Bước tới nội dung

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Elizabeth Bowes-Lyon”

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Không có tóm lược sửa đổi
Thẻ: Đã bị lùi lại Soạn thảo trực quan Sửa đổi di động Sửa đổi từ trang di động
Dòng 5: Dòng 5:
| hình = Queen Elizabeth the Queen Mother portrait.jpg
| hình = Queen Elizabeth the Queen Mother portrait.jpg
| ghi chú hình =
| ghi chú hình =
| chức vị = [[Danh sách phối ngẫu nước Anh (từ năm 1707)|Phối ngẫu của Vương quốc Anh]]<br>và các quốc gia tự trị của Anh
| chức vị = [[Danh sách phối ngẫu nước Anh (từ năm 1707)|Vương hậu của Vương quốc Anh]]<br>và các quốc gia tự trị của Anh
| tại vị = 11 tháng 12 năm 1936 – 6 tháng 2 năm 1952<br>(15 năm, 57 ngày)
| tại vị = 11 tháng 12 năm 1936 – 6 tháng 2 năm 1952<br>(15 năm, 57 ngày)
| kiểu đăng quang = [[Lễ đăng quang của vua George VI và Vương hậu Elizabeth|Đăng quang]]
| kiểu đăng quang = [[Lễ đăng quang của vua George VI và Vương hậu Elizabeth|Đăng quang]]
Dòng 11: Dòng 11:
| tiền nhiệm = [[Mary xứ Teck]]
| tiền nhiệm = [[Mary xứ Teck]]
| kế nhiệm = [[Philip, Vương tế Anh|Filippos của Hy Lạp và Đan Mạch]]
| kế nhiệm = [[Philip, Vương tế Anh|Filippos của Hy Lạp và Đan Mạch]]
| chức vị 1 = [[Hoàng hậu]] [[Ấn Độ]]
| chức vị 1 = [[Hoàng hậu Ấn Độ]]
| tại vị 1 = 11 tháng 12 năm 1936 – 15 tháng 8 năm 1947
| tại vị 1 = 11 tháng 12 năm 1936 – 15 tháng 8 năm 1947
| tiền nhiệm 1 = [[Mary xứ Teck]]
| tiền nhiệm 1 = [[Mary xứ Teck]]

Phiên bản lúc 07:17, ngày 16 tháng 11 năm 2022

Elizabeth Bowes-Lyon
Her Majesty Queen Elizabeth The Queen Mother / Her imperial Majesty Queen Elizabeth The Queen Mother
Vương hậu của Vương quốc Anh
và các quốc gia tự trị của Anh
Tại vị11 tháng 12 năm 1936 – 6 tháng 2 năm 1952
(15 năm, 57 ngày)
Đăng quang12 tháng 5 năm 1937
Tiền nhiệmMary xứ Teck
Kế nhiệmFilippos của Hy Lạp và Đan Mạch
Hoàng hậu Ấn Độ
Tại vị11 tháng 12 năm 1936 – 15 tháng 8 năm 1947
Tiền nhiệmMary xứ Teck
Kế nhiệmKết thúc
Chế độ thống trị của Anh tại Ấn Độ bị bãi bỏ
Thông tin chung
Sinh(1900-08-04)4 tháng 8 năm 1900
Luân Đôn, Anh
Mất30 tháng 3 năm 2002(2002-03-30) (101 tuổi)
Windsor, Berkshire, Anh
An táng9 tháng 4 năm 2002
Nhà thờ Thánh George
Phối ngẫuGeorge VI Vua hoặc hoàng đế
(kết hôn 1923)
Hậu duệElizabeth II Vua hoặc hoàng đế
Công chúa Margaret, Bá tước phu nhân xứ Snowdon
Tên đầy đủ
Elizabeth Angela Marguerite Bowes-Lyon[a]
Vương tộcNhà Windsor (thông qua hôn nhân)
Thân phụClaude Bowes-Lyon, Bá tước thứ 14 xứ Strathmore và Kinghorne
Thân mẫuCecilia Bowes-Lyon, Bá tước phu nhân xứ Strathmore và Kinghorne

Elizabeth Angela Marguerite Bowes-Lyon (4 tháng 8 năm 1900 – 30 tháng 3 năm 2002) là Vương hậu của Vương quốc Anh và các quốc gia tự trị của Anh từ ngày 11 tháng 12 năm 1936 đến ngày 6 tháng 2 năm 1952 với tư cách là vợ của Quốc vương George VI. Bà là Hoàng hậu Ấn Độ cuối cùng kể từ khi chồng lên ngôi Quốc vương vào năm 1936 cho đến ngày 15 tháng 8 năm 1947, khi Raj thuộc Anh bị giải thể. Sau khi chồng qua đời, bà được gọi là Vương mẫu hậu Elizabeth,[2] để tránh nhầm lẫn với con gái của bà, Nữ vương Elizabeth II.

Sinh ra trong một gia đình quý tộc người Anh, Elizabeth nổi tiếng vào năm 1923 khi kết hôn với Công tước xứ York, con trai thứ hai của Quốc vương George V và Vương hậu Mary. Cặp vợ chồng có hai cô con gái, Elizabeth và Margaret.[3] Bà công tước đã thực hiện nhiều sự kiện công khai khác nhau và được biết đến với vẻ mặt luôn vui vẻ.[4]

Năm 1936, chồng của Elizabeth bất ngờ trở thành Quốc vương khi anh trai của ông, Edward VIII, thoái vị để kết hôn với một người Mỹ đã ly hôn hai lần, Wallis Simpson. Elizabeth sau đó trở thành Vương hậu. Bà cùng chồng đã thực hiện những chuyến công du ngoại giao tới Pháp và Bắc Mỹ trước khi chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ. Trong chiến tranh, tinh thần dường như bất khuất của bà đã hỗ trợ tinh thần cho công chúng nước Anh. Sau chiến tranh, sức khỏe của chồng bà giảm sút, bà góa chồng ở tuổi 51. Con gái lớn của bà, 25 tuổi, Elizabeth, đã trở thành Nữ vương.

Sau cái chết của Vương hậu Mary vào năm 1953, Elizabeth được xem là vị nữ trưởng bối trong Vương thất Anh. Trong những năm cuối đời, bà vẫn là một thành viên vương thất chuẩn mực được người dân yêu quý trong khi các thành viên khác nhận được sự chỉ trích của công chúng sau cái chết của Diana, Vương phi xứ Wales.[5] Bà tiếp tục đóng góp tích cực cho đất nước cho đến chỉ vài tháng trước khi qua đời ở tuổi 101, 238 ngày, tức là 7 tuần sau cái chết của cô con gái út của mình, Công chúa Margaret.

Trong ngôn ngữ Anh, Nữ vương lẫn Vương hậu đều gọi là Queen. Sau khi con gái bà là Elizabeth đăng quang thì bà trở thành Dowager Queen, tương đương với Thái hậu trong ngôn ngữ Đông Á, và theo phong tục bà sẽ được gọi là Queen Elizabeth. Tuy nhiên, người dân Anh thường gọi bà bằng danh xưng Queen Elizabeth The Queen Mother hoặc chỉ đơn giản là The Queen Mother; Vương mẫu hậu để phân biệt với con gái bà, Nữ vương Elizabeth II, trong ngôn ngữ Anh là Queen Elizabeth II.[6]

Thời thơ ấu

Elizabeth Angela Marguerite Bowes-Lyon là con gái út và là đứa con thứ 9 trong 10 đứa con của Claude Bowes-Lyon, Bá tước thứ 14 xứ Strathmore và Kinghorne và vợ ông, Cecilia Bowes-Lyon, Bá tước phu nhân xứ Strathmore và Kinghorne. Mẹ của bà vốn là hậu duệ của Thủ tướng Anh William Cavendish-Bentinck và Toàn quyền Ấn Độ Richard Wellesley, Hầu tước thứ nhất xứ Wellesley - anh trai của thủ tướng Arthur Wellesley, Công tước thứ nhất của Wellington.

Elizabeth vào năm 1909.

Nơi sinh của bà không rõ, có lẽ bà được sinh ra ở Westminster, nơi có một căn hộ của cha mẹ bà ở Belgrave Mansions, Grosvenor Gardens, hoặc trong một chiếc xe ngựa trên đường tới bệnh viện. Các địa điểm khác có thể bao gồm Forbes House ở Ham, Luân Đôn, quê nhà của bà ngoại bà là Louisa Scott[7]. Bà được đăng ký khai sinh tại Hitchin, Hertfordshire [8], gần nhà của Strathmores ở Anh, Walden Bury của St Paul, cũng được cho là quê hương bà [9]. Bà được sinh ra ở đó vào ngày 23 tháng 9 năm 1900, tại nhà thờ địa phương, All Saints, và bố mẹ nuôi của bà gồm có bà dì Maud Bowes-Lyon và người anh họ Venetia James.

Bà đã dành phần lớn thời thơ ấu của mình tại Walden của St Paul và tại Glamis Castle, ngôi nhà của tổ tiên Earl ở Scotland. Bà được giáo dục tại nhà bởi một người hầu cho đến khi 8 tuổi, và thích các môn thể thao ngoài trời, cưỡi ngựa Pony và nuôi chó [10]. Khi bà bắt đầu học ở Luân Đôn, bà làm các giáo viên của mình ngạc nhiên bằng cách bắt đầu một bài luận với hai từ Hy Lạp từ Anabasis của Xenophon. Bà học tốt nhất là văn học và thánh thư. Sau khi trở lại giáo dục tư thục dưới sự lãnh đạo của người Do Thái Đức, bà Käthe Kübler, bà đã vượt qua kỳ thi Oxford địa phương với sự phân biệt ở tuổi mười ba [11].

Elizabeth tại một sự kiện bán hàng từ thiện năm 1915.

Vào ngày sinh nhật lần thứ 14, nước Anh tuyên chiến với Đức. Bốn trong số các anh trai của bà phục vụ trong quân đội. Anh trai của ông, Fergus, một sĩ quan trong Trung đoàn Bộ binh Đen đã bị giết trong trận chiến tại Loos năm 1915. Một người anh khác, Michael, đã bị mất tích trong hành động vào ngày 28 tháng 4 năm 1917[12]. Ba tuần sau, gia đình phát hiện ra anh ta đã bị bắt sau khi bị thương. Anh ta vẫn ở trong trại tù binh trong suốt phần còn lại của chiến tranh. Glamis được biến thành một nhà dưỡng lão cho những người lính bị thương, mà Elizabeth đã giúp khởi công xây dựng. Bà đã đặc biệt quan trọng trong việc tổ chức giải cứu người trong lâu đài của gia đình trong một vụ hỏa hoạn nghiêm trọng vào ngày 16 tháng 9 năm 1916.

Hôn nhân

Vương tử Albert, Công tước xứ York - gia đình gọi là "Bertie" - là con thứ hai của Quốc vương George V. Ông cầu hôn Elizabeth vào năm 1921, nhưng bà đã từ chối, "lo sợ không bao giờ, không bao giờ được tự do suy nghĩ, nói và hành động theo cách tôi nghĩ là tôi nên làm". Khi ông tuyên bố sẽ không lấy ai khác, mẹ ông, Vương hậu Mary, đã đến Glamis để xem mặt cô gái đã đánh cắp trái tim của con trai mình, nhưng vẫn từ chối can thiệp. Cùng lúc đó, Elizabeth được tán tỉnh bởi James Stuart, quản gia của Albert, cho đến khi ông rời khỏi việc phục vụ Vương tử cho một công việc được trả lương cao hơn trong ngành kinh doanh dầu mỏ của Mỹ.

Elizabeth (hàng sau, thứ hai từ trái sang) làm phù dâu trong đám cưới của Công chúa Mary và Tử tước Lascelles, năm 1922.

Tháng 2 năm 1922, Elizabeth là phù dâu trong đám cưới của chị gái Albert, Vương nữ Mary, với Viscount Lascelles. Một tháng sau đó, Albert cầu hôn một lần nữa, nhưng bà lại từ chối. Cuối cùng, vào tháng 1 năm 1923, Elizabeth đồng ý kết hôn với Albert, dù bà có những quan ngại về đời sống vương thất. Albert được tự do trong việc chọn Elizabeth, chứ không phải là một thành viên của một gia đình vương thất, mặc dù là con gái của một người ngang hàng, được coi là một cử chỉ ủng hộ hiện đại hóa chính trị. Trước đây, các vương tử được mong đợi kết hôn với con gái các gia đình vương thất Châu Âu khác. Họ chọn một chiếc nhẫn đính hôn platinum có hình ngọc bích Kashmir với hai viên kim cương trang trí bên cạnh. Họ kết hôn vào ngày 26 tháng 4 năm 1923 tại Tu viện Westminster. Ngoài sự mong đợi, Elizabeth đặt bó hoa của bà vào Lăng mộ của Chiến sĩ vô danh trên đường vào Tu viện, để tưởng nhớ Fergus. Elizabeth nhận được danh hiệu Nữ Công tước xứ York Điện hạ. Sau bữa ăn sáng tại Cung điện Buckingham do đầu bếp Gabriel Tschumi chuẩn bị, Elizabeth và chồng của bà đã hưởng tuần trăng mật tại Polesden Lacey, một dinh thự ở Surrey, và sau đó đến Scotland, nơi bà đã bị bệnh ho gà "không nổi tiếng"

Công tước phu nhân xứ York (1923–1936)

Bức họa được vẽ bởi Philip de László, 1925.

Sau một chuyến viếng thăm Bắc Ireland vào tháng 7 năm 1924, chính phủ Lao động đồng ý rằng Albert và Elizabeth có thể đi du lịch Đông Phi từ tháng 12 năm 1924 đến tháng 4 năm 1925[13]. Chính quyền Lao động đã bị Đảng Bảo thủ đánh bại trong cuộc tổng tuyển cử hồi tháng Mười Một. Elizabeth mô tả là "kỳ diệu" với mẹ của bà)[14] và Thống đốc của Tướng Anglo-Egyptian Sudan, Sir Lee Stack, bị ám sát ba tuần sau đó. Mặc dù vậy, chuyến đi vẫn tiếp tục, và họ đã viếng thăm Aden, Kenya, Uganda và Sudan, nhưng tránh đến Ai Cập do căng thẳng chính trị[15].

Công tước phu nhân xứ York ở Queensland, 1927.

Albert bị tật nói lắp, làm ảnh hưởng đến khả năng diễn thuyết của ông, và sau tháng 10 năm 1925, Elizabeth giúp đỡ ông điều trị bằng phương pháp Lionel Logue sáng tạo ra, sự việc này được thể hiện trong bộ phim The King's Speech năm 2010. Năm 1926, cặp vợ chồng có con đầu lòng, Công chúa Elizabeth - tên ở nhà là "Lilibet" - người sau này sẽ trở thành Nữ vương Elizabeth II. Cô con gái thứ hai, Công chúa Margaret Rose, được sinh ra bốn năm sau đó. Albert và Elizabeth, đã đến Úc để khai mạc Quốc hội ở Canberra năm 1927 mà không đưa theo các con[16]. Bà nói "thật đau khổ khi rời xa bọn trẻ"[17]. Hành trình của họ bằng đường biển đã đưa họ qua Jamaica, Kênh đào Panama và Thái Bình Dương; Elizabeth băn khoăn không ngừng lo lắng cho con mình ở Anh, nhưng cuộc hành trình của họ là một thành công trong quan hệ công chúng[18]. Bà làm say mê công chúng ở Fiji khi bắt tay với một hàng dài các khách mời chính thức. Ở New Zealand, bà bị ốm và bị cảm lạnh, và bỏ lỡ vài cuộc hẹn ngoại giao, nhưng bà rất thích bắt cá địa phương[19] tại Vịnh Quần đảo cùng với ngư dân Úc Harry Andreas. Trên hành trình trở về, thông qua Mauritius, kênh đào Suez, Malta và Gibraltar, phương tiện của họ, HMS Renown, đã bốc cháy và họ đã được chuẩn bị để bỏ tàu trước khi ngọn lửa được kiểm soát[20].

Ngày 20 tháng 1 năm 1936, Quốc vương George V băng hà và anh trai của Albert, Edward, Thân vương xứ Wales, trở thành Quốc vương Edward VIII. George V đã bày tỏ sự thất vọng về người kế nhiệm ông, ông nói, "Tôi cầu xin Chúa con trai cả của tôi sẽ không bao giờ kết hôn và không có gì ngăn Bertie và Lilibet đến ngai vàng".

Chỉ sau vài tháng trị vì, Edward đã gây ra một cuộc khủng hoảng hiến pháp bằng việc khăng khăng kết hôn với người phụ nữ Mỹ đã ly hôn Wallis Simpson. Mặc dù theo hợp pháp Edward có thể kết hôn với Simpson, vì ông cũng là người đứng đầu của Nhà thờ Anh quốc, nhưng vào thời đó không cho phép những người đã ly hôn tái hôn. Bộ trưởng Edward tin rằng mọi người sẽ không bao giờ chấp nhận Simpson làm Vương hậu và kêu gọi phản đối cuộc hôn nhân. Là một vương quốc hiến pháp, Edward có nghĩa vụ chấp nhận lời khuyên của bộ.

Thay vì từ bỏ kế hoạch kết hôn với Simpson, ông đã chọn thoái vị trong sự ủng hộ của Albert[21], người đã miễn cưỡng trở thành Quốc vương thay thế ông vào ngày 11 tháng 12 năm 1936 dưới niên hiệu George VI. George VI và Elizabeth đã được trao vương miện Quốc vương và Vương hậu Anh, đồng thời là Hoàng đế và Hoàng hậu Ấn Độ tại Tu viện Westminster vào ngày 12 tháng 5 năm 1937, ngày dự kiến trước đó cho Edward VIII. Vương miện Elizabeth được làm bằng bạch kim và được gắn viên kim cương Koh-i-Noor.

Edward và Simpson kết hôn và trở thành Công tước và Công tước phu nhân xứ Windsor, Edward được nhận kính xưng Điện hạ nhưng Wallis thì không, một quyết định mà Elizabeth ủng hộ.[22] Elizabeth sau đó đã đề cập đến Bà Công tước là "người phụ nữ đó"[23], và Công tước phu nhân gọi Elizabeth là "Cookie", lý do là bà Wallis nghĩ Elizabeth mập mạp giống với một người nấu bếp Scotland.[24] Những tuyên bố rằng Elizabeth vẫn cay đắng đối với Công tước phu nhân xứ Windsor đã bị những người bạn thân của bà phủ nhận; Công tước Grafton đã viết rằng bà "không bao giờ nói bất cứ điều gì xấu xa về Công tước phu nhân xứ Windsor, ngoại trừ nói rằng bà ấy thực sự không có một đầu mối những gì bà ấy đã được giải quyết."[25]

Vương hậu và Hoàng hậu (1936–1952)

Thăm cấp nhà nước và du ngoạn vương thất

Bức họa được vẽ bởi Gerald Kelly. Bên trái bà là vương miện.

Vào mùa hè 1938, chuyến viếng thăm nước Pháp của Quốc vương và Vương hậu đã bị trì hoãn trong ba tuần do cái chết của mẹ Vương hậu, Quý bà Strathmore. Trong hai tuần, Norman Hartnell đã tạo ra một bộ trang phục màu trắng cho Vương hậu, người không thể mặc đồ màu sắc khi vẫn còn chịu tang[26]. Cuộc viếng thăm được xây dựng nhằm củng cố tình đoàn kết Anh-Pháp khi đối mặt với sự xâm lược của Đức Quốc Xã[27]. Báo chí Pháp đã ca ngợi thái độ và sự quyến rũ của cặp vợ chồng vương thất trong chuyến viếng thăm thành công trôi qua nhưng thành công được tăng thêm một phần nhờ trang phục của Hartnell[28].

Tuy nhiên, cuộc xâm lược của Đức Quốc Xã vẫn tiếp tục, và chính phủ đã chuẩn bị cho chiến tranh. Sau khi Hiệp định Munich năm 1938 dường như ngăn chặn sự xuất hiện của cuộc xung đột vũ trang, thủ tướng Anh Neville Chamberlain đã được mời lên ban công cung điện Buckingham với Quốc vương và Vương hậu để nhận được sự hoan nghênh từ đám đông dành cho những người có thiện chí[29]. Chính sách của Chamberlain đối với Hitler là đối tượng của một số phe đối lập trong Hạ nghị viện, dẫn đến việc John Grigg mô tả hành vi của Quốc vương trong việc kết hợp chính mình với một chính trị gia như là "một trong những vi hiến nhất Hành động bởi một quốc gia có chủ quyền Anh trong thế kỷ hiện nay "[30]. Tuy nhiên, các nhà sử học cho rằng Quốc vương chỉ làm theo lời khuyên của Bộ và đã hành động như ông đã có hiến pháp để làm[31].

Quốc vương George VI và Vương hậu Elizabeth tại Toronto City Hall, 1939.

Vào tháng 5 và tháng 6 năm 1939, Elizabeth và chồng bà đã đi thăm Canada từ bờ biển này sang bờ biển kia và ngược lại, và thăm Hoa Kỳ, dành thời gian với Tổng thống Roosevelt tại Nhà Trắng và thung lũng Hudson. Đệ nhất Phu Nhân Mỹ Eleanor Roosevelt nói rằng Elizabeth "hoàn hảo như một Vương hậu đích thực, duyên dáng, quý phái, nói chuyện thẳng thắn nhưng vẫn tế nhị một chút"[32]. Chuyến đi được thực hiện nhằm thúc đẩy sự ủng hộ xuyên Đại tây Dương trong trường hợp chiến tranh, và khẳng định vị thế của Canada như một vương quốc độc lập chia sẻ với Anh quốc cùng một người như vương quốc. Theo một câu chuyện thường được kể đến, trong một trong những cuộc gặp gỡ đầu tiên của cặp vợ chồng vương thất với đám đông, một cựu chiến binh của Boer đã hỏi Elizabeth: "Bà là người Anh hay Scotland? " Bà trả lời, "Tôi là người Canada!"[33]. Công chúng Canada và Mỹ tiếp đón họ cực kỳ nhiệt tình[34], và phần lớn tiêu tan bất kỳ cảm giác dư thừa nào mà George VI và Elizabeth đã thay thế cho Edward VIII[35]. Elizabeth nói với Thủ tướng Canada William Lyon Mackenzie King: "Chuyến đi đó đã tạo nên chúng tôi"[36][37], và bà đã trở lại Canada thường xuyên cả trong các chuyến đi chính thức và riêng tư[38].

Chiến tranh thế giới thứ hai

Eleanor Roosevelt (giữa), Quốc vương George VI và Vương hậu Elizabeth tại London, 23 tháng 10 năm 1942.

Trong Thế Chiến II, Quốc vương và Vương hậu đã trở thành biểu tượng của cuộc chiến chống chủ nghĩa phát xít[39]. Ngay sau khi tuyên chiến, Sách Chữ thập đỏ của Vương hậu được hình thành. Năm mươi tác giả và nghệ sĩ đóng góp cho cuốn sách, trang đầu tiên có bức chân dung của Vương hậu được chụp bởi Cecil Beaton và được bán dưới sự hỗ trợ của Hội Chữ thập đỏ. Elizabeth công khai từ chối rời Luân Đôn hoặc đưa các con đến Canada, ngay cả trong thời Blitz, khi bà được Nội các thông báo làm như vậy. Bà tuyên bố, "Những đứa trẻ sẽ không đi đâu hết nếu không có tôi. Tôi sẽ không đi mà không có Quốc vương. Và Quốc vương sẽ không bao giờ rời khỏi đây."[40][41]

Bà đã đến thăm các binh lính, bệnh viện, nhà máy, và các bộ phận của Anh Quốc mà Đức Luftwaffe nhắm đến, đặc biệt là khu East End, gần bến tàu của Luân Đôn. Những lần thăm viếng ban đầu của bà đã gây ra sự thù hằn; Đám đông đã ném rác vào bà và nhạo báng bà, một phần bởi vì bà mặc những bộ quần áo đắt tiền gây ra sự xa lánh giữa bà với những người đang phải chịu cảnh chiến tranh. Bà giải thích rằng nếu công chúng đến gặp bà, họ sẽ mặc quần áo tốt nhất của họ nhằm thể hện sự tôn trọng, vì vậy bà nên đáp lại tương tự; Norman Hartnell cho bà diện màu sắc nhẹ nhàng và tránh màu đen để tượng trưng cho "cầu vồng của hy vọng"[42]. Khi chính Cung điện Buckingham bị tấn công nhiều lần trong suốt thời gian ném bom, Elizabeth đã nói, "Tôi vui vì chúng tôi đã bị đánh bom, khiến tôi cảm thấy mình có thể nhìn thẳng vào mặt East End"[43].

Vương hậu và Công chúa Elizabeth nói chuyện với những người lính dù chuẩn bị cho D-Day, 19 tháng 5 năm 1944.

Mặc dù Quốc vương và Vương hậu đã dành cả ngày làm việc tại cung điện Buckingham, một phần vì lý do an ninh và gia đình họ ở lại vào ban đêm tại lâu đài Windsor khoảng 20 dặm (32 km) về phía tây của trung tâm Luân Đôn với Princess Elizabeth và Princess Margaret. Cung điện đã mất nhiều nhân viên của nó cho quân đội, và hầu hết các phòng đều đóng cửa[44]. Các cửa sổ bị phá vỡ bởi vụ nổ bom, và phải được lắp lại. Trong " Chiến tranh Phoney ", Vương hậu đã được đào tạo cách bắn súng đề phòng những cuộc tấn công sắp xảy ra[45].

Adolf Hitler được cho là đã gọi bà là "người phụ nữ nguy hiểm nhất Châu Âu" vì ông coi sự nổi tiếng của bà là mối đe dọa đối với lợi ích của Đức. Tuy nhiên, trước khi chiến tranh, cả bà và chồng, như hầu hết Quốc hội và công chúng Anh, đã ủng hộ sự xáo trộn và Thủ tướng Neville Chamberlain, tin tưởng rằng sau cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất, chiến tranh phải tránh bằng mọi giá. Sau khi Chamberlain từ chức, Quốc vương đã yêu cầu Winston Churchill thành lập một chính phủ. Mặc dù Quốc vương ban đầu có nghi ngờ về vai trò và động cơ của Churchill, nhưng cả Quốc vương và Vương hậu đều tôn trọng và ngưỡng mộ ông ấy[46][47]. Sau chiến thắng phát xít năm 1945, Winston Churchill được Quốc vương mời xuất hiện cùng với vương thất trên ban công của cung điện Buckingham để chia vui cùng dân chúng.

Hậu chiến tranh

Trong cuộc tổng tuyển cử Anh năm 1945, Đảng Bảo thủ của Churchill đã bị Đảng Lao động Clement Attlee đánh bại. Quan điểm chính trị của Elizabeth ít khi được tiết lộ[48], nhưng một lá thư bà viết vào năm 1947 mô tả "hy vọng cao về xã hội chủ nghĩa trên trái đất" của Attlee như mờ nhạt và có lẽ mô tả những người bình chọn ông là "người nghèo, rất nhiều người có trình độ học vấn thấp. Tôi rất yêu họ "[49]. [81] Woodrow Wyatt nghĩ rằng bà "có thái độ bảo thủ" hơn nhiều so với các thành viên khác trong vương thất[50], nhưng sau đó bà nói với ông ấy, "Tôi thích Đảng Lao động thân yêu."[51] Bà cũng nói với Bà Công tước Grafton, "Tôi yêu cộng sản"[52]. Sau sáu năm đảm nhiệm, Attlee đã bị đánh bại trong cuộc tổng tuyển cử Anh năm 1951 và Churchill trở lại nắm quyền.

Con tem phía Nam Rhodesian kỷ niệm chuyến công du Nam Phi năm 1947 của hoàng gia.

Trong suốt chuyến đi hoàng gia năm 1947 tới Nam Phi, việc làm công khai êm ả của Elizabeth đã bị phá vỡ, đặc biệt là khi bà tấn công một người ngưỡng mộ bà bằng chiếc dù trên tay vì bà đã nhầm lẫn sự nhiệt tình của anh ta với sự thù địch[53]. Chuyến thăm vương thất năm 1948 tới Úc và New Zealand bị trì hoãn do sức khoẻ suy yếu của Quốc vương. Tháng 3 năm 1949, ông đã có một cuộc phẫu thuật thành công để cải thiện sự lưu thông máu trong chân phải của mình[54]. Mùa hè năm 1951, Vương hậu Elizabeth và các con đã hoàn thành nhiệm vụ thay Quốc vương tại nơi của ông. Vào tháng 9, ông bị chẩn đoán bị ung thư phổi[55]. Sau cuộc phẫu thuật phổi, ông dường như hồi phục, nhưng chuyến đi trì hoãn đến Úc và New Zealand đã để cho Princess Elizabeth và chồng bà, Công tước xứ Edinburgh, đi thay Quốc vương và Vương hậu, vào tháng 1 năm 1952[56]. Quốc vương băng hà trong khi Princess Elizabeth và Công tước xứ Edinburgh ở Kenya và đang trên đường đến Nam bán cầu, họ trở về Luân Đôn ngay lập tức. Cuối cùng họ cũng không đến Úc và New Zealand cho đến năm 1954.

Hoàng thái hậu (1952–2002)

Những năm tháng góa phụ

Vương mẫu hậu đến Walker Naval Yard, tháng 6 năm 1961.

Sau cái chết của Quốc vương George VI, Elizabeth có danh hiệu là [Her Majesty Queen Elizabeth The Queen Mother], đúng ra theo lệ phải là "Queen Elizabeth"[57], nhưng nó lại quá giống với danh hiệu của con gái bà, Nữ vương Elizabeth II. Theo lẽ đó, bà được gọi là [Queen Elizabeth The Queen Mother], đơn giản là [Queen Mother] hoặc [Queen Mum][58].

Bà bị khủng hoảng bởi cái chết của chồng và dự định nghỉ ngơi một thời gian ở Scotland. Tuy nhiên, sau cuộc gặp với Thủ tướng Chính phủ Winston Churchill, bà đã dẹp bỏ ý nghĩ đó và tiếp tục phận sự của mình[59]. Cuối cùng bà trở nên bận rộn với vai trò Vương mẫu hậu như khi từng là Vương hậu. Vào tháng 7 năm 1953, bà có chuyến thăm đầu tiên ra nước ngoài kể từ tang lễ của chồng khi bà đến thăm Liên bang Rhodesia và Nyasaland với Công chúa Margaret. Bà đã đặt nền móng cho Đại học Rhodesia và Nyasaland - 2 trường đại học Zimbabwe hiện nay[60].

Khi quay trở lại khu vực này vào năm 1957, bà được vinh danh như là Chủ tịch của trường, và tham dự một số sự kiện khác được xem xét lên kế hoạch cho nhiều chủng tộc[61]. Trong chuyến thăm của con gái bà đến Khối thịnh vượng chung trong những năm 1953-1954, Elizabeth giữ vai trò Cố vấn Nhà nước và chăm sóc các cháu, Charles và Anne[62][63].

Elizabeth tại Lâu đài Dover, bởi Allan Warren.

Bà giám sát dự án trùng tu Lâu đài Mey, ở bờ biển phía bắc của Scotland, nơi bà đã từng dùng làm nơi "tránh xa mọi thứ"[64] trong ba tuần vào tháng Tám và mười ngày vào tháng Mười mỗi năm[65]. Bà phát triển tình yêu của mình với đua ngựa, đặc biệt là đua ngựa vượt chướng ngại vật, được lấy cảm hứng từ tay đua nghiệp dư Lord Mildmay năm 1949[66].

Bà sở hữu những người chiến thắng trong khoảng 500 cuộc đua. Những màu sắc đặc trưng của màu xanh lam với những vệt buff được mang bởi những con ngựa như Special Cargo, người chiến thắng của Cup vàng Whitbread năm 1984, và Devon Loch, đã dừng lại một cách ngoạn mục ngay sau bài đăng chiến thắng tại Grand National năm 1956[67] và những người đua xe Dick Francis sau đó đã có một sự nghiệp thành công như là người viết các câu chuyện trinh thám theo chủ đề đua xe. Peter Cazalet là giảng viên của bà trong hơn 20 năm. Mặc dù (trái với tin đồn) bà không bao giờ đặt cược, bà đã nghe thuật lại những bình luận đua xe trực tiếp tại tư dinh Clarence, vì vậy bà có thể theo dõi các cuộc đua[68]. Là một nhà sưu tập nghệ thuật, bà đã mua các tác phẩm của Claude Monet, Augustus John và Peter Carl Fabergé, và một số người khác[69].

Elizabeth tại Banting House trong chuyến thăm của hoàng gia đến Canada, 1989.

Vào tháng 2 năm 1964, bà đã phải cắt ruột thừa khẩn cấp, dẫn đến việc trì hoãn một chuyến du lịch theo kế hoạch đến Úc, New Zealand và Fiji cho đến năm 1966[70]. Bà đã hồi phục trong một chuyến đi biển Caribbean trên tàu du lịch vương thất, Britannia[71]. Tháng 12 năm 1966, bà trải qua một cuộc phẫu thuật để loại bỏ một khối u sau khi được chẩn đoán mắc bệnh ung thư ruột kết, trái ngược với tin đồn rằng bà chưa trải qua cuộc phẫu thuật mở thông ruột kết nào[72][73]. Năm 1984, bà được chẩn đoán bị ung thư vú và một khối u đã được lấy ra từ vú của bà. Tuy vậy, những lần ung thư của Vương mẫu hậu chưa bao giờ được công khai trong suốt cuộc đời bà[74].

Năm 1982, bà được đưa đến bệnh viện khi xương cá bị mắc kẹt trong cổ họng và đã phẫu thuật để loại bỏ nó. Là một người đam mê câu cá, bà đã đùa vui vẻ sau đó, "Cá hồi có lưng của chúng." [106] Những sự cố tương tự xảy ra tại Balmoral vào tháng 8 năm 1986, khi bà nhập viện ở Bệnh viện Vương thất Aberdeen qua đêm nhưng không cần phẫu thuật, [107] và tháng 5 năm 1993, khi bà được nhận vào bệnh viện để phẫu thuật gây mê toàn thân. [108]

Năm 1975, bà thăm Iran theo lời mời của Shah Mohammad Reza Pahlavi. Đại sứ Anh và vợ là Anthony và Sheila Parsons đã ghi nhận những người Iran giận dữ vì thói quen nói chuyện của bà với mọi người bất kể tình trạng hay tầm quan trọng của nó, và hy vọng đoàn tùy tùng của Shah sẽ học hỏi từ cuộc thăm viếng để chú ý hơn đến người dân bình thường. [109] Bốn năm sau đó, Shah bị truất phế. Từ năm 1976 đến năm 1984, bà đã thực hiện các chuyến viếng thăm hàng năm đến Pháp, [110], trong số 22 chuyến đi tư nhân sang lục địa Châu Âu từ năm 1963 đến năm 1992. [111]

Vương thái hậu Elizabeth - nổi tiếng vì cá nhân bà và sự quyến rũ với công chúng [19] - là một trong những thành viên nổi tiếng nhất của vương thất Anh. [112] Chiếc đầm chữ ký của bà với chiếc mũ lớn với mạng che mặt và trang phục với tấm vải trải dài đã trở thành một phong cách đặc trưng của bà.

Bách niên

Trong những năm sau đó, Thái hậu được biết đến với tuổi thọ của mình. Sinh nhật lần thứ 90 của bà, ngày 4 tháng 8 năm 1990, đã được tổ chức bằng một cuộc diễu hành vào ngày 27 tháng 6, liên quan đến nhiều trong số 300 tổ chức mà bà đã bảo trợ. Năm 1995, bà tham dự các sự kiện kỷ niệm ngày kết thúc chiến tranh năm mươi năm trước và có hai hoạt động: một để loại bỏ đục thủy tinh thể trong mắt trái, và hai là để thay thế hông phải của bà. [114] Năm 1998, hông trái của bà đã được thay thế sau khi bị vỡ khi bà trượt ngã trong một lần thăm các chuồng ngựa Sandringham. [115]

Sinh nhật lần thứ 100 của bà được tổ chức theo nhiều cách: một cuộc diễu hành kỷ niệm những điểm nổi bật của cuộc đời bà bao gồm sự đóng góp của Sir Norman Wisdom và Sir John Mills; [116] hình ảnh của bà xuất hiện trên tờ 20 bảng kỷ niệm đặc biệt của Ngân hàng Vương thất Scotland; [117] và bà tham dự một bữa trưa tại Guildhall, Luân Đôn, nơi George Carey, Tổng Giám mục Canterbury, vô tình cố uống ly rượu của bà. Lời nhắc nhở nhanh chóng của bà "Đó là của tôi!" gây ra tiếng cười rộng rãi. [118] Vào tháng 11 năm 2000, bà đã bị vỡ xương đòn trong một lần té khiến bà phải hồi phục ở nhà qua Giáng Sinh và Năm Mới. [119]

Vào ngày 1 tháng 8 năm 2001, bà đã được truyền máu vì thiếu máu sau khi bị kiệt sức do nóng nhẹ, mặc dù vậy bà đủ khỏe để có mặt bên ngoài Clarence House ba ngày sau đó để kỷ niệm sinh nhật lần thứ 101 của mình. [121] [121] Các lần xuất hiện công khai cuối cùng của bà bao gồm việc đặt một cây thánh giá tại Quảng Trường Tưởng niệm ngày 8 tháng 11 năm 2001; [122] việc tiếp nhận tại Guildhall, Luân Đôn, để cải tổ 600 Phi đội, Không quân Vương thất vào ngày 15 tháng 11; [123] và tham dự việc tái bố trí HMS Ark Royal vào ngày 22 tháng 11. [124]

Vào tháng 12 năm 2001, ở tuổi 101, bà đã gãy xương chậu khi ngã. Mặc dù vậy, bà nhấn mạnh việc đứng khi hát Quốc ca trong lễ tưởng niệm chồng vào ngày 6 tháng 2 năm sau. [125] Chỉ ba ngày sau đó, con gái thứ hai của bà là Princess Margaret qua đời. Vào ngày 13 tháng 2 năm 2002, Thái hậu ngã và cưa tay vào phòng khách tại ngôi nhà Sandringham; Xe cứu thương và bác sĩ đã được gọi, và vết thương được băng bó kỹ. [126] Bà vẫn quyết tâm đi dự tang lễ của Margaret tại Nhà nguyện của Thánh đường, lâu đài Windsor mặc kệ sự lo lắng của Nữ vương và gia đình hoàng gia về cuộc hành trình từ Norfolk đến Windsor của Vương thái hậu,, hai ngày sau vào thứ Sáu tuần đó [127]. [128] có đồn đại là bà không muốn ăn. Tuy nhiên, bà bay đến Windsor bằng máy bay trực thăng, và vì thế phóng viên không thể chụp ảnh bà trên chiếc xe lăn - Thái hậu nhấn mạnh rằng bà bị che đậy khỏi báo chí [128] - bà đã đám tang trong một chiếc xe có kính đen một chiều [130] [131] mà trước đây Margaret đã sử dụng. [128] [132]

Vào ngày 5 tháng 3 năm 2002, Thái hậu đã có mặt tại bữa tiệc trưa hàng năm của Eton Beagles, và xem Cheltenham Races trên truyền hình; Tuy nhiên, sức khoẻ của bà bắt đầu xấu đi trong những tuần cuối của bà sau khi lui tới Royal Lodge lần cuối cùng.

Qua đời

Đài tưởng niệm Quốc vương George VI và Vương hậu Elizabeth: Một bức tượng đồng của Elizabeth trên đại lộ The Mall, Luân Đôn, phía sau là bức tượng của chồng bà, Quốc vương George VI.

Vào ngày 30 tháng 3 năm 2002, lúc 15:15 (GMT), Vương thái hậu qua đời trong giấc ngủ tại Royal Lodge, Công viên Great Windsor, Nữ vương Elizabeth II, ở bên cạnh bà trong giờ phút cuối cùng. Bà đã bị cảm lạnh bốn tháng trước đó. [126] Với 101 tuổi 238 ngày, bà là thành viên thọ nhất trong vương thất Anh. Kỷ lục này sau đó bị phá vỡ bởi người em dâu là Princess Alice, Bà Công tước xứ Gloucester, [134], người đã qua đời ở tuổi 102 vào ngày 29 tháng 10 năm 2004. [135]

Elizabeth đã trồng hoa trà trong mỗi khu vườn của mình, và trước khi chiếc quan tài được phủ cờ của bà được đưa từ Windsor đến tu viện Westminster, hoa trà từ những khu vườn của bà đã được đặt trên đỉnh quan tài. [136] Ước tính có 200.000 người trong ba ngày lễ tang của bà tại tu viện Westminster ở Cung điện Westminster. [137] Các kỵ binh và các lực lượng vũ trang đã đứng canh giữ ở bốn góc của catafalque. Có một thời điểm, bốn người cháu của bà là Thân vương xứ Wales, Công tước xứ York, Bá tước xứ Wessex và Tử tước Linley đã đứng canh gác như một dấu hiệu tôn trọng - một danh dự tương tự như Đêm canh thức của các Vương tử trong tang lễ Quốc vương George V. [138] [139]

Vào ngày tang lễ của bà, ngày 9 tháng 4, Thống đốc Canada đã ban hành một tuyên bố yêu cầu người Canada phải tôn vinh kỷ niệm về bà vào ngày hôm đó. [140] Tại Úc, Thống đốc đọc bài học tại một buổi lễ tưởng niệm được tổ chức tại nhà thờ St Andrew, Sydney. [141]

Tại Luân Đôn, hơn một triệu người đã lấp đầy khu vực bên ngoài Tu viện Westminster và dọc theo tuyến đường dài 23 dặm từ trung tâm Luân Đôn tới nơi nghỉ ngơi cuối cùng bên cạnh chồng và con gái, Công chúa Margaret ở nhà nguyện St George, lâu đài Windsor. [142] Theo di nguyện của Thái hậu, sau đám tang, vòng hoa nằm trên quan tài của bà đã được đặt lên mộ của những chiến binh vô danh, lặp lại hành động trong ngày cưới của bà 79 năm trước.

Danh hiệu

  • 4 tháng 8 năm 1900 - 16 tháng 2 năm 1904: Elizabeth Bowes-Lyon Danh dự.
  • 16 tháng 2 năm 1904 - 26 tháng 4 năm 1923: Lady Elizabeth Bowes-Lyon.
  • 26 tháng 4 năm 1923 - 11 tháng 12 năm 1936: Công tước phu nhân xứ York Điện hạ.
  • 11 tháng 12 năm 1936 - 6 tháng 2 năm 1952: Vương Hậu Bệ hạ.
  • 6 tháng 2 năm 1952 - 30 tháng 3 năm 2002: Vương mẫu hậu Elizabeth Bệ hạ.

Chú thích

  1. ^ The hyphenated version of the surname was used in official documents at the time of her marriage, but the family itself tends to omit the hyphen.[1]

Tham khảo

  1. ^ Shawcross, p. 8
  2. ^ “No. 55932”. The London Gazette (Supplement): 8617. 4 tháng 8 năm 2000. “No. 56653”. The London Gazette (Supplement): 1. 5 tháng 8 năm 2002. “No. 56969”. The London Gazette: 7439. 16 tháng 6 năm 2003.
  3. ^ Roberts, pp. 58–59
  4. ^ British Screen News (1930), Our Smiling Duchess, London: British Screen Productions
  5. ^ Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên moore
  6. ^ “No. 55932”. The London Gazette (Supplement): 8617. ngày 4 tháng 8 năm 2000. “No. 56653”. The London Gazette (Supplement): 1. ngày 5 tháng 8 năm 2002. “No. 56969”. The London Gazette: 7439. ngày 16 tháng 6 năm 2003.
  7. ^ Shawcross, trang 15
  8. ^ Các chỉ số đăng ký hộ tịch: Ngày sinh, Tổng cục Đăng ký, Anh và xứ Wales. Tháng 7-9, 1900 Hitchin, quyển 3a, trang 667
  9. ^ 1901 England Census, Class RG13, piece 1300, folio 170, trang 5
  10. ^ Vickers, trang 8
  11. ^ Vickers, trang 10–14
  12. ^ Shawcross, trang 85
  13. ^ Shawcross, trang 218–219
  14. ^ Lá thư gửi từ Elizabeth đến Phu nhân Strathmore, 1 tháng 11 năm 1924, trích dẫn trong quyển Shawcross, trang 217
  15. ^ Shawcross, trang 221–240
  16. ^ Thái hậu Elizabeth > Chuyến thăm hoàng gia, Website chính thức của quân chủ chế nước Anh, truy cập 1 tháng 5 năm 2009
  17. ^ Nhật ký của Elizabeth, 6 tháng 1 năm 1927, trích dẫn trong quyển Shawcross, trang 264
  18. ^ Shawcross, trang 266–296
  19. ^ Shawcross, trang 281–282
  20. ^ Shawcross, trang 294–296.
  21. ^ The Duke of Windsor (1951). A King's Story. London: Cassell and Co., p. 387
  22. ^ Letter from George VI to Winston Churchill in which the King says his family shared his view, quoted by Howarth, p. 143
  23. ^ “Life Magazine”.
  24. ^ “"A wicked twinkle and a streak of steel"”.
  25. ^ Hogg and Mortimer, pp. 84–85
  26. ^ Shawcross, pp. 430–433
  27. ^ Shawcross, p. 430
  28. ^ Shawcross, pp. 434–436
  29. ^ Shawcross, pp. 438–443
  30. ^ “"Mourning will be brief"”.
  31. ^ Sinclair, David (1988), Two Georges: the Making of the Modern Monarchy, Hodder and Stoughton, p. 230
  32. ^ Shawcross, p. 479
  33. ^ Speech delivered by Her Majesty the Queen at the Fairmont Hotel, Vancouver, Monday, ngày 7 tháng 10 năm 2002 as reported in e.g. Joyce, Greg (ngày 8 tháng 10 năm 2002) "Queen plays tribute to Canada, thanks citizens for their support"
  34. ^ Shawcross, pp. 457–461; Vickers, p. 187
  35. ^ Bradford, pp. 298–299
  36. ^ Bradford, p. 281
  37. ^ "That tour made us"
  38. ^ “Past Royal Tours – Her Majesty Queen Elizabeth The Queen Mother (d. ngày 30 tháng 3 năm 2002)”. Lưu trữ bản gốc ngày 16 tháng 2 năm 2017.Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (liên kết)
  39. ^ Shawcross, p. 515
  40. ^ “Queen Elizabeth The Queen Mother > Activities as Queen”.
  41. ^ "The children won't go without me. I won't leave the King. And the King will never leave."
  42. ^ Hartnell, Norman (1955), Silver and Gold, Evans Bros., pp. 101–102, quoted in Shawcross, p. 526 and Vickers, p. 219
  43. ^ Wheeler-Bennett, Sir John (1958), King George VI: His Life and Reign, New York: Macmillan
  44. ^ Vickers, p. 229
  45. ^ Bradford, p. 321; Shawcross, p. 516
  46. ^ Matthew, H.C.G. (2004), "George VI (1895–1952)", Oxford Dictionary of National Biography
  47. ^ Vickers, pp. 210–211
  48. ^ Shawcross, p. 412.
  49. ^ “"What Queen Mother really thought of Attlee's socialist 'heaven on earth'"”.
  50. ^ Wyatt, Woodrow (1998), Curtis, Sarah (ed.), The Journals of Woodrow Wyatt: Volume I, London: Macmillan, p. 255
  51. ^ Wyatt, Volume I p. 309
  52. ^ Hogg and Mortimer, p. 89
  53. ^ Bradford, p. 391; Shawcross, p. 618
  54. ^ Shawcross, pp. 637–640
  55. ^ Shawcross, pp. 645–647
  56. ^ Shawcross, p. 651
  57. ^ “Elizabeth, The Queen Mother”. Lưu trữ bản gốc ngày 28 tháng 8 năm 2013.Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (liên kết)
  58. ^ “"Elizabeth, Queen Consort, 1900–2002: A Mum for All Seasons"”. Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 8 năm 2013.
  59. ^ Hogg and Mortimer, p. 161
  60. ^ Shawcross, pp. 686–688; Vickers, p. 324
  61. ^ Shawcross, pp. 710–713
  62. ^ “Queen Elizabeth the Queen Mother at the West of Kenya Show, Eldoret, Kenya Feb 1959”. Royal Collection Trust.
  63. ^ “Visit of Her Majesty Queen Elizabeth the Queen Mother, Kenya, Uganda, 1959”. Royal Collection Trust.
  64. ^ Vickers, p. 314
  65. ^ “The Queen Elizabeth Castle Of Mey Trust”.
  66. ^ Shawcross, pp. 703–704
  67. ^ Shawcross, p. 790
  68. ^ Vickers, p. 458
  69. ^ “Queen Elizabeth The Queen Mother”. The Royal Collection. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 9 năm 2012.Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (liên kết)
  70. ^ Shawcross, p. 806
  71. ^ Shawcross, p. 807
  72. ^ “Queen Mother 'had colon cancer'”.
  73. ^ Shawcross, p. 817
  74. ^ Shawcross, p. 875
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Elizabeth_Bowes-Lyon&oldid=69320032”