Araling Panlipunan
Araling Panlipunan
Araling Panlipunan
Araling Panlipunan
Ikatlong Markahan - Modyul 2
Pagpapahalaga sa Pagtatanggol ng
mga Pilipino Laban sa
Kolonyalismong Espanyol
AIRs i - LM
Araling Panlipunan 5
Ikatlong Markahan - Modyul 2: Pagpapahalaga sa Pagtatanggol ng mga
Pilipino Laban sa Kolonyalismong Espanyol
Unang Edisyon, 2021
Tagapamahala:
ii
Sapulin
1
Simulan
Panimulang Pagsusulit
Panuto: Piliin ang sagot sa loob ng kahon. Ano-anong katangian ng mga
Pilipino ang kanilang ipinakita?
Katalinuhan
Kasipagan
Katapatan
Katapangan
Pagkakaisa
Pagmamahal sa Kalayaan
2
Lakbayin
Politikal
Mula sa pananakop ng mg Espanyol ay ninais ng mga dating datu na
mabawi ang mataas nilang katungkulan. Hinangad din ng mga babaylan at
katalonan na muling mabawi ang pinakamataas na kapangyarihan sa
espiritwal na aspekto.
Isa sa mga ito ang pag-aalsa ng mga datu sa Tondo, na pinangunahan
nina Magat Salamat, Martin Pangan, Juan Banai, at Pedro Balingit noong
1587 hanggang 1588. Ngunit ang nasabing pag-aalsa ay di-nagtagumpay
kung kaya ipinapatay at ipinatapon ang mga nadakip na pinuno sa ilang
bahagi ng Pilipinas.
3
Panrelihiyon
Maraming Pilipino ang tumalikod sa kanilang katutubong paniniwala
dahil sa pagpapalaganap ng mga Espanyol sa Kristiyanismo.
Ang pinamunuan ni Francisco Dagohoy ang itinuring na mahabang
pag-aalsa sa Bohol noong 1744. Mahigpit na tinutulan ni Dagohoy ang
pagpataw ng nga bagong patakarang pang-ekonomiya ng mga Espanyol. Higit
na nagpaalab sa galit ni Dagohoy ang hindi pagpapahintulot ng isang pareng
Jesuit na bigyan ng Kristiyanong libing ang kanyang kapatid na constable na
namatay sa pagtugis ng isang tulisan. Tumagal ang pag-aalsa hanggang
1829.
Noong 1621 hanggang 1622 ay pinamunuan naman ng isang dating
babaylan na si Tamblot ang pag-aalsa sa Bohol. Tinutulan nila ang
Kristiyanismo at hinikayat ang pagbabalik ng pananampalataya ng anito at
diwata. Makalipas ng isang taon ay nagapi din sila ng mga Espanyol.
Sa Quezon naman ay pinamunuan ni Apolinario dela Cruz ang pag-alsa
noong 1840 hanggang 1841. Mas kilala bilang Hermano Pule , siya ay nagalit
nang tanggihan ang kaniyang kahilingang maging pari at ipinabuwag ang
kaniyang itinatag na kapatiran , ang Cofradia de San Jose.
Ekonomiko
Mahigpit na tinutulan ng mga Pilipino ang mga patakarang
pangkabuhayan na ipinapatupad ng mga Espanyol tulad ng sapilitang
paggawa at monopolyo.
Ang pag-aalsa ni Diego Silang sa Ilocos ang isang halimbawa, bunsod
ng malabis na pagbabayad ng tributo sa mga Espanyol. Noong Disyembre 14,
1762 ay matagumpay nilang napababa sa puwesto ang gobernadora at
Obispo ng Vigan, at agad na idineklara ang malayang Ilocos. Ipinapatay siya
ng mga Espanyol sa kaniyang kaibigang si Miguel Vicos. Ipinagpatuloy ng
kanyang asawang si Gabriela Silang ang kaniyang pakikipaglaban hangang
sa ito ay madakip at pugutan ng ulo noong Setyembre 10,1763.
4
Pananakop sa Cordillera at sa mga Bahagi ng Mindanao
Ayon sa mga mananaliksik ng kasaysayan ng ating bansa, tumutol ang
marami sa ating mga ninuno sa pananakop ng mga Espanyol. Malaking
hirap, pagmamalupit at pang-aabuso ang dinanas ng mga Pilipino noon kaya
nag-alsa sila. Mahigit sa 100 pag-aalsa ang isinagawa nila sa loob ng 333
taong pananakop ng mga Espanyol sa Pilipinas.
Ang ilan sa mga dahilan ng pag-aalsa ng mga katutubo laban sa mga
Espanyol ay ang mga sumusunod:
1. pagbawi sa nawawalang kalayaan
2. pang-aabuso at masamang gawain ng mga pinunong Espanyol
3. pangangamkam sa lupain ng mga pinunong Espanyol
4.sapilitang paggawa
5. kahigpitan sa relihiyon
6. paniningil ng labis na buwis
PAG-ALAALA SA NAKARAAN
Gunitain natin ang mga napag-aralang pangyayari tungkol sa
pananakop ng mga Espanyol. Narito ang ilang kaganapan:
► 1521
• Marso 17 – Nakarating ang ekspedisyon ni Magellan sa Homonhon,
Leyte. Nakipagkaibigan at nakipag-sanduguan sila kina Raha
Kulambu at Raha Siagu, ang hari ng Butuan.
• Marso 31 – Sa pamumuno ng paring kasama nila, nagdaos sila ng
kauna-unahang misa sa tabing-dagat. Nagtirik sila ng malaking krus
sa itaas ng isang gulod na malapit sa dagat. Nakipagkaibigan sila
kina Raha Kulambu at Raha Siagu. Naganap ang isang sanduguan.
• Abril 8 – nakarating ang ekspedisyon ni Magellan sa Cebu sa tulong
ni Raha Kulambu at nakipagkaibigan sila kay Raha Humabon.
• Abril 27 – sinalakay ng mga Espanyol ang MActan, Sa pamumuno ni
Lapu-lapu, buong tapang na sinalubong at nilabanan ng mga
katutubo ang mga mananakop. Napatay ni Lapu-lapu si Magellan.
► 1565
• Pebrero 13 – Nakarating ang ekspediskyon ni Miguel Lopez de Legazpi
sa Cebu. Hindi pinayagang makadaong ang mga Espanyol dito dahil
siguro sa hindi magandang karanasan ng mga Pilipino sa mga
Espanyol. Napilitan silang pumunta sa Samar at Leyte. Malugod
naman silang tinanggap ni Prinsipe Kumatahon. Tinulungan sila ng
prinsipe na matunton ang Limasawa. Sinalubong sila at binigyan ng
pagkain ng hari ng Limasawa, si Bankaw.
5
• Marso 16 – narating ng ekspedisyon ni Legazpi ang Bohol.
Nakipagkaibigan sila kay Raja Sikatuna at nakipagsanduguan.
• Abril 27 – narating muli ni Legazpi ang Cebu. Tumangging pasakop si
Haring Tupas kaya nagkaroon ng labanan. Mahigpit na ipinagtanggol
ng mga katutubo ang Cebu ngunit mas malakas ang puwersa ng mga
Espanyol. Sinunog ng mga katutubo ang kanilang mga bahay upang
hindi mapakinabangan ng mga Espanyol. Umurong sila at nagpunta
sa kabundukan.
• Pinakiusapan ni Legazpi si Haring Tupas at ang kanyang mga kasama
na bumalik sa kabayanan at ipinangakong patatawarin niya ang mga
ito. Ipinaliwanag ni Legazpi na mabuti at maganda ang kanyang
layunin para sa kanila. Napaniwala ang mga tao kaya nagkaroon
muli ng kapayapaan sa Cebu.
• Nagtatag si Legazpi ng isang pamayanang Espanyol sa Cebu. Ito ang
kauna-unahang pamayanang Espanyol sa Pilipinas.
► 1569
• Narating muli ni Legazpi ang Panay at ginawa itong himpilan.
► 1570
• Nagpadala si Legazpi ng ekspedisyon sa Maynila.
• Mayo 24 – sa pamumuno ni Martin de Goiti, sinalakay ng mga
Espanyol at mga Bisaya ang Maynila. Buong tapang na nanlaban
sina Raha Sulayman sa mga sumalakay. Subalit natalo sila dahil
mas mahusay ang mga sandata ng mga dayuhan. Bumalik si Goiti
sa Panay.
► 1571
• Abril 20, dumako ang ekspedisyon ni Legazpi sa Luzon. Sinalakay nila
ang Maynila. Nang Makita ni Lakandula ang lakas ng hukbo ni
Legazpi, sinalubong at nakipag-kaibigan siya sa mga ito.
• Pinakiusapan ni Lakandula si Raha Sulayman na tanggapin na ang
pamamahala ng mga dayuhan. Hindi maatim ni Raha Sulayman na
makipagkaibigan sa mga Espanyol kaya’t tinipon niya ang kanyang
tauhan, sinunog muli ang Maynila at saka tumakas lulan ng mga 40
malalaking Bangka. Habang bumabaybay sa Tondo, sa bandang
Bankusay, nagkaroon ng labanan at siya ay natalo.
• Hunyo 24 – ginawang punong-lungsod ng Pilipinas ni Legazpi ang
Maynila. Pinangalanan niya itong “Katangi-tangi at Laging Tapat na
Lungsod”. Itinatag ni Legazpi ang pamahalaang lungsod ng Espanyol
na kung tawagin ay ayuntamiento. Humirang din siya ng mga
pinunong mangangasiwa nito.
• Ipinagpatuloy ni Legazpi ang pananakop sa iba’t ibang lugar sa
6
Pilipinas. Siya ang tinaguriang kauna-unahang mananakop na
Espanyol at gobernador-heneral ng Pilipinas.
7
Magalat at ang mga pinuno ng pangkat ni Magalat ay binitay. Si Magalat
naman ay patraydor na pinatay ng kaniyang ilang mga kasamahan sa
kanilang sariling kuta.
8
► 1745-46 – Pag-aalsang Agraryo
- Kinamkam ng mga prayle ang mga lupain ng mga katutubo.
Ipinagbawal pa nila ang pagkuha ng mga katutubo ng mga kahoy at
prutas sa mga lupaing nakamkam nila. Ipinagbawal din ang pagpapastol
ng mga hayop ng mga katutubo sa mga lugar na ito. Hindi rin
pinahintulutan ang mga katutubo na magtungo sa ilog at manguha ng
likas na yaman.
9
1763. Si Vicos ay ang mestisong Espanyol na kaibigan ni Silang.
Ipinagpatuloy ng kanyang asawa, si Maria Josefa Gabriela, ang
paghihimagsik ngunit sa kasamaang palad, hindi rin nagtagal ang kanyang
pagrebelyon. Pinatay siya ng mga Espanyol noong Setyembre 20, 1763.
10
“Noon ay para akong kinatatakutan pagkat lahat ng akyatin kong
bahay upang magparaan ng oras ay ipinagtatabuyan ako at mamamamatay
wari sila sa takot. Noo’y naghihinanankit ako sa lahat.
Noong ako’y kasama ng mga kawal na nanghihimagsik sa parang ng
digmaan, wala akong pangiming sumuong sa anumang kahirapan at sa
kamatayan man, sapagkat wala akong nais… kundi ang maiwagayway ang
bandila ng kasarinlan ng Pilipinas. Kabilang din ako sa mga kawal at upang
maging ganap na kawal, ako’y nagsasanay ng pagsakay sa kabayo at nag-aral
na mamaril at humawak ng ilang uri ng mga sandata. Naranasan kong
matulog sa lupa, nang walang kinakain sa buong maghapon, uminom ng
maruming tubig o kaya’y katas ng isang uri ng baging sa bundok na totoong
mapakla na nagiging masarap din dahil sa matinding uhaw…”
Pinkamasakit na siguro sa tulod ni Oriang ang mawalan ng asawa at
hindi Makita ang bangkay nito. Noong Mayo 10, 1897, dinala at binaril sa
Bundok Hulog sa Maragondon, Cavite si Andres Bonifacio kasama ang
kanyang kapatid na si Procopio. Hanggang ngayon, hindi pa rin nakikita ang
kanilang mga labi.
11
Hindi siya tumigil sa mga rebolusyunaryo kahit sa panahon ng
Amerikano. Inokupahan ng mga Amerikano ang Batangas. Nahuli siya ng
mga ito nang makuha ng kalaban ang liham na ipinadala niya sa isang
heneral ng puwersang rebolusyon, si Heneral Mariano Trias. Siya ay inilagay
sa house arrest at nakalaya lamang noong 1900 nang ganap nang makontrol
ng mga Amerikano ang rebolusyon.
Patrocinio Gamboa
Tubong Ilo-Ilo si Patrocinio Gamboa.
Bagaman nagmula rin siya sa isang mayamang
angkan ng mga illustrado, kabilang siya sa mga
naghahangad ng kalayaan ng Pilipinas mula sa
Espanya. Mahilig siyang magbasa ng mga
komposisyon nina Rizal at Lopez Jaena. Hindi
nagtagal, sumapi na rin siya sa mga
nagrerebolusyonaryo sa kanilang lalawigan.
Hindi siya kaagad pinagdudahan ng mga Espanyol
dahil siya ay babae. Nakatulong siya sa paniniktik
at sa pag- iipon ng pondo para sa rebolusyon.
Naging aktibo rin siya bilang miyembro ng Red Cross.
Ang pinakatatanging bahagi ng kanyang pagiging kasapi ng
puwersang rebolusyon ay nang matagumpay niyang malampasan ang bantay
ng kalaban sa Sta. Barbara, Iloilo. Bahagi na ng pagdiriwang ng anibersaryo
ng pamahalaang rebolusyonaryo ang paglaladlad ng watawat.
May watawat na nakahanda na para sa mga taga-Jaro, Iloilo ngunit ang
problema nila ay kung paano ito madadala sa kampo ni Heneral Delgado ng
Sta. Barbara. Dadaanan nila ang mga bantay na kawal ng mga espanyol na
mahigpit na naghahalughog ng mga gamit ng mga nagdaraan. Pinapatay nila
kaagad ang sinumang kanilang mapaghinalaan.
Mahusay na nakaisip ng paraan si Patrocinio ng paraan. Itinago niya
ang regalong espada ni Aguinaldo kay Heneral Delgado sa ilalim ng mga
pinaggiikan ng palay samantalang ang bandila naman ay kaniyang itinali sa
kanyang baywang at saka niya isinuot ang kaniyang damit. Kasama niya ang
isang katipunero na siya namang nagpanggap na kaniyang asawa.
Nang dumaraan sila sa tapat ng mga bantay ay umarte ang dalawa na
nag- aaway. Natatawang pinalampas sila ng mga bantay. Ang bandila ay
nakarating sa oras ng programa.
12
Melchora Aquino
Teresa Magbanua
13
Nagluksa siya sa pagkamatay ng kaniyang mga kapatid. Nang
magsimulang magsisuko ang mga Heneral, nilansag niya ang kanyang
pangkat sa halip na sumuko. Lumipat siya sa bayan ng kaniyang asawa at
namuhay nang tahimik.
Itinigil niya ang pakikipaglaban nang makita niyang walang
mangyayari sa pagtutol nila sa pananakop ng mga Amerikano. Nagbalik siya
sa kanyang asawa nang sumiklab ang digmaan. Ipinagbili niya ang kanilang
mga ari-arian sapagkat patay na ang kaniyang asawa at wala naman silang
naging anak. Nakitira na lamang siya sa kaniyang kapatid sa Mindanao.
Namatay siya noong 1947.
14
Galugarin
15
Palalimin
Panuto: Isulat sa loob ng bilog kung ano ang mga pinapahalagahan ng mga
Pilipino sa pakikipaglaban sa pananakop ng mga Espanyol.
Pinapahal
a-gahan
ng mga
Pilipino
16
Gawain 2: Dapat o Di Dapat Gawin?
Panuto: Ganito ba ang dapat mong gawin? Lagyan ng / (tsek) ang angkop na
bilog ayon sa iyong sagot.
Dapat Di Dapat
1. Pananahimik kung naaapi
2. Pagtatanggol sa karapatan
3. Pagtatanggol sa kapwa
4. Pagsali sa rali para idulog ang hinaing
5. Pag-iwas sa gulo
Gawain 3:
Panuto: Isulat sa sagutang papel ang kung sang-ayon ka sa sinasabi ng
pangungusap at X naman kung hindi.
17
Sukatin
A. Sa pag-aalsa sa pamahalaan
B. Sa pagpapatupad ng batas laban sa masamang bisyo
C. Sa pagtutol laban sa pagtaas ng presyo ng gasolina
D. Sa pangangampanya para sa mayamang kandidato
18
B. Ang datu at gobernador-heneral ang pinakamataas na opisyal ng
pamahalaan.
A.Malawak na lugar
B. Hindi interesado ang mga Espanyol dito.
C. Walang sasakyan ang mga Espanyol patungo rito.
D. Nagkaisa ang mga Muslim laban sa mga Espanyol.
A. magkawatak-watak.
B. maging palalo at gawin kung ano ang nais .
C. maging pasaway sa paggsunod sa ipinapatupad na batas.
D. magkaisa upang labanan ang kakapusan ng wastong edukasyon,
pagkagutom kawalan ng maayos na hanapbuhay at korapsyon
upang matamo natin ang kaunlaran at makalaya tayo sa kahirapan.
19
9. Ano ang maramdaman mo kapag ang mga pinuno ng pamahalaan ang
unang magpapakita ng disiplina sa sarili?
A. Matutuwa
B. Magugulat
C. Magmamalaki
D.Mag-aalinlangan
10. Alin sa mga sumusunod ang nagpapakita ng pagpapabuti ng katayuan
ng kababaihan?
20
21
Palalimin
Gawain I
Maaring iba’t ibang kasagutan
Panrelihiyon
Ekonomiko
Politikal
Panaampalataya
Partisipasyon ng kababaihan sa Sukatin
pakikibaka sa bayan 1. B
Pagkakaisa 2. D
Pagmamahal sa Kalayaan 3. D
Pagmamahal sa tinubuang lupa 4.A
Pantay-pantay na pagtrato 5. D
6.B
Edukasyon,sining at agham
7.D
8.D
Gawain 2
9.A
10.A
1. di dapat
2. dapat
3. dapat Galugarin
4.dapat 1. P
5. dapat 2. E
3. PR Simulan
Gawain 3 4.E 1. katapangan
1. X 5. PR 2. pagkakaisa
2. 6.PR 3. katapangan
3. 7.PR 4. pagmamahal sa Kalayaan
8.PR 5. katalinuhan/kasipagan
4.
9.P
5. X
10.E
Susi sa Pagwawasto
Sanggunian
A. Mga Aklat
https://www.bulacandeped.com/wp-content/uploads/2017/06/AP-
TG-YUNIT-III-Aralin-1-12-final-Copy.pdf
22