ISI KANDUNGAN

MUKA SURAT

1.0

PENGENALAN

2.0

UJIAN PENGESAHAN BAHAN

2.1

Ujian Pertama : Ujian Keterlarutan Dalam Air

2.2.

Ujian Kedua : Ujian Kesan Haba Terhadap Garam

(Diuji dengan kayu uji berbara dan kertas litmus biru lembap)
2.3.

Ujian Ketiga : Ujian Kesan Haba Terhadap Garam

(Diuji dengan air kapur)

3.0

4.0

2.4

Ujian Keempat : Ujian Anion (Ujian Ion Nitrat NO3-)

10

2.5

Ujian Kelima : Ujian Kation

11

2.5

Ujian Keenam : Ujian Pengesahan Kation

13

DAPATAN KESIMPULAN AWAL BAGI SETIAP UJIAN

YANG TELAH DIJALANKAN

15

3.1 KESIMPULAN KESELURUHAN

17

PENYEDIAAN GARAM TAK TERLARUTKAN

4.1

4.2

Prinsipprinsip yang terlibat dalam penyediaan

garam tak terlarutkan

18

Penyediaan Garam Tak Terlarutkan Plumbum (II) Karbonat

19

5.0

KESIMPULAN

22

6.0

BIBLIOGRAFI

23

HBSC 2103 KIMIA (1) 780107065278001

1.0

PENGENALAN

Di muka bumi ini terdapat pelbagai jenis garam yang wujud. Sesetengah garam wujud
secara semulajadi, manakala yang lain disintesis dalam makmal. Garam ialah sebatian ionik yang
terhasil apabila ion hidrogen dalam suatu asid digantikan oleh ion logam atau ion ammonium
(NH4+). Misalnya, kalium klorida (KCL), adalah sejenis garam kerana ia dibentuk melalui
penggantian ion hidrogen daripada asid hidroklorik oleh ion kalium. Apabila ion hidrogen di
dalam asid hidroklorik diganti oleh ion logam atau ion ammonium, garam klorida terbentuk.

Formula kimia garam terdiri daripada kation dan anion tetapi kation mesti bukan ion
hidrogen dan anion pula mesti bukan ion oksida atau ion hidroksida. Ini kerana jika anion ialah
-,

O2- atau OH bahan tersebut adalah sejenis bes, bukan garam. Kation dan anion dalam garam
diikat oleh ikatan ionik yang kuat. Misalnya, garam klorida terhasil apabila ion H+ dalam HCL
diganti oleh ion logam atau NH4+.
Garam memainkan peranan penting dalam kehidupan seharian. Contohnya dalam industri
makanan, bidang pertanian, bidang perubatan dan juga kegunaan lain. Dalam penyediaan
makanan, natrium klorida atau garam biasa ditambah ke dalam makanan sebagai perisa untuk
memberi rasa masin. Garam seperti natrium benzoat, natrium nitrat dan natrium nitrit digunakan
sebagai pengawet makanan. Mononatrium glutamat (M.S.G) digunakan sebagai perisa makanan
supaya makanan berasa lebih enak dan sedap. Serbuk penaik yang mengandungi natrium
hidrogen karbonat ( NaHCO3) digunakan untuk mengembangkan roti dan kek.
Dalam

bidang pertanian, garam digunakan sebagai baja kimia. Ammonium sulfat,

ammonium fosfat dan kalium nitrat digunakan sebagai baja untuk meningkatkan hasil tanaman.
Racun perosak tak organik yang terbentuk daripada garam digunakan untuk membunuh haiwan
dan serangga perosak dalam pertanian. Beberapa contoh racun perosak termasuk kuprum (II)
sulfat, ferum (II) sulfat, natrium arsenat, dan merkuri (I) klorida.

Garam juga penting dalam bidang perubatan. Pesakit yang memerlukan garam biasa yang rendah
menggantikan natrium klorida dengan kalium klorida. Pesakit anemia mengambil ferum (II)
1

HBSC 2103 KIMIA (1) 780107065278001

sulfat terhidrat sebagai pil besi untuk membantu pengambilan besi dalam sajian seharian.
Antasid mengandungi natrium hidrogen karbonat untuk meneutralkan asid yang berlebihan
dalam perut pesakit gastrik. Kalium manganat (VII) digunakan secara meluas sebagai antiseptik
untuk membunuh kuman.

Garam juga penting untuk kegunaan lain Sebagai contoh, stanum (II) flourida ditambah kepada
ubat gigi untuk menghalang kerosakan gigi. Natrium hipoklorit, iaitu agen peluntur digunakan
dalam detergen bagi menyingkirkan kotoran yang degil. Argentum bromida AgBr, digunakan
dalam penghasilan filem fotografi hitam putih.

2.0

UJIAN PENGESAHAN BAHAN

HBSC 2103 KIMIA (1) 780107065278001

Bagi mengetahui sesuatu garam yang tidak diketahui, suatu skema ujian yang sistematik yang
dikenali sebagai analisis kualitatif garam diperlukan untuk menentukan identiti komponen yang
tidak diketahui dalam suatu garam. Analisis kualitatif garam ialah teknik yang digunakan untuk
mengenalpasti jenis kation dan anion yang hadir dalam sesuatu bahan.

Oleh itu, berdasarkan tugasan yang diberi, kation dan anion dalam garam yang diberi boleh
dikenalpasti melalui eksperimen berikut:
a)

Ujian keterlarutan garam dalam air

b)

Ujian kesan haba terhadap garam

Apabila sesuatu garam itu dipanaskan garam itu akan terurai. Penguraian

ini

mungkin diiringi dengan perubahan warna atau pembebasan gas atau

wap

air. Dengan mengenalpasti gas yang terbebas, kita dapat menentukan

anion

yang hadir di dalam garam. Pemeriksaan terhadap baki pula dapat

memberitahu

kita tentang jenis kation di dalam garam.

Gas yang terbebas semasa pemanasan dikenalpasti melalui:
i.

warna

ii.

kesan terhadap kayu uji menyala atau berbara

iii.

kesan terhadap kertas litmus lembab

iv.

ujian ke atas air kapur

c)

Ujian anion dan kation

d)

Ujian pengesahan kation dan anion

Ujian pertama yang dilakukan ialah ujian keterlarutan garam bagi menentukan sama ada garam
yang diberi melarut dalam air atau tidak.
2.1 Ujian Pertama

: Ujian Keterlarutan Dalam Air

Tujuan

: Mengkaji keterlarutan garam dalam air

3

HBSC 2103 KIMIA (1) 780107065278001

Hipotesis

: Garam boleh melarut dan ada yang tidak boleh melarut dalam air

Pembolehubah

: a) Dimanipulasikan : Jenis garam

b) Bergerakbalas

: Keterlarutan garam dalam air

c) Dimalarkan

: Kuantiti garam dan air, suhu

Bahan

: Garam X

Radas

: Tabung uji, spatula

Kaedah:

Rajah 1.1

1.

Setengah spatula garam dimasukkan dalam tabung uji.

2.

Kira-kira 5 cm3 air ditambah ke dalam tabung uji dan digoncang

3.

Pemerhatian tentang keterlarutan garam dicatat.

Pemerhatian:
Garam X boleh melarut dalam air
Kesimpulan :
1.

Garam X adalah sejenis garam yang boleh melarut dalam air. Maka garam X
berkemungkinan samada:
a) plumbum nitrat

2.

b) kalium nitrat

atau

c) kalium karbonat.

Garam X tidak mungkin sama sekali plumbum karbonat, kerana plumbum karbonat tidak

larut dalam air.

Ujian kedua yang dijalankan ialah ujian kesan haba terhadap garam. Ujian ini melibatkan kayu
uji berbara dan kertas litmus biru lembap.
2.2. Ujian Kedua

: Ujian Kesan Haba Terhadap Garam

(Diuji dengan kayu uji berbara dan kertas litmus biru lembap)
4

HBSC 2103 KIMIA (1) 780107065278001

Tujuan

: Menyiasat kesan haba ke atas garam

Hipotesis

: Jika garam dipanaskan, maka garam itu akan mengurai.

Pembolehubah

: a) Dimanipulasikan : Jenis garam

b) Bergerakbalas

: Hasil penguraian

c) Dimalarkan

: Haba dan tempoh masa pemanasan

Bahan

: Garam X

Radas

: Tabung uji, pemegang tabung uji, kertas litmus, kayu uji,

penunu Bunsen dan spatula

Kaedah:
1.

Satu spatula serbuk garam dimasukkan ke dalam sebuah tabung uji yang kering. Warna
garam direkodkan.

2.

Garam dipanaskan perlahan-lahan

kemudian dengan kuat. Gas yang terbebas diuji

dengan kayu uji berbara dan kertas litmus biru lembap.

3.

Warna baki pemanasan dalam tabung uji semasa panas dan sejuk direkodkan.

Rajah 1.2

Keputusan:

Bahan

Warna

Warna baki

pepejal

pemanasan

sebelum

semasa

Warna
gas

Ujian gas

HBSC 2103 KIMIA (1) 780107065278001

dipanaskan
Panas

Sejuk

Kesan gas ke

Ujian gas ke atas

atas kayu uji

kertas litmus

berbara

biru lembap

Menyalakan

Garam

Putih

Perang

Kuning

Perang kayu uji

berbara

Bertukar menjadi
merah

Kesimpulan:
1.

Gas yang menyalakan kayu uji berbara ialah oksigen. Maka garam X membebaskan gas
oksigen,O2.

2.

Gas yang berwarna perang dan menukarkan kertas litmus biru lembap kepada merah
ialah nitrogen dioksida. Maka garam X juga membebaskan gas nitrogen dioksida, NO2.

3.

Maka berkemungkinan garam itu adalah garam nitrat.

2.3. Ujian Ketiga

: Ujian Kesan Haba Terhadap Garam

( Diuji dengan air kapur)

Tujuan

: Menyiasat kesan haba ke atas garam

Hipotesis

: Jika garam dipanaskan, maka garam itu akan mengurai.

6

HBSC 2103 KIMIA (1) 780107065278001

Pembolehubah

: a) Dimanipulasikan : Jenis garam

b) Bergerakbalas

: Hasil penguraian

c) Dimalarkan

: Haba dan tempoh masa pemanasan

Bahan

: Garam X

Radas

: Tabung uji, pemegang tabung uji, salur pengantar, spatula

dan penunu Bunsen

Kaedah:
1.

Satu spatula serbuk garam dimasukkan ke dalam sebuah tabung uji yang kering. Warna
garam direkodkan.

2.

Garam dipanaskan perlahan-lahan kemudian dengan kuat.

3.

Gas yang terbebas dialirkan melalui air kapur. Perubahan ke atas air kapur dan warna
baki pemanasan dalam tabung uji semasa panas dan sejuk direkodkan.

Rajah 1.3

Keputusan:

Bahan

Warna pepejal

Warna baki

sebelum

pemanasan semasa

dipanaskan

Panas

Kesan gas ke atas

Warna gas

air kapur

Sejuk
7

HBSC 2103 KIMIA (1) 780107065278001

Garam
X

Putih

Perang

Kuning

Perang

Tiada perubahan

Kesimpulan :
1. Garam X didapati tidak mengeruhkan air kapur. Ini jelas menunjukkan bahawa gas
yang terbebas bukanlah gas karbon dioksida, CO2 tetapi berkemungkinan gas
oksigen,O2.
2. Maka besar kemungkinan lagi garam itu ialah garam nitrat.

Hasil daripada ujian kesan haba menggunakan kayu uji berbara dan juga kertas biru lembap yang
telah dilakukan di atas, didapati gas yang terbebas ialah gas oksigen, O2 dan gas nitrogen
dioksida, NO2. Oleh itu, ion yang terlibat ialah ion nitrat, NO3-.
Maka dijalankan pula ujian anion iaitu ujian ion nitrat NO3-, sebagaimana berikut:
8

HBSC 2103 KIMIA (1) 780107065278001

2.4 Ujian Keempat : Ujian Anion (Ujian Ion Nitrat NO3-)

Tujuan

: Menguji kehadiran anion dalam larutan akueus garam.

Bahan

: Larutan akueus garam, asid sulfurik cair H2SO4, asid sulfurik pekat
H2SO4,larutan ferum (II) sulfat FeSO4.

Radas

: Tabung uji, penitis

Kaedah:
1. Kira-kira 2cm3 larutan akues garam dimasukkan ke dalam sebuah tabung uji.
2. Kira-kira 2cm3 asid sulfurik cair, H2SO4, diikuti kira-kira 2 cm3 larutan ferum (II)
sulfat, FeSO4 ditambahkan.
3. Sedikit asid sulfurik pekat, H2SO4 dituang perlahan-lahan supaya mengalir melalui
dinding tabung uji yang dicondongkan.
4. Pemerhatian dilakukan.

Rajah 1.4
Pemerhatian:
Cincin (gelang) perang terbentuk di antara dua lapisan larutan.
Kesimpulan:
1.

Ion nitrat, NO3 disahkan hadir.

2.

Ujian ini dikenali sebagai brown ring test.

3.

Maka adalah disahkan bahawa garam yang diberi itu adalam sejenis garam
nitrat

Setelah dijalankan ujian anion dan disahkan bahawa garam itu adalah garam nitrat, maka
dijalankan pula ujian kation sebagaimana berikut:

2.5 Ujian Kelima : Ujian Kation

9

HBSC 2103 KIMIA (1) 780107065278001

Tujuan

: Menguji kehadiran kation dengan larutan NaOH (ak) dan NH3(ak)

Hipotesis

: Sesuatu kation dalam larutan dapat dikenalpasti berdasarkan hasil

tindakbalasnya dengan larutan NaOH(ak) dan NH3(ak) berlebihan
: Larutan akueus garam, larutan natrium hiroksida 2 mol dm-3 dan larutan

Bahan

ammonia 2 mol dm-3, air suling

Radas

: Tabung uji, rod kaca, pemegang tabung uji, penunu Bunsen

Kaedah:
A.

Tindakbalas kation dengan larutan natrium hidroksida, NaOH(ak)

1.

Kira-kira 2 cm3 larutan akueus garam , dimasukkan ke dalam sebuah tabung uji.

2.

Larutan

natrium

hidroksida,

NaOH,

ditambah

sedikit

demi

sedikit

sambil

menggoncangkannya.
Perhatikan dan rekodkan:
a) sama ada mendakan terbentuk atau tidak
b) warna mendakan sekiranya mendakan terbentuk.
3.

Larutan natrium hidroksida kemudian ditambah lagi sehingga berlebihan sambil

menggoncangkannya.
Perhatikan dan rekodkan:
a) sama ada mendakan larut atau tidak dalam larutan natrium hidroksida berlebihan
b) warna larutan yang terhasil jika mendakan larut

B)

Tindak balas kation dengan larutan ammonia

1.

Langkah 1 hingga 3 diulangi dengan menggantikan larutan natrium hiroksida dengan

larutan ammonia.

10

HBSC 2103 KIMIA (1) 780107065278001

Pemerhatian :
Sedikit

NaOH(ak)

Sedikit

NH3(ak)

NaOH(ak)

berlebihan

NH3(ak)

berlebihan

Mendakan putih
Mendakan putih

melarut dalam NaOH

Mendakan putih tidak

Mendakan putih

berlebihan

larut dalam NH3(ak)

berlebihan

Kesimpulan:
1.

Larutan natrium hidroksida dan ekueus ammonia membekalkan ion hidroksida, OHuntuk bertindakbalas dengan kation untuk membentuk hidroksida logam sebagai
mendakan.

2.

Warna dan kelarutan hiroksida logam dalam larutan natrium hidroksida

berlebihan

dapat digunakan untuk mengenalpasti identiti kation ini.

Pemerhatian

Kation yang
mungkin hadir

Mendakan putih melarut

dalam NaOH berlebihan

1.

Ion Pb2+

Tindakbalas dengan larutan natrium hidroksida, NaOH, atau larutan

ammonia,

NH3(ak), dapat memberi inferens tentang kehadiran kation dalam suatu larutan akueus kation.
2.

Oleh itu, kation yang mungkin hadir dalam garam tersebut ialah ion Pb2+.

Hasil daripada ujian kation yang telah dijalankan di atas, didapati kation yang mungkin hadir
dalam garam yang tidak diketahui itu ialah ion Pb2+. Seterusnya bagi mengesahkan ion yang
hadir itu adalah betul, maka dijalankan pula ujian yang terakhir iaitu ujian pengesahan bagi ion
Pb2+.

2.5 Ujian Keenam : Ujian Pengesahan Kation

11

HBSC 2103 KIMIA (1) 780107065278001

Tujuan

: Menjalankan ujian pengesahan bagi kation Pb2+

Radas

: Tabung uji, spatula, penunu Bunsen, penitis

Bahan

: Larutan natrium klorida, larutan kalium iodida, air suling

Kaedah:
a)

Menggunakan natrium klorida

1.

Kira-kira 2 cm3 garam yang diberi dimasukkan ke dalam tabung uji.

2.

Menggunakan penitis, sebanyak 1 cm3 natrium klorida ditambah ke dalam tabung

uji.

3.

Kira-kira

3 cm3 air suling ditambah

ke dalam tabung uji dan campuran tersebut

dididihkan.
4.

Campuran tersebut kemudiaannya disejukkan menggunakan air yang berterusan

daripada paip. Pemerhatian dicatat.

Pemerhatian:
Mendakan putih melarut dalam air panas, terhablur semula apabila disejukkan.

Kesimpulan:
1.

Ion klorida dalam natrium klorida bercantum dengan ion plumbum untuk membentuk

mendakan putih plumbum klorida

Pb2+ (ak) + 2 Cl- (ak)
2.

Pb Cl2(p)

Mendakan tersebut tidak boleh larut di dalam air sejuk tetapi boleh larut dalam air
panas.

3.

Maka ujian ini adalah benar bagi mengesahkan ion yang hadir tersebut adalah ion Pb2+

b)

Menggunakan kalium iodida

1.

Kira-kira 2 cm3 garam yang diberi dimasukkan ke dalam tabung uji.

2.

Menggunakan penitis, sebanyak 1 cm3 kalium iodida ditambah ke dalam tabung uji.

3.

Kira-kira 3 cm3 air suling ditambah ke dalam tabung uji dan campuran tersebut
dididihkan.

4.

Campuran tersebut kemudiannya disejukkan menggunakan air yang berterusan

daripada air paip. Pemerhatian dicatat.
12

HBSC 2103 KIMIA (1) 780107065278001

Pemerhatian:
Mendakan kuning, melarut dalam air panas, terhablur semula apabila disejukkan.

Kesimpulan:
1.

Ion klorida di dalam kalium iodida bercantum dengan ion plumbum untuk membentuk

mendakan kuning plumbum iodida.

Pb2+ (ak) + 2I- (ak)

2.

PbI2(p)

Mendakan tersebut tidak boleh larut di dalam air sejuk tetapi boleh larut dalam air
panas.

3.
ion Pb

3.0

Maka ujian ini adalah benar juga bagi mengesahkan ion yang hadir tersebut

adalah

2+

DAPATAN KESIMPULAN AWAL BAGI SETIAP UJIAN YANG TELAH

DIJALANKAN

Kesimpulan Ujian Pertama : Ujian keterlarutan garam dalam air

1.

Garam X adalah sejenis garam yang boleh melarut dalam air. Maka garam X
berkemungkinan samada:
a) plumbum nitrat

2.

b) kalium nitrat atau c) kalium karbonat.

Garam X tidak mungkin sama sekali plumbum karbonat, kerana plumbum karbonat tidak

larut dalam air.

13

HBSC 2103 KIMIA (1) 780107065278001

Kesimpulan Ujian Kedua

: Ujian Kesan Haba Terhadap Garam

(Diuji dengan kayu uji berbara dan kertas biru lembap)

1.

Gas yang menyalakan kayu uji berbara ialah oksigen. Maka garam X membebaskan gas
oksigen,O2.

2.

Gas yang berwarna perang dan menukarkan kertas litmus biru lembap kepada merah
ialah nitrogen dioksida. Maka garam X juga membebaskan gas nitrogen dioksida, NO2.

3.

Maka berkemungkinan garam itu adalah garam nitrat.

Kesimpulan Ujian Ketiga

: Ujian Kesan Haba Terhadap Garam

(Diuji dengan air kapur)

1.

Garam X didapati tidak mengeruhkan air kapur. Ini jelas menunjukkan bahawa

gas

yang terbebas bukanlah gas karbon dioksida, CO2 tetapi berkemungkinan gas
oksigen,O2.
2.

Maka besar kemungkinan lagi garam itu ialah garam nitrat.

Kesimpulan Ujian Keempat : Ujian Anion (Ujian Ion Nitrat NO3-)

1.

Ion nitrat, NO3 disahkan hadir.

2.

Ujian ini dikenali sebagai brown ring test.

3.

Maka adalah disahkan bahawa garam yang diberi itu adalam sejenis garam

Kesimpulan Ujian Kelima

1.

nitrat

: Ujian Kation

Larutan natrium hidroksida dan ekueus ammonia membekalkan ion hidroksida, OHuntuk bertindakbalas dengan kation untuk membentuk hidroksida logam sebagai
mendakan.

2.

Warna dan kelarutan hiroksida logam dalam larutan natrium hidroksida

berlebihan

dapat digunakan untuk mengenalpasti identiti kation ini.

Pemerhatian

Kation yang
mungkin hadir

14

HBSC 2103 KIMIA (1) 780107065278001

Mendakan putih melarut

dalam NaOH berlebihan

1.

Ion Pb2+

Tindakbalas dengan larutan natrium hidroksida, NaOH, atau larutan

ammonia,

NH3(ak), dapat memberi inferens tentang kehadiran kation dalam suatu larutan akueus kation.
2.

Oleh itu, kation yang mungkin hadir dalam garam tersebut ialah ion Pb2+.

Kesimpulan Ujian Keenam : Ujian Pengesahan Kation

a)

Menggunakan natrium klorida

1.

Ion klorida dalam natrium klorida bercantum dengan ion plumbum untuk membentuk

mendakan putih plumbum klorida

Pb2+ (ak) + 2 Cl- (ak)
2.

Pb Cl2(p)

Mendakan tersebut tidak boleh larut di dalam air sejuk tetapi boleh larut dalam air
panas

3.

Maka ujian ini adalah benar bagi mengesahkan ion yang hadir tersebut adalah ion Pb2+

b)

Menggunakan kalium iodida

1.

Ion klorida di dalam kalium iodida bercantum dengan ion plumbum untuk membentuk

mendakan kuning plumbum iodida.

Pb2+ (ak) + 2I- (ak)
2.

PbI2(p)

Mendakan tersebut tidak boleh larut di dalam air sejuk tetapi boleh larut dalam air
panas.

3.

Maka ujian ini adalah benar juga bagi mengesahkan ion yang hadir tersebut

adalah

ion Pb2+

3.1

KESIMPULAN KESELURUHAN

15

HBSC 2103 KIMIA (1) 780107065278001

Berdasarkan kesimpulan awal bagi setiap ujian yang telah dijalankan, dapat dinyatakan di sini
bahawa garam yang tidak diketahui itu ialah garam plumbum (II) nitrat, Pb(NO3)2.
Persamaan ion bagi plumbum(II) nitrat ialah:
Pb2+(ak) + 2NO3- (ak)

Pb(NO3)2 (p)

16