What do you think?
Rate this book
Hombres puros
Una novela conmovedora sobre un tema tabú: la homofobia de la sociedad senegalesa, cuyas consecuencias son devastadoras.
Dakar. Por las redes circula un vídeo que se hace una horda desentierra un cadáver y lo arrastra fuera del cementerio. Esas imágenes impactan a Ndéné Gueye, un profesor universitario de letras, decepcionado por la mediocridad del sistema educativo del país y por la hipocresía de la sociedad senegalesa.
Las imágenes del vídeo se acaban convirtiendo en una obsesión para él. ¿Quién era el muerto? ¿Por qué han exhumado el cadáver? La respuesta es tan clara como se trata de un góor-jigéen, un «hombre-mujer», un homosexual. El joven profesor indaga sobre la identidad del cadáver profanado y busca a su madre.
Pero entre tanto, a su alrededor −en la universidad, en su propia familia− empiezan a circular las maledicencias sobre él. Y esa hostilidad acabará afectando a su relación con la persona a la que ama. Entonces llega el momento de mantenerse firme en las propias convicciones, de tomar decisiones, de no callarse y de ser uno mismo, a pesar de todo y a pesar de todos.
Hombres puros es una novela conmovedora sobre las devastadoras consecuencias de la homofobia, aún en nuestros días. Un alegato poético e introspectivo a favor de la libertad. Un texto breve y crudo, sin eufemismos, pero cargado de belleza y verdad.
Dakar. Por las redes circula un vídeo que se hace una horda desentierra un cadáver y lo arrastra fuera del cementerio. Esas imágenes impactan a Ndéné Gueye, un profesor universitario de letras, decepcionado por la mediocridad del sistema educativo del país y por la hipocresía de la sociedad senegalesa.
Las imágenes del vídeo se acaban convirtiendo en una obsesión para él. ¿Quién era el muerto? ¿Por qué han exhumado el cadáver? La respuesta es tan clara como se trata de un góor-jigéen, un «hombre-mujer», un homosexual. El joven profesor indaga sobre la identidad del cadáver profanado y busca a su madre.
Pero entre tanto, a su alrededor −en la universidad, en su propia familia− empiezan a circular las maledicencias sobre él. Y esa hostilidad acabará afectando a su relación con la persona a la que ama. Entonces llega el momento de mantenerse firme en las propias convicciones, de tomar decisiones, de no callarse y de ser uno mismo, a pesar de todo y a pesar de todos.
Hombres puros es una novela conmovedora sobre las devastadoras consecuencias de la homofobia, aún en nuestros días. Un alegato poético e introspectivo a favor de la libertad. Un texto breve y crudo, sin eufemismos, pero cargado de belleza y verdad.
156 pages, Kindle Edition
First published April 19, 2018
About the author
Mohamed Mbougar Sarr
6 books554 followersMohamed Mbougar Sarr, né en 1990 à Dakar au Sénégal, est un romancier sénégalais d'expression française.
**************
Mohamed Mbougar Sarr (born 1990 in Dakar) is a Senegalese French-language writer.
**************
Mohamed Mbougar Sarr (born 1990 in Dakar) is a Senegalese French-language writer.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 262 reviews
October 16, 2023
Dat heb je als je geen achterflappen leest.
Plots bevind je je in Senegal - in bed met een bloedmooie vrouw bovendien - en lees je hoe daar over góor-jigéen wordt gedacht.
Los van de geweldige nacht (…) ben ik blij daar te zijn beland, want ik had geen idéé.
In bijzonder sensueel proza legt Sarr de verschillen tussen het onreine Westen en zijn bakermat Senegal bloot.
Als weldenkend lezer kan je nauwelijks geloven hoe de homoseksuele plaag er gedemoniseerd wordt. “We moeten ze allemaal doden”, klinkt het vanop de kansel, “ze in het diepe, brandende voorgeborchte van de Grote Vlammenzee storten!”.
Pijnlijk hilarisch wordt het als een beroemde jonge zanger met een chique tas van een duur merk wordt gespot en er een nationale discussie ontstaat of die sjakosj mannelijk, vrouwelijk, onzijdig of - allah beware ons - transgender zou zijn. Ter zijner verdediging moet zijn echtgenote publiekelijk verklaren dat haar man wel degelijk “een echte potente kerel was, met grote ballen en een staaf gegoten koper van zeker achttien centimeter tussen de benen”.
Gewoon erg pijnlijk wordt het daarna.
Traditionele Moslims zullen de schrijver wellicht afdoen als een jotalikat - een overbrenger - maar dan één die de foute stem vertolkt.
Voor mij is hij een openbaring.
July 8, 2024
WOW WOW WOW.
Este año he leído tan buenos libros que me costará trabajo decir cuáles fueron los mejores. Éste libro es impresionante y de lo mejor que he leído. Todo es perfecto. No le sobra ni le falta una sola oración.
Los personajes son increíbles, los diálogos perfectos y la ambientación envolvente. Sin embargo las frases y los múltiples mensajes tienen una fuerza abrumadora.
Es un libro que te dolerá. Es un monstruo con vida propia. No te dejará indiferente.
Este año he leído tan buenos libros que me costará trabajo decir cuáles fueron los mejores. Éste libro es impresionante y de lo mejor que he leído. Todo es perfecto. No le sobra ni le falta una sola oración.
Los personajes son increíbles, los diálogos perfectos y la ambientación envolvente. Sin embargo las frases y los múltiples mensajes tienen una fuerza abrumadora.
Es un libro que te dolerá. Es un monstruo con vida propia. No te dejará indiferente.
November 5, 2023
Ben er weer stil van. Maar wat een schrijver. Hij breekt hele werelden open en oppert allerlei ideeën op, terwijl hij de nodige humor, tragiek én zelfspot niet vermijdt. En daarbij schrijft hij zo ontiegelijk goed (en ook heel veel lof voor de vertaler). Echt een schrijver die mensen kan verslingeren aan de literatuur. Puur omdat hij op zo’n soepele wijze zoveel zegt. Echt prachtig.
April 28, 2019
Je ne vais pas cacher que j’ai un peu de mal à m’immerger dans ce récit que sans vous mentir, je trouve au début froid, la plume de l’auteur imposant une certaine distance. Mais au fil du récit je comprends toute la portée de cette technique cette plume distante s’apparente à ce phénomène mal connu et non accepté dans la culture sénégalaise qu’est l’homosexualité.
Nous le savons c’est un sujet que gère mal l’Afrique. Très souvent on se cache derrière la religion et la foi pour décrier cet état.
L’auteur va venir nuancer le propos avec le personnage de Samba Awa Niang. Le tour de main à mon humble avis c’est qu’il s’agit d’un personnage secondaire sur la forme mais qui cependant représente un personne d’exception dans le récit. On pretend qu’il est homosexuel mais son metier de maître de cérémonie et danseur invétéré font de lui un être adulé par le public.
L’auteur lui fait prendre la parole au moment central du livre et c’est la encore qu’il gagne en intensité en apportant des éléments de réponse quant à la perception de la société sénégalaise / africaine face à l’homosexualité. Car oui en effet, comment comprendre le phénomène quand le vocabulaire est limité ? Que signifie être goor-jigeeen (homosexuel) en wolof ? Qui range t on dans cette catégorie ? Est-ce un mot fourre-tout qui de facto sera vecteur de confusion ?
C’est un vrai dilemme qui se joue ici car la société sénégalaise est encore fortement empreinte de son heritage oral qui en l’occurence ici préfère croire les rumeurs de la rue plutôt que de rechercher une certaine vérité dans la science écrite.
Et puis soudain le récit bascule. On cesse d’intellectualiser pour prendre pleinement conscience de la violence dont l’homme peut preuve face à toute idée / concept qui lui échappe.
C’est un récit court mais qui dit énormément sur le plan sociologique et la découverte de soi.
Nous le savons c’est un sujet que gère mal l’Afrique. Très souvent on se cache derrière la religion et la foi pour décrier cet état.
L’auteur va venir nuancer le propos avec le personnage de Samba Awa Niang. Le tour de main à mon humble avis c’est qu’il s’agit d’un personnage secondaire sur la forme mais qui cependant représente un personne d’exception dans le récit. On pretend qu’il est homosexuel mais son metier de maître de cérémonie et danseur invétéré font de lui un être adulé par le public.
L’auteur lui fait prendre la parole au moment central du livre et c’est la encore qu’il gagne en intensité en apportant des éléments de réponse quant à la perception de la société sénégalaise / africaine face à l’homosexualité. Car oui en effet, comment comprendre le phénomène quand le vocabulaire est limité ? Que signifie être goor-jigeeen (homosexuel) en wolof ? Qui range t on dans cette catégorie ? Est-ce un mot fourre-tout qui de facto sera vecteur de confusion ?
C’est un vrai dilemme qui se joue ici car la société sénégalaise est encore fortement empreinte de son heritage oral qui en l’occurence ici préfère croire les rumeurs de la rue plutôt que de rechercher une certaine vérité dans la science écrite.
Et puis soudain le récit bascule. On cesse d’intellectualiser pour prendre pleinement conscience de la violence dont l’homme peut preuve face à toute idée / concept qui lui échappe.
C’est un récit court mais qui dit énormément sur le plan sociologique et la découverte de soi.
June 16, 2024
qué bonito, qué honesto, qué interesante. creo firmemente que para esto leo
October 29, 2023
Waar ik het eerder vertaalde werk van Mbougar Sarr, De diepst verborgen herinnering van de mens, toch maar even liet liggen (een dikke pil en beschroomd dat het me zou tegenvallen door de vele lovende reacties), pakte ik Een echte man echter snel na verschijning op. Het thema trok me aan: homoseksualiteit in Senegal, beschreven door een (jonge) Senegalese auteur die zelf al een tijd in Frankrijk woont.
Het is ook dat gezichtspunt dat je terugvindt in het verhaal. Hoofdpersoon is Ndéné Gueye, universitair docent Franse literatuur, die een video te zien krijgt waarin een mannelijk lijk wordt opgegraven. Er wordt gezegd dat hij een góor-jigéen was, een homo.
Het doet Ndéné eerst niet veel, maar tijdens de dagen erna met dagelijkse gebeurtenissen die toch niet helemaal dagelijks op hem overkomen, blijkt dat het filmpje hem niet loslaat. Tijdens zijn colleges over 19e-eeuwse Franse dichters krijgt hij tegengas vanuit de zaal: de regering heeft verkondigd dat het werk van homoseksuele kunstenaars niet meer in het curriculum past.
'Het had geen zin om mijn studenten aan het verstand te peuteren dat de mens Verlaine, die zich overgaf aan homoseksuele handelingen, een ander was dan de grote dichter Verlaine. Voor zoveel mensen in dit land was dat onderscheid absurd: een mens is slechts wat hij doet. (...) Ik vond het verdedigbaar om een kunstenaar niet op te splitsen, om hem te aanvaarden in alles wat hij was. Maar uit die zienswijze trokken we niet dezelfde conclusies.'
Waar de man eerst echt homofiel overkomt (hij noemt de reacties van de studenten en de moskeegangers 'achterlijk') wordt dat door zijn minnares en diens vriendin in twijfel getrokken. Zitten de normen en waarden van de Senegalese cultuur toch niet dieper in hem ondanks zijn westerse studietijd? Een gesprek over cultuur, geschiedenis van Senegal en invloeden vanuit het westen volgt.
Je volgt Ndéné verder op een soort odyssee langs een vermeende góor-jigéen die sabars presenteert (een groots traditioneel feest met o.a. traditionele, sensuele dansen). Hij leert hem dat het woord in het Wolof, een Senegalese taal, staat voor alles wat niet-heteroseksueel is en dat er meer verborgen schakeringen waarneembaar zijn. En ook dat hij elk moment de dood kan verwachten omdat hij zich door zijn voorkomen niet houdt aan de invloedrijke sharia.
De reis langs personen en gesprekken leidt naar de moeder van de opgegraven man en het besef dat homoseksuelen óók mensen zijn, die deel uitmaken van de geschiedenis en spiraal van menselijk geweld. Het benoemen van dat geweld lijkt helaas best essentieel voor die West-Afrikaanse regio.
Een echte man leest als een reis in een episode van het leven van een jonge intellectueel die leeft in een harde en tegelijk bij vlagen zeer sensuele Senegalese cultuur. Mbougar Sarr heeft, getuige een interview in Trouw, deels autobiografisch geschreven om het debat over het homotaboe te openen. Van schrijfplezier kun je bij dit boek niet spreken, wel van schrijversvakmanschap.
Het is de tweede auteur uit Senegal die in korte tijd via het Franse taalgebied in Europa bekend is geworden. Samen met het werk van David Diop leert de lezer zo meer over specifiek Senegal en krijgt het land meer context binnen het grote continent. Als iemand andere tips heeft over auteurs uit andere Afrikaanse landen...?
Het is ook dat gezichtspunt dat je terugvindt in het verhaal. Hoofdpersoon is Ndéné Gueye, universitair docent Franse literatuur, die een video te zien krijgt waarin een mannelijk lijk wordt opgegraven. Er wordt gezegd dat hij een góor-jigéen was, een homo.
Het doet Ndéné eerst niet veel, maar tijdens de dagen erna met dagelijkse gebeurtenissen die toch niet helemaal dagelijks op hem overkomen, blijkt dat het filmpje hem niet loslaat. Tijdens zijn colleges over 19e-eeuwse Franse dichters krijgt hij tegengas vanuit de zaal: de regering heeft verkondigd dat het werk van homoseksuele kunstenaars niet meer in het curriculum past.
'Het had geen zin om mijn studenten aan het verstand te peuteren dat de mens Verlaine, die zich overgaf aan homoseksuele handelingen, een ander was dan de grote dichter Verlaine. Voor zoveel mensen in dit land was dat onderscheid absurd: een mens is slechts wat hij doet. (...) Ik vond het verdedigbaar om een kunstenaar niet op te splitsen, om hem te aanvaarden in alles wat hij was. Maar uit die zienswijze trokken we niet dezelfde conclusies.'
Waar de man eerst echt homofiel overkomt (hij noemt de reacties van de studenten en de moskeegangers 'achterlijk') wordt dat door zijn minnares en diens vriendin in twijfel getrokken. Zitten de normen en waarden van de Senegalese cultuur toch niet dieper in hem ondanks zijn westerse studietijd? Een gesprek over cultuur, geschiedenis van Senegal en invloeden vanuit het westen volgt.
Je volgt Ndéné verder op een soort odyssee langs een vermeende góor-jigéen die sabars presenteert (een groots traditioneel feest met o.a. traditionele, sensuele dansen). Hij leert hem dat het woord in het Wolof, een Senegalese taal, staat voor alles wat niet-heteroseksueel is en dat er meer verborgen schakeringen waarneembaar zijn. En ook dat hij elk moment de dood kan verwachten omdat hij zich door zijn voorkomen niet houdt aan de invloedrijke sharia.
De reis langs personen en gesprekken leidt naar de moeder van de opgegraven man en het besef dat homoseksuelen óók mensen zijn, die deel uitmaken van de geschiedenis en spiraal van menselijk geweld. Het benoemen van dat geweld lijkt helaas best essentieel voor die West-Afrikaanse regio.
Een echte man leest als een reis in een episode van het leven van een jonge intellectueel die leeft in een harde en tegelijk bij vlagen zeer sensuele Senegalese cultuur. Mbougar Sarr heeft, getuige een interview in Trouw, deels autobiografisch geschreven om het debat over het homotaboe te openen. Van schrijfplezier kun je bij dit boek niet spreken, wel van schrijversvakmanschap.
Het is de tweede auteur uit Senegal die in korte tijd via het Franse taalgebied in Europa bekend is geworden. Samen met het werk van David Diop leert de lezer zo meer over specifiek Senegal en krijgt het land meer context binnen het grote continent. Als iemand andere tips heeft over auteurs uit andere Afrikaanse landen...?
December 25, 2023
'The Most Secret Memory of Men' made me eager to read more by Mbougar Sarr.
'De Purs Hommes' or 'Real Men' is an earlier work, but already shows the talent and has a similar sensual atmosphere. Also here, the protagonist, Gueye, is an academic embarking on some sort of quest.
When Gueye is confronted with a short video circulating online of a dead man being disinterred from an Islamic graveyard because he is rumoured to have been gay, he develops an unexpected interest in the situation of gay people in (extremely) homophobic Senegal.
Gueye's father is in the race to become the next Imam, but his girlfriend is bisexual. And when Gueye teaches Verlaine at university, his students take issue with it.
Strange enough, none of the characters is actually gay, even if they may sympathise with the cause. Maybe this choice served to make the point that you don't have to be gay to fall prey to homophobia and violence - the rumour is enough. But it felt strange and there were more scenes where I am not sure what to think.
Anyway, as a novel it works well.
'De Purs Hommes' or 'Real Men' is an earlier work, but already shows the talent and has a similar sensual atmosphere. Also here, the protagonist, Gueye, is an academic embarking on some sort of quest.
When Gueye is confronted with a short video circulating online of a dead man being disinterred from an Islamic graveyard because he is rumoured to have been gay, he develops an unexpected interest in the situation of gay people in (extremely) homophobic Senegal.
Gueye's father is in the race to become the next Imam, but his girlfriend is bisexual. And when Gueye teaches Verlaine at university, his students take issue with it.
Strange enough, none of the characters is actually gay, even if they may sympathise with the cause. Maybe this choice served to make the point that you don't have to be gay to fall prey to homophobia and violence - the rumour is enough. But it felt strange and there were more scenes where I am not sure what to think.
Anyway, as a novel it works well.
January 10, 2024
After giving five stars to Mohamed Mbougar Sarr's 'The Most Secret Memory of Men', I had high expectations for 'De purs hommes'. These expectations were more than met. Sarr's signature writing style, both emotionally intelligent and rich in imagery, forms a solid foundation in this book as well. His sentences are rhythmic and play with sounds and double meanings.
In 'A Real Man', the reader is confronted with the problematic position of homosexuals in Senegal. The book explores themes such as mass opinion, hypocrisy, and the struggle to think and feel freely in a society constrained by religious and ideological dogmas. Sarr highlights how these societal aspects influence not only public opinion but also the legislation.
The themes of the book are both current and poignant. It reflects not only on the specific situation in Senegal but also poses universal questions about human values and our responsibility in dealing with social and moral challenges.
--------
Na de vijf sterren die ik gaf aan 'De diepst verborgen herinnering van de mens' van Mohamed Mbougar Sarr, had ik hoge verwachtingen van 'Een echte man'. Deze verwachtingen werden meer dan waargemaakt. Sarr's kenmerkende schrijfstijl, die zowel emotioneel intelligent als rijk aan beeldspraak is, vormt ook in dit boek de basis. Zijn zinnen zijn ritmisch en spelen met klanken en dubbele betekenissen.
In 'Een echte man' wordt de lezer geconfronteerd met de problematische positie van homoseksuelen in Senegal. Het boek onderzoekt thema's zoals massale opinie, hypocrisie en de strijd om vrij te denken en te voelen in een samenleving die beperkt wordt door religieuze en ideologische dogma's. Sarr belicht hoe deze maatschappelijke aspecten niet alleen de publieke opinie beïnvloeden, maar ook de wetgeving.
De thematiek van het boek is zowel actueel als aangrijpend. Het reflecteert niet alleen op de specifieke situatie in Senegal, maar stelt ook universele vragen over menselijke waarden en onze verantwoordelijkheid bij het omgaan met sociale en morele uitdagingen.
In 'A Real Man', the reader is confronted with the problematic position of homosexuals in Senegal. The book explores themes such as mass opinion, hypocrisy, and the struggle to think and feel freely in a society constrained by religious and ideological dogmas. Sarr highlights how these societal aspects influence not only public opinion but also the legislation.
The themes of the book are both current and poignant. It reflects not only on the specific situation in Senegal but also poses universal questions about human values and our responsibility in dealing with social and moral challenges.
--------
Na de vijf sterren die ik gaf aan 'De diepst verborgen herinnering van de mens' van Mohamed Mbougar Sarr, had ik hoge verwachtingen van 'Een echte man'. Deze verwachtingen werden meer dan waargemaakt. Sarr's kenmerkende schrijfstijl, die zowel emotioneel intelligent als rijk aan beeldspraak is, vormt ook in dit boek de basis. Zijn zinnen zijn ritmisch en spelen met klanken en dubbele betekenissen.
In 'Een echte man' wordt de lezer geconfronteerd met de problematische positie van homoseksuelen in Senegal. Het boek onderzoekt thema's zoals massale opinie, hypocrisie en de strijd om vrij te denken en te voelen in een samenleving die beperkt wordt door religieuze en ideologische dogma's. Sarr belicht hoe deze maatschappelijke aspecten niet alleen de publieke opinie beïnvloeden, maar ook de wetgeving.
De thematiek van het boek is zowel actueel als aangrijpend. Het reflecteert niet alleen op de specifieke situatie in Senegal, maar stelt ook universele vragen over menselijke waarden en onze verantwoordelijkheid bij het omgaan met sociale en morele uitdagingen.
February 13, 2024
The Most Secret Memory of Men
was one of my favourite books last year. Mohamed Mbougar Sarr (1990) rightfully received a lot of attention after winning the Prix Goncourt in 2021, which also led to a renewed interest in his earlier work. De purs hommes dates from 2018. I understand why the subject – homosexuality in Senegal – sparks the imagination in Western Europe. The novel left me with mixed feelings however.
The story starts with Ndéné, a young university lecturer with a seeming lack of character, in bed with his girlfriend Rama. They talk about a video that has gone viral, in which the grave of a góor-jigéen – a word the Senegalese use for ‘homosexual’ – is violated. After Rama shows it to him, Ndéné responds resignedly, if not disapprovingly. From then on, he finds himself contemplating about the video and the idea of góor-jigéen more than he can account for.
Sarr is a tremendous writer; his words seem to dance on the pages. In less than 200 pages, he elaborates a series of events and social criticism, held together by a constant stream of thoughts. (Here, the author emulates his contemporary Édouard Louis ( History of Violence ), adding different perspectives through the various characters.) By focusing purely on the subject of homosexuality, Sarr depicts a somewhat dystopic country: at least at first glance, there is little but discrimination, hatred and violence. The destructive power of the mob is pervasive yet anonymous: age, education, gender and especially religion play a role, but there is no hard line to draw. Ndéné’s students react no differently from the crowd at the mosque when he decides to cover the work of Paul Verlaine. (The parts on the history of French literature are worth reading on their own!)
De purs hommes contains some interesting layers. Ndéné navigates between conservative and progressive voices, while trying to understand his own. Sarr explains how people use the word góor-jigéen for basically anything they associate with the subject, expressing their ignorance. He also makes clear how difficult – if not impossible – it is to copy the lifestyle in one part of the world to another.
On the downside, I found it difficult to fully go along with the protagonist’s dangerous obsession. One can argue that it does not matter whether he identifies as gay or not (), but either way, the story does not add up. If he were, his thoughts appear to be somewhat immature and reckless. (The average age at which people start identifying as such is quite young.) If he were not, then where do these thoughts come from? Feelings of compassion and injustice, sure, but the obsession goes much further. I fear his motives and behaviour raised too many doubts with me. What is Ndéné finally after? How come strangers accept him so easily, letting him ask intimate and risky questions without asking any in return? Perhaps I read too skeptically, but I had the impression that the author sacrificed a part of the story to finish his message – which he did very well of course. I think the story would have benefited from a less one-sided focus.
The story starts with Ndéné, a young university lecturer with a seeming lack of character, in bed with his girlfriend Rama. They talk about a video that has gone viral, in which the grave of a góor-jigéen – a word the Senegalese use for ‘homosexual’ – is violated. After Rama shows it to him, Ndéné responds resignedly, if not disapprovingly. From then on, he finds himself contemplating about the video and the idea of góor-jigéen more than he can account for.
Gay : voilà bien le seul linge sale qu’une famille était heureuse et soulagée de laver en public, avec le secours de toutes les mains qui venaient frotter, frotter, frotter jusqu’au sang l’ignoble tache faite sur l’honneur et sauvegarder ce qui leur importait le plus : l’image qu’elles renvoyaient dans le petit ballet d’ombres de nos insignifiantes existences. Personne ne supporte la honte.
Sarr is a tremendous writer; his words seem to dance on the pages. In less than 200 pages, he elaborates a series of events and social criticism, held together by a constant stream of thoughts. (Here, the author emulates his contemporary Édouard Louis ( History of Violence ), adding different perspectives through the various characters.) By focusing purely on the subject of homosexuality, Sarr depicts a somewhat dystopic country: at least at first glance, there is little but discrimination, hatred and violence. The destructive power of the mob is pervasive yet anonymous: age, education, gender and especially religion play a role, but there is no hard line to draw. Ndéné’s students react no differently from the crowd at the mosque when he decides to cover the work of Paul Verlaine. (The parts on the history of French literature are worth reading on their own!)
De purs hommes contains some interesting layers. Ndéné navigates between conservative and progressive voices, while trying to understand his own. Sarr explains how people use the word góor-jigéen for basically anything they associate with the subject, expressing their ignorance. He also makes clear how difficult – if not impossible – it is to copy the lifestyle in one part of the world to another.
La foule réhabilite l’humaine condition, faite de solitude et de solidarité ; elle offre la possibilité d’un aparté avec tous les hommes. Dans la foule, on est quelqu’un et n’importe qui.
On the downside, I found it difficult to fully go along with the protagonist’s dangerous obsession. One can argue that it does not matter whether he identifies as gay or not (), but either way, the story does not add up. If he were, his thoughts appear to be somewhat immature and reckless. (The average age at which people start identifying as such is quite young.) If he were not, then where do these thoughts come from? Feelings of compassion and injustice, sure, but the obsession goes much further. I fear his motives and behaviour raised too many doubts with me. What is Ndéné finally after? How come strangers accept him so easily, letting him ask intimate and risky questions without asking any in return? Perhaps I read too skeptically, but I had the impression that the author sacrificed a part of the story to finish his message – which he did very well of course. I think the story would have benefited from a less one-sided focus.
Ce sont de purs hommes parce que à n’importe quel moment la bêtise humaine peut les tuer, les soumettre à la violence en s’abritant sous un des nombreux masques dévoyés qu’elle utilise pour s’exprimer : culture, religion, pouvoir, richesse, gloire…
March 27, 2024
Necesitaba reposar un poco el libro antes de puntuar y escribir algo. Hacía tiempo que un libro no me hacía sentir tanta rabia, impotencia o indiginación, que realmente es la intención de la novela: transmitirte la visión del mundo lgbt en otros países debido a la religión o tradición. En este caso el libro le sirve al autor como vehículo para lanzar su crítica social.
A pesar de la incomodidad que sentía leyendo debido a la dureza de lo que muestra, me gustó mucho el estilo del autor y su forma de transmitir las ideas.
A pesar de la incomodidad que sentía leyendo debido a la dureza de lo que muestra, me gustó mucho el estilo del autor y su forma de transmitir las ideas.
May 26, 2024
Quina brutalitat i quanta veritat i quina merda l'homofòbia, hi ha coses que son imperdonables. 100% s'ha de llegir
February 18, 2024
Een Echte Man gaat over homofobie in Senegal, een taboeonderwerp in veel Afrikaanse landen dat door de schrijver in dit boek helemaal wordt ontleed, tot je er eigenlijk alleen de waanzin van blijft zien. Ik was er diep van onder de indruk, want het boek gaat over homofobie, maar ook over meer dan dat. Over hoe een maatschappij ervoor kiest om om te gaan met groepen die niet direct binnen de geldende normen of bedachte kaders vallen, hoe ieder mens een eigen moreel oordeel moet vellen en zichzelf nog diep in de ogen moet kunnen kijken, “bevallen van zijn eigen innerlijke waarheid”, zoals het hier werd genoemd, iets dat te weinig mensen doen, in Senegal, maar zeker ook in Nederland.
Hoofdpersoon is literatuurdocent Ndéné, die duidelijk tussen twee werelden in leeft. Hij is streng islamitisch opgevoed en zijn vader heeft kans om imam te worden, tegelijkertijd is hij in zijn jaren in Europa in contact gekomen met het ‘onreine Westen’ en vindt hij het werk van een dichter belangrijker dan de vraag of hij al dan niet homoseksueel was.
Met Ndéné gaat ook de lezer met hem op een ontdekkingstocht, door te praten met geliefden, familie, collega’s over dit onderwerp, nadat hij geobsedeerd is geraakt door een filmpje waarin een woedende menigte een lijk opgraaft. De dode zou een ‘goor-jigéen’ zijn geweest en zou de eeuwige rust niet verdienen. Maar vooral is het een tocht van iemand die ook bij zichzelf te rade moet gaan hoe ver hij wil gaan voor de vrijheid van anderen. Hoe hij, door de rechten van anderen te verdedigen, zelf Het Kwade representeert.
Tijdens het lezen moest ik terugdenken aan de heksenjacht op Pim Lammers, ongeveer een jaar geleden. De parallellen tussen die hele affaire en de maatschappelijke hysterie die in dit boek wordt opgevoerd zijn niet te missen. Je hebt maar een paar domoren als Kim Feenstra en Monique Smit nodig die hun Instagramvolgers een halve, verdraaide waarheid voorhouden en het hek is van de dam. Mensen kijken niet meer zelf naar wat erachter een verhaal of een actie ligt, ze worden liever opgejut, waarna de bedreigingen een triest, maar bijna logisch gevolg zijn.
“Bestaat er zoiets als één heldere waarheid? Ontleent een waar woord zijn juistheid niet aan het feit dat het, tegenover de verleiding van oppervlakkigheid en arrogantie, zoveel moeite moet doen om tot wasdom te komen? Wat wezenlijk is vloeit niet soepel, in heldere klare bewoordingen uit de mond, integendeel: ik denk dat het eerder aarzelend tot uiting komt, in de diepe, genuanceerde en onzuivere stiltes die elk woord scheiden van, of juist in verband brengen met - ik weet het niet precies - het woord dat erop volgt of eraan voorafging.”
Sarr laat in dit boek prachtig maar ook op pijnlijke wijze zien dat een maatschappij die zo omgaat met haar eigen mensen uiteindelijk iedereen opslokt. Om zo helder een onderwerp te becommentariëren, maar tegelijkertijd een boek te kunnen schrijven dat zo universeel toe te passen is, is ongelofelijk knap. De Diepst Verborgen Herinnering van de Mens was heel goed, maar eigenlijk is dit het boek waar Sarr voor bejubeld zou moeten worden.
Hoofdpersoon is literatuurdocent Ndéné, die duidelijk tussen twee werelden in leeft. Hij is streng islamitisch opgevoed en zijn vader heeft kans om imam te worden, tegelijkertijd is hij in zijn jaren in Europa in contact gekomen met het ‘onreine Westen’ en vindt hij het werk van een dichter belangrijker dan de vraag of hij al dan niet homoseksueel was.
Met Ndéné gaat ook de lezer met hem op een ontdekkingstocht, door te praten met geliefden, familie, collega’s over dit onderwerp, nadat hij geobsedeerd is geraakt door een filmpje waarin een woedende menigte een lijk opgraaft. De dode zou een ‘goor-jigéen’ zijn geweest en zou de eeuwige rust niet verdienen. Maar vooral is het een tocht van iemand die ook bij zichzelf te rade moet gaan hoe ver hij wil gaan voor de vrijheid van anderen. Hoe hij, door de rechten van anderen te verdedigen, zelf Het Kwade representeert.
Tijdens het lezen moest ik terugdenken aan de heksenjacht op Pim Lammers, ongeveer een jaar geleden. De parallellen tussen die hele affaire en de maatschappelijke hysterie die in dit boek wordt opgevoerd zijn niet te missen. Je hebt maar een paar domoren als Kim Feenstra en Monique Smit nodig die hun Instagramvolgers een halve, verdraaide waarheid voorhouden en het hek is van de dam. Mensen kijken niet meer zelf naar wat erachter een verhaal of een actie ligt, ze worden liever opgejut, waarna de bedreigingen een triest, maar bijna logisch gevolg zijn.
“Bestaat er zoiets als één heldere waarheid? Ontleent een waar woord zijn juistheid niet aan het feit dat het, tegenover de verleiding van oppervlakkigheid en arrogantie, zoveel moeite moet doen om tot wasdom te komen? Wat wezenlijk is vloeit niet soepel, in heldere klare bewoordingen uit de mond, integendeel: ik denk dat het eerder aarzelend tot uiting komt, in de diepe, genuanceerde en onzuivere stiltes die elk woord scheiden van, of juist in verband brengen met - ik weet het niet precies - het woord dat erop volgt of eraan voorafging.”
Sarr laat in dit boek prachtig maar ook op pijnlijke wijze zien dat een maatschappij die zo omgaat met haar eigen mensen uiteindelijk iedereen opslokt. Om zo helder een onderwerp te becommentariëren, maar tegelijkertijd een boek te kunnen schrijven dat zo universeel toe te passen is, is ongelofelijk knap. De Diepst Verborgen Herinnering van de Mens was heel goed, maar eigenlijk is dit het boek waar Sarr voor bejubeld zou moeten worden.
December 2, 2023
Homofobie. Altijd een interessant onderwerp.
In De purs hommes, zoals ik het las, dat recentelijk vertaald werd naar het Nederlands in Een echte man beschrijft Mohamed Mbougar Sarr uitvoerig de heersende homofobie in de Senegalese cultuur. Niet in de vorm van een non-fictieboek, maar door een roman. Gewaagd is het niet, maar wel opmerkelijk. Het resultaat is een roman die vragen oproept. Eén daarvan is: wat wou Sarr hier bereiken?
Verklaren? Dat is alleszins deels gelukt. Verschillende personages met elk verschillende niveaus van homofobie hebben elk een eigen reden achter hun haat jegens homoseksuelen. Onder die verschillende redenen vallen: religie, normen en waarden en ook raciale dynamieken spelen een zekere rol.
Religie is een duidelijke: Senegal is een islamitisch land en een groot deel van de Senegalese cultuur is dan ook verweven met de islam. Het ding met zowat elke theïstische religie is dat ze allemaal een beeld hebben van een goddelijke natuurlijke gang van zaken, al wat ingaat tegen die goddelijke natuurlijke gang van zaken, al wat dus onnatuurlijk is, is slecht. Homoseksualiteit is dus te verwerpen op morele gronden doordrongen van religie, omdat heteroseksualiteit natuurlijk is, we zijn heteroseksueel geschapen volgens religie, kijk naar Adam en Eva, al wat ingaat tegen die heteroseksualiteit gaat in tegen de manier waarop God alles heeft geschapen en dat mag niet want God is goddelijk en we moeten naar Hem luisteren.
Een tweede is normen en waarden. De idee dat homoseksuelen een bedreiging vormen voor onze normen en waarden en onze maatschappij tout court. Ze zijn nu eenmaal niet compatibel, want blijkbaar zijn de Senegalese normen en waarden uiterst überheteroseksueel, er zijn zelfs mensen in het boek die zo ver gaan dat ze stellen dat er nooit homoseksuelen zijn geweest in Senegal. Het bestaan van homoseksuelen is, om de één of andere reden, een gevaar voor onze normen en waarden. Laat staan dat ze trouwen of kinderen kunnen adopteren.
En dit is niet enkel een Senegalees ding. In H6 van De breuklijnen voorbij kan men zien dat uit een enquête blijkt dat een verpletterende 82,8% van de bevraagden vindt dat gelijke rechten voor homoseksuelen een bedreiging vormen voor onze samenleving, wat heel vreemd is, want tegelijk is 67,3% van diezelfde bevraagden het er wel mee eens dat kinderen zouden moeten leren dat het geheel normaal is om homoseksueel te zijn. Dan lijkt er mij vooral een probleem met de normen en waarden te zijn in plaats van een probleem met homoseksualiteit, neen?
De meest interessante vond ik hoe Sarr de raciale dynamieken achter homohaat blootlegde. Heel vaak wordt door de personages gesteld dat homoseksualiteit westers is en dat zwarte homoseksuelen gewoon de witte mensen nadoen, want in het westen is homoseksualiteit genormaliseerd. Homoseksuelen mogen hier trouwen en kinderen adopteren en worden niet in mekaar geslagen als ze hand in hand over straat lopen (misschien wel raar bekeken, maar goed). Hieruit volgt vooral de idee dat homoseksualiteit een keuze is, wat heel belangrijk is, want men is zo dus bewust slecht. Als het gezien zou worden als een ziekte (en zo wordt het ook gezien door één van de personages in het boek) zou er misschien nog een klein beetje medelijden zijn, want ze kunnen daar toch ook niets aan doen, die arme homoseksuelen.
Enkele zaken: 1) homoseksualiteit is niet een keuze, ik ben er redelijk zeker van dat elke homoseksueel zodanig veel geïnternaliseerde homofobie in zich heeft dat, als die zou kunnen kiezen, die zijn homoseksualiteit meteen zou laten vallen om gewoon door het leven te kunnen gaan als 'normaal'.
2) homoseksualiteit is niet echt abnormaal, denk ik, het is echter ook niet normaal in de strikte zin van het woord. In de strikte zin van het woord normaal is dus al wat de norm volgt normaal en al wat afwijkt van de norm abnormaal. Heteroseksualiteit is hier de norm, de kans dat u heteroseksueel bent is, puur statistisch gezien, heel groot. Homoseksualiteit wijkt af van heteroseksualiteit en wijkt zo dus af van de norm en is dus, in strikte zin, abnormaal. Maar dat is niet iets slechts. Ik zeg ook niet dat het volledig goed is, het is gewoon neutraal. Toch hebben wij de neiging om homoseksualiteit, puur op basis van het feit dat het abnormaal is, een slechte connotatie te geven omdat abnormale zaken nu eenmaal slecht zijn. De norm is goed, alles wat afwijkt van de norm is slecht, puur connotatief gezien over het algemeen. Ergens speelt het religieuze ook een rol. De norm is goddelijk bepaald, al wat afwijkt van de norm wijkt af van de perfectie en is slecht. Het abnormale is automatisch ketters.
En toch hechten wij, als samenleving, nog steeds een grote waarde aan 'normaal doen', 'normaal zijn', niet al te veel opvallen. Puur omdat het normale geassocieerd wordt met wat goed is, het wordt eigenlijk al vanaf onze kindertijd met de paplepel ingegeven, als men als klein kind iets zots doet wordt er al snel gezegd 'doe normaal', zo wordt normaal gedrag gezien als goed gedrag, contradictorisch is dan dat men, wanneer men ouder wordt, plots aangemaand wordt zichzelf te zijn en zich niets aan te trekken van wat anderen denken. 'Be yourself', heel leuk allemaal, maar een beetje laat aangezien er jarenlang een zeer sterke associatie tussen goed en normaal is opgebouwd, een soort muur die niet van de ene op de andere dag zal vallen. Het probleem is ook dat je abnormaal gedrag eigenlijk niet zou kunnen normaliseren, want de normalisering van het abnormale is gewoon een paradox en paradoxen zijn onmogelijk op te lossen.
Door die visie op normaal gedrag als goed gedrag ontstaat automatisch ook een andere visie, deze keer op abnormaal gedrag, abnormaal gedrag wordt gezien als slecht. Homoseksualiteit is abnormaal, homoseksualiteit is slecht, is wat velen dan denken. Niet per se bewust, maar vooral onbewust. Ik denk dat heel veel mensen weinig problemen hebben met abnormaliteit (in strikte zin) bij anderen, heel veel mensen zijn niet homofobisch, maar als het op henzelf aankomt denken ze zélf wel nog steeds dat het belangrijk is dat zijzelf zich normaal gedragen, niet in het minst omdat er veel anderen zijn die wel een mening zullen hebben over jou. En dan kan die geïnternaliseerde afkeer van abnormaal gedrag bij jezelf leiden tot geïnternaliseerde afkeer van homoseksualiteit bij jezelf, niet per se bij anderen, maar bij jezelf. Het gaat dan om geïnternaliseerde homofobie, die uit zich vaak in ontkenning en zelfhaat wanneer die ontkenning niet meer werkt. Veel homoseksuelen kunnen zichzelf, door die geïnternaliseerde homofobie, nooit echt accepteren en kunnen er zelfs bewust voor kiezen om verder te gaan leven in halve staat van ontkenning, ze geven dan nooit aan zichzelf toe dat ze homoseksueel zijn, ook al zijn ze zich ervan bewust dat ze wel degelijk gewoon mannen aantrekkelijk vinden, of vrouwen, vrouwelijke homoseksuelen bestaan ook, ergens lijkt het hen onmogelijk dat precies zij homoseksueel zijn. Ze willen niet abnormaal zijn. Want abnormaal zijn is slecht. Ze willen niet opvallen. Want opvallen is slecht. En om niet abnormaal te zijn gaslighten ze zichzelf dat ze niet homoseksueel zijn, desnoods bewust van het feit dat ze zich gaslighten. Als ze zichzelf dan toch accepteren, is het nog een heel grote, andere stap richting effectief aan anderen zeggen dat ze homoseksueel zijn, want wat gaan de anderen wel niet denken?
Want ergens is homoseksualiteit wel genormaliseerd, maar toch blijkbaar nog niet genoeg genormaliseerd voor vele mensen om effectief 'uit de kast te komen', ik haat die term met heel mijn hart, 'uit de kast komen', dat klinkt als een heel ding, wat het niet zou mogen zijn, maar het is het toch. Natuurlijk kan je er altijd voor kiezen om niét uit de kast te komen, maar het problematische is dan dat je tegen anderen moet liegen over jezelf, jezelf moet voordoen als heteroseksueel en na een tijdje gaat dat niet meer. Ergens is er een breekpunt voor velen en dan gaan ze zich slecht voelen over het feit dat ze zo lang een deel van zichzelf verborgen hebben gehouden en gaan ze toch de nood voelen om aan de mensen rondom hen te vertellen dat ze homoseksueel zijn, het gevaar bestaat dan nog dat ze zo goed hun rol als heteroseksueel hebben vervuld dat bepaalde mensen die aankondiging weigeren te geloven.
Notitie van Matthias die de review naleest: de volgende vier alinea's ga ik een beetje los. Het is examenperiode. En winter. Meteorologisch gezien niet, maar het was aan het sneeuwen dus voor mij is het winter. Examenperiode en winter zijn twee periodes die mij zeer frustreren, in combinatie heeft dat als effect dat ik héél gefrustreerd rondloop. Dat merk je misschien in de volgende vier alinea's.
Hé, ik heb een idee: misschien is homoseksualiteit ook niet een heel ding en zouden homoseksuelen niet de nood moeten voelen om anderen te vertellen dat ze homoseksueel zijn want dat is echt niet een gigantisch deel van iemands persoonlijkheid, we maken het maar al te graag een gigantisch groot deel van iemands persoonlijkheid, alsof homoseksualiteit een soort integrale impact heeft op wie je bent als persoon en dan gaan we nog eens zeggen "ik heb niets tegen homoseksuelen, maar ze maken er altijd hun hele persoonlijkheid van", alsof jij niet degene bent die elke homoseksueel ziet als enkel dat, een homoseksueel en niets anders. Iemands gehele zijn, iemands gehele identiteit zou niet abnormaal moeten worden puur door één kenmerk van die identiteit. Een man in al zijn facetten zou niet abnormaal moeten zijn omdat hij zich toevallig aangetrokken voelt tot mannen en een vrouw in al haar facetten zou niet abnormaal moeten zijn omdat zij zich toevallig aangetrokken voelt tot vrouwen, maar om de één of andere reden is er wel zo een idee dat als één deel van je persoonlijkheid afwijkt van de norm, dat je als persoon meteen ook afwijkt van de norm, want jij deelt jouw graad van normaliteit nu eenmaal met een klein deel van je identiteit, namelijk dat kleine, minuscule deel dat voortvloeit uit tot wie je je aangetrokken voelt.
Het feit dat we homo's zo integraal scheiden van hetero's doet uitschijnen dat de twee ook integraal verschillen, de één is dan normaal en de ander niet. Het doet ook uitschijnen dat de twee groepen homogeen zijn, want je kan alleen maar twee groepen van elkaar scheiden als alle mensen in die twee groepen respectievelijk min of meer dezelfde persoonlijkheid hebben, wat dan doet uitschijnen dat alle hetero's hetzelfde zijn en alle homo's hetzelfde. En dat opent dan de poort voor homofobie.
Hot take: ik denk dat we allemaal homofobisch zijn (call me the Louis Tobback of homofobie), dat we allemaal inherent tegen de Ander zijn, misschien uit een overlevingsmechanisme tegen onbekende dingen, misschien mede door die negatieve connotatie die vasthangt aan abnormaliteit, maar we zijn allemaal ergens inherent tegen de Ander en ook tegen anders zijn en hebben een verlangen naar normaal zijn. Als je kritisch bent zie je dat de Ander eigenlijk niet bestaat en louter anders is gemaakt om de onderdrukking van de Ander te kunnen rechtvaardigen. Wij maken de Ander anders (door bijvoorbeeld te insinueren dat homoseksualiteit mensen integraal verschillend maakt, wat niet zo is, trouwens, we doen graag aan stereotypering, maakt alles een beetje makkelijker, homo's zijn zo een beetje meer zoals het tegenoverstelde geslacht, hè, alle mannelijke homoseksuelen zijn vrouwelijk en alle vrouwelijke homoseksuelen zijn mannelijk, weet je wel) om dan de andersgemaakte Ander, op basis van het feit dat die anders is, te discrimineren, vaak omdat die gezien wordt als een bedreiging.
Al die zogenaamde oorzaken, religie, gevoel van bedreiging, normen en waarden, et cetera zijn geen oorzaken, maar gewoon gevolgen van en rechtvaardigingen voor homofobie. Het homofobische karakter van religie is geen gevolg van God zijn regels, maar het feit dat de mensen die aan de macht waren in de religieuze hiërarchie gewoon zelf homofobisch waren (door die inherente haat naar de Ander) en religie gebruikten als excuus. Dat zijn gevolgen van homofobie die weliswaar die homofobie daarna kunnen versterken, waardoor de homofobie zichzelf, zoals alle slechte dingen, in stand houdt.
Terug naar het boek, want ik was allang niet meer over het boek bezig, zoals u misschien opmerkte. Terug naar de vraag: Wat wou Sarr bereiken?
Ik weet het niet. Informeren over homofobie in Senegal, waarschijnlijk, maar wat komt er daarna? Hoe gaan we verder? Een boek als het deze schrijf je enkel als je een missie hebt, de vraag is dan: wat was de missie? Wederom: ik weet het niet. En dat is frustrerend, ik kan ook niet eens zeggen 'het zit goed in mekaar' of 'het is verrassend', het is een heel gemiddeld boek op vrij veel vlakken, de taal is mooi, Sarr kan mooi schrijven, maar allesoverheersend is de homofobie die Sarr hier blootlegt. De vraag is dan hoe we verder moeten.
En dan ben ik misschien een beetje pessimistisch, maar ik zie niet in hoe de situatie ooit perfect wordt, hoe we ooit tot een wereld komen waarin iedereen zich geaccepteerd kan voelen, zowel door anderen als door zichzelf. Homofobie is, net als heel veel andere problemen rondom haat naar een zekere 'Ander', zodanig complex dat je het onmogelijk kan ontmantelen, het is een gigantische driedubbele knoop en achter elk van die drie knopen zitten diepgewortelde maatschappelijke structuren waar men onmogelijk vanaf kan. Komt de pessimist in mij hier naar boven? Misschien. De cynicus die stelt dat onze maatschappij naar de kloten is? Zeker wel van de partij.
Maar laten we daar niet te veel bij stil staan, bij het feit dat de hele wereld tegen homoseksuelen is. Want op het einde van de dag gaan we allemaal dood. Niemand - zet u schrap voor de epicurist in mij die naar boven komt - weet hoeveel winters ons nog gegeven zijn (hopelijk niet veel want ik haat de winter, eigenlijk ben ik voor de opwarming van de aarde zodat de winter niet meer zo koud is, elke maand gaat al mijn zakgeld naar aandelen in steenkoolmijnen en -centrales), misschien is dit wel je laatste. Geniet ervan! Pluk de koude kutdag.
In De purs hommes, zoals ik het las, dat recentelijk vertaald werd naar het Nederlands in Een echte man beschrijft Mohamed Mbougar Sarr uitvoerig de heersende homofobie in de Senegalese cultuur. Niet in de vorm van een non-fictieboek, maar door een roman. Gewaagd is het niet, maar wel opmerkelijk. Het resultaat is een roman die vragen oproept. Eén daarvan is: wat wou Sarr hier bereiken?
Verklaren? Dat is alleszins deels gelukt. Verschillende personages met elk verschillende niveaus van homofobie hebben elk een eigen reden achter hun haat jegens homoseksuelen. Onder die verschillende redenen vallen: religie, normen en waarden en ook raciale dynamieken spelen een zekere rol.
Religie is een duidelijke: Senegal is een islamitisch land en een groot deel van de Senegalese cultuur is dan ook verweven met de islam. Het ding met zowat elke theïstische religie is dat ze allemaal een beeld hebben van een goddelijke natuurlijke gang van zaken, al wat ingaat tegen die goddelijke natuurlijke gang van zaken, al wat dus onnatuurlijk is, is slecht. Homoseksualiteit is dus te verwerpen op morele gronden doordrongen van religie, omdat heteroseksualiteit natuurlijk is, we zijn heteroseksueel geschapen volgens religie, kijk naar Adam en Eva, al wat ingaat tegen die heteroseksualiteit gaat in tegen de manier waarop God alles heeft geschapen en dat mag niet want God is goddelijk en we moeten naar Hem luisteren.
Een tweede is normen en waarden. De idee dat homoseksuelen een bedreiging vormen voor onze normen en waarden en onze maatschappij tout court. Ze zijn nu eenmaal niet compatibel, want blijkbaar zijn de Senegalese normen en waarden uiterst überheteroseksueel, er zijn zelfs mensen in het boek die zo ver gaan dat ze stellen dat er nooit homoseksuelen zijn geweest in Senegal. Het bestaan van homoseksuelen is, om de één of andere reden, een gevaar voor onze normen en waarden. Laat staan dat ze trouwen of kinderen kunnen adopteren.
En dit is niet enkel een Senegalees ding. In H6 van De breuklijnen voorbij kan men zien dat uit een enquête blijkt dat een verpletterende 82,8% van de bevraagden vindt dat gelijke rechten voor homoseksuelen een bedreiging vormen voor onze samenleving, wat heel vreemd is, want tegelijk is 67,3% van diezelfde bevraagden het er wel mee eens dat kinderen zouden moeten leren dat het geheel normaal is om homoseksueel te zijn. Dan lijkt er mij vooral een probleem met de normen en waarden te zijn in plaats van een probleem met homoseksualiteit, neen?
De meest interessante vond ik hoe Sarr de raciale dynamieken achter homohaat blootlegde. Heel vaak wordt door de personages gesteld dat homoseksualiteit westers is en dat zwarte homoseksuelen gewoon de witte mensen nadoen, want in het westen is homoseksualiteit genormaliseerd. Homoseksuelen mogen hier trouwen en kinderen adopteren en worden niet in mekaar geslagen als ze hand in hand over straat lopen (misschien wel raar bekeken, maar goed). Hieruit volgt vooral de idee dat homoseksualiteit een keuze is, wat heel belangrijk is, want men is zo dus bewust slecht. Als het gezien zou worden als een ziekte (en zo wordt het ook gezien door één van de personages in het boek) zou er misschien nog een klein beetje medelijden zijn, want ze kunnen daar toch ook niets aan doen, die arme homoseksuelen.
Enkele zaken: 1) homoseksualiteit is niet een keuze, ik ben er redelijk zeker van dat elke homoseksueel zodanig veel geïnternaliseerde homofobie in zich heeft dat, als die zou kunnen kiezen, die zijn homoseksualiteit meteen zou laten vallen om gewoon door het leven te kunnen gaan als 'normaal'.
2) homoseksualiteit is niet echt abnormaal, denk ik, het is echter ook niet normaal in de strikte zin van het woord. In de strikte zin van het woord normaal is dus al wat de norm volgt normaal en al wat afwijkt van de norm abnormaal. Heteroseksualiteit is hier de norm, de kans dat u heteroseksueel bent is, puur statistisch gezien, heel groot. Homoseksualiteit wijkt af van heteroseksualiteit en wijkt zo dus af van de norm en is dus, in strikte zin, abnormaal. Maar dat is niet iets slechts. Ik zeg ook niet dat het volledig goed is, het is gewoon neutraal. Toch hebben wij de neiging om homoseksualiteit, puur op basis van het feit dat het abnormaal is, een slechte connotatie te geven omdat abnormale zaken nu eenmaal slecht zijn. De norm is goed, alles wat afwijkt van de norm is slecht, puur connotatief gezien over het algemeen. Ergens speelt het religieuze ook een rol. De norm is goddelijk bepaald, al wat afwijkt van de norm wijkt af van de perfectie en is slecht. Het abnormale is automatisch ketters.
En toch hechten wij, als samenleving, nog steeds een grote waarde aan 'normaal doen', 'normaal zijn', niet al te veel opvallen. Puur omdat het normale geassocieerd wordt met wat goed is, het wordt eigenlijk al vanaf onze kindertijd met de paplepel ingegeven, als men als klein kind iets zots doet wordt er al snel gezegd 'doe normaal', zo wordt normaal gedrag gezien als goed gedrag, contradictorisch is dan dat men, wanneer men ouder wordt, plots aangemaand wordt zichzelf te zijn en zich niets aan te trekken van wat anderen denken. 'Be yourself', heel leuk allemaal, maar een beetje laat aangezien er jarenlang een zeer sterke associatie tussen goed en normaal is opgebouwd, een soort muur die niet van de ene op de andere dag zal vallen. Het probleem is ook dat je abnormaal gedrag eigenlijk niet zou kunnen normaliseren, want de normalisering van het abnormale is gewoon een paradox en paradoxen zijn onmogelijk op te lossen.
Door die visie op normaal gedrag als goed gedrag ontstaat automatisch ook een andere visie, deze keer op abnormaal gedrag, abnormaal gedrag wordt gezien als slecht. Homoseksualiteit is abnormaal, homoseksualiteit is slecht, is wat velen dan denken. Niet per se bewust, maar vooral onbewust. Ik denk dat heel veel mensen weinig problemen hebben met abnormaliteit (in strikte zin) bij anderen, heel veel mensen zijn niet homofobisch, maar als het op henzelf aankomt denken ze zélf wel nog steeds dat het belangrijk is dat zijzelf zich normaal gedragen, niet in het minst omdat er veel anderen zijn die wel een mening zullen hebben over jou. En dan kan die geïnternaliseerde afkeer van abnormaal gedrag bij jezelf leiden tot geïnternaliseerde afkeer van homoseksualiteit bij jezelf, niet per se bij anderen, maar bij jezelf. Het gaat dan om geïnternaliseerde homofobie, die uit zich vaak in ontkenning en zelfhaat wanneer die ontkenning niet meer werkt. Veel homoseksuelen kunnen zichzelf, door die geïnternaliseerde homofobie, nooit echt accepteren en kunnen er zelfs bewust voor kiezen om verder te gaan leven in halve staat van ontkenning, ze geven dan nooit aan zichzelf toe dat ze homoseksueel zijn, ook al zijn ze zich ervan bewust dat ze wel degelijk gewoon mannen aantrekkelijk vinden, of vrouwen, vrouwelijke homoseksuelen bestaan ook, ergens lijkt het hen onmogelijk dat precies zij homoseksueel zijn. Ze willen niet abnormaal zijn. Want abnormaal zijn is slecht. Ze willen niet opvallen. Want opvallen is slecht. En om niet abnormaal te zijn gaslighten ze zichzelf dat ze niet homoseksueel zijn, desnoods bewust van het feit dat ze zich gaslighten. Als ze zichzelf dan toch accepteren, is het nog een heel grote, andere stap richting effectief aan anderen zeggen dat ze homoseksueel zijn, want wat gaan de anderen wel niet denken?
Want ergens is homoseksualiteit wel genormaliseerd, maar toch blijkbaar nog niet genoeg genormaliseerd voor vele mensen om effectief 'uit de kast te komen', ik haat die term met heel mijn hart, 'uit de kast komen', dat klinkt als een heel ding, wat het niet zou mogen zijn, maar het is het toch. Natuurlijk kan je er altijd voor kiezen om niét uit de kast te komen, maar het problematische is dan dat je tegen anderen moet liegen over jezelf, jezelf moet voordoen als heteroseksueel en na een tijdje gaat dat niet meer. Ergens is er een breekpunt voor velen en dan gaan ze zich slecht voelen over het feit dat ze zo lang een deel van zichzelf verborgen hebben gehouden en gaan ze toch de nood voelen om aan de mensen rondom hen te vertellen dat ze homoseksueel zijn, het gevaar bestaat dan nog dat ze zo goed hun rol als heteroseksueel hebben vervuld dat bepaalde mensen die aankondiging weigeren te geloven.
Notitie van Matthias die de review naleest: de volgende vier alinea's ga ik een beetje los. Het is examenperiode. En winter. Meteorologisch gezien niet, maar het was aan het sneeuwen dus voor mij is het winter. Examenperiode en winter zijn twee periodes die mij zeer frustreren, in combinatie heeft dat als effect dat ik héél gefrustreerd rondloop. Dat merk je misschien in de volgende vier alinea's.
Hé, ik heb een idee: misschien is homoseksualiteit ook niet een heel ding en zouden homoseksuelen niet de nood moeten voelen om anderen te vertellen dat ze homoseksueel zijn want dat is echt niet een gigantisch deel van iemands persoonlijkheid, we maken het maar al te graag een gigantisch groot deel van iemands persoonlijkheid, alsof homoseksualiteit een soort integrale impact heeft op wie je bent als persoon en dan gaan we nog eens zeggen "ik heb niets tegen homoseksuelen, maar ze maken er altijd hun hele persoonlijkheid van", alsof jij niet degene bent die elke homoseksueel ziet als enkel dat, een homoseksueel en niets anders. Iemands gehele zijn, iemands gehele identiteit zou niet abnormaal moeten worden puur door één kenmerk van die identiteit. Een man in al zijn facetten zou niet abnormaal moeten zijn omdat hij zich toevallig aangetrokken voelt tot mannen en een vrouw in al haar facetten zou niet abnormaal moeten zijn omdat zij zich toevallig aangetrokken voelt tot vrouwen, maar om de één of andere reden is er wel zo een idee dat als één deel van je persoonlijkheid afwijkt van de norm, dat je als persoon meteen ook afwijkt van de norm, want jij deelt jouw graad van normaliteit nu eenmaal met een klein deel van je identiteit, namelijk dat kleine, minuscule deel dat voortvloeit uit tot wie je je aangetrokken voelt.
Het feit dat we homo's zo integraal scheiden van hetero's doet uitschijnen dat de twee ook integraal verschillen, de één is dan normaal en de ander niet. Het doet ook uitschijnen dat de twee groepen homogeen zijn, want je kan alleen maar twee groepen van elkaar scheiden als alle mensen in die twee groepen respectievelijk min of meer dezelfde persoonlijkheid hebben, wat dan doet uitschijnen dat alle hetero's hetzelfde zijn en alle homo's hetzelfde. En dat opent dan de poort voor homofobie.
Hot take: ik denk dat we allemaal homofobisch zijn (call me the Louis Tobback of homofobie), dat we allemaal inherent tegen de Ander zijn, misschien uit een overlevingsmechanisme tegen onbekende dingen, misschien mede door die negatieve connotatie die vasthangt aan abnormaliteit, maar we zijn allemaal ergens inherent tegen de Ander en ook tegen anders zijn en hebben een verlangen naar normaal zijn. Als je kritisch bent zie je dat de Ander eigenlijk niet bestaat en louter anders is gemaakt om de onderdrukking van de Ander te kunnen rechtvaardigen. Wij maken de Ander anders (door bijvoorbeeld te insinueren dat homoseksualiteit mensen integraal verschillend maakt, wat niet zo is, trouwens, we doen graag aan stereotypering, maakt alles een beetje makkelijker, homo's zijn zo een beetje meer zoals het tegenoverstelde geslacht, hè, alle mannelijke homoseksuelen zijn vrouwelijk en alle vrouwelijke homoseksuelen zijn mannelijk, weet je wel) om dan de andersgemaakte Ander, op basis van het feit dat die anders is, te discrimineren, vaak omdat die gezien wordt als een bedreiging.
Al die zogenaamde oorzaken, religie, gevoel van bedreiging, normen en waarden, et cetera zijn geen oorzaken, maar gewoon gevolgen van en rechtvaardigingen voor homofobie. Het homofobische karakter van religie is geen gevolg van God zijn regels, maar het feit dat de mensen die aan de macht waren in de religieuze hiërarchie gewoon zelf homofobisch waren (door die inherente haat naar de Ander) en religie gebruikten als excuus. Dat zijn gevolgen van homofobie die weliswaar die homofobie daarna kunnen versterken, waardoor de homofobie zichzelf, zoals alle slechte dingen, in stand houdt.
Terug naar het boek, want ik was allang niet meer over het boek bezig, zoals u misschien opmerkte. Terug naar de vraag: Wat wou Sarr bereiken?
Ik weet het niet. Informeren over homofobie in Senegal, waarschijnlijk, maar wat komt er daarna? Hoe gaan we verder? Een boek als het deze schrijf je enkel als je een missie hebt, de vraag is dan: wat was de missie? Wederom: ik weet het niet. En dat is frustrerend, ik kan ook niet eens zeggen 'het zit goed in mekaar' of 'het is verrassend', het is een heel gemiddeld boek op vrij veel vlakken, de taal is mooi, Sarr kan mooi schrijven, maar allesoverheersend is de homofobie die Sarr hier blootlegt. De vraag is dan hoe we verder moeten.
En dan ben ik misschien een beetje pessimistisch, maar ik zie niet in hoe de situatie ooit perfect wordt, hoe we ooit tot een wereld komen waarin iedereen zich geaccepteerd kan voelen, zowel door anderen als door zichzelf. Homofobie is, net als heel veel andere problemen rondom haat naar een zekere 'Ander', zodanig complex dat je het onmogelijk kan ontmantelen, het is een gigantische driedubbele knoop en achter elk van die drie knopen zitten diepgewortelde maatschappelijke structuren waar men onmogelijk vanaf kan. Komt de pessimist in mij hier naar boven? Misschien. De cynicus die stelt dat onze maatschappij naar de kloten is? Zeker wel van de partij.
Maar laten we daar niet te veel bij stil staan, bij het feit dat de hele wereld tegen homoseksuelen is. Want op het einde van de dag gaan we allemaal dood. Niemand - zet u schrap voor de epicurist in mij die naar boven komt - weet hoeveel winters ons nog gegeven zijn (hopelijk niet veel want ik haat de winter, eigenlijk ben ik voor de opwarming van de aarde zodat de winter niet meer zo koud is, elke maand gaat al mijn zakgeld naar aandelen in steenkoolmijnen en -centrales), misschien is dit wel je laatste. Geniet ervan! Pluk de koude kutdag.
August 10, 2024
3.75 stars
A very gripping and tough story, at times beautifully written, sometimes though a bit too heavy on the "literary techniques" which for me take away from the emotions the story is trying to convey.
Characters 8
Atmosphere 8
Writing Style 7
Premise 8
Execution/Plot 8
Execution/Pace 8
Execution/Setup 8
Enjoyment/Engrossment 7
A very gripping and tough story, at times beautifully written, sometimes though a bit too heavy on the "literary techniques" which for me take away from the emotions the story is trying to convey.
Characters 8
Atmosphere 8
Writing Style 7
Premise 8
Execution/Plot 8
Execution/Pace 8
Execution/Setup 8
Enjoyment/Engrossment 7
April 6, 2024
Presuntuoso y básico rozando lo ridículo. Sus reflexiones son insignificantes, propias de un chaval de 20 años que quiere jugar a ser Henry Miller y que acaba de ver El club de la lucha, solo que tiene 34.
Los personajes femeninos solo están para el disfrute del protagonista, que se comporta como un pajill*** de 15 años. Además, solo se mueve en la dicotomía de la puta y la santa, animalizando a Rama como si fuera tonta por no haber estudiado, lo que es clasista de cojones (incluso la llama niña). Por si fuera poco, romantiza una violación y recrea el relato de la "puta santa" que se compadece de los puteros y es independiente solo cuando el protagonista parece querer que lo sea. Lo del personaje de Angela metiendo frases en inglés es simple y llanamente ridículo.
Lo de tratar el tema de la homosexualidad es una verdad a medias. Las lesbianas no existen, solo existen las bisexuales puestas al disfrute adolescente del protagonista, que siempre está dispuesto a ser el centro del universo.
Dejo aquí algunas de sus lindezas:
"De pronto sentí un deseo loco y oscuro de follarla como nunca antes allí mismo. Al principio, ella se negó. Pero ¿quién puede negar un poco de consuelo a un hombre que acaba de enterarse de la muerte de su madre? Acabó por ceder. (...) La noche en que supe de la muerte de mi madre, también fue para mí una magnífica noche de amor con Manon. "
Rama sobre los puteros:
"Me limito a escucharlos (JA). Terminan llorando como niños, y en esos momentos los miro con una mezcla de ternura maternal y profunda ira. Los amo y me repugnan"
Fantasma que se cree súper culto y es muy básico :
"Mis estudiantes se mostraban del todo cerrados o, peor aún, indiferentes antes cualquier (empieza la retahíla) digresión de Balzac, ante el más claro de los versos de Mallarmé, ante la nouvelle más simple de Barbey d'Aurevilly o de Villiers de l'Isle-Adam, ante una novela de Huysmans, ante una frase de Flaubert. "
Ridículo, presuntuoso y básico a más no poder. Gracias Bookish. Nunca máis.
Los personajes femeninos solo están para el disfrute del protagonista, que se comporta como un pajill*** de 15 años. Además, solo se mueve en la dicotomía de la puta y la santa, animalizando a Rama como si fuera tonta por no haber estudiado, lo que es clasista de cojones (incluso la llama niña). Por si fuera poco, romantiza una violación y recrea el relato de la "puta santa" que se compadece de los puteros y es independiente solo cuando el protagonista parece querer que lo sea. Lo del personaje de Angela metiendo frases en inglés es simple y llanamente ridículo.
Lo de tratar el tema de la homosexualidad es una verdad a medias. Las lesbianas no existen, solo existen las bisexuales puestas al disfrute adolescente del protagonista, que siempre está dispuesto a ser el centro del universo.
Dejo aquí algunas de sus lindezas:
"De pronto sentí un deseo loco y oscuro de follarla como nunca antes allí mismo. Al principio, ella se negó. Pero ¿quién puede negar un poco de consuelo a un hombre que acaba de enterarse de la muerte de su madre? Acabó por ceder. (...) La noche en que supe de la muerte de mi madre, también fue para mí una magnífica noche de amor con Manon. "
Rama sobre los puteros:
"Me limito a escucharlos (JA). Terminan llorando como niños, y en esos momentos los miro con una mezcla de ternura maternal y profunda ira. Los amo y me repugnan"
Fantasma que se cree súper culto y es muy básico :
"Mis estudiantes se mostraban del todo cerrados o, peor aún, indiferentes antes cualquier (empieza la retahíla) digresión de Balzac, ante el más claro de los versos de Mallarmé, ante la nouvelle más simple de Barbey d'Aurevilly o de Villiers de l'Isle-Adam, ante una novela de Huysmans, ante una frase de Flaubert. "
Ridículo, presuntuoso y básico a más no poder. Gracias Bookish. Nunca máis.
June 14, 2024
Con este libro he pasado de gustarme mucho lo que leía a aburrirme un poco lo que me contaba. Es verdad que el autor plantéa temas interesantes como la homosexualidad en Senegal y lo que tienen que sufrir, el como acompañar a quien ha perdido al ser más querido en el momento del duelo y también cómo esa frase de "yo no te juzgo" en realidad está haciéndote ver que esa persona ya te ha juzgado.
El libro se plantea como una novela pero los personajes sólo le sirven al autor para poner en boca de ellos lo que él piensa sobre esos distintos temas, con lo cual no están demasiado bien construidos.
Aun así me alegro de haber leído este libro porque, al haber sido en lectura conjunta, hace que pienses y te plantees muchas cosas que a veces damos por sobreentendidas.
El libro se plantea como una novela pero los personajes sólo le sirven al autor para poner en boca de ellos lo que él piensa sobre esos distintos temas, con lo cual no están demasiado bien construidos.
Aun así me alegro de haber leído este libro porque, al haber sido en lectura conjunta, hace que pienses y te plantees muchas cosas que a veces damos por sobreentendidas.
April 11, 2024
Una reflexión muy bonita sobre lo que constituye ser homosexual en una sociedad donde la moral y la religión están por encima de uno mismo. Escrita desde el punto de vista de la religión musulmana, pero no tan lejos de lo que ocurre en la sociedad actual independientemente de la religión.
December 2, 2023
Heel fijn boek. Niet zo gekunsteld als de vorige en een goed verhaal. Het was wel wat aan de korte kant, terwijl er ruimte was voor meer. Er zat een sensuele liefde in, een professor op een letterenfaculteit en gruwelijke filmpjes. Met het oog op Paarse Vrijdag zie je maar weer hoe belangrijk het is om iedereen te omarmen 💜
December 21, 2023
Heel mooi geschreven, veel zinnen onderstreept. Vermoeiend boek waar je boos van wordt en soms met afschuw verder leest (ik vind dat iets goeds). Belangrijk thema, belangrijk boek! Maar het pakte me gewoon niet helemaal. En de bladzijdes zitten een beetje scheef gedrukt?? Ik geef het dan ook een 6,3
August 10, 2024
4,5 🌟 uau
Ojalá algún día el miedo y el aburrimiento dejen de ser tan peligrosos. Personajes con puntos de vista súper interesantes.
El amor es amoooooor y puntooooooooo
Ojalá algún día el miedo y el aburrimiento dejen de ser tan peligrosos. Personajes con puntos de vista súper interesantes.
El amor es amoooooor y puntooooooooo
September 9, 2023
Hij vertelt nooit te veel, nooit te weinig, kan perfect gevoelens verwoorden en bouwt zo een goed gebalanceerd verhaal op over de hypocrisie van een samenleving en de zin en onzin van een moraal. Ondertussen praat hij ook eens over rouw, verliefdheid, angst of religie. Fantastische schrijver <3
June 12, 2024
El autor escribe muy bien y los temas que trata me resultaban interesantes. Por ello, iba a ponerle 4 estrellas. Sin embargo, hay ciertas cosas que no me encajaron.
Por un lado, la trama está prácticamente en su totalidad al servicio de las reflexiones que el autor nos quiere meter. Si esto ocurriese una vez puntual en la novela no me molestaría pero al final yo me sentía "engañada" porque no conseguía creerme a los personajes. Muchas veces solo escuchaba la voz de Saar hablase quien hablase.
Por otro lado, los personajes femeninos me resultan especialmente mal construidos y poco definidos. Rama está básicamente para hacer crecer al protagonista en todos sus aspectos, pero no tiene vida propia. Y, bueno, lo de Angela ya... Siendo uno de los personajes que mejor me deberían caer por su personalidad, no me gustaba nada que apareciese. Sus apariciones me dejaban totalmente fría.
A pesar de todo, y por las 2 cosas que mencioné al principio, el libro no me ha disgustado. Hay párrafos en los que Saar se luce; cuando coge ritmo narrativo escribe de una manera realmente bella.
Además, me parece una novela imprescindible y que todo el mundo debería leer por los temas que trata. Yo siento que he aprendido muchísimo.
Por último, el final me ha gustado muchísimo y me ha parecido coherente con el resto de la historia (y soy bastante especialita para los finales).
Por un lado, la trama está prácticamente en su totalidad al servicio de las reflexiones que el autor nos quiere meter. Si esto ocurriese una vez puntual en la novela no me molestaría pero al final yo me sentía "engañada" porque no conseguía creerme a los personajes. Muchas veces solo escuchaba la voz de Saar hablase quien hablase.
Por otro lado, los personajes femeninos me resultan especialmente mal construidos y poco definidos. Rama está básicamente para hacer crecer al protagonista en todos sus aspectos, pero no tiene vida propia. Y, bueno, lo de Angela ya... Siendo uno de los personajes que mejor me deberían caer por su personalidad, no me gustaba nada que apareciese. Sus apariciones me dejaban totalmente fría.
A pesar de todo, y por las 2 cosas que mencioné al principio, el libro no me ha disgustado. Hay párrafos en los que Saar se luce; cuando coge ritmo narrativo escribe de una manera realmente bella.
Además, me parece una novela imprescindible y que todo el mundo debería leer por los temas que trata. Yo siento que he aprendido muchísimo.
Por último, el final me ha gustado muchísimo y me ha parecido coherente con el resto de la historia (y soy bastante especialita para los finales).
March 28, 2023
Cette plongée dans la société sénégalaise et son rapport à l'homosexualité est saisissante. Court, le roman se lit en apnée et l'auteur nous fait naviguer d'émotions douloureuses en envolées philosophiques.
La plume, le verbe, sont magnifiques.
La plume, le verbe, sont magnifiques.
June 16, 2024
"Siempre he pensado que la humanidad de un hombre no puede ponerse en duda tan pronto como entra en el circuito de la violencia, ya sea como verdugo o como víctima, como cazador o como cazado, como asesino o como presa. Los homosexuales son hombres como los demás no porque tengan una familia, sentimientos, penas, profesiones, en resumen, una vida normal con sus dosis de pequeñas alegrías y pequeñas miserias, sino porque también están solos y son tan frágiles y tan ridículos como todos los hombres ante la fatalidad de la violencia humana. Son hombres en toda la extensión de la palabra porque, en el momento menos pensado, la estupidez humana puede matarlos, someterlos a la violencia amparándose en una de las numerosas máscaras depravadas que usa para expresarse: cultura, religión, poder, riqueza, gloria..."
"Negarnos a aceptar la muerte de los seres a los que hemos perdido es el monumento más hermoso y duradero que podemos erigirles."
"Negarnos a aceptar la muerte de los seres a los que hemos perdido es el monumento más hermoso y duradero que podemos erigirles."
January 14, 2024
Mohamed Mbougar Sarr is een ware woordenkunstenaar - zelfs (of juist) als hij over onaangename dingen schrijft. Dit aangrijpende boek zal ik niet snel vergeten!
August 12, 2024
Dit boek gelezen omdat ik een eerder boek van deze schrijver zo mooi vond. Ook dit was een bijzonder verhaal, over het taboe op homoseksualiteit in Senegal. In één dag uitgelezen!
November 9, 2023
Confronterend, eerlijk, volkomen menselijk en tegelijkertijd afschuwelijk
March 19, 2024
Geluisterd.
Wat een goede schrijver is dit!
Wat een goede schrijver is dit!
July 21, 2024
3,5⭐️
Como puede estar la religión y la cultura tan por encima de las personas y de los derechos!!!!???
Como puede estar la religión y la cultura tan por encima de las personas y de los derechos!!!!???
Displaying 1 - 30 of 262 reviews