Φυσική Γ Γυμνασίου : Κεφάλαιο: 1ο Ηλεκτρισμός Γκενές Δ.

Α. Οι ερωτήσεις και οι ασκήσεις του σχολικού βιβλίου και προτάσεις για την απάντησή τους

Ηλεκτρική δύναμη και ηλεκτρικό φορτίο

1. Να σχηματίσεις προτάσεις χρησιμοποιώντας τις έννοιες: ηλεκτρισμένο σώμα, ηλεκτρική δύναμη,
ηλεκτρικό εκκρεμές, ηλεκτρικό φορτίο .
Απάντηση: α) Ηλεκτρισμένα λέγονται το σώματα που έχουν αποκτήσει την ιδιότητα να αλληλεπιδρούν με
δυνάμεις όμοιες με αυτές που ασκεί, σε ελαφρά αντικείμενα, το ήλεκτρο όταν το έχουμε ήδη τρίψει
με μάλλινο ύφασμα . (*1α)
β) Οι δυνάμεις που ασκούνται μεταξύ δυο ηλεκτρισμένων αντικειμένων ονομάζονται ηλεκτρικές. (*1β)
γ) Ηλεκτρικό εκκρεμές είναι ένα όργανο με το οποίο μπορούμε να ανιχνεύσουμε αν ένα αντικείμενο
είναι ηλεκτρισμένο. Κατασκευάζεται απλά κρεμώντας ένα ελαφρύ σφαιρίδιο ( π.χ. φελιζόλ ) μέσω
ενός λεπτού νήματος από μια σταθερή βάση. Όταν πλησιάσει ένα αντικείμενο τότε το εκκρεμές
εκτρέπεται από την κατακόρυφη θέση αν, και μόνο αν, το άλλο αντικείμενο είναι ηλεκτρισμένο.
δ) Ηλεκτρικό φορτίο q είναι ένα φυσικό μονόμετρο μέγεθος το οποίο αποδίδεται στα υλικά
αντικείμενα και στο οποίο αποδίδονται όλες οι ηλεκτρικές ιδιότητες τους. Μπορεί να μετρηθεί
έμμεσα με σύγκριση των ηλεκτρικών δυνάμεων μεταξύ δυο ηλεκτρικά φορτισμένων αντικειμένων
και στο S.I. την μονάδα μέτρησης του την ονομάζουμε 1 C ( Coulomb).

2. Να περιγράψεις δύο φαινόμενα που προκαλούνται από ηλεκτρισμένα σώματα.

Απάντηση: α) Όταν χτενίζει κάποιος τα μαλλιά του τότε αν αυτά δεν είναι βρεγμένα εμφανίζεται έλξη ανάμεσα
στην χτένα και στα μαλλιά του.
β) Κατά την προσέγγιση σύννεφων βροχής στην κορυφή ενός βουνού ξεσπούν κεραυνοί .

3. Να συμπληρώσεις τις λέξεις που λείπουν από το παρακάτω κείμενο έτσι ώστε οι προτάσεις που
προκύπτουν να είναι επιστημονικά ορθές:
α. Μεταξύ δύο φορτισμένων σωμάτων ασκείται είτε ελκτική δύναμη είτε απωστική δύναμη. Δύο
φορτισμένα σώματα αλληλεπιδρούν χωρίς να βρίσκονται απαραίτητα σε επαφή μεταξύ τους. Η
ηλεκτρική δύναμη δρα από απόσταση
β. Στη φύση εμφανίζονται δύο είδη φορτισμένων σωμάτων, τα … θετικά. και τα αρνητικά φορτισμένα.
Δύο ομόσημα φορτισμένα σώματα απωθούνται, ενώ δύο ετερόσημα φορτισμένα σώματα έλκονται.

4. Στις παρακάτω ερωτήσεις να κυκλώσεις το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση:
Α. Τα άτομα είναι ηλεκτρικά ουδέτερα γιατί αποτελούνται από ίσους αριθμούς πρωτονίων και
ηλεκτρονίων που
α. δεν έχουν ηλεκτρικό φορτίο γ. έχουν αντίθετα ηλεκτρικά φορτία
β. έχουν το ίδιο ηλεκτρικό φορτίο δ. είναι λιγότερα από τα νετρόνια

Β. Η φόρτιση με τριβή επιτυγχάνεται με μεταφορά

α. μόνο πρωτονίων γ. και πρωτονίων και ηλεκτρονίων
β. μόνο ηλεκτρονίων δ. μόνο νετρονίων

Γ. Τρίβουμε ισχυρά μια ράβδο από εβονίτη με ένα μεταξωτό ή μάλλινο ύφασμα. Το φορτίο που θα
αποκτήσει η ράβδος είναι:
α. μερικά Κουλόμπ (C) γ. μερικά εκατομμυριοστά του Κουλόμπ (C)
β. μερικά χιλιοστά του Κουλόμπ (C) δ. μερικά δισεκατομμυριοστά του Κουλόμπ (C)

ylikonet.gr σελ. 1 από 13

Φυσική Γ Γυμνασίου : Κεφάλαιο: 1ο Ηλεκτρισμός Γκενές Δ.
Τρόποι ηλέκτρισης και η μικροσκοπική ερμηνεία τους
5. Να περιγράψεις δύο ηλεκτρικά φαινόμενα και να τα συνδέσεις με τους τρόπους ηλέκτρισης.
Απάντηση: α) Όταν τρίψουμε ένα γνώμονα ( χάρακα ) στις σελίδες του βιβλίου αυτός πλησιάζοντας μικρά
χαρτάκια τα έλκει και τα ανασηκώνει. Ο χάρακας ηλεκτρίστηκε με την τριβή του στο βιβλίο επειδή
κάποια ηλεκτρόνια μεταφέρθηκαν από τις σελίδες του βιβλίου στον χάρακα. Έτσι ο χάρακας
απέκτησε περίσσεια ηλεκτρονίων ( αρνητικά φορτισμένος ) και το βιβλίο έμεινε μα έλλειμμα
ηλεκτρονίων ( θετικά φορτισμένο ).
β) Όταν ο καθηγητής έφερε σε επαφή τον κύλινδρο από αλουμίνιο με την σφαίρα της μηχανής Van
der Graaf , και μετά τον πλησίασε στο ηλεκτρικό εκκρεμές είδαμε ότι το σφαιρίδιο του εκκρεμούς
εκτρέπεται από την κατακόρυφο . Το συμπέρασμα ήταν ότι ο κύλινδρος είχε ηλεκτριστεί με την
επαφή του στην σφαίρα της μηχανής.

6. Ποια όργανα ονομάζονται ηλεκτροσκόπια; Να περιγράψεις τα κύρια μέρη από τα οποία

αποτελείται ένα ηλεκτροσκόπιο με κινητά φύλλα.
Απάντηση: Ηλεκτροσκόπια ονομάζονται μερικά από τα εργαστηριακά όργανα τα οποία
χρησιμοποιούνται για να ανιχνεύσουμε αν ένα αντικείμενο είναι ηλεκτρικά
φορτισμένο ή όχι. Αποτελούνται από περίβλημα από μέταλλο και διαφανές
γυαλί πάνω σε μεταλλική βάση και ένα μεταλλικό στέλεχος που στερεώνεται με
μονωτικό στην πάνω βάση του περιβλήματος ώστε να εξέρχεται το ένα άκρο του που καταλήγει
εξωτερικά σε σφαίρα ή δίσκο. Το άλλο ( εσωτερικό ) άκρο του στελέχους συνδέεται με δυο φύλλα
αλουμινίου εκ των οποίων το ένα μπορεί να περιστρέφεται ελεύθερα. Όταν πλησιάσει ή
ακουμπήσει στο εξωτερικό άκρο ένα ηλεκτρικά φορτισμένο αντικείμενο τα φύλλα αλουμινίου
ανοίγουν.

7. Να συμπληρώσεις τις λέξεις που λείπουν από το παρακάτω κείμενο έτσι ώστε οι προτάσεις που
προκύπτουν να είναι επιστημονικά ορθές:
α. Όταν τρίβουμε δύο ηλεκτρικά ουδέτερα σώματα μετακινούνται ηλεκτρόνια από το ένα στο άλλο και
τα σώματα φορτίζονται αντίθετα Όταν αγγίξουμε με ένα ηλ. φορτισμένο σώμα ένα ηλεκτρικά
ουδέτερο σώμα, τότε αυτό φορτίζεται με ομόσημο είδος φορτίου.
β. Όταν ένα υλικό φορτίζεται με επαφή σε όλη του την έκταση το ονομάζουμε αγωγό , ενώ όταν
φορτίζεται μόνο τοπικά το ονομάζουμε μονωτή Το πλαστικό και το γυαλί είναι μονωτές , ενώ τα
μέταλλα είναι αγωγοί Οι αγωγοί επιτρέπουν την κίνηση των φορτισμένων σωματιδίων στο
εσωτερικό τους, ενώ οι μονωτές όχι.

8. Στις παρακάτω ερωτήσεις να κυκλώσεις το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση:
Α. Τρίβουμε μια γυάλινη ράβδο με μεταξωτό ύφασμα. Η ράβδος φορτίζεται θετικά διότι:
α. πήρε φορτισμένα σωματίδια από την ατμόσφαιρα
β. μεταφέρθηκαν πρωτόνια από το ύφασμα στη ράβδο
γ. μεταφέρθηκαν ηλεκτρόνια από τη ράβδο στο ύφασμα
δ. τα ηλεκτρόνια της ράβδου μετατράπηκαν λόγω της τριβής σε πρωτόνια.

Β. Δύο μονωμένες μεταλλικές σφαίρες έχουν φορτία 2 μC και 3 μC αντίστοιχα. Τις φέρνουμε σε επαφή
και τις απομακρύνουμε, προσέχοντας να παραμένουν ηλεκτρικά απομονωμένες από το περιβάλλον
τους. Με βάση την αρχή διατήρησης του ηλεκτρικού φορτίου μετά την επαφή τους οι σφαίρες έχουν
φορτία αντίστοιχα: (*8Β)
α. 2 μC και 2 μC, β. 1 μC και 4 μC, γ. 5 μC και 1 μC, δ. 3 μC και 3 μC.

ylikonet.gr σελ. 2 από 13

Φυσική Γ Γυμνασίου : Κεφάλαιο: 1ο Ηλεκτρισμός Γκενές Δ.

9. Τι εννοούμε με τη φράση: «Το συνολικό φορτίο διατηρείται σταθερό»; Να χρησιμοποιήσεις

σχετικά παραδείγματα.
Απάντηση: Η φόρτιση των σωμάτων οφείλεται σε μετακίνηση ηλεκτρονίων. Τα ηλεκτρόνια ούτε παράγονται
ούτε καταστρέφονται. Απλώς μεταφέρονται. Επομένως ο συνολικός αριθμός των ηλεκτρονίων δεν
μεταβάλλεται, με αποτέλεσμα  σε οποιαδήποτε διαδικασία, είτε αυτή συμβαίνει στο μικρόκοσμο
είτε στο μακρόκοσμο,  το ολικό φορτίο να διατηρείται σταθερό. 

10. Τι εννοούμε με τη φράση: «Το ηλεκτρικό φορτίο εμφανίζεται σε κβάντα»; Να χρησιμοποιήσεις

σχετικά παραδείγματα.
Απάντηση: Κάθε ηλεκτρικά φορτισμένο σώμα έχει περίσσεια ή έλλειμμα ηλεκτρονίων. Ένα ηλεκτρόνιο δεν
είναι δυνατόν να διαιρεθεί. Συνεπώς το ηλεκτρικό φορτίο κάθε φορτισμένου σώματος είναι
ακέραιο πολλαπλάσιο του στοιχειώδους φορτίου του ηλεκτρονίου (ή του αντίθετου φορτίου του
πρωτονίου). Το ηλεκτρικό φορτίο εμφανίζεται σε «πακετάκια» τα οποία ονομάζουμε κβάντα και
αυτή του την ιδιότητα την ονομάζουμε  κβάντωση. 

Ο Νόμος του Κουλόμπ και το ηλεκτρικό πεδίο

11. Να συμπληρώσεις τις λέξεις που λείπουν από το παρακάτω κείμενο έτσι ώστε οι προτάσεις που
προκύπτουν να είναι επιστημονικά ορθές:
α. Σύμφωνα με το νόμο του Κουλόμπ το μέτρο τη ηλεκτρικής δύναμης που προκύπτει από την
αλληλεπίδραση δύο σημειακών φορτίων είναι ανάλογη του γινομένου των φορτίων και
αντιστρόφως ανάλογο του τετραγώνου της μεταξύ τους απόστασης. Τα διανύσματα που
παριστάνουν τις δυνάμεις βρίσκονται στην ευθεία που τα συνδέει. (*11α)
β. Όταν σ’ ένα χώρο ασκούνται δυνάμεις λέμε ότι στο χώρο υπάρχει ένα πεδίο δυνάμεων. Γύρω
από ένα σώμα που έχει ηλεκτρικό φορτίο υπάρχει ηλεκτρικό πεδίο.
γ. Όταν σ’ ένα πεδίο οι δυναμικές γραμμές είναι ευθείες παράλληλες και ισαπέχουσες το πεδίο έχει
σταθερή (*11γ) ένταση και λέμε ότι είναι ομογενές Στο εσωτερικό των αγωγών δεν υπάρχει ηλεκτρικό
πεδίο. Λέμε ότι οι αγωγοί θωρακίζουν τον εσωτερικό τους χώρο από τα ηλεκτρικά πεδία που
υπάρχουν στον εξωτερικό.

12. Δύο θετικά φορτισμένες σφαίρες τοποθετούνται σε μια ορισμένη απόσταση μεταξύ τους. Να
χαρακτηρίσεις με Σ τις προτάσεις των οποίων το περιεχόμενο είναι επιστημονικά ορθό και με Λ αυτές
που το περιεχόμενό τους είναι επιστημονικά λανθασμένο.
α. Οι ηλεκτρικές δυνάμεις που ασκούνται μεταξύ των σφαιρών είναι απωστικές. Σ
β. Το μέτρο της δύναμης που ασκεί η πρώτη σφαίρα στη δεύτερη είναι ίσο με το μέτρο της δύναμης
που ασκεί η δεύτερη στην πρώτη. Σ
γ. Όταν αυξήσουμε την απόσταση μεταξύ των σφαιρών, οι δυνάμεις αυξάνονται. Λ
δ. Όταν μειώσουμε την απόσταση των σφαιρών στο μισό, οι δυνάμεις τετραπλασιάζονται. Σ
ε. Όταν διπλασιάσουμε τις αποστάσεις των σφαιρών, οι δυνάμεις παραμένουν σταθερές. Λ
στ. Όταν διπλασιάσουμε το φορτίο της μιας σφαίρας, οι δυνάμεις διπλασιάζονται. Σ
ζ. Όταν διπλασιάσουμε το φορτίο και των δύο σφαιρών, οι δυνάμεις τετραπλασιάζονται. Σ

ylikonet.gr σελ. 3 από 13

Φυσική Γ Γυμνασίου : Κεφάλαιο: 1ο Ηλεκτρισμός Γκενές Δ.

13. Πλησίασε μια φορτισμένη ράβδο σε μικρά σφαιρίδια από φελιζόλ που είναι
αφόρτιστα. Τα σφαιρίδια έλκονται από τη ράβδο. Προσπάθησε να ερμηνεύσεις το
φαινόμενο αυτό συνδυάζοντας: α) τις ιδιότητες του ηλεκτρικού φορτίου, β) το
μηχανισμό ηλέκτρισης με επαγωγή και γ) το νόμο του Κουλόμπ. (*13)
Απάντηση: Πολλά υλικά αποτελούνται από άτομα ή μόρια που παρουσιάζουν μόνιμα ή
παροδικά πόλους αρνητικά και θετικά φορτισμένους. Το φελιζόλ είναι ένα Σχήμα 13Α
συνθετικό υλικό του οποίου τα μόρια παρουσιάζουν θετικούς και αρνητικούς
πόλους. Όμως όταν δεν υπάρχει κάποιο εξωτερικό ηλεκτρικό πεδίο τα μόρια
αυτά είναι τυχαία προσανατολισμένα ( δες σχήμα 13Α) και έτσι ένα σφαιρίδιο
που αποτελείται από δισεκατομμύρια μόρια δεν εμφανίζεται ηλεκτρισμένο.
Όταν όμως πλησιάσουμε μια φορτισμένη ράβδο τότε, λόγω της ηλεκτρικής έλξης
από αυτή, τα μόρια του σφαιριδίου φελιζόλ προσανατολίζονται όλα σε μια
ορισμένη κατεύθυνση ( δες σχήμα 13Β ). Έτσι οι πόλοι των μορίων του φελιζόλ
με φορτίο ομόσημο της ράβδου βρίσκονται πιο μακριά ενώ οι ετερόσημοι πόλοι
κάθε μορίου πιο κοντά. Συνεπώς οι ηλεκτρικές έλξεις από κάθε φορτισμένο Σχήμα 13Β
σωματίδιο της ράβδου στο κάθε μόριο του φελιζόλ είναι μεγαλύτερες από τις
απώσεις αφού οι δυνάμεις Coulomb είναι αντιστρόφως ανάλογες του
τετραγώνου της απόστασης. Το σφαιρίδιο ηλεκτρίστηκε με επαγωγή και έλκεται
από την γυάλινη ράβδο(*13)

14. Με ποιους τρόπους μπορούμε να περιγράψουμε το φαινόμενο της αλληλεπίδρασης δύο

φορτισμένων σωμάτων;
Απάντηση: α΄ τρόπος  : Ένα αντικείμενο Α με ηλεκτρικό φορτίο q1 , ασκεί δύναμη F σε άλλο αντικείμενο Β με
ηλ. φορτίο q2 , από απόσταση και ακαριαία , αμέσως μετά την εμφάνιση του Β. Ταυτόχρονα και το Β
ασκεί δύναμη στο Α με ίσο μέτρο και αντίθετη φορά. Το μέτρο των δυνάμεων αυτών δίνεται από
τον νόμο του Coulomb.
β΄ τρόπος : Ένα αντικείμενο Α με ηλεκτρικό φορτίο q1 δημιουργεί στο χώρο γύρω του ηλεκτρικό
πεδίο. Αν σε οποιοδήποτε σημείο του πεδίου αυτού βρεθεί αντικείμενο Β με ηλεκτρικό φορτίο q2 θα
ασκηθεί από το πεδίο δύναμη εφαπτόμενη της δυναμικής γραμμής του πεδίου στο σημείο αυτό .
Οι δυο αυτές περιγραφές αποδεικνύονται ισοδύναμες

15. Ποιες πληροφορίες μπορείς να πάρεις για ένα ηλεκτρικό πεδίο αν γνωρίζεις τη μορφή των
δυναμικών του γραμμών; Με ποιο τρόπο μπορείς να αντλήσεις αυτές τις πληροφορίες;
Απάντηση: Οι δυναμικές γραμμές είναι φανταστικές γραμμές με τις οποίες αναπαρίσταται ένα πεδίο
δυνάμεων. Οι δ. γ. ενός ηλεκτρικού πεδίου έχουν τις εξής ιδιότητες :
Σε κάθε αντικείμενο με θετικό φορτίο ( υπόθεμα ) το οποίο τοποθετείται σε ένα σημείο Α θα
ασκηθεί δύναμη η οποία είναι εφαπτόμενη στην δ.γ. στο σημείο αυτό και θα έχει την φορά της δ.γ.
( για το λόγο αυτό οι δ.γ. δεν τέμνονται ποτέ αφού σε ένα σημείο θα υπήρχαν δυο εφαπτόμενες )
Σε περιοχές με μεγαλύτερη πυκνότητα δ. γ. οι δυνάμεις είναι μεγαλύτερες από αυτές που
ασκούνται στο ίδιο υπόθεμα σε περιοχή με μικρότερη πυκνότητα δ. γ.

Εφάρμοσε τις γνώσεις σου και γράψε τεκμηριωμένες απαντήσεις στις ερωτήσεις που ακολουθούν:
Ηλεκτρική δύναμη και ηλεκτρικό φορτίο
1. Πώς μπορείς να κατασκευάσεις ένα ηλεκτρικό εκκρεμές; Σε τι θα σου χρησιμεύσει;
Απάντηση: Το ηλεκτρικό εκκρεμές κατασκευάζεται κρεμώντας ένα ελαφρύ σφαιρίδιο ( π.χ. φελιζόλ ) μέσω
ενός λεπτού νήματος (π.χ. λεπτή πετονιά ) από μια σταθερή βάση έτσι ώστε το σφαιρίδιο να μπορεί
να αιωρείται . Όταν πλησιάσει ένα αντικείμενο τότε το εκκρεμές εκτρέπεται από την κατακόρυφη
θέση αν, και μόνο αν, το άλλο αντικείμενο είναι ηλεκτρισμένο.

ylikonet.gr σελ. 4 από 13

Φυσική Γ Γυμνασίου : Κεφάλαιο: 1ο Ηλεκτρισμός Γκενές Δ.
2. Πώς μπορείς να διαπιστώσεις αν η ηλεκτρική δύναμη είναι ίδια ή διαφορετική από τη μαγνητική;
Ποιο είναι το αποτέλεσμα της έρευνας;
Απάντηση: α) Πλησιάζω ένα μαγνήτη σε ηλεκτρικό εκκρεμές το οποίο έχει σφαιρίδιο από φελιζόλ ή
αλουμινόχαρτο. Διαπιστώνω ότι δεν παρατηρείται καμία έλξη στο σφαιρίδιο αν αυτό είναι
αφόρτιστο.
β) Πλησιάζω φορτισμένο αντικείμενο σε μαγνητική βελόνα και διαπιστώνω ότι ηλεκτρίζει ( παροδικά )
με επαγωγή την μαγνητική βελόνα και έλκει τόσο τον βόρειο όσο και τον νότιο πόλο της Βελόνας
ανεξάρτητα μάλιστα από το είδος του φορτίου του αντικειμένου. Αντίθετα αν πλησιάσω το άκρο
ενός ραβδόμορφου μαγνήτη σε μια μαγνητική βελόνα τότε παρατηρώ ότι ο ένας πόλος πάντα
έλκεται ενώ ο άλλος πάντα απωθείται.
Φαίνεται πως η φύση των μαγνητικών δυνάμεων δεν είναι ακριβώς όμοιες με την φύση των
ηλεκτρικών δυνάμεων.

3. Πόσα είδη ηλεκτρικών φορτίων υπάρχουν στη φύση; Με ποια επιχειρήματα θα μπορούσες να
πείσεις κάποιον για την ορθότητα της απάντησής σου;
Απάντηση: Διαπιστώνω ότι δυο αντικείμενα που φορτίζονται με όμοιο τρόπο (π.χ. όταν τα φέρνω και τα δυο
σε επαφή με την σφαίρα της μηχανής Van der Graaf ) απωθούνται ενώ δυο σώματα τα οποία έχουν
φορτιστεί με ανόμοιο είδος ηλεκτρικού φορτίου (π.χ. με τριβή μεταξύ τους ) πάντα έλκονται. Η
μόνη προφανής ερμηνεία της εμφάνισης άλλοτε έλξης και άλλοτε άπωσης μεταξύ δυο φορτισμένων
αντικειμένων είναι η υπόθεση ότι υπάρχουν δυο είδη ηλ. φορτίου.

4. Σε μια εφημερίδα διαβάζεις ότι ένας επιστήμονας ανακάλυψε κάποιο υλικό το οποίο μετά από
τριβή έλκει και τις δύο διαφορετικές ράβδους τις εικόνας 1.5. Πώς θα σχολίαζες αυτή την
ανακοίνωση;
Απάντηση: Αν και οι δυο ράβδοι είναι φορτισμένες ( η γυάλινη θετικά και η λαστιχένια αρνητικά) υποθέτω ότι
το υλικό μου μάλλον είναι απλά αφόρτιστο και μετά την τριβή του …θα μπορούσαμε να το
ελέγξουμε με ένα ηλεκτρικό εκκρεμές ή ένα ηλεκτροσκόπιο. Αν οι ράβδοι ήταν αφόρτιστες και πάλι
η ανακοίνωση δεν αποτελεί ανακάλυψη αφού μπορεί να ηλεκτρίζει με επαγωγή τις ράβδους με
επαγωγή και να τις έλκει. Θα αντιμετώπιζα με ιδιαίτερη όμως καχυποψία και θα ζητούσα τον
πειραματικό επανέλεγχο της «ανακάλυψης» αν η ανακοίνωση ισχυρίζεται την εύρεση υλικού που
φορτίζεται με κάποιο τρίτο είδους φορτίου που έλκει τόσο μια αρνητικά φορτισμένη λαστιχένια
ράβδο όσο και μια θετικά φορτισμένη γυάλινη ράβδο.

5. Πού βασίζεται η μέτρηση του ηλεκτρικού φορτίου που έχει ένα φορτισμένο σώμα;
Απάντηση: Η μέτρηση του φορτίου γίνεται έμμεσα με μέτρηση των ηλεκτρικών δυνάμεων που ασκούνται σε
αυτό από άλλο ηλεκτρικό φορτίο ( ή μέσα σε γνωστό ηλεκτρικό πεδίο ).

6. Πώς ονομάζονται τα διαφορετικά είδη ηλεκτρικών φορτίων; Η ονομασία εκφράζει κάποιο

χαρακτηριστικό του ηλεκτρικού φορτίου;
Απάντηση: Αρχικά το ηλεκτρικό φορτίο που αποκτά μια γυάλινη ράβδος όταν τρίβεται με μεταξωτό ύφασμα
ονομάστηκε θετικό και το φορτίο που αποκτά όταν τρίβουμε το κεχριμπάρι, αρνητικό. Όταν
μελετήσουμε την ηλεκτρική δύναμη πάνω σε ένα σφαιρίδιο εκκρεμούς από ένα ηλεκτρικά
φορτισμένο γυάλινο σφαιρίδιο διαπιστώσαμε ότι αυτή σχεδόν διπλασιάζεται αν φέρουμε δίπλα του
και δεύτερο όμοια φορτισμένο γυάλινο σφαιρίδιο. Αντίθετα η προσθήκη δίπλα του ενός πλαστικού
σφαιριδίου με το άλλο είδος φορτίου η δύναμη στο σφαιρίδιο του εκκρεμούς σχεδόν μηδενίζεται.
Αυτό αποδεικνύει πως τα δύο είδη φορτίου παρουσιάζουν ιδιότητες όμοιες με τις τιμές των
μεταβλητών της άλγεβρας δηλαδή η πρόσθεση ομόσημων τιμών δίνει άθροισμα μεγαλύτερης
απόλυτης τιμής ενώ η προσθήκη ετερόσημων τιμών δίνει άθροισμα μικρότερης απόλυτης τιμής .

ylikonet.gr σελ. 5 από 13

Φυσική Γ Γυμνασίου : Κεφάλαιο: 1ο Ηλεκτρισμός Γκενές Δ.

7. Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στο ηλεκτρικό φορτίο των πρωτονίων και των ηλεκτρονίων; Γιατί τα
άτομα είναι ηλεκτρικά ουδέτερα;
Απάντηση: Το ηλεκτρικό φορτίο κάθε πρωτονίου (θετικό ) είναι αντίθετο από το ηλεκτρικό φορτίο κάθε
ηλεκτρονίου ( αρνητικό ). Επειδή τα άτομα διαθέτουν ίσο αριθμό πρωτονίων και ηλεκτρονίων το
συνολικό φορτίο των ατόμων είναι ΜΗΔΕΝ.

8. Διαθέτεις μια γυάλινη ράβδο που την έχεις φορτίσει με μεταξωτό ύφασμα. Πώς θα βρεις αν ένα
άγνωστο φορτισμένο σώμα είναι θετικά ή αρνητικά φορτισμένο;
Απάντηση: Αφού η γυάλινη ράβδος έχει φορτιστεί με τριβή με μεταξωτό ύφασμα γνωρίζω ότι είναι θετικά
φορτισμένη. Κρεμώ την γυάλινη ράβδο σε νήμα και την πλησιάζω στο αντικείμενο με το άγνωστο
είδος ηλεκτρικού φορτίου. Αν διαπιστώσω ότι η γυάλινη ράβδος και το αντικείμενο απωθούνται
τότε σίγουρα και το άλλο αντικείμενο είναι θετικά φορτισμένο. Αν έλκονται τότε το αντικείμενό μου
είναι είτε αρνητικά φορτισμένο είτε αφόρτιστο ( ουδέτερο ) . Όμως την περίπτωση να ήταν
αφόρτιστο την αποκλείει η εκφώνηση που θεωρεί δεδομένο ότι το αντικείμενο είναι φορτισμένο
άλλωστε αυτό μπορούμε να το ελέγξουμε π.χ. με ένα ηλεκτροσκόπιο.

9. Ποια είναι η μονάδα φορτίου στο S.I.; Πώς συνδέεται με το φορτίο ενός ηλεκτρονίου;
Απάντηση: Η μονάδα μέτρησης του ηλεκτρικού φορτίου ορίζεται ότι είναι το 1C ( Coulomb ). Ένα ηλεκτρόνιο
−19
αποδεικνύεται ότι έχει φορτίο q e =−1,6 ∙10 C .
Άρα αν θέλουμε να βρούμε πόσα (Ν=;) ηλεκτρόνια πρέπει να αφαιρεθούν από ένα αντικείμενο ώστε αυτό
να αποκτήσει φορτίο 1C τότε 1 C=−Ν ∙ q e =−Ν ∙ (−1,6 ∙ 10−19 C ) ⇒
1C 1019 19 16
⇒Ν= = =0,625∙ 10 ⇒ Ν =625 ∙10 ηλεκτρόνια
−19
1,6 ∙ 10 C 1,6
‼ ! Δεν είναι μόνο τεράστιος αριθμός ( 6.250 .000 .000.000 .000 .000 ) αλλά και πρακτικά δύσκολο ως αδύνατο
. (*9)

10. Πώς σχετίζεται το ηλεκτρικό φορτίο ενός σώματος με τον αριθμό των ηλεκτρονίων που
μετακινήθηκαν από ή προς αυτό;
Απάντηση: Αν μετακινηθούν Ν ηλεκτρόνια από ένα αντικείμενο με αρχικό φορτίο q τότε το ηλ. φορτίο του
'
αντικειμένου θα μεγαλώσει και θα γίνει τελικά q ( μεγαλύτερο του αρχικού q ). Θα ισχύει λοιπόν :

q ' −q=Ν ∙|qe|=N ∙ ( +1,6 ∙10−19 C ).

Έτσι αν από ένα αρχικά αφόρτιστο (q=0 ) αντικείμενο απομακρυνθούν Ν ηλεκτρόνια τότε το
αντικείμενο θα φορτιστεί με φορτίο q ' =+ N ∙ ( 1,6 ∙ 10−19 C )

Αντίθετα αν θέλουμε ένα αφόρτιστο σώμα (q=0 ) να αποκτήσει αρνητικό φορτίο q ' πρέπει το
q'
φορτίο του να μειωθεί συνεπώς πρέπει να μεταφερθούν σε αυτό Ν=¿ ηλεκτρόνια (Προσέξτε
qe
ότι τώρα δεν χρειάζεται να βάλουμε απόλυτο αφού το πηλίκο δυο αρνητικών ποσών θα μας δώσει
θετικό ΑΚΕΡΑΙΟ αριθμό ηλεκτρονίων που πρέπει να μεταφέρουμε στο αντικείμενο )

11. Τα σώματα Α, Β, Γ και Δ είναι φορτισμένα. Το Α έλκεται από το Β, το Β έλκεται από το Γ, ενώ τα Γ
και Δ απωθούνται μεταξύ τους. Αν γνωρίζουμε ότι το Δ είναι θετικά φορτισμένο, να βρεις το είδος
ηλεκτρικού φορτίου των υπολοίπων σωμάτων.
Απάντηση: Το Δ είναι θετικά φορτισμένο και απωθείται από το Γ …άρα και το Γ είναι θετικά φορτισμένο
Το Γ είναι θετικά φορτισμένο και έλκεται από το Β που είναι φορτισμένο … άρα το Β είναι αρνητικά
φορτισμένο .
Το Β είναι θετικά φορτισμένο και έλκεται από το Α που είναι φορτισμένο … άρα το Α είναι θετικά
φορτισμένο .
ylikonet.gr σελ. 6 από 13
Φυσική Γ Γυμνασίου : Κεφάλαιο: 1ο Ηλεκτρισμός Γκενές Δ.

ylikonet.gr σελ. 7 από 13

Φυσική Γ Γυμνασίου : Κεφάλαιο: 1ο Ηλεκτρισμός Γκενές Δ.
Τρόποι ηλέκτρισης και η μικροσκοπική ερμηνεία τους.
12. Οι έννοιες ηλέκτριση και φόρτιση είναι ταυτόσημες ή διαφορετικές; Να δικαιολογήσεις την
απάντησή σου.
Απάντηση: Ένα αντικείμενο μπορεί ακόμα και αν δεν αποκτήσει περίσσεια ή έλλειμμα ηλεκτρονίων να
ηλεκτριστεί. Δηλαδή μπορεί να αποκτήσει την ικανότητα να αλληλεπιδρά μέσω ηλεκτρικών
δυνάμεων με άλλα αντικείμενα χωρίς να φορτιστεί όπως π.χ. λόγω επαγωγής - δηλαδή
ανακατανομής ή αναπροσανατολισμού των ηλεκτρικά φορτισμένων σωματιδίων του - όπως τα
χαρτάκια που έλκονται από ένα ( και έλκουν το ) φορτισμένο πλαστικό καλαμάκι. Οι έννοιες λοιπόν
φόρτιση και ηλέκτριση δεν είναι ταυτόσημες . Ένα φορτισμένο σώμα είναι πάντα ηλεκτρισμένο ,
ενώ ένα ηλεκτρισμένο μπορεί και να μην είναι φορτισμένο.

13. Ένα αντικείμενο φορτίζεται αρνητικά. Προσπάθησε να ερμηνεύσεις αυτό το φαινόμενο θεωρώντας
ότι η φόρτιση οφείλεται σε μετακίνηση ηλεκτρονίων. Με ανάλογο τρόπο ερμήνευσε τη διαδικασία
με την οποία αποκτά θετικό φορτίο.
Απάντηση: Με οποιοδήποτε τρόπο και να φορτιστεί με αρνητικό ηλεκτρικό φορτίο ένα αρχικά ουδέτερο
(αφόρτιστο ) αντικείμενο απαιτείται να αποκτήσει περίσσεια ηλεκτρονίων σε σχέση με τον αριθμό
πρωτονίων. Αυτό σημαίνει ότι η φόρτιση ενός αντικειμένου με αρνητικό φορτίο προϋποθέτει την
μετακίνηση ηλεκτρονίων προς αυτό. Αντίθετα η φόρτιση ενός αντικειμένου με θετικό φορτίο
προϋποθέτει μετακίνηση ηλεκτρονίων από αυτό ώστε να επιτευχθεί έλλειμμα ηλεκτρονίων σε
σχέση με τον αριθμό των πρωτονίων.

14. Τρίβεις μεταξύ τους δύο σώματα Α και Β οπότε τα σώματα φορτίζονται. Τι θα έπρεπε να γνωρίζεις
για να προβλέψεις ποιο σώμα θα αποκτήσει θετικό και ποιο αρνητικό φορτίο;
Απάντηση: Πρέπει να γνωρίζουμε το υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένο το κάθε ένα και την σχετική
ικανότητα τους να αποσπούν ή να χάνουν ηλεκτρόνια

15. Χρησιμοποίησε τον πίνακα 1.2 της σελίδας 17 και προσδιόρισε το είδος του φορτίου που αποκτά
μια γυάλινη ράβδος αν την τρίψεις με ύφασμα από α) αμίαντο και β) μετάξι; Να εξηγήσεις το
συμπέρασμά σου.
Απάντηση: α) Η γυάλινη ράβδος αποκτά αρνητικό φορτίο γιατί το γυαλί μπορεί να αποσπά ηλεκτρόνια από
τον αμίαντο
β) Η γυάλινη ράβδος αποκτά θετικό φορτίο γιατί το μετάξι μπορεί να αποσπά ηλεκτρόνια από το
γυαλί.

16. Με μια πλαστική σακούλα τρίβεις μια μεταλλική σφαίρα. Διαπιστώνεις ότι η σφαίρα φορτίστηκε
θετικά. Ποιο είναι το είδος του ηλεκτρικού φορτίου που απέκτησε η σακούλα μετά την τριβή; Πώς
ερμηνεύεις το φαινόμενο αυτό;
Απάντηση: Η σακούλα θα αποκτήσει αρνητικό φορτίο. Αφού η μεταλλική σφαίρα απέκτησε θετικό φορτίο
σημαίνει ότι μεταφέρθηκαν από αυτήν ηλεκτρόνια προς την πλαστική σακούλα . Άρα η σακούλα
φορτίστηκε αρνητικά αποκτώντας περίσσεια ηλεκτρονίων

ylikonet.gr σελ. 8 από 13

Φυσική Γ Γυμνασίου : Κεφάλαιο: 1ο Ηλεκτρισμός Γκενές Δ.

17. Διαθέτεις δύο ίδιες μεταλλικές σφαίρες. Η μία έχει θετικό φορτίο +10 μC και η άλλη είναι
ουδέτερη. Τις φέρνεις σε επαφή μεταξύ τους και στη συνέχεια τις απομακρύνεις. α) Ποιο είναι το
είδος και η ποσότητα ηλεκτρικού φορτίου κάθε σφαίρας μετά την επαφή τους; β) Να δικαιολογήσεις
την απάντησή σου.
Απάντηση: α) Αφού οι μεταλλικές σφαίρες είναι όμοιες θα μοιραστούν εξ’ ίσου το θετικό φορτίο και θα
αποκτήσουν μετά την επαφή τους ίσα ηλεκτρικά φορτία. Αυτό επιτυγχάνεται με μεταφορά
ηλεκτρονίων από την αφόρτιστη σφαίρα στην φορτισμένη αρχικά σφαίρα που είχε έλλειμμα
ηλεκτρονίων . Δηλαδή q´1= q́ 2=+5 μ C
β) Ασφαλώς το συνολικό φορτίο πρέπει να παραμένει σταθερό αν το σύστημα των δυο
μεταλλικών σφαιρών είναι μονωμένο Δηλαδή το φορτίο συνολικά θα είναι q´1 +q ´2=¿ ¿+10 μC. Όμως
λόγω συμμετρίας ( οι σφαίρες είναι όμοιες) οι απωστικές δυνάμεις θα αναγκάσουν τα ηλεκτρόνια
να ισοκατανεμηθούν συνεπώς q´1= q́ 2 . Οπότε q´1= q́ 2=+5 μ C

18. Με ένα αρνητικά φορτισμένο αντικείμενο αγγίζεις το δίσκο ενός ηλεκτροσκοπίου. Τι θα

παρατηρήσεις στα φύλλα του ηλεκτροσκοπίου; Πώς εξηγείς αυτό που συμβαίνει;
Απάντηση: Παρατηρώ ότι τα φύλλα αλουμινίου του ηλεκτροσκοπίου ανοίγουν και απομακρύνονται. Αυτό
συμβαίνει διότι ο δίσκος του ηλεκτροσκοπίου φορτίζεται με επαφή με το αρνητικά φορτισμένο
αντικείμενο δηλαδή μεταφέρονται ηλεκτρόνια από το αντικείμενο στο δίσκο και αυτός αποκτά
πλεόνασμα ηλεκτρονίων. Τα ηλεκτρόνια αυτά απωθούνται και επειδή ο δίσκος το στέλεχος και τα
φύλλα του ηλεκτροσκοπίου είναι αγωγοί ( αλουμίνιο ) τα ηλεκτρόνια διαχέονται σε όλη την έκταση
αυτών. Έτσι τα φύλλα του αλουμινίου αποκτούν και αυτά πλεόνασμα ηλεκτρονίων και απωθούνται
μεταξύ τους αφού φορτίζονται και τα δύο αρνητικά.

19. Πλησιάζεις στο στέλεχος ενός ηλεκτροσκοπίου, χωρίς να το ακουμπήσεις, μια θετικά φορτισμένη ράβδο.
Παρατηρείς ότι τα φύλλα του ηλεκτροσκοπίου ανοίγουν. Προσπάθησε να ερμηνεύσεις αυτό το φαινόμενο. Τι
θα παρατηρούσες στην περίπτωση που η ράβδος ήταν αρνητικά φορτισμένη; Εξήγησέ το.
Απάντηση: Η θετικά φορτισμένη ράβδος έλκει τα ελεύθερα ηλεκτρόνια του μεταλλικού δίσκου, του
στελέχους και των φύλλων του ηλεκτροσκοπίου. Έτσι στον μεν δίσκο παρουσιάζεται περίσσεια
ηλεκτρονίων στα δε φύλλα αλουμινίου παρουσιάζεται έλλειμμα ηλεκτρονίων δηλαδή εμφανίζονται
και τα δυο θετικά ηλεκτρισμένα ( ηλέκτριση με επαγωγή ) και έτσι απωθούνται.

Αν η ράβδος ήταν αρνητικά φορτισμένη θα απωθούσε τα ελεύθερα ηλεκτρόνια του μεταλλικού

δίσκου προς το άλλο άκρο , δηλαδή τα φύλλα του αλουμινίου. Έτσι τα φύλλα θα εμφάνιζαν και τα
δυο πλεόνασμα ηλεκτρονίων . Άρα θα απωθούνταν και πάλι, ως αρνητικά φορτισμένα και τα δυο.
Προσοχή και στις δυο περιπτώσεις η ηλέκτριση ( με επαγωγή ) του δίσκου και των φύλλων του
ηλεκτροσκοπίου οφείλεται στην ανακατανομή των ηλ. φορτίων και είναι προσωρινή ( το σύνολο
του ηλεκτροσκοπίου δεν φορτίστηκε ). Αν απομακρύνουμε την φορτισμένη ράβδο τότε τα
ηλεκτρόνια ισοκατανέμονται στα μεταλλικά μέρη του ηλεκτροσκοπίου με συνέπεια τα φύλλα του
αλουμινίου να μην απωθούνται πλέον και να κλείνουν.

ylikonet.gr σελ. 9 από 13

Φυσική Γ Γυμνασίου : Κεφάλαιο: 1ο Ηλεκτρισμός Γκενές Δ.

20. Σύνδεσε το μεταλλικό δίσκο ενός ηλεκτροσκοπίου με το έδαφος μέσω ενός σύρματος και πλησίασε
στο δίσκο μια αρνητικά φορτισμένη σφαίρα. Τι θα παρατηρήσεις και πώς το εξηγείς; Τι θα συμβεί αν
απομακρύνεις τη σφαίρα α) με το σύρμα συνδεδεμένο; β) αφού αποσυνδέσεις το σύρμα από το
ηλεκτροσκόπιο; Εξήγησέ το. Με βάση το παραπάνω πείραμα μπορείς να συμπεράνεις αν ένας
αγωγός είναι δυνατόν να φορτιστεί με επαγωγή ή όχι;
Απάντηση: Στο σχήμα Ι φαίνεται το ουδέτερο ηλεκτροσκόπιο με τον δίσκο του συνδεδεμένο μέσω μεταλλικού
αγωγού ( καλώδιο ) με το έδαφος. Η αρνητικά φορτισμένη σφαίρα πλησιάζει στο δίσκο και απωθεί
τα ελεύθερα ηλεκτρόνια του μεταλλικού δίσκου του ηλεκτροσκοπίου ( σχήμα ΙΙ ), τα οποία μέσω του
καλωδίου απομακρύνονται προς τη γη. Τα φύλλα όμως του ηλεκτροσκοπίου παραμένουν κλειστά
διότι το πεδίο που δημιούργησε η αρνητική σφαίρα απωθεί τα ηλεκτρόνια του δίσκου και ίσως λίγα
ηλεκτρόνια του στελέχους αλλά όχι και τα ηλεκτρόνια των φύλλων του ηλεκτροσκοπίου που
προστατεύονται από την μεταλλική θωράκιση του περιβλήματος του ηλεκτροσκοπίου. Προσοχή
όμως και ο δίσκος απέκτησε, μέχρι στιγμής, προσωρινά μόνο ένα έλλειμμα ηλεκτρονίων. Έτσι …:

I II III

β)

α) Αν η σφαίρα απομακρυνθεί, ενώ το καλώδιο της γείωσης είναι συνδεδεμένο στο δίσκο του
ηλεκτροσκοπίου, τότε τα ηλεκτρόνια επιστρέφουν μέσω του καλωδίου στον δίσκο του
ηλεκτροσκοπίου και έτσι επιστρέφουμε στην αρχική κατάσταση Ι. χωρίς να απομακρυνθούν τα
φύλλα του ηλεκτροσκοπίου.
β) Αντίθετα αν πρώτα διακόψουμε την γείωση αφαιρώντας το καλώδιο και μετά απομακρύνουμε
την αρνητικά φορτισμένη σφαίρα, τότε τα ηλεκτρόνια δεν μπορούν να γυρίσουν στο δίσκο και έτσι
απομένει με έλλειμμα ηλεκτρονίων. Τα ηλεκτρόνια του στελέχους και των φύλλων
ανακατανέμονται σε όλη την έκταση του δίσκου του στελέχους και των φύλλων ( σχήμα ΙΙΙ ).
Συνέπεια αυτής της ανακατανομής είναι ότι θα παρατηρήσουμε τα φύλλα να ανοίγουν αφού
απωθούνται ως θετικά φορτισμένα ( έλλειμμα ηλεκτρονίων ) .
Αναζητήστε και κάποιο σχετικό βίντεο π.χ. https://www.youtube.com/watch?v=-JsVZwc1dOohttps://www.youtube.com/watch?v=-JsVZwc1dOo

21. Μια φορτισμένη χτένα έλκει μικρά κομμάτια χαρτί ή μια λεπτή φλέβα νερού. Να ερμηνεύσεις τα
δύο φαινόμενα επισημαίνοντας τις ομοιότητές τους.
Απάντηση: Και στα δυο παραδείγματα η προσέγγιση της ηλεκτρικά φορτισμένης χτένας ασκεί δυνάμεις στα
σωματίδια τόσο της φλέβας του νερού όσο και στα σωματίδια των κομματιών του χαρτιού και
δημιουργεί παροδική ηλέκτρισή τους με επαγωγή .
Προσοχή όμως στην περίπτωση της ηλέκτρισης με επαγωγή στα κομματάκια του χαρτιού έχουμε
αναπροσανατολισμό των πολικών μορίων του χαρτιού αλλά όχι μετατόπιση φορτίων μέσα στα χαρτί
( δείτε την περίπτωση ηλέκτρισης με επαγωγή σε μονωτή -φελιζόλ- της ερώτησης 13 της πρώτης ενότητας
ερωτήσεων ). Αντίθετα πλησιάζοντας στην φλέβα νερού πόσιμου μιας βρύσης έχουμε επαγωγή δύναμης
στα ιόντα του νερού με αποτέλεσμα να έχουμε ανακατανομή τους ( όπως στην 21 ερώτηση αυτής της

ylikonet.gr σελ. 10 από 13

Φυσική Γ Γυμνασίου : Κεφάλαιο: 1ο Ηλεκτρισμός Γκενές Δ.
ενότητας ) Υποθέτοντας για παράδειγμα ότι η χτένα έχει περίσσεια ηλεκτρονίων , η προσέγγιση της στην
φλέβα θα έχει σαν αποτέλεσμα την άπωση των αρνητικών ανιόντων του πόσιμου νερού προς την
βρύση και την έλξη θετικών κατιόντων προς την χτένα με αποτέλεσμα η φλέβα νερού να έλκεται. Η
διαφορά οφείλεται στο γεγονός πως τα ιόντα στο πόσιμο νερό είναι ευκίνητα και συμπεριφέρεται ως
καλός αγωγός. Στο χαρτί ( μονωτής ) όμως τα μόρια του νερού αν και εμφανίζουν πολικότητα δεν είναι
ευκίνητα και δεν μπορούν να μεταφερθούν παρά μόνο να προσανατολιστούν παράλληλα …

22.Τρίβεις ένα μπαλόνι με μάλλινο ύφασμα και το πλησιάζεις σε ένα τοίχο. Παρατηρείς ότι το μπαλόνι
αρχικά κολλάει στον τοίχο, αλλά μετά από λίγο πέφτει. Εξήγησε με βάση τους τρόπους ηλέκτρισης
όλη τη διαδικασία.
Απάντηση: Αρχικά με την τριβή μεταφέρθηκαν ηλεκτρόνια από το μάλλινο ύφασμα στο πλαστικό
περίβλημα του μπαλονιού. Έτσι το μάλλινο ύφασμα φορτίστηκε θετικά και το μπαλόνι
αρνητικά. Κατά τον αποχωρισμό τους θα παρατηρήσουμε και δύναμη ελκτική μεταξύ τους.
Όταν πλησιάζουμε το αρνητικό μπαλόνι στον τοίχο ο τοίχος ηλεκτρίζεται με επαγωγή (στο
μεν πλαστικό επίχρισμα έχουμε αναπροσανατολισμό μορίων στο δε εσωτερικό μετακίνηση
ιόντων )με συνέπεια το μπαλόνι να έλκεται από τον τοίχο. Οι ελκτικές δυνάμεις που
συμπιέζουν το μπαλόνι στον τοίχο είναι αρχικά αρκετά ισχυρές με συνέπεια να αυξάνονται
και οι τριβές οι οποίες αντιστέκονται ( με την βοήθεια της άνωσης ) στο μικρό βάρος του
μπαλονιού . Το μπαλόνι προσκολλάται για λίγο στον τοίχο.
Λόγω της μεταφοράς ηλεκτρονίων από τον αέρα ( σταγονίδια υγρασίας, σκόνη,
ελεύθερες θετικές ρίζες ) το μπαλόνι χάνει αργά το πλεόνασμα ηλεκτρονίων και
εκφορτίζεται . Τώρα οι ελκτικές δυνάμεις μεταξύ μπαλονιού και τοίχου γίνονται μικρές και
ανάλογα οι τριβές με τον τοίχο δεν μπορούν πια να αντισταθμίσουν το βάρος του
μπαλονιού το οποίο αποκολλάται και πέφτει.

23. Ένας φοιτητής στο εργαστήριο της βιολογίας ισχυρίστηκε ότι: «Το φορτίο ενός φορτισμένου
μορίου μετά από μέτρηση προέκυψε ότι είναι 4 x10-19 C». Μπορείς να αποδείξεις ότι η πρόταση αυτή
δεν μπορεί να είναι αληθής ;
Απάντηση: η πρόταση είναι λανθασμένη ( σύμφωνα με την ιδιότητα της κβάντωσης ) το ηλεκτρικό
φορτίο μπορεί να είναι μόνο ακέραιο πολλαπλάσιο του στοιχειώδους ηλεκτρικού φορτίου
Η ποσότητα φορτίου 4x10-19  C δεν είναι ακέραιο πολλαπλάσιο της στοιχειώδους ποσότητας

x10-19  C
4 ∙10−19 C
του ηλεκτρικού φορτίου 1,6 . ( Αρκεί μια απλή διαίρεση : =2,5 για να
1,6∙ 10−19 C
αποδειχτεί ότι δεν είναι ακέραιο πολλαπλάσιο )

24. Με βάση το γεγονός ότι η φόρτιση των σωμάτων οφείλεται σε μετακίνηση ηλεκτρονίων πώς θα
ερμηνεύσεις α) τη διατήρηση και β) την κβάντωση του ηλεκτρικού φορτίου;
Απάντηση: Τα ηλεκτρόνια είναι στοιχειώδη σωμάτια τα οποία ούτε να διαιρεθούν είναι δυνατόν,
ούτε να εξαφανιστούν, ούτε να δημιουργηθούν εκ του μηδενός, μόνο να μετακινηθούν
από ένα αντικείμενο σε άλλο. Άρα :
α) Σε ένα σύστημα αντικειμένων που είναι μονωμένο ( δηλαδή δεν ανταλλάσσει ύλη με
άλλα αντικείμενα ) ο συνολικός αριθμός ηλεκτρονίων δεν μεταβάλλεται. Τα ηλεκτρόνια
μπορούν μόνο να μετακινούνται εντός του συστήματος και άρα το συνολικό ηλεκτρικό
φορτίο του συστήματος παραμένει σταθερό.
β) Η εμφάνιση ηλεκτρικά φορτισμένων αντικειμένων οφείλεται αποκλειστικά σε
έλλειμμα ( ή περίσσεια ) κάποιου αριθμού ηλεκτρονίων. Συνεπώς το ηλεκτρικό φορτίο

ylikonet.gr σελ. 11 από 13

Φυσική Γ Γυμνασίου : Κεφάλαιο: 1ο Ηλεκτρισμός Γκενές Δ.
οποιουδήποτε αντικειμένου θα είναι ακέραιο πολλαπλάσιο του φορτίου κάθε
ηλεκτρονίου.
q=N ∙ qe ,όπου N ο αριθμός των ηλεκτρονίων σε περίσσεια , Ν ∈ { …−3 ,−2 ,−1, 0 , 1 ,2 , 3 … }
Ο Νόμος του Κουλόμπ και το ηλεκτρικό πεδίο

25. Με ποιο τρόπο μπορείς να συμπεράνεις αν σ’ ένα χώρο υπάρχει ηλεκτρικό πεδίο όταν διαθέτεις
ένα ηλεκτρικό εκκρεμές του οποίου το σφαιρίδιο είναι ηλεκτρικά φορτισμένο;
Απάντηση: Απλά φέρνοντας το εκκρεμές εντός του χώρου θα παρατηρήσουμε την απόκλισή του από την
κατακόρυφη θέση ισορροπίας . Αυτή η απόκλιση θα παρατηρηθεί εύκολα αν το ηλεκτρικό πεδίο δεν
είναι κατακόρυφο ( ή περίπου κατακόρυφο ). Σε αυτή την περίπτωση βέβαια είναι δυνατόν και πάλι να
συμπεράνουμε την ύπαρξη ή όχι κατακόρυφου ηλεκτρικού πεδίου με μετρήσεις της περιόδου ταλάντωσης του
ηλεκτρικού εκκρεμούς όπως θα δούμε και στο κεφάλαιο των ταλαντώσεων. (*25)

26.Να σχεδιάσεις ποιοτικά τις δυναμικές γραμμές του ηλεκτρικού πεδίου που δημιουργείται στο χώρο
μεταξύ δύο αντίθετα φορτισμένων παράλληλων μεταλλικών πλακών. ;
Απάντηση: Γνωρίζουμε ότι είναι γραμμές παράλληλες και ισαπέχουσες που κατευθύνονται από την
θετικά φορτισμένη πλάκα προς την αρνητικά φορτισμένη…
Πλάγια όψη
Πρόσοψη

Κάτοψη

27. Στο ηλεκτρικό πεδίο που δημιουργείται γύρω από ένα φορτισμένο σώμα αποθηκεύεται ενέργεια.
Ποια είναι η προέλευση αυτής της ενέργειας;
Απάντηση: Για να φορτίσουμε ένα σώμα χρειάζεται να προσφέρουμε ενέργεια. Ας φανταστούμε ότι
θέλουμε να φορτίσουμε θετικά μια σφαίρα. Για την απομάκρυνση έστω και ενός μόνον
ηλεκτρονίου απαιτείται να καταβληθεί έργο δύναμης αντίθετης από αυτήν με την οποία
έλκεται το ηλεκτρόνιο από το ιόν που δημιουργείται πάνω στη σφαίρα. Για κάθε ηλεκτρόνιο
επιπλέον η δύναμη έλξης είναι ακόμα μεγαλύτερη και συνεπώς το έργο που πρέπει να
δαπανήσουμε είναι μεγαλύτερο. Η ενέργεια που μεταφέρεται με μηχανισμό έργου που εμείς
δαπανήσαμε είναι πλέον αποθηκευμένη στο ηλεκτρικό πεδίο που έχει δημιουργηθεί γύρω
από την θετικά φορτισμένη σφαίρα.

28. Φέρνεις σε επαφή το σφαιρίδιο ενός ηλεκτρικού εκκρεμούς με τον ένα πόλο μιας μηχανής
Wimshurst (εικόνα 1.42). Παρατηρείς ότι το σφαιρίδιο κινείται από τον ένα πόλο της μηχανής στον
άλλο. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές; Να τεκμηριώσεις την επιλογή σου;
α. Το σφαιρίδιο είναι φορτισμένο και βρίσκεται μέσα στο ηλεκτρικό πεδίο που έχει δημιουργηθεί
μεταξύ των πόλων της μηχανής.
β. Η ηλεκτρική δυναμική ενέργεια του σφαιριδίου μετατρέπεται σε κινητική. ( *28)

ylikonet.gr σελ. 12 από 13

Φυσική Γ Γυμνασίου : Κεφάλαιο: 1ο Ηλεκτρισμός Γκενές Δ.
γ. Το σφαιρίδιο κινείται γιατί πάνω του ασκείται το βάρος του και η δύναμη από το νήμα του
εκκρεμούς (τάση του νήματος).
δ. Η ηλεκτρική δυναμική ενέργεια του σφαιριδίου είναι ίση με το έργο της δύναμης που ασκείται στο
σφαιρίδιο για να πλησιάσει στον όμοια φορτισμένο πόλο της μηχανής.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Δύο μεταλλικές σφαίρες Α και Β είναι φορτισμένες με φορτία –1 μC και +4 μC αντίστοιχα. Τα

κέντρα τους βρίσκονται σε απόσταση 2 m. Να υπολογίσεις και να σχεδιάσεις (σε κοινό σχήμα) τη
δύναμη που ασκεί η μία σφαίρα στην άλλη. Μπορείς να συνδέσεις αυτό που σχεδίασες με τον τρίτο
νόμο του Νεύτωνα που διδάχτηκες στην προηγούμενη τάξη;

Απάντηση: Καταγράφουμε τα δεδομένα και τα ζητούμενα και Δεδομένα Ζητούμενα

μετατρέπουμε στο S.I. όσα μεγέθη έχουν δοθεί σε
άλλες μονάδες. Είναι φανερό πως για τον υπολογισμό q1=−¿1μC=−1 ∙10−6C F=;
του μέτρου των δυνάμεων απαιτείται η εφαρμογή του
q2=+¿ 4μC=+ 4 ∙10−6C F1
⃗
νόμου του Coulomb και συνεπώς θα έπρεπε να
δίνεται η σταθερά. Θα θεωρήσουμε ότι οι σφαίρες r=2m F2
⃗
βρίσκονται στον αέρα, οπότε η σταθερά είναι
περίπου ίση με την σταθερά του Coulomb στο κενό, η 9 N ∙ m2
kc=9 ∙ 10
9 N ∙ m2 C2
οποία είναι kc=9 ∙ 10
C2

|q1|∙|q 2| F1
⃗
F 1=F2=F=k c ∙ 2
q1
r

9 10−6 ∙ 4 ∙10−6
F=9 ∙ 10 ∙ ( S.I. ) r
22
4
F=9 ∙ 2
∙ 109 ∙10−6 ∙ 10−6 F2
⃗ q2
2
F=9 ∙ 10−3 N ή F 1=F2=F=0,009 Ν
F 2 ασκείται από την σφαίρα με ηλεκτρικό φορτίο q1 στην σφαίρα με ηλ. φορτίο q2 . Αντίθετα
Η δύναμη ⃗

F 1 ασκείται από την σφαίρα με ηλεκτρικό φορτίο q2 στην σφαίρα με ηλ. φορτίο q1 .
η δύναμη ⃗

Άρα οι δυνάμεις αυτές είναι ζεύγος δράσης – αντίδρασης και σύμφωνα με το 2 ο αξίωμα του Νεύτωνα
είναι αντίθετες. Δηλαδή έχουν ίσο μέτρο F και αντίθετη φορά.
2. Τα κέντρα δύο μικρών φορτισμένων σφαιρών απέχουν 24 cm. Οι σφαίρες έλκονται με δύναμη της
οποίας το μέτρο είναι 0,036 Ν. Σε πόση απόσταση πρέπει να τοποθετηθούν οι σφαίρες ώστε η
δύναμη με την οποία έλκονται να γίνει 0,004 Ν;

Απάντηση: Παρατηρώ ότι το μέτρο των μεταξύ τους

Δεδομένα Ζητούμενα
δυνάμεων μειώνεται από 0,036 Ν σε 0,004 Ν και άρα
r =24 cm = 0,24 m η απόστασή τους πρέπει να αυξάνεται, αφού
(σύμφωνα με τον νόμο του Coulomb ) το μέτρο F των
F= 0,036 N
μεταξύ τους δυνάμεων είναι αντιστρόφως ανάλογο
F΄=0,004 N r΄= ; του τετραγώνου r2 της απόστασης τους.

ylikonet.gr σελ. 13 από 13

Φυσική Γ Γυμνασίου : Κεφάλαιο: 1ο Ηλεκτρισμός Γκενές Δ.
2
r΄ F
2
= ⇒ ( ή F ΄ ∙ r ΄ 2=F ∙ r 2 )
r F΄

r΄ F r΄ 0,036 Ν r΄
r
=
F΄√⇒
r
=
0,004 Ν√⇒
r
=√ 9⇒ r ΄=3r

Δηλαδή r ΄=3∙ 0,24 m ⇒ r΄=0,72 m

Ας το διατυπώσουμε και χωρίς μαθηματικά αφού το μέτρο των δυνάμεων γίνεται 9 φορές μικρότερο πρέπει το
τετράγωνο της απόστασης να γίνει 9 φορές μεγαλύτερο και άρα η απόσταση να γίνει 3 φορές μεγαλύτερη.

3. Μικρή χάλκινη σφαίρα έχει φορτίο +3,2 μC. Η χάλκινη σφαίρα απωθεί μια επίσης φορτισμένη
σιδηρένια σφαίρα με δύναμη μέτρου 6,4 Ν. Πόσα ηλεκτρόνια πρέπει να μεταφερθούν από τη χάλκινη
σφαίρα ώστε η δύναμη να γίνει 3,2 Ν;
Απάντηση: Είναι φανερό πως μετακινώντας ηλεκτρόνια από την θετικά φορτισμένη χάλκινη σφαίρα το
θετικό φορτίο της θα αυξηθεί και άρα θα απωθείται περισσότερο Μάλλον πρόκειται περί
τυπογραφικού λάθους και το πρόβλημα ζητά πόσα ηλεκτρόνια θα μεταφερθούν στην χάλκινη
σφαίρα.(*Α3 )
Δεδομένα Ζητούμενα
Επαναδιατυπώνουμε λοιπόν το πρόβλημα :
q1=+3,2 μC =+3 , 2∙ 10−6 C
3. Μικρή χάλκινη σφαίρα έχει φορτίο +3,2 μC. Η
χάλκινη σφαίρα απωθεί μια επίσης φορτισμένη F= 6,4 N (πριν)
σιδερένια σφαίρα με δύναμη μέτρου 6,4 Ν. Πόσα F΄=3,2 Ν (μετά ) Ν=; (Δq=;)
ηλεκτρόνια πρέπει να μεταφερθούν στη χάλκινη
σφαίρα ώστε η δύναμη να γίνει 3,2 Ν; Δq=q΄-q

Από τον νόμο του Coulomb γνωρίζουμε ότι

το μέτρο των δυνάμεων μεταξύ δυο φορτισμένων αντικειμένων είναι ανάλογο του γινομένου
των φορτίων τους. Στο πρόβλημά μας θα μεταβληθεί βεβαίως το ηλεκτρικό φορτίο μόνο της
χάλκινης σφαίρας από q1 σε q1΄ ενώ το φορτίο της σιδερένιας σφαίρας θα παραμείνει q2

Α) Ας δώσουμε λοιπόν πρώτα μια ποιοτική λύση χωρίς πολλά μαθηματικά: Παρατηρώ ότι το
μέτρο της δύναμης θέλω να γίνει F΄=3,2 Ν … δηλαδή μισό από το μέτρο της δύναμης F= 6,4 N
αρχικά… Άρα και το γινόμενο των φορτίων πρέπει να γίνει μισό … δηλαδή το φορτίο q ΄ 1
πρέπει να γίνει μισό από το αρχικό q1=+3 , 2∙ 10−6 C ( να γίνει q´1=+1 ,6 ∙ 10−6 C ) Δηλαδή
πρέπει να προσθέσουμε στη χάλκινη σφαίρα ηλεκτρόνια συνολικού φορτίου Δq=
Δ q −1,6 ∙ 10−6 C
−1 , 6∙ 10−6 C Οπότε Δ q=N ∙ q e ⇒ N= = ⇒ Ν=1013 ηλεκτρόνια
q e −1,6 ∙10−19 C

Β) Ας δούμε και μια λύση με περισσότερα μαθηματικά

F ΄ |q ΄1 ∙ q2| q ΄ 1 3,2 Ν
= ⇒ =
F |q1 ∙ q 2| q1 6,4 Ν

q ΄1 1 q1
⇒ = ⇒q ΄ 1=
q1 2 2

+ 3,2∙ 10−6 C
⇒ q ΄ 1= ⇒ q ΄1 =1,6∙ 10 C
−6
2

Δηλαδή το ηλεκτρικό φορτίο της χάλκινης σφαίρας πρέπει να μεταβληθεί κατά

ylikonet.gr σελ. 14 από 13

Φυσική Γ Γυμνασίου : Κεφάλαιο: 1ο Ηλεκτρισμός Γκενές Δ.
Δ q=q ΄−q=1,6 ∙ 10 C−3,2 ∙10 C ⇒ Δ q=−1,6 ∙ 10 C
−6 −6 −6

Θα πρέπει να μειωθεί κατά 1,6 ∙10−6 C προσθέτοντας έστω Ν ηλεκτρόνια με φορτίο

q e =−1,6 ∙10−19 C το καθένα.

Δ q −1,6 ∙ 10−6 C
Άρα Δ q=N ∙ q e ⇒ N= = ⇒ N =1013 ηλεκτρόνια
q e −1,6 ∙10−19 C

Δέκα τρισεκατομμύρια ηλεκτρόνια πρέπει να προσθέσουμε στην χάλκινη σφαίρα. !!

ylikonet.gr σελ. 15 από 13