tài như YSEALI đứng lên tập hợp giới trẻ chống đối chính quyền. Ở Việt Nam, ít nhất 3 sinh viên từng tham gia khóa học YSEALI đã bị bắt giữ vì các hoạt động “Tuyên truyền chống Nhà nước”, "Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân”.

Quan điểm của các cơ quan an ninh Việt Nam cho rằng thực tiễn ở các nước Liên Xô và Đông Âu năm 1990, hay biến động chính trị ở Trung Đông, Bắc Phi năm 2012 đã cho thấy: các thế lực bên ngoài đặc biệt chú trọng thúc đẩy, hình thành các tổ chức xã hội dân sự theo tiêu chí phương Tây, từng bước tạo ra tổ chức đối lập, hình thành xã hội đa đảng; áp đặt các điều kiện về chính trị, kinh tế, văn hóa theo kiểu của họ, thực hiện “Cách mạng màu”, “Mùa xuân Ả Rập”... coi đó là phương thức hoạt động chủ yếu nhằm lật đổ chế độ xã hội ở các quốc gia này.

Các cơ quan an ninh Việt Nam xác định rằng xã hội dân sự là phương thức hoạt động chủ yếu nhằm lật đổ chế độ xã hội ở các quốc gia. Họ lập luận rằng "các thế lực bên ngoài đặc biệt chú trọng thúc đẩy và hình thành các tổ chức xã hội dân sự theo tiêu chí phương Tây để thực hiện một cuộc cách mạng như Cách mạng màu hay Mùa xuân Ả Rập." Ngoài ra, họ cho rằng xã hội dân sự "là công cụ để thực hiện chiến lược diễn biến hòa bình để chống phá Việt Nam".