Kasaysayan ng Alpabetong Pilipino

Kasaysayan ng Alpabetong Pilipino

Alibata

Bago pa man dumating ang mga Kastila, tayo ay mayroon nang kinikilalang
isang uri ng alpabeto. Ito ang tinatawag nating Alibata, isang uri ng palaybaybayang
hatid na atin ng mga Malayo at Polinesyo. Sinasabing ang Alibata ay may
impluwensya ng palatitikang Sanskrito na lumaganap sa India at sa iba pang mga
lugar sa Europa at sa Asya.
Ang Alibata ay binubuo ng labimpitong titik: 3 patinig at 14 na katinig, gaya
ng makikita sa ibaba:

ANG ALIBATA
 Ang bawat titik ng Alibata ay binibigkas na may tunog na a. Nilalagyan ng
tuldok (.) sa ibabaw ng titik kapag bibigkasin ang b ng bi.
Nilalagyan ng tuldok (.) sa ilalim ng titik kapag bibigkasing bu ang b.
Nilalagyan ng krus (+) sa tabi ng titik kapag nawawala ang bigkas na a sa bawat
titik.
Ang // ang nagpapahayag ng tuldok.
Kakaiba ang pagsusulat ng alibata hindi katulad ng nakasanayan na ng mga
Pilipino. Ang paraan ng pagsulat ng mga katutubo’y patindig, buhat sa itaas pababa
at ang pagkakasunod ng mga talata ay buhat sa kaliwa, pakanan.
Mapapansin na walang titik na E at O sa matandang Alibata. Tatlo lamang
noon ang mga patinig: A, I at U. Nang dumating ang mga Kastila ay saka lamang
pumasok ang mga tunog na E at O dahil sa mga hiram na salitang Kastila namay
ganitong mga tunog. Ang tunog na R ay sinasabing hiram din sa Kastila.

Pagsasanay

I. Sulatin sa katutubong alfabeto ang mga sumusunod:

1. Maganda si Neneng.
2. Papasok ang bata sa paaralan bukas.
3. Kinikilig ang babae nang makita niya ang kanyang hinahangaang lalaki.

II. Isulat sa alibata ang mga sumusunod:

1. alupihan 6. hardin
2. ilog 7. lalawigan
3. dagat 8. lungsod
4. sumisikat 9. palengke
5. bayan 10. matamis

Takdang-Aralin
I. Gumawa ng isang liham pangkaibigan. Ibibigay ninyo ito sa inyong kaibigan. Isusulat
ito sa paraang Alibata.

Ang Abecedario

Nang dumating ang mga Kastila, binago nila ang ating sistema ng pagsulat.
Sinunog nila ang lahat halos ng ating katutubong panitikang nasusulat sa Alibata,
kasabay ng kanilang pagsunog sa sinasambang mga anito ng ating mga ninuno.
 Tinuruan nilang sumulat ang mga Pilipino sa pamamagitan ng palatitikang Romano
upang mabisa nilang mapalaganap ang Doctrina Christiana. Ang mga titik Romano
gaya ng alam na natin, ay iba sa mga simbolong ginagamit sa pagsulat sa wikang
Hapon o sa wikang Intsik.
Itinuro ng mga Kastila ang kanilang Abecedario. Ang mga titik ng Abecedario
ay ang mga sumusunod:

A B C CH D
/a/ /be/ /se/ /se-atse/ /de/
E F G H I
/e/ /efe/ /he/ /atse/ /i/
J K L LL M
/hota/ /ke/ /ete/ /elye/ /eme/
N Ñ O P Q
/ene/ /enye/ /o/ /pe/ /ku/
R RR S T U
/ere/ /doble ere/ /ese/ /te/ /u/
V W X Y Z
/ve/ /doble u/ /ekis/ /ye/ /zeta/

Pansinin na sa dating 17 katutubong tunog sa matandang Alibata ay

naparagdag ang mga sumusunod upang maging 31 titik lahat.

Mga Patiniog: E at O
Mga Katinig: C, F, LL, Q, V, R, Z, CH, J, Ñ, RR, X

Sa loob ng halos apat na dantaong pananakop sa atin ng mga Kastila ay

nasanay na ang ating lahi sa mga hiram na salita na sa kasalukuyan ay hindi na halos
napapansin kung ang mga ito ay katutubo o banyaga.

Pagsasanay
I. Basahin ang talata sa ibaba. Isulat sa baybay-Filipino ang mga salitang nasa loob ng
panaklong.

Noong nakaraang (1. Viernes) ay hindi nakapasok si Ernesto sa (2. escuela).

Tumawag ang kanyang ina sa (3. telefono) upang ipaalam sa kanyang (4. maestra) na
siya ay di papasok.
(5. Miercoles) na nang muling makapasok si Ernesto. Pagpasok niya sa (6. clase)
ay sinalubong siya ng kanyang mga kamag-aral. Sinabi kaagad ng mga ito kung ano
ang kanilang (7. leccion) sa araw na iyon. Ipinaalam din ng mga ito na bilang takda,
sila’y binilinang magdala ng (8. diario).

1. ___________________ 5. ________________
2. ___________________ 6. ________________
3. ___________________ 7. ________________
4. ___________________ 8. ________________
 II. Baybayin nang pasalita gamit ang alpabetong Abecedario ang mga sumusunod:
1. lluvia (ulan) 6. mantecado (icecream)
2. beso (kiss) 7. navidad (christmas)
3. amor (pag-ibig) 8. corazon (puso)
4. leche (gatas) 9. esperanze (pag-asa)
5. bizcocho (biscuit) 10. embutido (sausage)

Ang Alpabetong Ingles

Nang matapos ang pananakop ng mga Kastila noong 1898, humalili naman ang
mga Amerikano. Dahil sa ang pinakamahalagang pokus ng pamahalaang Amerikano
ay edukasyon ng mga Pilipino, naging sapilitan ang pag-aaral ng wikang Ingles.
Itinuro ng mga gurong Thomasites ang alpabetong Ingles na may 26 na titik, tulad ng
mga sumusunod:

A B C D E F
G H I J K L

M N O P Q R
S T U V W X
Y Z

Mapapansin parehong titik-Romano ang ginagamit ng mga alpabetong Ingles

at Kastila, palibhasa’y kapwa kanluranin ang mga ito. Ngunit may mga tunog sa
Ingles na wala rin sa dila ng mga Pilipino. At sapagkat ang ispeling sa Ingles ay hindi
na konsistent tulad ng sa Kastila, hindi na maaari ang regular na tumabasan ng mga
titik. Halimbawa ng mga sumusunod:

Football - putbol sexy - seksi

violin - bayolin magazine - magasin

Di kasintagal ng mga Kastila ang panahon ng pananakop ng mga Amerikano,

subalit dahilan sa empasis na ibinigay sa edukasyon, napakalawak ang naging
impluwensya ng wikang Ingles, kaya’t napakarami ang mga bokabularyong Ingles na
humalo sa talasalitaang Filipino.

Ang Abakada

Noong panahon ng Pangulong Manuel L. Quezon ay binigyan-diin niya ang

kahalagahan ng pagkakaroon ng isang wikang pambansa. Nadama niya ang
pangangailangang ito sapagkat malimit na hindi niya makausap ang karamihan ng
mg Pilipinong iba’t iba ang wikang sinasalin. Hindi niya makausap ang mga ito sa
wikang Kastila. At lalong hindi rin sa wikang Ingles. Kayat nang sulatin ang
Konstitusyon ng 1935, sinikap niyang magkaroon ito ng probisyon tungkol sa pagbuo
ng isang wikang pambansa.
 Ganito ang sinasabi sa Konstitusyon ng 1935: “Ang Pambansang Asemblea ay
gagawa ng hakbang tungo sa pagkaroon ng isang wikang pambansa na batay sa isa
sa mga umiiral na mga pangunahing wika ng Pilipinas.”
Upang maitupad ang batas na ito, pinagtibay ng Kongreso ang Batas
Komonwelt 184 na nag-aatas na bumuo ng Institute of National Language o Surian ng
Wikang Pambansa na siyang magsasagawa ng pag-aaral kung alin sa mga
pangunahing katutubong wika ng bansa ang higit na karapat-dapat na maging
wikang pambansa.
At Tagalog ang napiling maging batayan ng wikang pambansa.
Ngunit hinihingi rin ng batas na bago ipahayag ang napiling batayan ng
wikang pambansa ay kailangang mayroon na munang magagamit na aklat
panggramatika sa paaralan. Si Lope K. Santos, isa sa mga kagawad noon ng Surian ng
Wikang Pambansa, ang sumulat ng nasabing gramatika na nakilala sa tawag na
Balarila ng Wikang Pambansa.
Noon isinilang, batay sa Balarila, ang Abakada na binubuo ng 20 titik na gaya
ng mga sumusunod:

A B K D E G H I L M N NG
O P R S T U W Y

Sa dalawampung titik na ito’y lima (5) ang patinig at labinlima (15) ang katinig.
Ang mga katinig ay may tig-iisang tawag at bigkas lamang na laging may tunog na a
sa hulihan. Gaya ng pagbaybay nang pabigkas sa mga salitang sumusunod:

Bote - /ba-o-ta-e/ titik - /ta-i-ta-i-ka/

Dahilan sa limitadong bilang ng mga titik ng Abakada, naging problema ang

panghihiram ng mga salita, lalo na sa Ingles na hindi konsistent ang palabaybayan.

Pagsasanay
I. Baybayin nang pa-Abakada ang sumusunod na mga salita:
1. totoo 6. pakikipagsapalaran
2. pakikipagtalastasan 7. nakikipagkomunikasyon
3. panitikan 8. tsuktsaktsinis
4. gulang 9. hikayatin
5. kompyuter 10. magsanduguan

Komisyon sa Wikang Filipino:

2001 Revisyon ng Alfabeto
at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino

Bilang bahagi ng pagpapalanong pangwika na may layuning mapaunlad ang

wikang Filipino tungo sa istandardisasyon ng sistema ng pagsulat, nagpalabas ang
Komisyon sa Wikang Filipino noong 2001 ng revisyon sa alfabeto at ispeling ng
wikang Filipino na pinamagatang 2001 Revisyon ng Alfabeto at Patnubay sa Ispeling
 ng Wikang Filipino na nakafokus sa gamit ng walong bagong letra ng alfabetong
Filipino (c,f,j,ñ,q,v,x,z).

I. Ang Alfabetong Filipino

Ang alfabetong Filipino ay binubuo ng 28 letra. Ang tawag sa mga letra ay ayon
sa bigkas-Ingles ng mga Pilipino maliban sa ñ (enye) na tawag-Kastila. Ang walong
(8) letra na dagdag ay galing sa mga umiiral na wika ng Pilipinas at sa mga iba pang
wika.

A B C D E F G H I J K
/ey/ /bi/ /si/ /di/ /i/ /ef/ /ji/ /eych/ /ay/ /jey/ /key/

L M N Ň NG O P Q R S T
/el/ /em/ /en/ /enye/ /enji/ /o/ /pi/
/kyu/ /ar/ /es/ /ti/

U V W X Y Z
/yu/ /vi/ /dobolyu/ /eks/ /way/ /zi/

Pagbaybay

Pasulat Pabigkas
Salita boto /bi-o-ti-o/
bote /bi-o-ti-o/
titik /ti-ay-ti-ay-key/
Fajardo /kapital ef-ey-jey-ey-ar-di-o/
Roxas /kapital ar-o-eks-ey-es/

Akronim PSHS /pi-es-ets-es/

ARMM /ey-ar-em-em/
LANECO /el-ey-en-i-si-o/
FVR /ef-vi-ar/
GMA /ji-em-ey/

Daglat Bb. /kapital bi-bi/

Dr. /kapital di-ar/
Gng. /kapital ji-en-ji/

Simbolong Pang-agham/
Matematika Fe /ef-i/
H2O /eych-tu-o/
Lb. /el-bi/
Kg /key-ji/
 V /vi/

Pagsasanay
I. Baybayin ang mga sumusunod na salita sa pasalitang paraan.
1. simbahan 6. nagdadasal
2. Biblia 7. Michael
3. bait 8. DOST
4. Mr. Miguel 9. Dr. Maulion
5. Joshua 10. Zimbabwe

Tuntunin sa Panghihiram at Pagbaybay

1. Gamitin ang kasalukuyang lesksikon (salita) ng Filipino bilang panumbas sa mga

salitang banyaga. Kung anong mayroong mga salita sa Filipino iyon ang ipanumbas
sa mga salitang hiram.
Hiram na Salita Filipino
attitude ugali
rule tuntunin
ability kakayahan
west kanluran
school paaralan
electricity kuryente
shoe sapatos
book aklat

2. Kumuha ng mga salita mula sa iba’t ibang katutubong wika ng bansa.

Nangangahulugang maaaring gamiting panumbas sa mga salitang banyaga ang mga
salitang magmumula sa iba’t ibang wika at diyalekto sa bansa.

Hiram na Salita Katutubong Wika

hegemony gahum (cebuano)
imagery haraya (tagalog)
husband bana (cebuano)
muslim priest imam (tausug)
robber kawatan (cebuano)
fast paspas (cebuano)
slowly hinay-hinay (cebuano)
drama dula (cebuano)

3. Bigkasin sa orihinal na anyo ang hiniram na salita mula sa Kastila, Ingles at iba pang
wikang banyaga at saka baybayin sa Filipino. Dito ginagamit ang prinsipyo sa Filipino
na kung anong bigkas ay siyang baybay at kung ano ang baybay ay siyang basa.

Kastila Filipino Ingles Filipino

cheque tseke centripetal sentripetal
 litro litro commercial komersyal
liquido likido advertising advertizing
educacion edukasyon economics ekonomiks
coche kotse radical radikal
esquinita eskinita baseball beysbol

Iba pang wika Filipino

coup d’etat (french) kudeta
chinelas (kastila) tsinelas
kimono (japanese) kimono

4. Gamitin ang mga letrang C,N,Q,X,F,J,V,Z, kapag ang salita ay hiniram nang buo ayon
sa mga sumusunod na kondisyon:
a. Pantanging ngalan
Quirino Canada Zamboanga City
John Valenzuela City Ozamiz City
Ceneza Bldg Qantas Airline El Nino

b. Salitang Teknikal o siyentifiko

Cortex Marxism carbohydrate
Enzyme infrared xenon
quartz calcium x-ray

c. Salitang may natatanging kahulugang kultural

Cañao (Ifugao) ‘pagdiriwang’
Hadji (Maranao) ‘lalaking Muslim na nakapunta sa Mecca’
Masjid (Maguindanao) ‘pook dalanginan’
Azan (Tausug) ‘unang panawagan sa pagdarasal ng mga Muslim

d. Salitang may irregular na ispeling o gumagamit ng dalawang letra o higit pa na

hindi binibigkas o ang mga letra ay hindi katumbas ng tunog
bouquet rendezvouz lazze faire
champagne plateau monsieur

e. Salitang may international na anyong kinikilala at ginagamit

Taxi exit fax xerox

Mga Tiyak na Tuntunin sa Gamit ng Walong (8) Letra

1. Mahahati sa dalawang grupo ang walong dagdag na letra sa alfabetong Filipino:

 ang mga letrang F,J,V,Z na may tiyak na fonemik na istatus sapagkat iisa lamang ang
kinakatawang tunog ng bawat isa; at
 ang mga letrang C,Ñ,Q,X na itinuturing na redandant dahil maaaring kumakatawan
ang bawat isa sa magkakaibang yunit ng tunog o kaya’y sunuran ng tunog, tulad ng:
C = /s/ central --- sentral
/k/ cabinet --- kabinet
 Ñ = /ny/ baño --- banyo
Q = /k/ queso --- keso
= /kw/ quarter --- kwarter
X = /ks/ extra --- ekstra
= /s/ xylophone --- saylofon

2. Ang mga letrang F,J,V,Z, lamang na may tiyak na fonemik na istatus ang gagamitin
sa ispeling ng mga karaniwang salitang hiram upang hidi masira ang tuntunin ng isa-
isang tumbasan ng tunog at letra na katangian ng umiiral na sistema ng fonemik na
ispeling sa Filipino. Narito ang mga tiyak na tuntunin:

 Gamitin ang letrang F para sa tunog /f/ sa mga karaniwang

F salitang hiram. Hal. Futbol, fraterniti, fokus, fasiliteytor, foto
 Gamitin ang letrang F kung hiniram nang buo ang mga salita
Hal. French fries, Francisco, flourine, faddul (Iba: maliit na
burol)
 Gamitin ang letrang J para sa tunog /j/ sa mga karaniwang
J salitang hiram. Hal. Sabjek, jaket, jornal, objek, bajet, jam
 Gamitin ang letrang J kung hiniram nang buo ang mga salita
Hal. Jose, Japan, joules, majahid, hadji, jantu (Tausug: puso)
 Gamitin ang letrang V para sa tunog /v/ sa mga karaniwang
V salitang hiram. Hal. Varayti, volyum, varyant, vertikal, valyu,
vertikal
 Gamitin ang letrang V kung hiniram nang buo ang mga salita
Hal. Valencia City, Victoria, Vector
 Gamitin ang letrang Z para sa tunog /z/ sa mga karaniwang
Z salitang hiram. Hal. Bazar, bazuka, zu, ziper, magazin,
advertayzing
 Gamitin ang ang Z kung hiniram nang buo ang mga salita
Hal. Zamboanga, zinc, azan, rendezvouz, laizze faire

3. Ito naman ang mga tiyak na tuntunin para sa mga letrang C, Q, Ñ, at X:

 Panatilihin ang letrang C kung hiniram nang buo ang mga salita
Hal. Calculus, carbohydrates, champagne, Carlos, chlorophyll
C  Kapag binaybay sa Filipino ang salitang hiram na may C, palitan
ang C ng S kung /s/ ang tunog, at ng letrang K kung /k/ ang
tunog
Hal. Partisipant, sentral, sirkular, sensus, keyk, kard, magnetik
 Panatilihin ang letrang Q kung hiniram nang buo ang mga salita
Hal. Quartz, Quirino, quantum, opaque
Q  Kapag binaybay sa Filipino ang salitang hiram na may letrang
Q, palitan, ang Q ng KW kung ang tunog ay /kw/; at ng letrang
K kung ang tunog ay /k/
Hal. Kwarter, korum, sekwester, ekwipment, kota, kerida
  Panatilihin ang letrang Ñ kung hiniram nang buo ang mga salita
Hal. El Nino, La Tondena, Malacanang, La Nina, Sto. Nino
Ñ  Kapag binaybay sa Filipino ang salitang hiram na may letrang
Ñ, palitan ang Ñ ng mga letrang NY
Hal. Pinya, banyo, panyo, karinyosa, kanyon, banyera
 Panatilihin ang letrang X kung hiniram nang buo ang mga salita
Hal. axiom, xylem, praxis, Marxism, xenophobia, Roxas, fax,
X exit, taxi
 Kapag binaybay sa Filipino ang hiram na salitang may letrang
X, palitan ng KS kung ang tunog ay /ks/; at ng letrang S kung
ang tunog ay /s/
Hal. teksto, eksperimental, taksonomi, eksam, serok

Alibata

Ang Baybayin or Alibata (alam sa Unicode bilang Tagalog script) ay isang katutubong
paraan ng pagsulat ng mga Filipino bago pa dumating ang mga mananakop na Kastila. Ito ay
hango sa Kavi na paraan ng pagsulat ng mga taga-Java. Ito ay bahagi ng sistemang Brahmic
(na nagsimula sa eskriptong Sanskrit) at pinaniniwalaang ginagamit noong ika-14 siglo. Ito
ay patuloy na ginagamit nang dumating ang mga Kastila hanggang sa huling bahagi ng ika-19
siglo. Ang ibang kahalintulad na mga paraan ng pagsulat ay ang mga Hanunóo, Buhid, at
Tagbanwa. Ang salitang baybayin sa kasalukuyang wikang Tagalog ay katunayang
nangangahulugan ng pagbigkas ng mga titik ng isang salita, o "to spell" sa wikang Ingles.

Paggamit

And sistema ng pagsulat ay ayon sa sistemang abugida na gumagamit ng pagpaparis ng

katinig at patinig. Bawat titik, kung isulat sa payak na anyo, ay isang katinig na nagtatapos sa
patinig na "A". Upang isulat ang isang katinig na nagtatapos sa ibang patinig, maaaring
maglagay ng kudlit sa ibabaw (kung nais isama sa patinig na "E" o "I") o sa ilalim (kung nais
isama sa patinig na "O" o "U"). Ang paglagay ng kudlit ay naaangkop lamang sa mga katinig,
at hindi maaaring gawin sa mga patinig. May sariling mga marka ang mga patinig. Gayon pa
man, may isang simbolo lamang para sa D o R dahil ang mga ito ay tinatawag na
"allophones", na kung saan ang D ay maaaring may "initial", "final", "pre-consonantal" o
"post-consonatal" na posisyon, at ang R naman ay may "intervocalic" na mga posisyon.

Sa orihinal na anyo, ang isang nagsosolong katinig (isang katinig na walang kasamang
patinig) ay hindi maaaring isulat. Ito ay dahilan kung bakit ang Kastilang pari na si Francisco
Lopez ay nagpasimula ng paggamit ng mga kudlit sa kanyang pagsasalin ng mga aklat sa
katutubong wika. Noong 1620, nagsimulang gamitin ni Father Francisco Lopez ang kanyang
sariling mga kudlit na nag-aalis ng mga patinig sa mga katinig. Ang ginamit niyang kudlit ay
nasa anyong "+", bilang pag-ukoy sa Kristianismo. Ang simbolong "+" ay ginagamit din sa
katulad na dahilan sa virama sa eskriptong Devanagari ng India.

Sa kasalukuyan, ang mga simbolo ng Baybayin ay nasa Unicode at kilala sa tawag na

Tagalog Sign Virama.

Tunog

Unicode
Ang eskriptong Baybayin ay bahagi ng pamantayang Unicode. Sa Unicode, ito ay tinatawag
na Tagalog script at binigyan ng mga bilang na 1700-171F.