Ποιητικό αίτιο και παθητική Σύνταξη

Ποιητικό αίτιο και παθητική Σύνταξη.

Ενότητα 8
Πρώτες εξηγήσεις ως προς την έννοια του ποιητικού αιτίου:
Τι είναι η παθητική Σύνταξη; Τι είναι το Ποιητικό
αίτιο;
Ας δούμε τι συμβαίνει στα νέα ελληνικά. Πολλές φορές
μπορούμε να εκφράσουμε το ίδιο νόημα και με την
ενεργητική και με την παθητική σύνταξη.
Για παράδειγμα:
Ο ήλιος θερμαίνει τη γη.
Εδώ έχουμε ενεργητική σύνταξη, αφού διατυπώνουμε

ένα νόημα με ρήμα ενεργητικής διάθεσης.
Όταν, όμως, διατυπώνουμε ένα νόημα με ρήμα

παθητικής διάθεσης, τότε έχουμε παθητική σύνταξη:
Η γη θερμαίνεται από τον ήλιο.

Ενεργητική σύνταξη
Ο ήλιος= υποκείμενο(ονομαστική)
Θερμαίνει= ρήμα ενεργητικής φωνής
Τη γη= αντικείμενο (αιτιατική)
Παθητική σύνταξη
Το υποκείμενο της ενεργητικής σύνταξης γίνεται
ποιητικό αίτιο (από +αιτιατική)
Το ρήμα ενεργητικής φωνής γίνεται ρήμα παθητικής
χωρίς να αλλάξω το χρόνο
Το αντικείμενο(αιτιατική) γίνεται Υποκείμενο
(ονομαστική)
Ο εμπρόθετος προσδιορισμός που φανερώνει πρόσωπο ή

το πράγμα από το οποίο προέρχεται το πάθημα του
υποκειμένου λέγεται ποιητικό αίτιο :
«από τον ήλιο».
Στην ενεργητική σύνταξη, που είναι και η πιο συχνή,

εξαίρεται το υποκείμενο του μεταβατικού ρήματος,
δηλαδή το πρόσωπο ή το πράγμα που δρα, ενώ στην
παθητική σύνταξη εξαίρεται η δράση που προέρχεται
από το ποιητικό αίτιο.
Π. χ. Ο υλοτόμος κόβει το δέντρο – Το δέντρο κόβεται
από τον υλοτόμο.
Άλλα παραδείγματα:
Ενεργητική Σύνταξη:
Η Μαρία βρήκε το θησαυρό.
Ανάλυση πρότασης:
Υποκείμενο Ρήμα Ε.Φ. Αντικείμενο
Η Μαρία βρήκε το θησαυρό
Παθητική σύνταξη:
Ο θησαυρός βρέθηκε από τη Μαρία
Υποκείμενο Ρήμα Π.Φ. Ποιητικό αίτιο
Ο θησαυρός βρέθηκε από τη Μαρία
Πιο αναλυτικά: Όταν η ενεργητική σύνταξη
μετατρέπεται σε παθητική (δηλαδή, όταν το ρήμα της
ενεργητικής διάθεσης γίνεται ρήμα παθητικής διάθεσης,
τότε το αντικείμενο του μονόπτωτου ρήματος (το
θησαυρό) γίνεται υποκείμενο του παθητικού ρήματος (ο
θησαυρός) και το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος
(Η Μαρία) γίνεται ποιητικό αίτιο στο παθητικό (από τη
Μαρία).
Η ίδια διαδικασία συμβαίνει και στα Αρχαία

Ελληνικά.
Ποιητικό αίτιο στα αρχαία ελληνικά.

Σε ρήματα παθητικής διάθεσης το υποκείμενο δε
δηλώνει αυτόν που ενήργησε, αλλά αυτόν που δέχτηκε
μια ενέργεια από κάποιον άλλον. Ο όρος, λοιπόν, που
φανερώνει τον υπεύθυνο για το πάθημα του υποκειμένου
ονομάζεται ποιητικό αίτιο.
Το ποιητικό αίτιο παρουσιάζεται στο λόγο με τις εξής
μορφές:
Α. Με την πρόθεση:
ὑπό και γενική
Σπανιότερα με τις προθέσεις:
ἀπό, ἐκ +γενική
παρά, προς + γενική
π.χ. Κέφαλος ἐπείσθη ὑπὸ Περικλέους.

(=Ο Κέφαλος πείσθηκε από τον Περικλή)
Ἡ νῆσος δῶρον ἐκ βασιλέως ἐδόθη.
(=Η νήσος δόθηκε δώρο από τον βασιλιά)
Β.με απρόθετη δοτική ονόματος ή αντωνυμίας.

Συνήθως υπάρχει ρήμα συντελικού χρόνου (δηλαδή
παρακειμένου, υπερσυντελίκου και συντελεσμένου
μέλλοντα) ή ρηματικό επίθετο σε –τος ή –τέος
Π. χ. Ταῦτα ὡμολόγητο ἡμῖν τε καὶ σοί.

(=Αυτά τα είχαμε ομολογήσει κι εμείς και εσύ).
Ὁ ποταμός ἐστιν ἡμῖν διαβατέος.

(=Ο ποταμός πρέπει να περαστεί από εμάς)
Πότε χρησιμοποιούμε την ενεργητική και πότε την

παθητική σύνταξη;
Εξαρτάται από το τί θέλουμε να τονίσουμε. Στην

παθητική σύνταξη δίνεται έμφαση στην πράξη...ενώ
στην ενεργητική σύνταξη προβάλλουμε το ποιος
ενήργησε.
Π.χ. (ν .ε.)Οι φίλοι μου με αγαπούν → Δίνεται έμφαση
στο «οι φίλοι»
ΕΝΩ
Εγώ αγαπιέμαι από τους φίλους μου → Δίνεται έμφαση
στο «αγαπιέμαι».
Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε
παθητική.
Κατά τη μετατροπή αυτή γίνονται οι ακόλουθες αλλαγές:
1.Το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται
ποιητικό αίτιο.
2.Το ενεργητικό ρήμα τρέπεται σε παθητικό στον
αντίστοιχο χρόνο. Προσέχουμε το πρόσωπο γιατί θα
πρέπει να συμφωνεί με το υποκείμενο της νέας πια
πρότασης.
3.Το αντικείμενο (ενός μονόπτωτου ρήματος) ή το άμεσο
αντικείμενο (ενός δίπτωτου ρήματος) τρέπεται σε
υποκείμενο, ενώ το έμμεσο αντικείμενο διατηρείται και
στην παθητική σύνταξη. Εννοείται πως το υποκείμενο
της νέας μας πρότασης (αυτής σε παθητική σύνταξη)
συμπαρασύρει στην πτώση του και τους προσδιορισμούς
του (κατηγ., επιθ. προσδιορισμό....)
Ας δούμε παραδείγματα:
Παράδειγμα πρώτο:
Οἱ Ἕλληνες ἐνίκησαν τοὺς Πέρσας
Υποκείμενο Ρήμα
Ε.Φ. Αντικείμενο
Οἱ Ἕλληνες ἐνίκησαν τοὺς
Πέρσας
Οἱ Πέρσαι ἐνικήθησαν ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων
Υποκείμενο Ρήμα Π.Φ. Ποιητικό
αίτιο
Οἱ Πέρσαι ἐνικήθησαν ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων
Παράδειγμα δεύτερο:
Ὁ διδάσκαλος διδάσκει τόν νεανίαν τὴν
στρατηγίαν
Υποκείμενο Ρήμα Ε.Φ. Άμεσο
αντικείμενο Έμμεσο αντικ.
Ὁ διδάσκαλος διδάσκει τόν νεανίαν τὴν
στρατηγίαν
Ὁ νεανίας διδάσκεται τὴν στρατηγίαν ὑπὸ τοῦ

διδασκάλου
Υποκείμενο Ρήμα Π.Φ Έμμεσο αντικείμενο Ποιητικό
αίτιο
Ὁ νεανίας διδάσκεται τὴν στρατηγίαν ὑπὸ τοῦ
διδασκάλου
Βιβλιογραφία: users. sch. gr. Ελένη Νασιώτη
Διαδραστικά Σχολικά Βιβλία

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:
Άσκηση 1:
Να υπογραμμίσετε το ποιητικό αίτιο στις παρακάτω
προτάσεις.
Σημείωση: εντός παρενθέσεως σας δίνω και τη
μετάφραση των αρχαίων ελληνικών προτάσεων, ώστε να
σας είναι πιο βατή η μελέτη του ποιητικού αιτίου, με βάση
το νόημα της πρότασης
1. Ὑπό Ξέρξου κήρυκες ἐπέμφθησαν.
(οι κήρυκες στάλθηκαν από τον Ξέρξη)
2. Τά πραχθέντα ὑπό τούτων οὐ δύναμαι εἰπεῖν.
( Δεν μπορώ να σας πω όσα έγιναν από αυτούς)
3. Ἥδε ἡ τάφρος ὑπό στρατιωτῶν ὠρύχθη.
( Αυτή εδώ η τάφρος σκάφθηκε από τους στρατιώτες)
4. Τισσαφέρνει αἱ πόλεις ἐκ βασιλἐως ἐδόθησαν
(οι πόλεις δόθηκαν στον Τισσαφέρνη από τον βασιλιά)
5. Πολλαί θεραπεῖαι τοῖς ἱατροῖς εὔρηνται.
(Πολλές θεραπείες βρέθηκαν από τους γιατρούς)
6. Ταῦτα ὡμολόγητο ἡμῖν τε και σοί.
(Αυτά είχαν ομολογηθεί από μένα και από σένα)
7. Ὁ χρυσὸς ὑμῖν προτιμητέος ἐστίν.
( το χρυσάφι προτιμάται από εσάς.)
Άσκηση 2:
Να σχηματίσετε ολοκληρωμένες
προτάσεις Παθητικής Σύνταξης, με τις λέξεις
που σας δίνονται, αφού τις τοποθετήσετε
στον σωστό τύπο:
α. οἱ Πέρσαι, ὑπό, οἱ βασιλεῖς, ἄρχονται.
β. ἐτιμωρήθη, ὑπό, οἱ πολέμιοι, οὗτος, δικαίως.
γ. οἱ παῖδες, ὑπό, ὁ παιδοτρίβης, διδάσκονται.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Γραμματική Σημείωση:
ονομαστική γενική
οἱ βασιλεῖς τῶν βασιλέων
οἱ πολέμιοι τῶν πολεμίων
ὁ παιδοτρίβης τοῦ παιδοτρίβου
Άσκηση 3:
Να συμπληρώσετε τα κενά γράφοντας στην
κατάλληλη πτώση το ουσιαστικό που σας
δίνεται σε παρένθεση. Μετά τη συμπλήρωση
αυτή, ποιο είναι το ποιητικό αίτιο των
προτάσεων;
ΠΡΟΣΟΧΗ: ὑπὸ+γενική πτώση
παρά + γενική πτώση

α. Αἱ ὑδρίαι παρὰ ________________ (οἱ ταμίαι)
ἐφυλάττοντο.
β. Ὁ νεανίας ὑπὸ ________________
(Μενέξενος) συλληφθήσεται.
γ. Αἱ εὐεργεσίαι ὑπὸ ________________ (πάντες
ἄνθρωποι) καὶ πάλαι καὶ νῦν πανταχοῦ καὶ λέγονται καὶ
μνημονεύονται.
δ. Ἐπείσθητε ὑπὸ ________________ (οἱ λόγοι) τοῦ
κατηγόρου.
ε. Ἂν ὑπὸ ________________ (ἡ γυνή) ἐξαπατηθῆτε, οὐ
μόνον ἔμ᾿ ἀδικήσετε ἀλλὰ καὶ ὑμᾶς αὐτούς.
στ. Ἡμῶν ἡ πόλις τὸ μὲν παλαιὸν ὑπὸ
________________ (οἱ τύραννοι) κατεδουλώθη, τὸ δὲ
ὕστερον ὑπὸ ________________ (οἱ τριάκοντα).
Άσκηση 4:
Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε
παθητική:
Σημείωση: εντός παρενθέσεως σας δίνω και τη
μετάφραση των αρχαίων ελληνικών προτάσεων, ώστε να
σας είναι πιο βατή η μελέτη και η μετατροπή της
σύνταξης, με βάση το νόημα της πρότασης.
1. Οἱ ἁλιεῖς ἰχθῦς ἀλιεύουσιν
(Οι ψαράδες ψαρεύουν ψάρια )
2. Οἱ φρουροί τήν πόλιν ἔσωσαν.
(Οι φρουροί έσωσαν την πόλη)
3. Ὁ βασιλεύς κελεύει τούς Ἕλληνας τά ὅπλα
παραδοῦναι.
(Ο βασιλιάς διατάζει τους Έλληνες να παραδώσουν τα
όπλα)
4. Ἐνίκησαν οἱ ἡμέτεροι πρόγονοι τούς τούτων
προγόνους.
(Οι δικοί μας πρόγονοι νίκησαν τους προγόνους αυτών.)
5. Οἱ στρατιῶται ἐθαύμαζαν τόν Κῦρον.
(Οι στρατιώτες απορούσαν με τον Κύρο)
6. Οἱ ὁπλῖται τήν φυλακήν κατέλαβον.
(Οι οπλίτες κατέλαβαν τη φρουρά)
7. Σωκράτης ἐδίδαξεν τοῖς Ἀθηναίοις τήν ἀρετήν.
(Ο Σωκράτης δίδαξε στους Αθηναίους την αρετή)
8. Οἱ πολέμιοι ἔλυσαν τάς σπονδάς.
(Οι εχθροί παραβίασαν την ανακωχή)

Ποιητικό αίτιο και παθητική Σύνταξη

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ποιητικό αίτιο και παθητική Σύνταξη

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ποιητικό αίτιο και παθητική Σύνταξη

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ποιητικό αίτιο και παθητική Σύνταξη.

Εδώ έχουμε ενεργητική σύνταξη, αφού διατυπώνουμε

Όταν, όμως, διατυπώνουμε ένα νόημα με ρήμα

Η γη θερμαίνεται από τον ήλιο.

Ο εμπρόθετος προσδιορισμός που φανερώνει πρόσωπο ή

Στην ενεργητική σύνταξη, που είναι και η πιο συχνή,

Η ίδια διαδικασία συμβαίνει και στα Αρχαία

Ποιητικό αίτιο στα αρχαία ελληνικά.

π.χ. Κέφαλος ἐπείσθη ὑπὸ Περικλέους.

Β.με απρόθετη δοτική ονόματος ή αντωνυμίας.

Π. χ. Ταῦτα ὡμολόγητο ἡμῖν τε καὶ σοί.

Ὁ ποταμός ἐστιν ἡμῖν διαβατέος.

Πότε χρησιμοποιούμε την ενεργητική και πότε την

Εξαρτάται από το τί θέλουμε να τονίσουμε. Στην

Ὁ νεανίας διδάσκεται τὴν στρατηγίαν ὑπὸ τοῦ

οἱ πολέμιοι τῶν πολεμίων

ὁ παιδοτρίβης τοῦ παιδοτρίβου

παρά + γενική πτώση

(Οι ψαράδες ψαρεύουν ψάρια )

2. Οἱ φρουροί τήν πόλιν ἔσωσαν.

(Οι φρουροί έσωσαν την πόλη)

3. Ὁ βασιλεύς κελεύει τούς Ἕλληνας τά ὅπλα

(Ο βασιλιάς διατάζει τους Έλληνες να παραδώσουν τα

4. Ἐνίκησαν οἱ ἡμέτεροι πρόγονοι τούς τούτων

(Οι δικοί μας πρόγονοι νίκησαν τους προγόνους αυτών.)

5. Οἱ στρατιῶται ἐθαύμαζαν τόν Κῦρον.

(Οι στρατιώτες απορούσαν με τον Κύρο)

6. Οἱ ὁπλῖται τήν φυλακήν κατέλαβον.

(Οι οπλίτες κατέλαβαν τη φρουρά)

7. Σωκράτης ἐδίδαξεν τοῖς Ἀθηναίοις τήν ἀρετήν.

(Ο Σωκράτης δίδαξε στους Αθηναίους την αρετή)

8. Οἱ πολέμιοι ἔλυσαν τάς σπονδάς.

(Οι εχθροί παραβίασαν την ανακωχή)

You might also like