Δ/νση Β’/θµιας Εκπ/σης Φλώρινας – Κέντρο ΠΛΗ.ΝΕ.Τ.

– Ταυτότητες

ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ
Ταυτότητα αποκαλείται η ισότητα ανάµεσα σε δύο αλγεβρικές παρα-
στάσεις, η οποία αληθεύει γι’ όλες τις τιµές των µεταβλητών από τις οποίες ε-
ξαρτώνται οι αλγεβρικές παραστάσεις. Θα δούµε µερικές πολύ βασικές και
χρήσιµες ταυτότητες.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ

(α+β)2 = α2 + 2αβ + β 2

α2 + β2 = (α+β)2 – 2αβ

(α–β )2 = α2 – 2αβ + β2

α2 + β2 = (α–β)2 + 2αβ

α2 – β2 = (α+β)(α–β)

α2ν – β2ν = (αν+βν)(αν–βν), όπου ν ∈ Ν

(α+β)3 = α3 + 3α2β + 3αβ2 + β3 = α3 + β3 + 3αβ(α+β)

(α–β)3 = α3 – 3α2β + 3αβ2 – β3 = α3 – β3 – 3αβ(α–β)

α3 + β3 = (α + β)3 – 3αβ(α+β) = (α+β)(α 2 – αβ + β2)

α3 – β3 = (α – β)3 + 3αβ(α– β) = (α–β)(α 2 + αβ + β2)

(α+β+γ)2 = α2 + β2 +γ2 + 2αβ + 2βγ + 2γα

α2 + β2 +γ2 = (α+β+γ)2 – 2(αβ+βγ+γα)

1
α2 + β2 + γ2 – (αβ + βγ + γα) = [(α – β)2 + (β – γ)2 + (γ – α)2]
2

(x+α)(x+β) = x 2 +(α+β)x + αβ

(x+α)(x+β)(x+γ) = x3 +(α+β+γ)x2 + (αβ+βγ+γα)x + αβγ

1
 Δ/νση Β’/θµιας Εκπ/σης Φλώρινας – Κέντρο ΠΛΗ.ΝΕ.Τ. – Ταυτότητες

Για ν όρους :

(x+α1)(x+α2)(x+α3)…(x+αν) = xν +(α1+α2+…+αν)xν–1 +
(α1α2+α1α3+…+ α1αν+α2α3+…+α2αν+…+αν–1αν)xν–2 +
(α1α2α3+…+α1α2αν+…+α1α3α4+…+α1α3αν+α1αν–1αν+…+α2α3α4+…+
αν–2αν–1αν)xν–3 + … + (α1α2α3…αν–1+…)x + α1α2α3…αν

(x+α1)(x+α2)(x+α3)…(x+αν) = xν + Σ1xν–1 + Σ2xν–2 + … + Σν–1x + Σν

όπου

Σ1 = α1+α2+…+αν
Σ2 = α1α2+α1α3+…+ α1αν+α2α3+…+α2αν+…+αν–1αν
Σ3 = α1α2α3+…+α1α2αν+…+α1α3α4+…+α1α3αν+
α1αν–1αν+…+α2α3α4+…+αν–2αν–1αν
Σν–1 = α1α2α3…αν–1 + α2α3…αν + …
Σν = α1α2α3…αν

και

(x – α)(x – β)(x – γ) = x 3 – (α+β+γ)x2 + (αβ+βγ+γα)x – αβγ

(x–α1)(x–α2)(x–α3)…(x–αν) = xν–Σ1xν–1+Σ2xν–2 – … +(–1)ν–1Σν–1x+(–1)νΣν

αν – βν = (α–β)(α ν–1 + αν–2β + αν–3β2 + … + αβ ν–2 + βν–1), όπου ν ∈ Ν

αν + βν = (α+β)(αν–1 – αν–2β + αν–3β2 – … – αβν–2 + βν–1), όπου ν ∈ Ν και

ν=2κ+1, δηλ. περιττός

ΤΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ ΠΟΛΥΩΝΥΜΟΥ
(α+β+γ+δ)2 = α2 + β2 + γ2 + δ2 + 2αβ + 2αγ + 2αδ + 2βγ + 2βδ + 2γδ

(α1+α2+…+αν)2 = α12 + α22 + … + αν2 + 2α1α2 + 2α1α3 + … + 2α1αν +

2α2α3 + … +2α 2αν + … + 2αν–1αν

(α1+α2+…+αν)2 = Σαi2 + 2Σαiαj

όπου i = 1, 2, 3, …, ν, j = 2, 3, …, ν και i ≠ j

Το τετράγωνο πολυωνύµου µε ν όρους είναι ίσο µε το άθροισµα των

τετραγώγων των όρων του συν το διπλάσιο του αθροίσµατος των γινοµένων
των όρων του λαµβανοµένων ανά δύο µ’ όλους τους δυνατούς συνδυασµούς.

2
 Δ/νση Β’/θµιας Εκπ/σης Φλώρινας – Κέντρο ΠΛΗ.ΝΕ.Τ. – Ταυτότητες

Ο ΚΥΒΟΣ ΤΡΙΩΝΥΝΟΥ
(α+β+γ)3 = α3 + β3 + γ3 + 3α2β + 3α2γ + 3β2α + 3β2γ + 3γ2α + 3γ2β + 6αβγ

(α+β+γ)3 = α3 + β3 + γ3 +3(α+β)(β+γ)(γ+α)

Ο κύβος τριωνύµου είναι ίσος µε το άθροισµα των κύβων των όρων

του συν το τριπλάσιο του γινοµένου του αθροίσµατος των όρων του λαµβανο-
µένων ανά δύο µ’ όλους τους δυνατούς συνδυασµούς.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ DE MOIVRE

α4 + β4 + γ4 – 2α2β2 – 2β2γ2 – 2γ2α2 = (α+β+γ)(α–β+γ)(α+β–γ)(α–β–γ)

ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ GAUCHY

(α+β)3 – α3 – β3 = 3αβ(α+β)

(α+β)5 – α5 – β5 = 5αβ(α+β)(α 2+αβ+β2)

(α+β)7 – α7 – β7 = 7αβ(α+β)(α 2+αβ+β2)2

ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ ΤΟΥ SCHWARZ

(α12+α22+α32+…+αν2)(β12+β22+β32+…+βν2) ≥ (α1β1+α2β2+α3β3+…+ανβν)2

ΜΙΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

α3 + β3 + γ3 – 3αβγ = (α + β + γ)(α 2 + β2 + γ2 – αβ – βγ – γα)

1
α3 + β3 + γ3 – 3αβγ = (α + β + γ)[(α – β) 2 + (β – γ)2 + (γ – α)2]
2

3
 Δ/νση Β’/θµιας Εκπ/σης Φλώρινας – Κέντρο ΠΛΗ.ΝΕ.Τ. – Ταυτότητες

ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ LAGRANGE

Για τέσσερις όρους :
α β1
2

(α12 + α22)(β12 + β22) 2 2

– (α1β1 + α2β2) = (α1β2 – α2β1) = 1
α2 β2

Για έξι όρους :

(α12 + α22 + α32)(β12 + β22 + β32) – (α1β1 + α2β2 + α3β3)2 =

(α1β2 – α2β1)2 + (α1β3 – α3β1)2 + (α2β3 – α3β2)2 =

α1 β1 α β1 α β2
2 2 2

+ 1 + 2
α2 β2 α3 β3 α3 β3

Για 2ν όρους :

(α12 + α22 + … + αν2)(β12 + β22 + … + βν2) – (α1β1 + α2β2 + … + ανβν)2 =

(α1β2 – α2β1)2 + (α1β3 – α3β1)2 + … + (α 1βν – ανβ1)2 + (α2β3 – α3β2)2 + … +

(α2βν – ανβ2)2 + … + (α ν–1βν – ανβν–1)2 =

α1 β1 α β1 α β1 α β2 α β2 α βν −1
2 2 2 2 2 2

+ 1 +…+ 1 + 2 +…+ 2 +…+ ν −1

α2 β2 α3 β3 αν βν α3 β3 αν βν αν βν

ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ ΥΠΟ ΣΥΝΘΗΚΗ

∀ α, β, γ : α+β+γ=0 ∨ α=β=γ
⇔
α3 + β3 + γ3 = 3αβγ

∀ α, β, γ : α+β+γ=0 ∨ α= 0 ∨ β=0 ∨ γ=0

⇔
(αβ + βγ + γα)2 = α2β2 + β2γ2+ γ2α2

∀ α, β, γ : α+β+γ=0 ∨ α+β=γ ∨ β+γ=α ∨ γ+α=β

⇔
α4 + β4 + γ4 = 2(α2β2 + β2γ2+ γ2α2)

4
 Δ/νση Β’/θµιας Εκπ/σης Φλώρινας – Κέντρο ΠΛΗ.ΝΕ.Τ. – Ταυτότητες

ΤΟ ΔΙΩΝΥΜΟ ΤΟΥ NEWTON

Για κάθε ζευγάρι πραγµατικών αριθµών α και β και ∀ ν ∈ Ν, ισχύει ο
τύπος του διωνύµου του Newton :

ν  ν  ν  ν 
(α+β)ν =   αν +   αν–1β +   αν–2β2 + … +   αν–kβk + … +
0 1  2 k
 ν  ν–1  ν  ν
  αβ +   β
 ν −1  ν 

Ο παραπάνω τύπος γράφεται και ως εξής :

ν (ν − 1) ν–2 2 ν (ν − 1)(ν − 2) ν–3 3

(α+β)ν = αν + ναν–1β + α β + α β + … + βν
1.2 1.2.3

Ή και πιο σύντοµα ως εξής :

ν
 ν  ν–k k
(α+β)ν = ∑
k =0
 α β
k

ν 
Η παράσταση   είναι ο συνδυασµός των ν πραγµάτων ανά k και
k
ν! ν
είναι ίση µε :
k! (ν − k )!
, όπου ν! = 1.2.3…ν = ∏k
k =1

Μερικές χρήσιµες παρατηρήσεις για τον σχηµατισµό του αναπτύγµα-

τος (α+β)ν :

1. Είναι ένα πλήρες οµογενές πολυώνυµο ν βαθµού, που είναι διατεταγ -

µένο κατά τις κατιούσες δυνάµεις του α και τις ανιούσες δυνάµεις του
β.
2. Οι δυνάµεις του α ξεκινούν από το ν και ελαττώνονται κατά ένα µέχρι
να γίνουν 0, ενώ οι δυνάµεις του β ξεκινούν από το 0 και αυξάνουν
κατά ένα µέχρι να γίνουν ν.
3. Σε κάθε όρο το άθροισµα των εκθετών του α και του β είναι σταθερό
και ίσο µε ν.
4. Το πλήθος των όρων του αναπτύγµατος είναι ίσο µε ν+1.
5. Οι όροι του αναπτύγµατος που ισαπέχουν από τα άκρα έχουν ίσους
συντελεστές.
6. Αν ο ν είναι άρτιος αριθµός, τότε το πλήθος των όρων του αναπτύγµα-
τος είναι περιττός αριθµός και υπάρχει ένας µόνο µεσαίος όρος που έ-
χει τον µεγαλύτερο συντελεστή και οι εκθέτες των α και β είναι ίσοι.
7. Αν ο ν είναι περιττός αριθµός, τότε το πλήθος των όρων του αναπτύγ -
µατος είναι άρτιος αριθµός και υπάρχουν δύο µεσαίοι όροι που έχουν
τον ίδιο συντελεστή, που είναι και ο µεγαλύτερος του αναπτύγµατος.

5
 Δ/νση Β’/θµιας Εκπ/σης Φλώρινας – Κέντρο ΠΛΗ.ΝΕ.Τ. – Ταυτότητες

8. Στο ανάπτυγµα (α+β) ν όλοι οι όροι έχουν θετικό πρόσηµο, ενώ στο α-
νάπτυγµα (α–β) ν το πρόσηµο των όρων είναι εναλλάξ θετικό και αρνη-
τικό.
9. Κάθε συντελεστής προκύπτει αν λάβουµε το γινόµενο του συντελεστή
επί τον εκθέτη του προηγούµενου όρου και διαιρέσουµε µε τον αριθµό
που δηλώνει την τάξη του προηγούµενου όρου.

Χαρακτηριστικά παραδείγµατα :

(α+β)2 = α2 + 2αβ + β 2

(α–β )2 = α2 – 2αβ + β2

(α+β)3 = α3 + 3α2β + 3αβ2 + β3

(α–β)3 = α3 – 3α2β + 3αβ2 – β3

(α+β)4 = α4 + 4α3β + 6α2β2 + 4αβ3 + β4

(α–β)4 = α4 – 4α3β + 6α2β2 – 4αβ3 + β4

(α+β)5 = α5 + 5α4β + 10α3β2 + 10α 2β3 + 5αβ4 + β5

(α–β)5 = α5 – 5α4β + 10α3β2 – 10α 2β3 + 5αβ4 – β5

(α+β)6 = α6 + 6α5β + 15α4β2 + 20α 3β3 + 15α 2β4 + 6αβ5 + β6

(α–β)6 = α6 – 6α5β + 15α4β2 – 20α 3β3 + 15α 2β4 – 6αβ5 + β6

Οι διωνυµικοί συντελεστές έχουν µερικές ενδιαφέρουσες ιδιότητες :

ν  ν  ν  ν  ν
ν 
 0 1  2 ν 
ν
 + + + … +   = 2 ή ∑
k =0
  =2
k
ν

Από τον παραπάνω τύπο µπορούµε να συµπεράνουµε ότι ένα σύνολο

που περιέχει ν στοιχεία, έχει 2 ν υποσύνολα.

ν  ν  ν  ν  ν  ν  ν–1
 + + + … =  + + + … = 2
1  3  5      
0 2 4

ν  ν  ν  ν   2ν 
2 2 2 2

  +  +  + … +   = 
0 1 2 ν  ν 