De Re Coquinaria
De Re Coquinaria
De Re Coquinaria
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.net
Title: De Re Coquinaria
Librorvm X Qvi Dicvntvr De Re Coqvinaria
Author: Apicius
Language: Latin
Transcriber’s Note:
Apicii Libri X
Vinidarii Excerpta
Opsartyticon Graecorum Fragmenta
explanation of text markup and numbering
APICII
LIBRORVM X QVI DICVNTVR
DE RE COQVINARIA
QVAE EXTANT
EDIDERVNT
Praefatio
list of manuscripts
Apicii Libri X
Vinidarii Excerpta
Opsartyticon Graecorum Fragmenta
Index
Addenda et Corrigenda
PRAEFATIO
De Apiciani libri fatis et codicibus exposuimus Giarratano in libello ‘I codici dei
libri de re coquinaria di Celio, Napoli 1912’, Vollmer in Sitz.-Ber. d. Bayer.
Akad. d. Wiss. phil.-hist. Kl. 1920 Abh. 6. pauca addenda videntur: codicem
Caesenatem interim inspexit et contulit Giarratano, nullius est preti. nec maioris
cod. Vat. lat. 6803 papyrius fol. 71-96, quem in Skutschii et Ihmii usum
contulerat Samter. quae ad usum huius editionis maxime necessaria erunt,
luculente digesta habes in indice codicum post hanc praefationem.
edidimus igitur et ipsos Apicii libros quos putant, qui tamen non pleni nec integri
sunt, sed saeculo fere IVº vel Vº epitomati et vulgari sermone aliquatenus
adulterati, et excerpta Vinidarii Gothi, qui saeculo fere VIº et ipse opusculum
Apicianum tunc adhuc plenum suum in usum compilavit, magis etiam quam ille
prior excerptor licentiis sermonis vulgaris indulgens. hos squalores et quidquid
librarii insequentes similiter deturpaverunt detersimus quoad licebat: composita
et aestimata sunt vulgaris sermonis vestigia apud Vollmerium l.l.
edidimus, inquimus, hos libros nec tamen ignoramus nos nihil fere agere
potuisse nisi ut recenseremus ea quae tradita sunt abstersis maculis gravissimis,
vere emendaturum non esse nisi qui plenam rerum scientiam habeat et tam
excussis fontibus graecis et latinis quam experimentis factis cognoverit quid
Apicius praecipere potuerit, quid re vera praeceperit.
indices adiecimus quales per haec tempora addere licebat, sperantes fore ut
aliquando aliquis plene technica artis coquinariae verba graeca et latina colligat
et explicet.
APICII
<ARTIS MAGIRI>CAE <LIBRI X>
INCP̃
API
CAE ex titulo archetypi nihil restat nisi quod dat V fol. 1R
sequitur fol. 1V EPIMELES LIBER I, deinde capitula libri primi,
deinde EXPLICIVNT CAPITVLA INCP̃ CONDITṼ PARADOXṼ;
in eodem V fol. 1V in marg. inferiore manus saec. IX litteris macris
longissimis adscripsit Epice de cu; in E perierat fol. 1 iam Politiani
aetate, fol. 2R incipit a VII Politeles uoluntaria uolatilia, post haec
capita legitur APICII EPIMELES LIBER PRIMUS, secuntur
capitula libri primi, deinde sine titulo fol. 3R incipit CONDITUM
PARADOXUM | Apicii C(a)eli(i) epimeles incipit liber primus dant
CLS cf. commentarius Nicolai Nicoli de Poggii peregrinatione in
Germania (a. 1417):
in monasterio suldulensi... Aepitii de compositis libri octo: opus
medicinale et optimum. | in librorum subscriptionibus legitur solum
apici(i) vel epicii (sic E post lib. III), nusquam additur caelii in VE,
sexies coelii in cod. R post lib. V ss | in archetypo titulum duobus
versibus fuisse olim perscriptum API<cii artis opsartyti- vel magiri-
> CAE<libri X> coniecit Vollmer | indicem nominum librorum solus
habebat E (non V), in quo I-VI cum folio 1 perierunt |
LIB. I. EPIMELES
(1) I. CONDITVM PARADOXVM. 1. Conditi pondo Sch, p̣ E, per V, cf. Exc. §2 bis
§23 p̣ |
paradoxi compositio: mellis pondo XV in praemissis E, -i V |
aeneum vas mittuntur, praemissis vini sextariis coctura E2, -am E1V |
duobus, ut in coctura mellis vinum decoquas. perfixerit EV |
quod igni lento et aridis lignis calefactum, postridie E, post pridie V |
tum Gi, tunc Sch, cum EVς |
commotum ferula dum coquitur, si effervere mittis add. Gi |
coeperit, vini rore compescitur, praeter quod iam triti E, iam tristis (radendo in triti
mutatum) V |
subtracto igni in se redit. cum perfrixerit, masticis E2V, -ces E1 |
rursus accenditur. hoc secundo ac tertio fiet, ac dragmas singulas Hum, dragme
tum demum remotum a foco postridie singulae EV |
despumatur. tum <mittis> piperis uncias IV, isdemque E2V, iisdemque E1 |
iam triti masticis scripulos III, folii et croci uino E, uine V |
suffusione ς, -nem EV |
dragmas singulas, dactylorum ossibus torridis lenis EV, leuis Sch |
quinque, isdemque dactylis vino mollitis, sextarios Sch, -ia EV |
intercedente prius suffusione vini de suo modo aderunt E, ade˘V |
dum bulliat Vo, duo milia EV |
ac numero, ut tritura lenis habeatur. his i. antea igni aperto tractatum nunc in
omnibus paratis supermittis vini lenis sextarios prunis stabit dum bulliat; cf. 3 10, 3 in
XVIII. carbones perfecto aderunt dum bulliat. prunis coques, Paxamos Geop. 18, 21,
1 πυρὶ μαλθακῷ τουτέστιν ἐπ᾽
ἀνθρακιάν |
(6) V. Vinum ex atro candidum facies: agitas alia die erit E, agita sali adierit
V |
lomentum ex faba factum vel ovorum trium cineres E, cinerem V |
alborem in lagonam mittis et diutissime agitas:
alia die erit candidum. et cineres vitis albae
idem faciunt.
(7) VI. De liquamine emendando: liquamen si infunde (funde α) Sch, fenunde EV |
move spica Hum, moue spicas EV,
odorem malum fecerit, vas inane inversum nouẽ spicas α, cf. 8 1, 5 |
fumiga lauro et cupresso, et in hoc liquamen
infunde ante ventilatum. si salsum fuerit,
mellis sextarium mittis et move spica, et
emendasti. sed et mustum recens idem
praestat.
(8) 1 VII. Vt carnes sine sale quovis tempore ad rem cf. Colum. 12, 42 |
durabit E, -uit V |
recentes sint: carnes recentes quales volueris
melle tegantur, sed vas pendeat, et, quando
volueris, utere. hoc hieme melius fit, aestate
paucis diebus durabit. et in carne cocta itidem
facies.
(9) 2 Callum porcinum vel bubulum et ungelle cocte EV in ind., ungella et
cocta (cocia E) EV hic |
unguellae coctae ut diu durent: in sinapi ex facta sic EV, an tacta (i. tincta)? |
aceto, sale, melle facta mittis ut tegantur, et,
quando volueris, utere: miraberis.
(14) 1 XI. Vt dulcia de melle diu durent: de melle EV in indice, melle EV hic,
mella ςα |
accipies quod Graeci dicunt cnecon et facies cnecon Vo, nechon EV, πηνίον Sch |
farinam et admisces cum melle eo tempore eo α, et EV es P, est EV |
quo dulcia facturus es.
(15) 2 Vt mel malum bonum facias: mel vendendum praeceptum sumptum
videtur ex libro aliquo de re rustica |
malum bonum facies ad vendendum, unam boni si E, bonis V |
partem mali et duas boni si simul miscueris.
(16) 3 Mel corruptum ut probes: helenium Mel V, Vt mel E |
helenium α, ilunium E1, inlunium
infundes in melle et incende: si incorruptum
E2V; potest glossa inula graecum
est, lucet.
affecisse, nisi plane aliud latet; cf.
Geopon. 15, 7, 7; conieci in lychnum
infundes mel et incende |
incende (-es P) si incorruptum (si in-ex
sin E) EV |
(18) 2 Vt mala et mala granata diu durent: in mala et mala granata sic EV |
in calidam sic EV, in aquam marinam
calidam ferventem merge, et statim leva et calidam Sch ex Magone (Colum. 12,
suspende. 44, 5), cf. Plin. 15, 60al. |
(19) 3 Vt mala Cydonia diu serventur: eligis foliis et condies EV, foliis ficulnis
condes Sch ex Colum. 12, 45, 1 Plin.
mala sine vitio cum ramulis et foliis, et condes 15, 60, sed aliud est praeceptum |
in vas, et suffundes mel et defritum; diu diu E, et diu V |
servabis.
(20) 4 Ficum recentem, mala, pruna, pira, peciolis sic EV |
cerasia ut diu serves: omnia cum peciolis
diligenter legito et in melle ponito, ne se
contingant.
(21) 5 Citria ut diu durent: in vas vitreum vitreum Gi, citrum EV |
suspende P, suspendet EV |
mitte, gypsa, suspende.
(22) 6 Mora ut diu durent: ex moris sucum §6 in E legitur post §9, in V post §5 |
Mora EV in indice, hic om. EV, post
facito, et cum sapa misce, et in vitreo vase durent add. P |
cum moris mitte: custodies multo tempore. moris ς, moribus EV |
misce et in uitrio uase (uaso V) cum
mora (morã V, moris P) EV |
(39) 3 Isicia de scillis vel de cammaris amplis: scillis et scille E, iscillis et iscille V |
pipere E, piper V |
cammari vel scillae de testa sua eximuntur, et pulpa Sch, pulpe EV |
in mortario teruntur cum pipere et liquamine
optimo. pulpa isicia plassantur.
(40) 4 Omentata ita fiunt: assas iecur eum EV, id eum P; addidit rusticus
lector (debuit id) cf. eas 23, 14. 27, 11
porcinum et [eum] enervas. ante tamen teres al. |
piper, rutam, liquamen, et sic superinmittis suitur Gi, sicut EV, cf. 7, 8. 9 10, 1 |
iecur et teres et misces. suitur pulpa omentata, defumum EV |
et singula involvuntur folia lauri, et ad fumum
suspenduntur quamdiu voles. cum manducare
volueris, tolles de fumo et denuo assas.
(41) 5 <Aliter> isicium: adicies in mortarium Aliter esicium Gi, et sicium EV |
astulas EV |
piper, ligusticum, origanum, fricabis, habeat EV, -ant Sch |
suffundes liquamen, adicies cerebella cocta, tesselles corr. in -as V, tesselas E |
teres diligenter, ne assulas habeat. adicies ova mittes add. Vo |
caccabum E, accubum V |
quinque et dissolves diligenter, ut unum ferbuerit E, feruu- V, sic saepissime |
corpus efficias. liquamine temperas et in tractu EV |
patella aenea exinanies, coques. cum coctum
fuerit, versas in tabula munda, tessellas
concides. adicies in mortarium piper,
ligusticum, origanum, fricabis in se,
commisces, <mittes> in caccabum, facies ut
ferveat. cum ferbuerit, tractum confringes,
obligas, coagitabis, et exinanies in boletari.
piper asperges et appones.
(42) 6 Isicia ex sphondylis: elixatos praeceptum 2 1, 6 repetitur 3 20, 7 |
fondilis et fondilos EV |
sphondylos conteres et nervos eorum eximes, contere EV hic, -es p. 22, 6 |
deinde cum eis alicam elixatam <et> ova et om EV hic, habent p. 22, 7 |
conteres, pipere <posito> in omento assabis, posito add. Gi, cf. tamen p. 22, 7
pleniora |
oenogaro perfundes, et pro isicus inferes. in omento Hum, momento EV, cf. p.
22, 8 |
oenagaro E |
perfundes Hum, profundes (p- E) EV,
cf. p. 22, 9 continges |
(47) 4 Aliter de pullo: piperis grana XXXI intellege Aliter in esicia de pullo |
undecim EV, VI Sch |
conteres, mittis liquaminis, optimi calicem, mittes E, -is V |
caroeni tantundem, aquae XI mittes, et ad
vaporem ignis pones.
(48) 5 Isicium simplex: ad unum liquaminis inquoques (conc- Sch) et sic (si Lister)
EV |
acetabulum aquae septem mittes, modicum feces V, facies E |
apii viridis, triti piperis cocleare. isiciola
incoques, et sic ad ventrem solvendum dabis.
hydrogaro faeces conditi addes.
(49) 6 Isicia de pavo primum locum habent ita fuerint E, -it V |
si fricta fuerint ut callum vincant. Item
secundum locum habent de fasianis item
tertium locum habent de cuniculis, item
quartum locum habent de pullis, item quintum
locum habent de porcello tenero.
(50) 7 Isicia amulata ab aheno sic facies: teres amulata Hum, multa EV |
aheno Sch, alieno EV cf. §420 |
piper, ligusticum, origanum, modicum silfi, bullierit Hum, boluerit V, oluerit E |
zingiber minimum, mellis modicum; inferes Sch, feres EV |
liquamine temperabis, misces; adicies super
isicia, facies ut ferveat. cum bene bullierit,
amulo obligas spisso, et sorbendum inferes.
(51) 8 Amulatum aliter: piper teres pridie amulatum Hum, amulum EV |
infusu V, infasu E |
infusum, cui subinde liquamen suffundes ita ut lutulentum sic E |
bene tritum ac lutulentum facias piperatum. facias V, facies E |
cui defritum admisces, quod fit de cotoniis, cotoniis P, coctomiis (-mus E) EV |
caricarum Hum, camcarum V, carum
quod sole torrente in mellis substantiam corr. in camcarum E, caunearum Sch |
cogitur. quod si non fuerit, vel Caricarum colorem sic EV, loram (cf. Plin. nat.
14, 86) Tor. vix recte, aut ante quod
defritum mittes, quod Romani ‘colorem’ inserendum vel |
vocant. ac deinceps amulum infusum adicies ac deinceps P, accede inceps EV,
vel oryzae sucum et lento igni fervere facias. accipe deinceps α; latere aliud videtur
veluti ac cepam siccam |
orize sic EV |
igni ς, igniti EV |
(65) 5 Aliter ad ventrem: apios virides cum albamen Hum, albã EV, allia Tor |
ca///cabo (c erasa) V |
suis radicibus lavabis et siccabis ad solem. id est—remaneat glossam agnovit
deinde albamen et capita porrorum simul Hum, cf. 1 12, 1 |
elixabis in caccabo novo, ita ut aqua ad tertias cum simul sic EV; i. ‘simulac’ |
appones EV, abpones Sch (cf. l. 7 et p.
deferveat [id est ut ex tribus eminis aquae una 18, 2 depones) |
remaneat]. postea teres piper, liquamen et
aliquantum mellis humore temperabis, et
aquam apiorum decoctorum colabis in
mortario, et superfundes apio. cum simul
ferbuerit, appones, et, si libitum fuerit, apios
adicies.
(66) III. ASPARAGOS. Asparagos siccabis, siccabis V, -it E |
rursum ς, sursum bis EV (qui verba
rursum in calidam summittes: callosiores sursum in calidam repetunt) |
reddes. summittas (-itas V) EV |
Callossiores EV qui hinc novum
praeceptum ordiuntur |
(90) 4 Aliter porros: <si> in aqua elixati erunt, si in Sch, in EV, cum in Hum |
aquam EV |
fabae nondum conditae plurimum admisce
conditurae, in qua eos manducaturus es.
(91) 1 XI. BETAS. Concides porrum, farinam EV, Varianam Sch ex Plin. 14,
29, Phariam Baseggio |
coriandrum, cuminum, uvam passam †
farinam, et omnia in medullam mittes. ligabis
et ita inferes ex liquamine, oleo et aceto.
(92) 2 Aliter betas elixas: ex sinapi, oleo exsinapi E, et in api V |
modico et aceto bene inferuntur.
(93) XII. HOLISERA. holisera in fasciculum olisera bis EV, hic et in indice |
a add. Vo, cf. l. 31 |
redacta <a> manu ex liquamine, oleo et mero oleo E, et oleo (et erasum) V |
bene inferuntur, vel cum piscibus assis.
(94) 1 XIII. RAPAS SIVE NAPOS. 1. Rapas rutam E, ratã V, an rutae? |
sive napos: elixatos exprimes, deinde teres
cuminum plurimum, rutam minus, laser
parthicum, mel, acetum, liquamen, defritum et
oleum modice. fervere facies et inferes.
(95) 2 Aliter rapas sive napos: elixas, inferes. super istillabis EV |
oleum superstillabis; si voles, acetum adde.
(96) XIV. RAFANOS. Rafanos cum piperato, rafanos bis EV, hic et in indice |
teras E, tereas V, cf. p. 30, 2 |
ita ut piper cum liquamine teras.
(97) XV. HOLVS MOLLE. 1. Holus molle ex holus molle bis EV hic, olus molles in
indice EV |
holisatro: coctum ex aqua nitrata expressum olisatro EV |
concides minutatim, et teres piper, ligusticum, coctum Sch, cocto EV |
satureiam siccam cum cepa sicca, liquamen, minutatim Hum, minutum EV,
minutim Tor |
oleum et vinum.
(98) 2 Aliter holus molle: apium coques ex
aqua nitrata, exprimes et concides minutatim.
in mortario teres piper, ligusticum, origanum,
cepam, vinum, liquamen et oleum. coques in
pultario, et sic apium commisces.
(99) 3 Aliter holus molle ex foliis lactucarum ẹx̣ ạq̣ụẹṣ ex aqua E |
expressum Hum, expressa EV |
cum cepis: coques ex aqua nitrata, expressum Holus Sch, Aliter. Holus EV |
concides minutatim. in mortario teres piper, arescat EV, acescat cod.
ligusticum, apii semen, mentam siccam, Hummelbergii |
absenti EV |
cepam, liquamen, oleum et vinum.
(100) —[Aliter] Holus molle ne arescat,
summa quaeque amputantur, et purgamenta et
caules madefactos in aqua apsinthi contegito.
(101) XVI. HERBAE RVSTICAE. piper EV |
Liquamine, oleo, aceto a manu vel in patina
pipere, cumino, bacis lentisci.
(102) XVII. VRTICAE. Vrticam feminam,
sole in ariete posito, adversus aegritudinem
sumes, si voles.
(103) 1 XVIII. INTVBA ET LACTVCAE. 1. INTVBAE ET (l̷ E) EV cf. ind. |
ex liq. E, et liq. V |
Intuba ex liquamine, oleo modico, † medere oleo V, et oleo E |
cepa concisa. pro lactucis vero 4 hieme intuba modico medere EV, modico
ex embammate vel melle et aceto acri. modicaque (modice Hum) Tor, modico
comedere Sch |
incube (t ex c corr. E2) exembammate
E, intibẹ ex enbãmate V |
acri E, agri V |
oxyporio et E, exyporio (om. et) V |
(104) 2 Lactucas cum oxyporio et aceto et 3 18, 2 cf. 1, 18 de oxyporo |
modico liquamine.
(105) 3 Ad digestionem et inflationem et ne digestione V |
cumini V, cuminum E |
lactucae laedant: cumini unc. II, zingiberis gingiberis E2 ex -ber E1, gengib̷ V |
unc. I, rutae viridis unc. I, dactylorum cuminum aut EV, cf. p. 11, 23 |
pinguium scripulos XII, piperis unc. I, mellis tundes V, tundis E |
unc. IX; cuminum aut Aethiopicum aut cuminum delendum? infundes V, -dis
E |
Syriacum aut Libycum. tundes cuminum et necesse E, nece V |
postea infundes in aceto, cum siccaverit; cocleare cum Sch, coclearium E,
cloclearũ V, cochlearium cum Tor |
postea melle omnia comprehendes. cum coclearem E, cloclearẽ V |
necesse fuerit, dimidium cocleare cum aceto et
liquamine modico misces aut post cenam
dimidium cocleare accipies.
(106) 1 XIX. CARDVI. 1. Carduos:
liquamine, oleo et ovis concisis.
2 Aliter carduos: rutam, mentam, coriandrum, faeniculum ς, fenicum EV |
feniculum, omnia viridia teres. addes piper,
ligusticum, mel, liquamen et oleum.
3 Aliter carduos elixos: piper, cuminum,
liquamen et oleum.
(107) 1 XX. SPHONDYLI [vel fundili]. 1. Sphondili (Sf- V) uel fundili.
Sphondili (Sf- V) EV, cf. index |
Sphondyli fricti ex oenogaro simplici. funguli suo Marte substituit Hum,
potius vulgaris glossa vel fundili
delenda. deinceps V exhibet semper
sfond-, E vel sphond- (sphund- E2 21)
vel sfond- vel spond- |
(148) 28 Patina solearum: soleas battues et §28 idem praeceptam in exc. Salm.
§19 |
curatas compones in patina. adicies oleum, solearum EV, soliarum ex obis exc. |
liquamen, vinum. dum coquitur, teres piper, battues et curatas EV, rades purgas
ligusticum, origanum, fricabis, suffundes ius, exc.; cf. Plin. nat. 9, 68 ferula
verberatus |
ova cruda et unum corpus facies. super soleas post vinum addunt exc. fasciculum
refundes, lento igni coques. cum duxerit, piper porri et coriandri semen |
ligusticum EV, modicũ exc. |
asparges et inferes. fricabis EV, om. exc. |
ius EV, iux suo sibi exc. |
oua cruda EV, adicies iuri dicim cruda
oua exc. |
et in unum exc., ut unum EV |
facies EV exc. |
(180) 2 Tisanam barricam: infundis cicer, barricam EV, taricham Hum, farricam
Sch; deest hoc nomen p. 41, 4 ubi idem
lenticulam, pisam. defricas tisanam et cum praeceptum redit |
leguminibus elixas. ubi bene bullierit, olei pisa EV |
satis mittis et super viridia concidis porrum, defricas EV p. 41, 5, defrixas EV hic |
feniculum EV p. 41, 7, nuculum EV
coriandrum, anethum, feniculum, betam, hic |
malvam, cauliculum mollem. haec viridia culiculum molle et uiridi minuta
concisa EV, cf. p. 41, 8 |
minutatim concisa in caccabum mittis. haec EV p. 41, 8, et EV hic |
cauliculos elixas et teres feniculi semen satis, elixas p. 41, 9, -xos EV hic |
origanum, silfi, ligusticum. postquam triveris, triueris p. 41, 10, tribueris EV hic |
et agites ς, iagites EV (i. ⁊agites
liquamine temperabis, et super legumina archetypi), agitas p. 41, 11 |
refundis et agitas. cauliculorum minutas super colicolorum EV |
concidis. minutas EV et hic et p. 41, 12, minuta
Hum, minutias Tor |
cerebellis teres et in caccabum mittes. teres et lias p. 35, 24, sed us EV hic |
I. In struthione. II. In grue vel anate perdice turture palumbo columbo et diversis
avibus. III. In turdis. IV. In ficedulis. V. In pavo. VI. In fasiano. VII. In ansere.
VIII. In pullo.
LIB. VI tit. Aeropetes Hum, Tropetes (-is E hic) et hic et in
subscriptione EV | capitula: I. hic omisit V; in strutione E | IV
fecetulis (fet- E) EV |
(318) 6 Boletos aliter: thyrsos eorum concisos nouam varia lectio ap. Hum, ouam
EV |
in patellam novam perfundis, addito pipere,
ligustico, modico melle. liquamine temperabis.
oleum modice.
(319) 1 XVI. TVBERA. 1. Tubera radis, radis V, radix E |
elixas, sale aspergis, et surculo infiges.
subassas, et mittes in caccabum oleum,
liquamen, caroenum, vinum, piper et mel. cum
ferbuerit, amulo obligas. tubera exornas et
inferes.
(320) 2 Aliter tubera: elixas et, asperso sale, in uridem EV |
conpungens EV |
surculis adfigis et subassas. et mittes in ut V, et E |
caccabum liquamen, oleum viride, caroenum, sorbuerint Sch, ferbuerint EV |
vinum modice et piper confractum et mellis
modicum, et ferveat. cum ferbuerit, amulo
obligas, et tubera compunges, ut combibant
illud. exornas. cum bene sorbuerint, inferes. si
volueris, eadem tubera omento porcino
involves et assabis et sic inferes.
I. in apro. II. in cervo. III. in caprea. IV. in ovifero. V. bubula sive vitulina. VI. in
haedo et agno. VII. in porcello. VIII. leporem. IX. glires.
LIB. VIII cap. III in capria E |
et oleum.
(348) 8 Aliter in cervum assum iura ferventia: ceruum E, ceruom V |
piper, ligusticum, petroselinum, Damascena
macerata, vinum, mel, acetum, liquamen,
oleum modice agitabis porro et satureia.
(362) 4 Haedum sive agnum assum: haedi cura add. Gi; haedi cocturam del. Sch |
graticula EV |
cocturam <cura>. ubi eum ex liquamine et
oleo coxeris, incisum infundes in pipere,
lasere, liquamine, oleo modice, et in craticula
assabis. eodem iure continges. piper asparges
et inferes.
(363) 5 Aliter haedum sive agnum assum: semiunciam E |
asereos EV |
piperis semunciam, asareos scripulos VI, ging- E geng- V |
zingiberis modicum, petroselini scripulos VI, petroselinis EV |
laseris modice, liquaminis optimi heminam,
olei acetabulum.
(364) 6 Haedus sive agnus syringiatus [id est † syringladus id est mammotestus EV cf.
p. 62, 12; coniecerunt mammothreptos
mammotestus]: exossatur diligenter a gula, sic Dufresne, amnocistis Baseggio, possis
ut uter fiat, et intestina eius integra mammothelastes; sed glossam iam
exinaniuntur, ita ut in caput intestina Hum agnovit |
exsorsatur V |
sufflentur, et per novissimam partem stercus a gula Tor, agilla EV |
exinanibitur. aqua lavantur diligenter et sic sicut uter E, sic̃ uτ̃ V |
exinaniantur (/// /// ex- E) EV |
implentur admixto liquamine, et ab umeris in caput intestina suffletur EV, per
consuitur et mittitur in clibanum. cum coctus caput int. sufflentur P |
fuerit, perfunditur ius bulliens: lac, piper lacte EV |
certe sic EV |
tritum, liquamen, caroenum, defritum modice, retiaculo EV |
sic et oleum, et iam bullienti mittis amulum. zemae Sch, zema EV |
vel certe mittitur in reticulo vel in sportella et modice corr. in -co E |
diligenter constringitur et bullienti zemae cum
modico salis summittitur. cum bene illic tres
undas bullierit, levatur, et denuo bullit cum
umore supra scripto. bulliente conditura
perfunditur.
(365) 7 Aliter haedus sive agnus syringiatus: syringiatus (sir- V) EV |
in ipsius EV, spissius Sch, in ipsum
lactis sextarium unum, mellis unc. IV, piperis Gi |
unc. I, salis modicum, laseris modicum. ius in olei E, oleũ V |
† ipsius: olei acetabulum, liquaminis verba liq. acet. mellis acet. dabat E1
acetabulum, mellis acetabulum, dactylos tritos post octo, suo loco restituit E2 |
octo, vini boni heminam, amulum modice.
(366) 8 Haedus sive agnus crudus: oleo, pipere pipere E, pip V |
foris E, fores V |
fricabis et asparges foris salem purum multo semine E, semen V |
cum coriandri semine. in furnum mittis,
assatum inferes.
(367) 9 Haedum sive agnum Tarpeianum: tarpeianum R, tatarpeianum EV |
coquatur P, -antur EV |
antequam coquatur, ornatus consuitur. piper, aut P, om. EV |
rutam, satureiam, cepam, thymum modicum.
et liquamine collues haedum, macerabis in
furno <aut> in patella, quae oleum habeat cum
percoxerit, perfundes in patella impensam,
teres satureiam, cepam, rutam, dactylos,
liquamen, vinum, caroenum, oleum. cum bene
duxerit impensam, in disco pones, piper
asperges et inferes.
(368) 10 Haedum sive agnum Parthicum: particum Sch, pasticum EV, cf. 6 9, 2 |
laseris E, leseris V |
mittes in furnum. teres piper, rutam, cepam, modicum uinum liquamen et oleum
satureiam, Damascena enucleata, laseris uinum (om. P) feruens EV, modicum
modicum, vinum, liquamen, et oleum [uinum]. vivi liq. et vinum Sch |
(376) 6 Porcellum lacte pastum elixum calidum iure frigidum EV, calidum
siue frigidum iure Hum, at cf. p. 45,
calidum iure frigido crudo Apiciano: adicies in
mortarium piper, ligusticum, coriandri semen, 29 |
menta ruta V |
mentam, rutam, fricabis, suffundes liquamen, liquam̃ V, liquidum E |
adicies mel, vinum, et liquamine temperabis add. Gi |
<temperabis>. porcellum elixum ferventem p̣fundes V, profundes E |
sabano mundo siccatum perfundes et inferes.
(409) I. [IVS] IN LVCVSTA. 1. Ius in lucusta IVS IN LOCVSTA EV cf. tit. ind. |
pallacanam sic EV, cf. p. 28, 28 |
et capari: indura cepam pallachanam eius EV, teres Gi; an facies ei ius? |
concisam. † eius piper, ligusticum, careum,
cuminum, caryotam, mel, acetum, vinum,
liquamen, oleum, defritum. hoc ius adicito
sinapi in elixuris.
(410) 2 Lucustas assas sic facies: aperiuntur {bis} graticula EV |
ius Gi, eis EV |
lucustae, ut adsolet, cum testa sua et infunditur verba bene inferes in EV abierunt post
eis piperatum, coriandratum, et sic in craticula 17 cuminato; suo loco restituit et et
assantur. cum siccaverint, adicies ius in inseruit Hum |
(413) 5 In lucusta elixa: piper, cuminum, ruta V, oleum V, uinũ (del. et oleum ss.
E2) E cf. v. 25 |
rutam, mel, acetum, liquamen et oleum.
(414) 6 Aliter in lucusta: piper, ligusticum, uinum V, oleum (del. et uinum ss. E2)
cuminum, mentam, rutam, nucleos, mel, E cf. v. 23 |
acetum, liquamen et vinum.
(415) II. IN TORPEDINE. 1. In torpedine: IN V, om. E |
addes add. Gi |
teritur piper, ruta, cepula arida. <addes> mel,
liquamen, passum, vinum modice, olei boni
guttas. cum bullire coeperit, amulo obligas.
(416) 2 In torpedine elixa: piper, ligusticum,
petroselinum, mentam, origanum, ovi
medium, mel, liquamen, passum, vinum,
oleum. si voles, addes sinape, acetum. si
calidum volueris, uvam passam addes.
(417) III. IN LOLLIGINE. 1. In lolligine in
patina: teres piper, rutam, mel modicum,
liquamen, caroenum, olei guttas.
2 In lolligine farsili: piper, ligusticum, farsile EV, item 13 |
coliandrum EV |
coriandrum, apii semen, ovi vitellum, mel,
acetum, liquamen, vinum et oleum. obligabis.
(418) IV. IN SEPIIS. 1. In sepia farsili: piper,
ligusticum, apii semen, careum, mel,
liquamen, vinum, condimenta coctiva.
calefacies, et sic aperies sepiam et perfundes.
(419) 2 Sic farcies eam sepiam coctam: farcies Tor, facies EV |
lixa EV |
cerebella elixa enervata teres cum pipere, cui enerulata EV |
commisces ova cruda quod satis erit, piper quod V, q̣ E |
integrum, isicia minuta, et sic consues et in pipere EV |
sic consues Hum, sicco sues EV |
bullientem ollam mittes ita ut coire impensa
possit.
(420) 3 Sepias elixas ab aheno: in frigidam aeno P, alieno EV cf. p. 14, 12 |
addes add. Gi |
missas cum pipere, lasere, liquamine, nucleis.
ova <addes>, et condies ut voles.
(421) 4 Aliter sepias: piper, ligusticum,
cuminum, coriandrum viride, mentam aridam,
ovi vitellum, mel, liquamen, vinum, acetum et
oleum modicum. et, ubi bullierit, amulo
obligas.
(422) V. IN POLYPO. In polypo: pipere,
liquamine, lasere. inferes.
(423) VI. IN OSTREIS. In ostreis: piper, et uinum om. E1, add. in marg. E1 an
ligusticum, ovi vitellum, acetum, liquamen, E2 |
oleum et vinum. si volueris, et mel addes.
(424) VII. IN OMNE GENVS {bis} conciliorum EV |
CONCHYLIORVM. In omne genus
conchyliorum: piper, ligusticum, petroselinum,
mentam siccam, cuminum plusculum, mel,
liquamen. si voles, folium et malabathrum
addes.
(425) VIII. IN ECHINO. 1. In echino: accipies echino bis E2V, enicho bis E1 item 5.
pultarium novum, oleum modicum, liquamen, 7. 10. 11 |
an coxerit? |
vinum dulce, piper minutum. facies ut ferveat.
cum ferbuerit, in singulos echinos mittes,
agitabis, ter bulliat. cum coxeris, piper
asperges et inferes.
(426) 2 Aliter <in> echino: piper, cosium in om. EV |
mulsum V, -am E |
modice, mentam siccam, mulsum, liquamen, liquamine EV |
spicam Indicam et folium.
(427) 3 Aliter <in> echino: lotum mittes in in P, om. EV |
echino V, enichum corr. in echinum E |
aqua calida, coques, levas, in patella lotum Baseggio, colum EV, totum
compones, addes folium, piper, mel, liquamen, Hum, solum Tor |
olei modice, ova, et sic obligas. in termospodio E2V, -spodi E1 |
thermospodio coques, piper asperges et
inferes.
(428) 4 In echino salso: echinum salsum cum enicho et enichum E1 |
liquamine optimo, caroeno, pipere, temperabis salso V, salsum E |
liquamen optimum EV |
et adpones.
(429) 5 Aliter: echinis salsis liquamen eṇịchinis E |
salsis Sch, salis EV |
optimum admisces, et quasi recentes apparebunt E, aptabunt V |
apparebunt, ita ut a balneo sumi possint.
(430) IX. IN MITVLIS. In mitulis: liquamen, metulis bis EV | aquatius Hum, aquati
ius EV |
porrum concisum, cuminum, passum, mitulos sic EV |
satureiam, vinum. mixtum facies aquatius et
ibi mitulos coques.
(431) X. IN SARDA CORDVLA MVGILE. 1. sardã exossatur EV |
et teritur EV, attorretur Sch |
In Sardis: Sardam farsilem sic facere oportet: pulpeium EV |
Sarda exossatur, et teritur puleium, cuminum, cuminum Hum, cum EV |
piperis grana, menta, nuces, mel. impletur et mentam EV |
allece Hum, allego EV |
consuitur. involvitur in charta et sic supra
vaporem ignis in operculo componitur,
conditur ex oleo, caroeno, allece.
(432) 2 Sarda ita fit: coquitur sarda et piper cum Hum, pipere EV, piper ex
Sch |
exossatur. teritur piper <cum> ligustico, rutã careotã V |
thymo, origano, ruta, caryota, melle, et in concisis Sch, incisis EV cf. p. 72, 1 |
vasculo ovis concisis ornatur impensa: vinum uiridem EV item p. 72, 18 |
(437) 6 Ius in mugile salso: piper, ligusticum, cepa (cepė et a supra e E) menta ruta
calua careotam EV |
cuminum, cepam, mentam, rutam, calvam,
caryotam, mel, acetum, sinape et oleum.
(438) 7 Aliter ius in mugile salso: piper, origanũ V, -no E |
eruca EV |
origanum, erucam, mentam, rutam, calvam, ruta V |
caryotam, mel, oleum, acetum et sinape. calua EV |
(439) XI. IVS IN SILVRO, IN PELAMYDE pelamide E, pelapide V |
tinno EV |
ET IN THYNNO SALSIS: piper, ligusticum,
cuminum, cepam, mentam, rutam, calvam,
caryotam, mel, acetum, sinape, oleum.
(440) XII. IVS IN MVLLO TARICHO: piper, mulo tarico EV |
et oleo Sch, oleo EV |
rutam, cepam, dactylum, sinapi, trito
commisces echino <et> oleo, et sic perfundes
piscem frictum vel assatum.
(441) XIII. SALSVM SINE SALSO: 1. Iecur mittes ς, inities EV, inicies ς |
coques, teres, et mittes piper aut liquamen aut
salem. addes oleum. iecur leporis aut haedi aut
agni aut pulli; et, si volueris, in formella
piscem formabis. oleum viride supra adicies.
(442) 2 Aliter vice salsi: cuminum, piper, caroeni EV |
salsare defundes sic EV |
liquamen teres, et passum modice vel
caroenum et nuces tritas plurimas misces et
simul conteres et salsari defundes. oleum
modice superstillabis et inferes.
(443) 3 Aliter salsum sine salso: cumini sine Sch, in EV |
cuminum EV |
tantum quantum quinque digitis tollis, piperis
ad dimidium eius et unam spicam alei
purgatam teres, liquamen superfundes, oleum
modice superstillabis. hoc aegrum stomachum
valde reficit et digestionem facit.
(444) XIV. EMBRACTVM BAIANVM. orticas EV |
careotam EV, caroenum Hum,
Embractum Baianum: ostreas minutas, cariotum Sch; cf. 10 1, 1 |
sphondylos, urticas in caccabum mittes,
nucleos tostos concisos, rutam, apium, piper,
coriandrum, cuminum, passum, liquamen,
caryotam, oleum.
LIB. X. HALIEVS
(445) I. IN PISCIBVS. 1. Ius diabotanon in salsas Gi, saluas EV, salias Hum |
pisce frixo: piscem quemlibet curas, salsas,
friges. teres piper, cuminum, coriandri semen,
laseris radicem, origanum, rutam, fricabis,
suffundes acetum, adicies caryotam, mel,
defritum, oleum, liquamen, temperabis,
refundes in caccabum, facies ut ferveat. cum
ferbuerit, piscem frictum perfundes, piper
asperges et inferes.
(446) 2 Ius in pisce elixo: piper, ligusticum,
cuminum, cepulam, origanum, nucleos,
caryotam, mel, acetum, liquamen, sinapi,
oleum modice. ius calidum. si velis, uvam
passam.
(447) 3 Aliter in pisce elixo: teres piper, uiridem EV |
cocta EV, duo cocta P; cf. v. 31 |
ligusticum, coriandrum viride, satureiam,
cepam, ovorum vitella cocta, passum, acetum,
oleum et liquamen.
(448) 4 <Aliter> ius in pisce elixo: piscem Aliter P, om. EV |
acerrimo EV, asperrimo P |
curabis diligenter, mittes in mortarium salem,
coriandri semen, conteres bene, volves eum,
adicies in patinam, cooperies, gypsabis,
coques in furno. cum coctus fuerit, tolles,
aceto acerrimo asperges et inferes.
(449) 5 Aliter ius in pisce elixo: cum curaveris coriandri semen Tor, sem (in V virgula
supra m erasa) EV |
piscem, adicies in sartaginem <coriandri> uiridem EV, item v. 26, 28, p. 74, 10 |
semen, aquam, anethum viride et ipsum
piscem. cum coctus fuerit, asperges aceto et
inferes.
(450) 6 Ius Alexandrinum in pisce asso: piper, mulsum Gi, cf. p. 74 l. 14 al., mittis E,
mus V |
cepam siccam, ligusticum, cuminum,
origanum, apii semen, pruna Damascena
enucleata, mulsum, acetum, liquamen,
defritum, oleum, et coques.
(451) 7 Aliter ius Alexandrinum in pisce asso: alexandrum E |
piper, ligusticum, coriandrum viride, uvam
passam enucleatam, vinum, passum, liquamen,
oleum, et coques.
(452) 8 Aliter ius Alexandrinum in pisce asso:
piper, ligusticum, coriandrum viride, cepam,
Damascena enucleata, passum, liquamen,
acetum, oleum, et coques.
(453) 9 Ius in gongro asso: piper, ligusticum, grongo assa EV |
cuminum frictum, origanum, cepam siccam,
ovorum vitella cocta, vinum, mulsum, acetum,
liquamen, defritum, et coques.
(454) 10 Ius in cornutam: piper, ligusticum, cornutam Hum, carnutam EV |
passam et nucleatam EV |
origanum, cepam, uvam passam enucleatam,
vinum, mel, acetum, liquamen, oleum, et
coques.
(455) 11 Ius in mullos assos: piper, ligusticum,
rutam, mel, nucleos, acetum, vinum, liquamen,
oleum modice. calefacies et perfundes.
(456) 12 Aliter ius in mullos assos: rutam,
mentam, coriandrum, feniculum, omnia
viridia, piper, ligusticum, mel, liquamen et
oleum modice.
(457) 13 Ius in pelamyde assa: piper, passam et nucleatam passam EV |
ligusticum, origanum, coriandrum viride,
cepam, uvam passam enucleatam, passum,
acetum, liquamen, defritum, oleum, et coques.
hoc ius convenit et in elixa. si vis, et mel
addes.
(458) 14 Ius in percam: piper, ligusticum,
cuminum frictum, cepam, pruna Damascena
enucleata, vinum, mulsum, acetum, oleum,
defritum, et coques.
(459) 15 Ius in pisce rubellione: piper,
ligusticum, careum, serpyllum, apii semen,
cepam siccam, vinum, passum, acetum,
liquamen, oleum. amulo obligas.
(460) II. <IN MVRENAM>. 1. Ius in murena IN MVRENAM om. EV |
morena EV item v. 22 (-as V) 25, 27,
assa: piper, ligusticum, satureiam, 30, 33 |
crocomagma, cepam, Damascena enucleata, croco magna EV |
vinum, mulsum, acetum, liquamen, defritum, cepa EV |
et nucleata EV |
oleum, et coques.
(461) 2 Aliter ius in murena assa: piper,
ligusticum, pruna Damascena, vinum,
mulsum, acetum, liquamen, defritum, oleum,
et coques.
(462) 3 Aliter ius in murena assa: piper, 10 2, 4 (463) post 10 3, 2 (466),
habent ςα, post 10 2, 6 (465) PM |
ligusticum, nepetam montanam, coriandri
semen, cepam, nucleos pineos, mel, acetum,
liquamen, oleum, et coques.
(463) 4 Aliter ius in murena elixa: piper, Aliter P, om. EV |
anethum Hum, acetum EV |
ligusticum, anethum, apii semen, rhus rus syriacum sic EV, item p. 76, 2 et 4
Syriacum, caryotam, mel, acetum, liquamen, (sir- E) |
oleum, sinape, defritum.
(464) 5 Aliter ius in murena elixa: piper,
ligusticum, careum, apii semen, coriandrum,
mentam aridam, nucleos pineos, rutam, mel,
acetum, vinum, liquamen, oleum modice.
calefacies et amulo obligas.
(465) 6 <Aliter> ius in murena elixa: piper, sinapẽ V |
et oleum et sic EV |
ligusticum, careum, cuminum, nucleos,
caryotam, sinape, mel, acetum, liquamen et
oleum et defritum.
(467) III. 1. Ius in lacertos elixos: piper,
ligusticum, cuminum, rutam viridem, cepam,
mel, acetum, liquamen, oleum modice. cum
bullierit, amulo obligas.
(466) 2 Ius in pisce elixo: piper, ligusticum, 10 3, 1 (467) post 10 3, 2 (466) + 10
2, 4 (463) habent ς (non MP) α |
petroselinum, origanum, cepam aridam, mel,
acetum, liquamen, vinum, oleum modice. cum
bullierit, amulo obligas. et in lance inferes.
(468) 3 Ius in pisce asso: piper, ligusticum, uiridem EV |
agitabis P, zitabis EV |
thymum, coriandrum viride, mel, acetum,
liquamen, vinum, oleum, defritum. calefacies
et 10 agitabis rutae surculo et obligabis amulo.
(469) 4 Ius in thynno: piper, cuminum, 10 3, 4 (469) in E locum habet ante 10
thymum, coriandrum, cepam, uvam passum, 3, 3 (468), sed scripta est a manu E1
acetum, mel, vinum, liquamen, oleum. in loco adraso; ceterum ipsa E2 signis
ordinem eum quem praestat V
calefacies; amulo obligabis. restituisse videtur |
obligabis E, -gas V |
Brevis cyborũ.
I. caccabina minore
II. caccabina fusile
III. ofellas garatas
IV. ofellas assas
<V.> aliter ofellas
VI. ofellas graton
VII. pisces scorpiones rapulatus
VIII. pisces frixos cuiuscumq. generis
IX. item pisces frixos
X. pisces assos
XI. pisces inotogonon
XII. sardas
XIII. item pisces inotogonon
XIV. mullos anetatos
XV. aliter mullos
XVI. murenas et anguillas
XVII. lucustas et isquillas
XVIII. pisces elixos
XIX. patinas oborum
XX. porcello coriandratu
XXI. porcello in oc cuctu
XXII. porcello eo iure
XXIII. porcello tymmo crapsu
XXIV. porcellu exozome
XXV. porcellu lasaratu
XXVI. porcello fuscellu
XXVII. agnu simplice
XXVIII. hędu lasaratu
XXIX. turdos apontomenus
XXX. turtures
XXXI. ius in perdices
(119) I. Caccabinam minorem: olera diversa Cacabina A |
interse A, intersere Sch (cf. interponere
elixa compone et pullinam inter se, si volueris, p. 22, 20. 23, 2); at inter se vulgariter
condis liquamine et oleo, et bulliat. teres piper est inter ea scil. holera |
modicum et folium et cum tritura conmisces conpedat A |
cerifolio uno A |
ovum et tribulas. una scil. parte |
(2) Alias: tritura, unde perfundes caccabinam: medium ‘i. dimidium’ Sch |
uaborabis A |
teres ergo folium quantum conpetat cum adorna Sch, adora A |
caerefolii una et quarta parte de lauri baca et
medium caulis elixi et folia coriandri et solves
de iuscello eius et vaporabis in cinere calido et
adorna. ante quam fundas in vasculo,
perfundis conditum et sic ponis.
m finalem male omissam in his excerptis non adnoto, neque alia
mere orthographica
(391) XXIII. Porcellum thymo sparsum: timo crapsum (sparsum Sch.) hic,
tymmo crapsu in indice A cf. p. 68,
porcellum lactentem pridie occisum elixas sale 20 |
et anetho et in aqua frigida adsidue intingis, ut anetu A |
candorem habeat. deinde condimenta viridia, timmũ polleium A |
ciba concisa minuta A |
thymum, puleium modicum, ova dura, cepam liquamen emina (em- ex im-) A |
concisam minutatim, ea omnia superspargis et passo A |
condis liquaminis hemina una, olei pondo uno,
passi pondo uno, et sic ministras.
(392) XXIV. Porcellum oxyzomum: porcellum Porcello exodiomũ et Porcellu
exozome in indice A |
accuratum ornabis et mittes in iuscellum sic mittis et condito aicies A |
conditum: adicies in mortario piperis grana L, piper A |
mellis quantum conpetat, cepas siccas III, quan conpedat A |
liq; emina A |
coriandri viridis sive sicci modicum, ·S· I aq; emina A |
liquaminis heminam, olei sextarium I, aquae
heminam I, simul temperas in caccabulo.
mittis in eo porcellum. dum bullire coeperit,
saepius agitabis, ut spissum fiat. si aliquid
minus iuris facere coeperit, tunc adicies
heminam unam aquae. sic percoque et sic
porcellum inferes.
(393) XXV. Porcellum lasaratum: teres in lasaris radicem ut glossema del. Sch. |
mortario piper, ligusticum, careum, misces
cuminum paululum, lasar vivum, lasaris
radicem, suffundis acetum, addis nucleos
pineos, caryotam, mel, acetum, liquamen,
sinape factum. oleo omnia temperas et
perfundis.
(394) XXVI. Porcellum iuscellatum: mittis in iuscellatu hic, iuscellu in indice A |
anetum Sch, anesũ A |
mortario piper, ligusticum aut anethum, suffundis A |
coriandrum, rutam, bacam lauri, fricabis, porro A |
suffundes liquamen, porrum, passi sive mellis oblicauis A |
cf. coquorum catalogum apud Euphronem com. frg. 1, 5-9 (Kock III p. 317):
Agis Rhodius, Nereus Chius, Chariades Atheniensis, Lamprias, Apthonetus,
Euthynus 11, 1: Soterides; Sosipatrem com. fr. 1, 11. 19 (Kock III p. 314) al.
Geoponica 20, 6.
4. Pollux onom. VI 70 p. 245 Bekker πολλὰ δ᾽ ἂν εἴη τῶν περὶ τὴν ἡδυντικὴν
σκευασίαν ἐξευρεῖν ἐκ τῶν ὀψοποιικῶν συγγραμμάτων Παντολέοντος καὶ
Μιθαίκου καὶ Ζωπυρίνου καὶ Σόφωνος καὶ Ἡγησίππου καὶ Παξάμου (cf. Athen.
IX 376d) καὶ Ἐπαινέτου συναριθμοῖτο δ᾽ ἂν τούτοις Ἡρακλείδης τε ὁ
Συρακούσιος καὶ Τυνδάριχος ὁ Σικυώνιος καὶ Σιμωνακτίδης ὁ Χῖος καὶ Γλαῦκος
ὁ Λοκρός, ὀψοποιητικῆς πραγματείας σοφισταί.
10. Ath. VII 297c μνημονεύει δ᾽ αὐτοῦ (scil. τοῦ γναφέως piscis) καὶ Ἐπαίνετος
ἐν Ὀψαρτυτικῷ. —11. Ath. VII 304d Ἐπαίνετος δ᾽ ἐν Ὀψαρτυτικοῖς κορύφαιναν
αὐτόν (scil. τὸν ἵππουρον) φησιν ὀνομάζεσθαι. —12. Ath. VII 305e τοῦ δὲ
κάπρου piscis μνημονεύει καὶ Δωρίων καὶ Ἐπαίνετος. —13. Ath. VII 312b ἐστὶ
δὲ λευκόσαρκος (scil. ὁ λειόβατος piscis), ὡς Ἐπαίνετος ἐν Ὀψαρτυτικῷ. —14.
Ath. VII 313b Ἐπαίνετος δ᾽ ἐν Ὀψαρτυτικῷ φησι‧ ῾σμαρίδα, ἣν ἔνιοι καλοῦσι
κυνὸς εὐναί᾽. —15. Ath. IX 371e Ἐπαίνετος δ᾽ ἐν Ὀψαρτυτικῷ τὰ κεφαλωτὰ
herbas καλεῖσθαί φησι γηφυλλίδας. —16. Ath. IX 387d Ἀρτεμίδωρος δὲ ὁ
Ἀριστοφάνειος ἐν ταῖς ἐπιγραφομέναις Ὀψαρτυτικαῖς γλώσσαις καὶ Πάμφιλος ὁ
Ἀλεξανδρεὺς ἐν τοῖς περὶ ὀνομάτων καὶ γλωσσῶν Ἐπαίνετος παρατίθεται
λέγοντα ἐν τῷ Ὀψαρτυτικῷ ὅτι ὁ φασιανὸς ὄρνις τατύρας καλεῖται.
30. Geoponica ed. Beckh 18, 21 p. 499 Μέλκης σκευασία σύντομος‧ Παξάμου
(potius ex georgicis quam ex opsartyticis, modo verum sit nomen). ἡ καλουμένη
μέλκη αὐτοσχέδιος καὶ καλλίων ἔσται εἰ κεραμέοις άγγείοις καινοῖς ὄξος
ἐμβάλῃς δριμὺ καὶ ἐπιθῇς αὐτὰ θερμοσποδιᾷ ἢ πυρὶ μαλθακῷ, τουτέστιν ἐπ᾽
ἀνθρακιάν‧ καὶ ἐὰν ὀλίγον ἀναζέσῃ τὸ ὄξος, ἵνα μὴ ἀπὸ τῶν σκευαρίων
ἀναποθῇ, ἑλκύσας ἀπὸ τῆς ἀνθρακιᾶς, εἰς τὰ αὐτὰ σκευάρια βάλε γάλα καὶ θὲς
αὐτὰ εἰς κιβωτάριον ἢ ἀρμάριον ἢ ἔνθα ἀκίνητον μένει‧ καὶ τῇ ὑστεραίᾳ ἕξεις
πολλῷ καλλίους μέλκας τῶν πολλῇ τέχνῃ κατασκευαζομένων τὰ μὲντοι
σκευάρια μετὰ πρώτην ἢ δευτέραν χρῆσιν ἄλλασσε. cf. Columella 12, 8 Apic. 7,
1 (308).
31. Ath. XIV 663d ὁ Ἀρτεμίδωρος ἐν ταῖς Ὀψαρτυτικαῖς γλώσσαις τὴν ματτύην
ἀποφαίνει κοινὸν εἲναι πάντων ὄνομα τῶν πολυτελῶν ἐδεσμάτων (ἡδυσ- trad.),
γράφων οὕτως‧ ‘ἔστι τις (εἴτις τῆς trad.) ὄρνιθος ματτύης. ἐσφάχθω μὲν διὰ τοῦ
στόματος εἰς τὴν κεφαλήν. ἔστω δὲ ἕωλος καθάπερ ὁ πέρδιξ. ἐὰν δὲ θὲλῃς, ὡς
ἔχει αὐτοῖς πτεροῖς ἐᾶν τετιλμένην.’ εἶτα τὸν τρόπον ἐκθεὶς τῆς ἀρτύσεως καὶ
τῆς ἑψήσεως ἐπιφέρει εὐθύς. ‘καὶ νομάδα παχεῖαν ἕψε καὶ νεοσσοὺς τῶν ἤδη
κοκκυζόντων, ἐὰν θέλῃς παρὰ πότον χρῆσθαι. εἶτ᾽ ἐξελὼν τὰ λάχανα εἰς
τρυβλίον καὶ τῆς ὄρνιθος τῶν κρεῶν ἐπιθεὶς παρατίθει‧ τοῦ θέρους ἀντὶ τοῦ
ὄξους τῆς ὄμφακος ἐμβαλὼν εἰς τὸν ζωμὸν ὡς ἔχει τοὺς βότρυς‧ ἐπειδὰν δὲ ἑφθὴ
γένηται, ἔξελε μετὰ τοῦ βοτρυδίου πρὸ τοῦ τὸ γίγαρτον ἐξαφεῖναι. εἶθ᾽ οὗτως τὸ
λάγανον κατάθρυπτε. οὗτος <ὁ> ματτύης ἐν τοῖς ἡδίστοις.’
32. Pollux Onom. VI 57 p. 242 Bekker τὸ δὲ θρῖον ὧδε ἐσκεύαζον‧ στέαρ ὕειον
ἑφθόν μετὰ γάλακτος μίγνυ χόνδρῳ παχεῖ, συμφυράσας δ᾽ αὐτὰ τυρῷ χλωρῷ καὶ
λεκίθοις ᾠῶν καὶ ἐγκεφάλοις. περιβαλὼν συκῆς φύλλῳ εὐώδει, ζωμῷ ὀρνιθείῳ ἢ
ἐρεφείῳ ἔνεψε, ἔπειτα ἐξελὼν καὶ τὸ φύλλον ἀφελὼν ἔμβαλε εἰς ἀγγεῖον γέμον
μέλιτος ξέοντος, καὶ τὸ μὲν ὄνομα τῷ ἐδέσματι προςέθηκε τὸ φύλλον. ἡ δὲ μεῖξις
πάντα ἐξ ἴσου δέχεται, τῶν δὲ λεκίθων πλέον, ὅτι πηγνύουσι καὶ συνιστᾶσιν. —
33. Schol. Aristoph. eq. 954 p. 66 Dindorf: θρῖον‧ χόνδρος ἢ ὄρυζα ἕψεται ἢ
σεμίδαλις ἀρκούντως. εἶτα ἐπιχεῖται τὸ ὕδωρ καὶ φυρᾶ καὶ τὸ ήψημένον μετὰ
ἁπαλοῦ τυροῦ καὶ ᾠῶν ὀλίγων. εἶτα περιλαμβάνεται φύλλοις συκίνοις ὅλον καὶ
περιειλεῖται καννάβῳ ἢ παπύρῳ ἢ λίνῳ καὶ καθίεται εἰς ζωμὸν κρέων ἡψημένων
ἄχρι τοῦ λαβεῖν ἱκανὴν ἕψησιν. εἶτα ἐξαίρεται καὶ τῶν φύλλων περιαιρεθέντων
εἰς λοπάδα νέαν ζέοντος μέλιτος ἐμβάλλεται καὶ ἕψεται. στρεφόμενον δὲ, ὅταν
ἰκανῶς ἔχῃ καὶ ξανθὸν γένηται. ἐξαιρεθὲν παρατίθεται μέλιτος περιχυθέντος ἢ
ἀπὸ τοῦ ἑφθοῦ ἢ ἀπὸ τοῦ ἄλλου. θρῖον δὲ καλεῖται ἀπὸ τῶν φύλλων τῆς συκῆς.
ἅτινα οὕτω καλεῖται. duo similia praecepta, alterum Didymi, leguntur in scholiis
ibidem I p. 608 Dindorf.
34. Papyrus Heidelberg (inv. 1701 a. b. c) ed. Fr. Bilabel Sitz.-Ber. Heid. Akad.
philos.-hist. Kl. 1919 Abh. 23
A. pagina anterior
ς 1 ἐλαί>ῳ vel καὶ χρ>ῶ Bil. | τή<κουσι καὶ? | 2 ἄλλα <τε καὶ? an
ἀλλά<σσοντες? ἀλλᾶ<ντας? | 3 prima deest, sequitur υ an κ, in fine
η, vix ν κοτ>ύλην? | 4 ὡς αύ>τως Bil., an ἀρκούν>τως?
⁊ Ζωμὸς ἰχθύος‧ εἰ<ς θυίας ἔμβαλε>
χόνδρον. κόρι. πρ<άσον...........>
κρόμμια, ἄνηθον <........ ... ὠ->
κιμον, ἄννησον λε<πτὸν ........ . >
ἕψε ἐπ᾽ ἀνθράκων κα̣<ὶ καταβρέ-> 10
χων ὕδατι. οἴνῳ, γάρῳ, <ὄξει συμμε->
μειγμένοις‧ ὅταν ἑψ<εθῇ καὶ μέλ->
λῃς αἰρειν, ἐπίπασσε πίπερ <λεῖ-
ον‧ μετ᾽ ὄξους δρειμέως κα<θιστ-
ᾶσιν ὀλίγον συμπεσεῖν, εἶ<τα με- 15
τ<αί>ρουσιν ἀπὸ τοῦ πυρός‧ οἱ δ<ὲ ὄξ-
ους ἐπιχέαντες πάντα ἕψ<ουσι
προςυποστρώσαντες τὰ χ<λω-
ρὰ καὶ τὰ ἄλλα ποι̣<ο>ῦσιν ὡς π<ρό-
κειται. 20
6 explevi | 12 <μέλ>λῃς Boll | 13 αἴρειν levare potius quam αἱρεῖν
<ὀπ>όν Bil. | 14 explevi; κα<ὶ ἐ>ῶσι Bil., cf. Chrysipp. Ath. 647e
συμπεσεῖν ἐάσας | συμπέσσειν mavult Bil. | 16 <με>ταίρουσιν
levant ab igne Vollmer, τηρουσιν pap., τηροῦσιν ‘behüten sie vor’
Bil.
⁊ Κρέα ταρειχηρὰ ἢ περνῶν τε<μά-
χη‧ κρέα ὁμοίως ὠμά‧ τὰ μ<ὲν τα-
ρειχηρὰ προζεννύουσιν ἵ<να ἐ-
ξαλμίσῃ μόνον‧ εἶτα πάντ<α εἰς
λοπάδα‧ οἴνου μέρη δ̅, γλυκέ<ως 25
μέρη β̅, ὄξους μέρος α̅, κόρι ξ<&ρὸν,
θύμον, ἄννησον, μάραθον‧ φρῦ-
ξον, πάντα ἐξ ἀρχῆς όμο<ῦ ἐ>πιβα-
λών. ἕψει‧ μεσάζουσιν ἐπι<βα>λὼν
μέλι καὶ κύμεινον λεῖο<ν, ἄλ>λοι 30
καὶ πίπερ, καὶ βαλό<ν>τες εἰ<ς ἀγγ>εῖ-
ον θερμὸν τὸν ζωμὸν ἐ<πιβ>άλ-
λουσιν ψωμοὺς ψοι<ῶν καὶ> ἄρ-
των θερμῶν.
⁊ Λαγανοφακῆ‧ λάγαν<ον ὀπτὸ>ν κα- 35
λῶς [μ]ἐν ζωμῷ κρεῶν <ὀρ>νεί-
θων κατάθρυβε, ἕψε‧ ἢ ἐ<ν οἴ>νῳ,
ὕδατι, ἀννήσῳ, κυμείν<ῳ λεί>οις
ἄνηθον ξηρὸν, κύμε<ινον>, χω-
ρὶς δἐ ἕψε φακῆν‧ κρόμμ<υα τρ>ῖψον 40
33 ψοί<του καὶ Bil. | 35 λάγαν<ον φακῶ>ν Bil. | 36 μὲν <ἐν> Bil. |
38 λεί>οις vel ἑφθ>οῖς, Vollmer, subaudi ἕψε
Col. η <........ κύ>μ<ει>νον, ὄξος, ἔλαι-
<ον..........>α χλωρὰ, ὕδωρ‧ εἶτα
<........ ἑ>φθὰ καλῶς ἀμφό-
<τερα....... κ>αὶ ἔλαιον χρ<η>στὸν
<...........> ἐπ᾽ ἀνθράκων ἔα 5
<ζέσαι πάντα> ἕως συμπίῃ.
<⁊ ...........φ>ακοὺς μετὰ χλωρῶν
<..........>ὅταν ἑψεθῇ, βάλε
<.......... ἄν>νησον, κρόμμυ-
<α.........>ι̣α, ἅλας ἢ γάρον ἐκ 10
η 6 explevi ex. gr.
<..........>υ‧ ὅταν ἑψε<θῇ>, τὰ
<.... .... κ>ατάθρυβ<ε.....>υ
καὶ αὐ<τ... ...>ν
in reliquis versibus non servata sunt nisi brevia principia, in his duo initia
praeceptorum v. 30 Εἰς ψ<όας? et v. 38
fragmentum a
. . . . . . . . . . . . . . <adip>ẹm . . . . . . . .
mitt>e in vini sextári(um) <au>t Albáni aut Pra<etut-
iani odoráti. deinde cum lique facta erit ade<ps,
percolato in irin et ita cocito. signum aut<em
5 erit hoc verum coctum <e>sse simul quam < . . .
lis erit iris et adeps guttás ostendat . < . . . . .
tollito vás aéneum et pónito in aquá fr<igida
pe>r quadriduum, iis autem diebus macera<to
. . c̣c̣ṣ ṇ . . ạẹ in vino Albáno habito a . . e . . . .
fragmentum b
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . pondo sextantem am iaciunt in solẹ<m
. . . drachm . I ob . υλ súcum uvae acerba<e
. . . aniem. Hyginus deinde reliqua et . .
. . . ṃiicuius liḅe<t . . nul spisso n . . . . . .
5 cal>amisco . . . . . . . rito oḅe . . . . . . . . .
. . . . . dioṛ . . . . . . . . intro su< . . . . . di-
. . . . . ab áreant ebus ír<in . . . . . . . .
. . . . . . > . . . albo. eudde alio . m . . . .
NOMINA PROPRIA
I. HOMINVM
Apicianus:
conchicla 5 4, 2
ius 6 8 8 7, 6
minutal 4 3, 3
ofellae 7 4, 2
patina 4 2, 14
sala cattabia 4 1, 2
Celsinianus porcellus 8 7, 12
Commodiana conchicla 5 4, 4
Flac(c)ianus porcellus 8 7, 8
Frontinianus porcellus 8 7, 10
Frontonianus pullus 6 9, 12
Iulianae pultes 5 1, 1
Lucretiana patella 4 2, 25
Matianus:
mala 4 3, 4
minutal 4 3, 4
Passenianus lepus 8 8, 7
Tarpeianus haedus sive agnus 8 6, 9 8 8, 12
Terentinus (a Terentio aliquo an a Tarento?):
isicium 4 3, 2
ius 4 2, 13
minutal 4 3, 2
impensa 8 1, 10 (recent- trad.).
impensa 8 7, 1
Traianus (trag- trad.) porcellus 8 7, 16
pullus Vardanus (an Varcianus?) 6 9, 11
uvam passam Varianum (? farinam trad.) 3 11, 1
[Varronis betaccos 3 2, 4 Varro 7 14, 3] fragmenta ex satura Menippea περὶ
ἐδεσμάτων
[qui Veneris ostium (i. cunnum) quaerunt fragmentum comici apud Varronem 7
14, 3]
[Vinidarius exc. tit.]
Vitellianus:
pisa 5 3, 5
pisa sive faba 5 3, 9
porcellus 8 7, 7
II. GEOGRAPHICA
Abellana:
concisas nuces auellanas tostas 7 13, 4
aballana Exc. ind. p. 77, 17
Aethiopicum cuminum 1 18 3 18, 3
musteos Afros 7 13, 2
cucurbitas more Alexandrino 3 4, 3
panis -us 4 1, 3
ius -um in pisce asso 10 1, 6. 10 1, 7. 10 1, 8
cepas siccas Ascalonias 4 2, 24
cepam -am (-colin- V) aridam 4 3, 6
cẹpa -a Exc. ind.
fabaciae Baianae 5 6, 4
embractum -um 9, 14
conditum Camerinum 1 2
Caricae ficus 2 2, 8 7 9, 1. 2 7 10
hysopum Creticum 1 13
Cumana lanx 4 2, 11 5 4, 2 (bis)
munda <5 4, 3> 5 4, 4 6 9, 2. 5 7 13, 7
mala Cydonea (ut diu serventur) 1 12, 3 4 2, 37 8 5, 2
coctum 10 3, 6
patina de -is 4 2, 37
sine vitio 1 12, 3
(cid- codd. praeter 4 2, 37)
defrutum de coctomiis (sic EV) 2 2, 8
laser Cyrenaicum 1 16, 1 7 1, 1
cir-
Damascena pruna 4 5, 1 pruna [uel]
-a enucleata 6 2, 2 (8 6, 10 10 1, 6. 8. 14 10 2, 1) 6 5, 1
-a[s] 7 6, 6
-a macerata 8 2, 8 (8 4, 1) 8 8, 13
pruna -a 10 2, 2
sil (silfi trad.) Gallicum 1 20, 1
quod Graeci dicunt *cnecon faenum -um 5 7
sales Hammoni<a>ci fricti 1 13
(amm- codd.)
oleum Hispanum 1 4; 6 9, 15
(spano trad.)
porcellus Hortolanus (si a regione quadam est appellatus) 8 7, 14 bis
pisa Indica 5 3, 3
spica- a 1 16, 2 6 5, 4 9 8, 2 Exc. ind.
oleum Liburnicum 1 4 bis
cuminum Libycum 1 18 3 18, 3
Lucanicae bis 2 4 5 3, 2. 8 5 4, 6
-arum confectio 2 4
-ia trad. 4 2, 13
-as breves concidis 4 5, 1
concisas 5 3, 2 5 4, 2 8 7, 14
pullus Numidicus 6 9, 4
ofellae Ostienses 7 4, 1
cepa Pallac(h)ana (si a regione est appellata) 4 2, 25 9 1, 1
haedus sive agnus Parthicus (past- trad.) 8 6, 10
laser -um 1 16, 1 3 13, 1 7 1, 1. 3
pullus -us 6 9, 2
duracina Persica ut diu durent 1 12, 11
-a duriora 4 2, 34
patina de -is 4 2, 34
uvam passam Phariam (? farinam trad.) 3 11, 1
fasiani adipes recentes 2 2, 1
isicia de -o 2 2, 6
oenogaro -i 2 5, 4
panis Picentinus 4 1, 2
apsinthium Ponticum 1 2
-a nux 6 5, 2. 3 8 1, 8
apsinthium Romanum bis 1 2
caricarum defritum, quod Romani ‘colorem’ vocant 2 2, 8
Sarda ter 9 10, 1. 2. 3. 4. 5
-a ita fit 9 10, 2
-a farsilis 9 10, 1
cuminum Syriacum 1 18 3 18, 3
rhus -um 10 2, 4 10 4, 1. 2
Thebaica palma 1 2
caseus Vestinus 4 1, 2
verba intransitiva
ut ex se am[b]ulet 6 9, 15
coloro 4 2, 20 7 10 8 8, 7
constringo Exc. 2
coquo 7 6, 4 <in> se 8 8, 13 (cf. 3 2, 3 9 8, 1)
decoquo Exc. 19. 28
percoquo 8 6, 9
despumo 5 3, 1. 3. 6. 9 5 4, 3. 4 (cf. 5 2, 3)
duco 4 2, 20. 28 4 5, 1 5 3, 2 5 4, 4 7 13, 7 Exc. 19 (cf. 8 6, 9)
induco 2 2, 2
impinguo 8 7, 5
medio Exc. 7 (at cf. 3 9, 2)
minio 2 5, 4
mollio 3 2, 2
obligo 4 2, 6 Exc. 13 (at cf. 4 2, 27)
percoquo 8 6, 9
refrigero 5 3, 4
sicco 3 18, 3 4 2, 12 9 1, 2 bis
spisso 5 1, 1. 4 8 8, 3
stringo 4 2, 31 7 6, 4
teneo 4 2, 27 Exc. 13
Addenda et corrigenda
The items discussed here have been marked but not changed
in the text. Where the authors cite page and line, recipe
numbers have been added in braces using the same format as
in the Index: {4 2, 27}.
p. 12, 24 {2 1, 4}
misces sicut pulpam omentatam scripsit et ad 2 1, 7 spectare putat E. Brandt,
qui sedulo et strenue mecum plagulas correxit
p. 13, 26 {2 2, 3}
nunc magis placet retinere In isiciato pullo et p. 78, 11 {Exc. 2} legere item
isiciatum pullum
p. 19, 25 {3 10, 3}
in baca interpretatur ‘cum olivis’ Brandt cf. 3 9, 5
p. 25, 21 {4 2, 12}
verba et ova cruda confracta ante verba v. 20 {previous line} et olei modicum
transponi iubet Brandt
p. 26, 12 {4 2, 14}
Patinam bis scriptum, prius suco rubro, in V
" 22 {4 2, 14}
dein] in intellegi volt id est Brandt
" 27 {4 2, 14}
Infra ostenditur spectare ad declinationem in codd. omissam putat Brandt
p. 27, 9 {4 2, 15}
legit a superficie insuper pones et verba versas in discum in v. 13 {4 2, 16} post
oleo reponi iubet Brandt
p. 32, 25 {4 3, 7}
ante adicies excidisse titulum novum velut Aliter minutal dulce coniecit Brandt
p. 39, 24 {5 4, 3}
sic legi volt Brandt (cf. ad p. 29, 10): origanum, suffundis <ius> de suo sibi,
fricabis, liquamine temperabis, mittis supra <pisam>. adicies oleum eqs
p. 43, 28 {6 3, 1-2}
vide an post frigido non novum praeceptum sit incipiendum, sed pergendum:
perdicem cum pluma—dipilabis. <pridie> occisa (cf. p. 81, 19 {Exc. 23}) perdix
eqs, tum p. 44, 1 {6 3, 2} si <III> dierum eqs
p. 51, 5 {7 5, 1}
Assaturam simplicem: assam a furno salis eqs Brandt
p. 68, 25 {8 8, 12}
uvam passam ustam coloratam Brandt cf. p. 54, 5 {7 10}
Numbering
The original text used six series of numbers:
Book: Roman numeral in body text; boldface Arabic numeral in
Index.
Chapter: Roman numeral in body text; second Arabic numeral
in Index.
Recipe: Boldface Arabic numeral in margin; third Arabic
numeral (if present) in Index. The first recipe in a chapter is
usually—but not always—given a number 1 in the body text.
Schuch numbering: The continuous numbering, 1–478, from
the 1874 Schuch edition is shown in parentheses in the margin.
Page and line numbers are used in the critical apparatus and in
the Addenda et Corrigenda. They are retained in this e-text for
completeness, but all information is also given in book-chapter-
recipe form.
Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties. Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research. They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in
a constant state of change. If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.net
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form. However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.net),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.
- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
you already use to calculate your applicable taxes. The fee is
owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
has agreed to donate royalties under this paragraph to the
Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments
must be paid within 60 days following each date on which you
prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
returns. Royalty payments should be clearly marked as such and
sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
address specified in Section 4, "Information about donations to
the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
License. You must require such a user to return or
destroy all copies of the works possessed in a physical medium
and discontinue all use of and all access to other copies of
Project Gutenberg-tm works.
- You comply with all other terms of this agreement for free
distribution of Project Gutenberg-tm works.
1.F.
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including including checks, online payments and credit card
donations. To donate, please visit: http://pglaf.org/donate
Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
http://www.gutenberg.net
Apicii Libri X
Vinidarii Excerpta
Opsartyticon Graecorum Fragmenta
explanation of text markup and numbering
APICII
LIBRORVM X QVI DICVNTVR
DE RE COQVINARIA
QVAE EXTANT
EDIDERVNT
Printed in Germany
Praefatio
list of manuscripts
Apicii Libri X
Vinidarii Excerpta
Opsartyticon Graecorum Fragmenta
Index
Addenda et Corrigenda
PRAEFATIO
De Apiciani libri fatis et codicibus exposuimus Giarratano in libello 'I codici dei
libri de re coquinaria di Celio, Napoli 1912', Vollmer in Sitz.-Ber. d. Bayer.
Akad. d. Wiss. phil.-hist. Kl. 1920 Abh. 6. pauca addenda videntur: codicem
Caesenatem interim inspexit et contulit Giarratano, nullius est preti. nec maioris
cod. Vat. lat. 6803 papyrius fol. 71-96, quem in Skutschii et Ihmii usum
contulerat Samter. quae ad usum huius editionis maxime necessaria erunt,
luculente digesta habes in indice codicum post hanc praefationem.
edidimus igitur et ipsos Apicii libros quos putant, qui tamen non pleni nec integri
sunt, sed saeculo fere IVº vel Vº epitomati et vulgari sermone aliquatenus
adulterati, et excerpta Vinidarii Gothi, qui saeculo fere VIº et ipse opusculum
Apicianum tunc adhuc plenum suum in usum compilavit, magis etiam quam ille
prior excerptor licentiis sermonis vulgaris indulgens. hos squalores et quidquid
librarii insequentes similiter deturpaverunt detersimus quoad licebat: composita
et aestimata sunt vulgaris sermonis vestigia apud Vollmerium l.l.
edidimus, inquimus, hos libros nec tamen ignoramus nos nihil fere agere
potuisse nisi ut recenseremus ea quae tradita sunt abstersis maculis gravissimis,
vere emendaturum non esse nisi qui plenam rerum scientiam habeat et tam
excussis fontibus graecis et latinis quam experimentis factis cognoverit quid
Apicius praecipere potuerit, quid re vera praeceperit.
indices adiecimus quales per haec tempora addere licebat, sperantes fore ut
aliquando aliquis plene technica artis coquinariae verba graeca et latina colligat
et explicet.
APICII
<ARTIS MAGIRI>CAE <LIBRI X>
INC{~P}
API
CAE ex titulo archetypi nihil restat nisi quod dat V fol. 1R
sequitur fol. 1V EPIMELES LIBER I, deinde capitula libri primi,
deinde EXPLICIVNT CAPITVLA INC{~P} CONDIT{~V}
PARADOX{~V}; in eodem V fol. 1V in marg. inferiore manus saec.
IX litteris macris longissimis adscripsit Epice de cu; in E perierat
fol. 1 iam Politiani aetate, fol. 2R incipit a VII Politeles uoluntaria
uolatilia, post haec capita legitur APICII EPIMELES LIBER
PRIMUS, secuntur capitula libri primi, deinde sine titulo fol. 3R
incipit CONDITUM PARADOXUM | Apicii C(a)eli(i) epimeles
incipit liber primus dant CLS cf. commentarius Nicolai Nicoli de
Poggii peregrinatione in Germania (a. 1417):
in monasterio suldulensi... Aepitii de compositis libri octo: opus
medicinale et optimum. | in librorum subscriptionibus legitur solum
apici(i) vel epicii (sic E post lib. III), nusquam additur caelii in VE,
sexies coelii in cod. R post lib. V ss | in archetypo titulum duobus
versibus fuisse olim perscriptum API<cii artis opsartyti- vel magiri-
> CAE<libri X> coniecit Vollmer | indicem nominum librorum solus
habebat E (non V), in quo I-VI cum folio 1 perierunt |
LIB. I. EPIMELES
(1) I. CONDITVM PARADOXVM. 1. Conditi pondo Sch, {p/} E, per V, cf. Exc. §2
bis §23 {p/} |
paradoxi compositio: mellis pondo XV in praemissis E, -i V |
aeneum vas mittuntur, praemissis vini sextariis coctura E2, -am E1V |
duobus, ut in coctura mellis vinum decoquas. perfixerit EV |
quod igni lento et aridis lignis calefactum, postridie E, post pridie V |
tum Gi, tunc Sch, cum EVς |
commotum ferula dum coquitur, si effervere mittis add. Gi |
coeperit, vini rore compescitur, praeter quod iam triti E, iam tristis (radendo in triti
mutatum) V |
subtracto igni in se redit. cum perfrixerit, masticis E2V, -ces E1 |
rursus accenditur. hoc secundo ac tertio fiet, ac dragmas singulas Hum, dragme
tum demum remotum a foco postridie singulae EV |
despumatur. tum <mittis> piperis uncias IV, isdemque E2V, iisdemque E1 |
iam triti masticis scripulos III, folii et croci uino E, uine V |
suffusione ς, -nem EV |
dragmas singulas, dactylorum ossibus torridis lenis EV, leuis Sch |
quinque, isdemque dactylis vino mollitis, sextarios Sch, -ia EV |
intercedente prius suffusione vini de suo modo aderunt E, ade{)}V |
dum bulliat Vo, duo milia EV |
ac numero, ut tritura lenis habeatur. his i. antea igni aperto tractatum nunc in
omnibus paratis supermittis vini lenis sextarios prunis stabit dum bulliat; cf. 3 10, 3 in
XVIII. carbones perfecto aderunt dum bulliat. prunis coques, Paxamos Geop. 18, 21,
1 puri malthakôi toutestin ep'
anthrakian |
(6) V. Vinum ex atro candidum facies: agitas alia die erit E, agita sali adierit
V |
lomentum ex faba factum vel ovorum trium cineres E, cinerem V |
alborem in lagonam mittis et diutissime agitas:
alia die erit candidum. et cineres vitis albae
idem faciunt.
(7) VI. De liquamine emendando: liquamen si infunde (funde α) Sch, fenunde EV |
move spica Hum, moue spicas EV,
odorem malum fecerit, vas inane inversum nou{~e} spicas α, cf. 8 1, 5 |
fumiga lauro et cupresso, et in hoc liquamen
infunde ante ventilatum. si salsum fuerit,
mellis sextarium mittis et move spica, et
emendasti. sed et mustum recens idem
praestat.
(8) 1 VII. Vt carnes sine sale quovis tempore ad rem cf. Colum. 12, 42 |
durabit E, -uit V |
recentes sint: carnes recentes quales volueris
melle tegantur, sed vas pendeat, et, quando
volueris, utere. hoc hieme melius fit, aestate
paucis diebus durabit. et in carne cocta itidem
facies.
(9) 2 Callum porcinum vel bubulum et ungelle cocte EV in ind., ungella et
cocta (cocia E) EV hic |
unguellae coctae ut diu durent: in sinapi ex facta sic EV, an tacta (i. tincta)? |
aceto, sale, melle facta mittis ut tegantur, et,
quando volueris, utere: miraberis.
(14) 1 XI. Vt dulcia de melle diu durent: de melle EV in indice, melle EV hic,
mella ςα |
accipies quod Graeci dicunt cnecon et facies cnecon Vo, nechon EV, pênion Sch |
farinam et admisces cum melle eo tempore eo α, et EV es P, est EV |
quo dulcia facturus es.
(15) 2 Vt mel malum bonum facias: mel vendendum praeceptum sumptum
videtur ex libro aliquo de re rustica |
malum bonum facies ad vendendum, unam boni si E, bonis V |
partem mali et duas boni si simul miscueris.
(16) 3 Mel corruptum ut probes: helenium Mel V, Vt mel E |
helenium α, ilunium E1, inlunium
infundes in melle et incende: si incorruptum
E2V; potest glossa inula graecum
est, lucet.
affecisse, nisi plane aliud latet; cf.
Geopon. 15, 7, 7; conieci in lychnum
infundes mel et incende |
incende (-es P) si incorruptum (si in-ex
sin E) EV |
(18) 2 Vt mala et mala granata diu durent: in mala et mala granata sic EV |
in calidam sic EV, in aquam marinam
calidam ferventem merge, et statim leva et calidam Sch ex Magone (Colum. 12,
suspende. 44, 5), cf. Plin. 15, 60al. |
(19) 3 Vt mala Cydonia diu serventur: eligis foliis et condies EV, foliis ficulnis
condes Sch ex Colum. 12, 45, 1 Plin.
mala sine vitio cum ramulis et foliis, et condes 15, 60, sed aliud est praeceptum |
in vas, et suffundes mel et defritum; diu diu E, et diu V |
servabis.
(20) 4 Ficum recentem, mala, pruna, pira, peciolis sic EV |
cerasia ut diu serves: omnia cum peciolis
diligenter legito et in melle ponito, ne se
contingant.
(21) 5 Citria ut diu durent: in vas vitreum vitreum Gi, citrum EV |
suspende P, suspendet EV |
mitte, gypsa, suspende.
(22) 6 Mora ut diu durent: ex moris sucum §6 in E legitur post §9, in V post §5 |
Mora EV in indice, hic om. EV, post
facito, et cum sapa misce, et in vitreo vase durent add. P |
cum moris mitte: custodies multo tempore. moris ς, moribus EV |
misce et in uitrio uase (uaso V) cum
mora (morã V, moris P) EV |
(39) 3 Isicia de scillis vel de cammaris amplis: scillis et scille E, iscillis et iscille V |
pipere E, piper V |
cammari vel scillae de testa sua eximuntur, et pulpa Sch, pulpe EV |
in mortario teruntur cum pipere et liquamine
optimo. pulpa isicia plassantur.
(40) 4 Omentata ita fiunt: assas iecur eum EV, id eum P; addidit rusticus
lector (debuit id) cf. eas 23, 14. 27, 11
porcinum et [eum] enervas. ante tamen teres al. |
piper, rutam, liquamen, et sic superinmittis suitur Gi, sicut EV, cf. 7, 8. 9 10, 1 |
iecur et teres et misces. suitur pulpa omentata, defumum EV |
et singula involvuntur folia lauri, et ad fumum
suspenduntur quamdiu voles. cum manducare
volueris, tolles de fumo et denuo assas.
(41) 5 <Aliter> isicium: adicies in mortarium Aliter esicium Gi, et sicium EV |
astulas EV |
piper, ligusticum, origanum, fricabis, habeat EV, -ant Sch |
suffundes liquamen, adicies cerebella cocta, tesselles corr. in -as V, tesselas E |
teres diligenter, ne assulas habeat. adicies ova mittes add. Vo |
caccabum E, accubum V |
quinque et dissolves diligenter, ut unum ferbuerit E, feruu- V, sic saepissime |
corpus efficias. liquamine temperas et in tractu EV |
patella aenea exinanies, coques. cum coctum
fuerit, versas in tabula munda, tessellas
concides. adicies in mortarium piper,
ligusticum, origanum, fricabis in se,
commisces, <mittes> in caccabum, facies ut
ferveat. cum ferbuerit, tractum confringes,
obligas, coagitabis, et exinanies in boletari.
piper asperges et appones.
(42) 6 Isicia ex sphondylis: elixatos praeceptum 2 1, 6 repetitur 3 20, 7 |
fondilis et fondilos EV |
sphondylos conteres et nervos eorum eximes, contere EV hic, -es p. 22, 6 |
deinde cum eis alicam elixatam <et> ova et om EV hic, habent p. 22, 7 |
conteres, pipere <posito> in omento assabis, posito add. Gi, cf. tamen p. 22, 7
pleniora |
oenogaro perfundes, et pro isicus inferes. in omento Hum, momento EV, cf. p.
22, 8 |
oenagaro E |
perfundes Hum, profundes (p- E) EV,
cf. p. 22, 9 continges |
(47) 4 Aliter de pullo: piperis grana XXXI intellege Aliter in esicia de pullo |
undecim EV, VI Sch |
conteres, mittis liquaminis, optimi calicem, mittes E, -is V |
caroeni tantundem, aquae XI mittes, et ad
vaporem ignis pones.
(48) 5 Isicium simplex: ad unum liquaminis inquoques (conc- Sch) et sic (si Lister)
EV |
acetabulum aquae septem mittes, modicum feces V, facies E |
apii viridis, triti piperis cocleare. isiciola
incoques, et sic ad ventrem solvendum dabis.
hydrogaro faeces conditi addes.
(49) 6 Isicia de pavo primum locum habent ita fuerint E, -it V |
si fricta fuerint ut callum vincant. Item
secundum locum habent de fasianis item
tertium locum habent de cuniculis, item
quartum locum habent de pullis, item quintum
locum habent de porcello tenero.
(50) 7 Isicia amulata ab aheno sic facies: teres amulata Hum, multa EV |
aheno Sch, alieno EV cf. §420 |
piper, ligusticum, origanum, modicum silfi, bullierit Hum, boluerit V, oluerit E |
zingiber minimum, mellis modicum; inferes Sch, feres EV |
liquamine temperabis, misces; adicies super
isicia, facies ut ferveat. cum bene bullierit,
amulo obligas spisso, et sorbendum inferes.
(51) 8 Amulatum aliter: piper teres pridie amulatum Hum, amulum EV |
infusu V, infasu E |
infusum, cui subinde liquamen suffundes ita ut lutulentum sic E |
bene tritum ac lutulentum facias piperatum. facias V, facies E |
cui defritum admisces, quod fit de cotoniis, cotoniis P, coctomiis (-mus E) EV |
caricarum Hum, camcarum V, carum
quod sole torrente in mellis substantiam corr. in camcarum E, caunearum Sch |
cogitur. quod si non fuerit, vel Caricarum colorem sic EV, loram (cf. Plin. nat.
14, 86) Tor. vix recte, aut ante quod
defritum mittes, quod Romani 'colorem' inserendum vel |
vocant. ac deinceps amulum infusum adicies ac deinceps P, accede inceps EV,
vel oryzae sucum et lento igni fervere facias. accipe deinceps α; latere aliud videtur
veluti ac cepam siccam |
orize sic EV |
igni ς, igniti EV |
(65) 5 Aliter ad ventrem: apios virides cum albamen Hum, albã EV, allia Tor |
ca///cabo (c erasa) V |
suis radicibus lavabis et siccabis ad solem. id est—remaneat glossam agnovit
deinde albamen et capita porrorum simul Hum, cf. 1 12, 1 |
elixabis in caccabo novo, ita ut aqua ad tertias cum simul sic EV; i. 'simulac' |
appones EV, abpones Sch (cf. l. 7 et p.
deferveat [id est ut ex tribus eminis aquae una 18, 2 depones) |
remaneat]. postea teres piper, liquamen et
aliquantum mellis humore temperabis, et
aquam apiorum decoctorum colabis in
mortario, et superfundes apio. cum simul
ferbuerit, appones, et, si libitum fuerit, apios
adicies.
(66) III. ASPARAGOS. Asparagos siccabis, siccabis V, -it E |
rursum ς, sursum bis EV (qui verba
rursum in calidam summittes: callosiores sursum in calidam repetunt) |
reddes. summittas (-itas V) EV |
Callossiores EV qui hinc novum
praeceptum ordiuntur |
(90) 4 Aliter porros: <si> in aqua elixati erunt, si in Sch, in EV, cum in Hum |
aquam EV |
fabae nondum conditae plurimum admisce
conditurae, in qua eos manducaturus es.
(91) 1 XI. BETAS. Concides porrum, farinam EV, Varianam Sch ex Plin. 14,
29, Phariam Baseggio |
coriandrum, cuminum, uvam passam †
farinam, et omnia in medullam mittes. ligabis
et ita inferes ex liquamine, oleo et aceto.
(92) 2 Aliter betas elixas: ex sinapi, oleo exsinapi E, et in api V |
modico et aceto bene inferuntur.
(93) XII. HOLISERA. holisera in fasciculum olisera bis EV, hic et in indice |
a add. Vo, cf. l. 31 |
redacta <a> manu ex liquamine, oleo et mero oleo E, et oleo (et erasum) V |
bene inferuntur, vel cum piscibus assis.
(94) 1 XIII. RAPAS SIVE NAPOS. 1. Rapas rutam E, ratã V, an rutae? |
sive napos: elixatos exprimes, deinde teres
cuminum plurimum, rutam minus, laser
parthicum, mel, acetum, liquamen, defritum et
oleum modice. fervere facies et inferes.
(95) 2 Aliter rapas sive napos: elixas, inferes. super istillabis EV |
oleum superstillabis; si voles, acetum adde.
(96) XIV. RAFANOS. Rafanos cum piperato, rafanos bis EV, hic et in indice |
teras E, tereas V, cf. p. 30, 2 |
ita ut piper cum liquamine teras.
(97) XV. HOLVS MOLLE. 1. Holus molle ex holus molle bis EV hic, olus molles in
indice EV |
holisatro: coctum ex aqua nitrata expressum olisatro EV |
concides minutatim, et teres piper, ligusticum, coctum Sch, cocto EV |
satureiam siccam cum cepa sicca, liquamen, minutatim Hum, minutum EV,
minutim Tor |
oleum et vinum.
(98) 2 Aliter holus molle: apium coques ex
aqua nitrata, exprimes et concides minutatim.
in mortario teres piper, ligusticum, origanum,
cepam, vinum, liquamen et oleum. coques in
pultario, et sic apium commisces.
(99) 3 Aliter holus molle ex foliis lactucarum {e.}{x.} {a.}{q.}{u.}{e.}{s.} ex aqua
E |
cum cepis: coques ex aqua nitrata, expressum expressum Hum, expressa EV |
concides minutatim. in mortario teres piper, Holus Sch, Aliter. Holus EV |
ligusticum, apii semen, mentam siccam, arescat EV, acescat cod.
Hummelbergii |
cepam, liquamen, oleum et vinum. absenti EV |
(100) —[Aliter] Holus molle ne arescat,
summa quaeque amputantur, et purgamenta et
caules madefactos in aqua apsinthi contegito.
(101) XVI. HERBAE RVSTICAE. piper EV |
Liquamine, oleo, aceto a manu vel in patina
pipere, cumino, bacis lentisci.
(102) XVII. VRTICAE. Vrticam feminam,
sole in ariete posito, adversus aegritudinem
sumes, si voles.
(103) 1 XVIII. INTVBA ET LACTVCAE. 1. INTVBAE ET ({l/} E) EV cf. ind. |
ex liq. E, et liq. V |
Intuba ex liquamine, oleo modico, † medere oleo V, et oleo E |
cepa concisa. pro lactucis vero 4 hieme intuba modico medere EV, modico
ex embammate vel melle et aceto acri. modicaque (modice Hum) Tor, modico
comedere Sch |
incube (t ex c corr. E2) exembammate
E, intib{e,} ex enbãmate V |
acri E, agri V |
oxyporio et E, exyporio (om. et) V |
(104) 2 Lactucas cum oxyporio et aceto et 3 18, 2 cf. 1, 18 de oxyporo |
modico liquamine.
(105) 3 Ad digestionem et inflationem et ne digestione V |
cumini V, cuminum E |
lactucae laedant: cumini unc. II, zingiberis gingiberis E2 ex -ber E1, gengi{b/} V |
unc. I, rutae viridis unc. I, dactylorum cuminum aut EV, cf. p. 11, 23 |
pinguium scripulos XII, piperis unc. I, mellis tundes V, tundis E |
unc. IX; cuminum aut Aethiopicum aut cuminum delendum? infundes V, -dis
E |
Syriacum aut Libycum. tundes cuminum et necesse E, nece V |
postea infundes in aceto, cum siccaverit; cocleare cum Sch, coclearium E,
cloclear{~u} V, cochlearium cum Tor |
postea melle omnia comprehendes. cum coclearem E, cloclear{~e} V |
necesse fuerit, dimidium cocleare cum aceto et
liquamine modico misces aut post cenam
dimidium cocleare accipies.
(106) 1 XIX. CARDVI. 1. Carduos:
liquamine, oleo et ovis concisis.
2 Aliter carduos: rutam, mentam, coriandrum, faeniculum ς, fenicum EV |
feniculum, omnia viridia teres. addes piper,
ligusticum, mel, liquamen et oleum.
3 Aliter carduos elixos: piper, cuminum,
liquamen et oleum.
(107) 1 XX. SPHONDYLI [vel fundili]. 1. Sphondili (Sf- V) uel fundili.
Sphondili (Sf- V) EV, cf. index |
Sphondyli fricti ex oenogaro simplici. funguli suo Marte substituit Hum,
potius vulgaris glossa vel fundili
delenda. deinceps V exhibet semper
sfond-, E vel sphond- (sphund- E2 21)
vel sfond- vel spond- |
(148) 28 Patina solearum: soleas battues et §28 idem praeceptam in exc. Salm.
§19 |
curatas compones in patina. adicies oleum, solearum EV, soliarum ex obis exc. |
liquamen, vinum. dum coquitur, teres piper, battues et curatas EV, rades purgas
ligusticum, origanum, fricabis, suffundes ius, exc.; cf. Plin. nat. 9, 68 ferula
verberatus |
ova cruda et unum corpus facies. super soleas post vinum addunt exc. fasciculum
refundes, lento igni coques. cum duxerit, piper porri et coriandri semen |
ligusticum EV, modic{~u} exc. |
asparges et inferes. fricabis EV, om. exc. |
ius EV, iux suo sibi exc. |
oua cruda EV, adicies iuri dicim cruda
oua exc. |
et in unum exc., ut unum EV |
facies EV exc. |
(180) 2 Tisanam barricam: infundis cicer, barricam EV, taricham Hum, farricam
Sch; deest hoc nomen p. 41, 4 ubi idem
lenticulam, pisam. defricas tisanam et cum praeceptum redit |
leguminibus elixas. ubi bene bullierit, olei pisa EV |
satis mittis et super viridia concidis porrum, defricas EV p. 41, 5, defrixas EV hic |
feniculum EV p. 41, 7, nuculum EV
coriandrum, anethum, feniculum, betam, hic |
malvam, cauliculum mollem. haec viridia culiculum molle et uiridi minuta
concisa EV, cf. p. 41, 8 |
minutatim concisa in caccabum mittis. haec EV p. 41, 8, et EV hic |
cauliculos elixas et teres feniculi semen satis, elixas p. 41, 9, -xos EV hic |
origanum, silfi, ligusticum. postquam triveris, triueris p. 41, 10, tribueris EV hic |
et agites ς, iagites EV (i. {7}agites
liquamine temperabis, et super legumina archetypi), agitas p. 41, 11 |
refundis et agitas. cauliculorum minutas super colicolorum EV |
concidis. minutas EV et hic et p. 41, 12, minuta
Hum, minutias Tor |
cerebellis teres et in caccabum mittes. teres et lias p. 35, 24, sed us EV hic |
I. In struthione. II. In grue vel anate perdice turture palumbo columbo et diversis
avibus. III. In turdis. IV. In ficedulis. V. In pavo. VI. In fasiano. VII. In ansere.
VIII. In pullo.
LIB. VI tit. Aeropetes Hum, Tropetes (-is E hic) et hic et in
subscriptione EV | capitula: I. hic omisit V; in strutione E | IV
fecetulis (fet- E) EV |
(318) 6 Boletos aliter: thyrsos eorum concisos nouam varia lectio ap. Hum, ouam
EV |
in patellam novam perfundis, addito pipere,
ligustico, modico melle. liquamine temperabis.
oleum modice.
(319) 1 XVI. TVBERA. 1. Tubera radis, radis V, radix E |
elixas, sale aspergis, et surculo infiges.
subassas, et mittes in caccabum oleum,
liquamen, caroenum, vinum, piper et mel. cum
ferbuerit, amulo obligas. tubera exornas et
inferes.
(320) 2 Aliter tubera: elixas et, asperso sale, in uridem EV |
conpungens EV |
surculis adfigis et subassas. et mittes in ut V, et E |
caccabum liquamen, oleum viride, caroenum, sorbuerint Sch, ferbuerint EV |
vinum modice et piper confractum et mellis
modicum, et ferveat. cum ferbuerit, amulo
obligas, et tubera compunges, ut combibant
illud. exornas. cum bene sorbuerint, inferes. si
volueris, eadem tubera omento porcino
involves et assabis et sic inferes.
(321) 3 Aliter tubera: oenogarum, piper, oleum modice V, ·/modice ·/oleum
(signis ordine restituto) E |
ligusticum, coriandrum, rutam, liquamen, mel,
vinum, oleum modice. calefacies.
(322) 4 Aliter tubera: piper, mentam, rutam,
mel, oleum, vinum modicum. calefacies et
inferes.
(323) 5 Aliter tubera: elixa cum porro, deinde oleo modico Brandt, obomo EV,
optimo Hum |
sale, pipere, coriandro conciso, mero, oleo
modico inferes.
(324) 6 Aliter tubera: piper, cuminum, silfi,
mentam, apium, rutam, mel, acetum vel
vinum, salem vel liquamen et oleum modice.
(325) XVII. IN COLOCASIO. In colocasio:
piper, cuminum, rutam, mel, liquamen, olei
modicum. cum ferbuerit, amulo obligas.
(326) 1 XVIII. COCLEAS. 1. Cocleas lacte fongizabis EV |
sale EV |
pastas: accipies cocleas, spongizabis, lac Sch, in lac EV |
membranam tolles, ut possint prodire. adicies o{~i} hora α, ommora EV |
in vas lac et salem uno die, ceteris diebus [in] ex E, et ex V ad rem cf. Marcell. med.
20, 35 |
lac per se, et omni hora mundabis stercus. cum pulpas EV, pulte Hum cf. Plin. nat. 9,
pastae fuerint, ut non possint se retrahere, ex 174 |
oleo friges. mittes oenogarum. similiter et
pulpa pasci possunt.
(327) 2 Cocleas: sale puro et oleo assabis suffundis V, -es E |
cocleas: lasere, liquamine, pipere, oleo
suffundis.
3 Cocleas assas: liquamine, pipere, cumino,
suffundis assidue.
(328) 4 Aliter cocleas: viventes in lac
siligineum infundes: ubi pastae fuerint,
coques.
(329) 1 XIX. OVA. 1. Ova frixa: oenogarata. enogarata E, oeno- (sed priore o
erasa) V |
2 Ova elixa: liquamine, oleo, mero vel ex ova elixa Hum, ob elixa EV |
liquamine, pipere, lasere. apalis EV |
3 In ovis hapalis: piper, ligusticum, nucleos
infusos. suffundes mel, acetum: liquamine
temperabis.
LIB. VIII. TETRAPVS
I. in apro. II. in cervo. III. in caprea. IV. in ovifero. V. bubula sive vitulina. VI. in
haedo et agno. VII. in porcello. VIII. leporem. IX. glires.
LIB. VIII cap. III in capria E |
et oleum.
(348) 8 Aliter in cervum assum iura ferventia: ceruum E, ceruom V |
piper, ligusticum, petroselinum, Damascena
macerata, vinum, mel, acetum, liquamen,
oleum modice agitabis porro et satureia.
(362) 4 Haedum sive agnum assum: haedi cura add. Gi; haedi cocturam del. Sch |
graticula EV |
cocturam <cura>. ubi eum ex liquamine et
oleo coxeris, incisum infundes in pipere,
lasere, liquamine, oleo modice, et in craticula
assabis. eodem iure continges. piper asparges
et inferes.
(363) 5 Aliter haedum sive agnum assum: semiunciam E |
asereos EV |
piperis semunciam, asareos scripulos VI, ging- E geng- V |
zingiberis modicum, petroselini scripulos VI, petroselinis EV |
laseris modice, liquaminis optimi heminam,
olei acetabulum.
(364) 6 Haedus sive agnus syringiatus [id est † syringladus id est mammotestus EV cf.
p. 62, 12; coniecerunt mammothreptos
mammotestus]: exossatur diligenter a gula, sic Dufresne, amnocistis Baseggio, possis
ut uter fiat, et intestina eius integra mammothelastes; sed glossam iam
exinaniuntur, ita ut in caput intestina Hum agnovit |
exsorsatur V |
sufflentur, et per novissimam partem stercus a gula Tor, agilla EV |
exinanibitur. aqua lavantur diligenter et sic sicut uter E, si{~c} u{~τ} V |
exinaniantur (/// /// ex- E) EV |
implentur admixto liquamine, et ab umeris in caput intestina suffletur EV, per
consuitur et mittitur in clibanum. cum coctus caput int. sufflentur P |
fuerit, perfunditur ius bulliens: lac, piper lacte EV |
certe sic EV |
tritum, liquamen, caroenum, defritum modice, retiaculo EV |
sic et oleum, et iam bullienti mittis amulum. zemae Sch, zema EV |
vel certe mittitur in reticulo vel in sportella et modice corr. in -co E |
diligenter constringitur et bullienti zemae cum
modico salis summittitur. cum bene illic tres
undas bullierit, levatur, et denuo bullit cum
umore supra scripto. bulliente conditura
perfunditur.
(365) 7 Aliter haedus sive agnus syringiatus: syringiatus (sir- V) EV |
in ipsius EV, spissius Sch, in ipsum
lactis sextarium unum, mellis unc. IV, piperis Gi |
unc. I, salis modicum, laseris modicum. ius in olei E, ole{~u} V |
† ipsius: olei acetabulum, liquaminis verba liq. acet. mellis acet. dabat E1
acetabulum, mellis acetabulum, dactylos tritos post octo, suo loco restituit E2 |
octo, vini boni heminam, amulum modice.
(366) 8 Haedus sive agnus crudus: oleo, pipere pipere E, pip V |
foris E, fores V |
fricabis et asparges foris salem purum multo semine E, semen V |
cum coriandri semine. in furnum mittis,
assatum inferes.
(367) 9 Haedum sive agnum Tarpeianum: tarpeianum R, tatarpeianum EV |
coquatur P, -antur EV |
antequam coquatur, ornatus consuitur. piper, aut P, om. EV |
rutam, satureiam, cepam, thymum modicum.
et liquamine collues haedum, macerabis in
furno <aut> in patella, quae oleum habeat cum
percoxerit, perfundes in patella impensam,
teres satureiam, cepam, rutam, dactylos,
liquamen, vinum, caroenum, oleum. cum bene
duxerit impensam, in disco pones, piper
asperges et inferes.
(368) 10 Haedum sive agnum Parthicum: particum Sch, pasticum EV, cf. 6 9, 2 |
laseris E, leseris V |
mittes in furnum. teres piper, rutam, cepam, modicum uinum liquamen et oleum
satureiam, Damascena enucleata, laseris uinum (om. P) feruens EV, modicum
modicum, vinum, liquamen, et oleum [uinum]. vivi liq. et vinum Sch |
(376) 6 Porcellum lacte pastum elixum calidum iure frigidum EV, calidum
siue frigidum iure Hum, at cf. p. 45,
calidum iure frigido crudo Apiciano: adicies in
mortarium piper, ligusticum, coriandri semen, 29 |
menta ruta V |
mentam, rutam, fricabis, suffundes liquamen, liqua{~m} V, liquidum E |
adicies mel, vinum, et liquamine temperabis add. Gi |
<temperabis>. porcellum elixum ferventem {p/}fundes V, profundes E |
sabano mundo siccatum perfundes et inferes.
(409) I. [IVS] IN LVCVSTA. 1. Ius in lucusta IVS IN LOCVSTA EV cf. tit. ind. |
pallacanam sic EV, cf. p. 28, 28 |
et capari: indura cepam pallachanam eius EV, teres Gi; an facies ei ius? |
concisam. † eius piper, ligusticum, careum,
cuminum, caryotam, mel, acetum, vinum,
liquamen, oleum, defritum. hoc ius adicito
sinapi in elixuris.
(410) 2 Lucustas assas sic facies: aperiuntur {bis} graticula EV |
ius Gi, eis EV |
lucustae, ut adsolet, cum testa sua et infunditur verba bene inferes in EV abierunt post
eis piperatum, coriandratum, et sic in craticula 17 cuminato; suo loco restituit et et
assantur. cum siccaverint, adicies ius in inseruit Hum |
craticula quotiens siccaverint quousque
assantur bene, <et> inferes.
(411) 3 Lucustam elixam cum cuminato: piper, locusta elixa EV |
malabratum EV |
ligusticum, petroselinum, mentam siccam,
cuminum plusculum, mel, acetum, liquamen.
si voles, folium et malabathrum addes.
(412) 4 Aliter lucustam: isicia de cauda eius lucusta (loc- E) EV |
esicia EV2, om. V1 |
sic facies: folium noci † uvam prius demes et
folium noci uuam prius EV, folliclum
elixas deinde pulpam, concides, cum [nocivam uvam] prius Sch, an follem
liquamine, pipere et ovis isicia formabis. nocivum prius? |
(413) 5 In lucusta elixa: piper, cuminum, ruta V, oleum V, uin{~u} (del. et
oleum ss. E2) E cf. v. 25 |
rutam, mel, acetum, liquamen et oleum.
(414) 6 Aliter in lucusta: piper, ligusticum, uinum V, oleum (del. et uinum ss. E2)
cuminum, mentam, rutam, nucleos, mel, E cf. v. 23 |
acetum, liquamen et vinum.
(415) II. IN TORPEDINE. 1. In torpedine: IN V, om. E |
addes add. Gi |
teritur piper, ruta, cepula arida. <addes> mel,
liquamen, passum, vinum modice, olei boni
guttas. cum bullire coeperit, amulo obligas.
(416) 2 In torpedine elixa: piper, ligusticum,
petroselinum, mentam, origanum, ovi
medium, mel, liquamen, passum, vinum,
oleum. si voles, addes sinape, acetum. si
calidum volueris, uvam passam addes.
(417) III. IN LOLLIGINE. 1. In lolligine in
patina: teres piper, rutam, mel modicum,
liquamen, caroenum, olei guttas.
2 In lolligine farsili: piper, ligusticum, farsile EV, item 13 |
coliandrum EV |
coriandrum, apii semen, ovi vitellum, mel,
acetum, liquamen, vinum et oleum. obligabis.
(418) IV. IN SEPIIS. 1. In sepia farsili: piper,
ligusticum, apii semen, careum, mel,
liquamen, vinum, condimenta coctiva.
calefacies, et sic aperies sepiam et perfundes.
(419) 2 Sic farcies eam sepiam coctam: farcies Tor, facies EV |
lixa EV |
cerebella elixa enervata teres cum pipere, cui enerulata EV |
commisces ova cruda quod satis erit, piper quod V, {q/} E |
integrum, isicia minuta, et sic consues et in pipere EV |
sic consues Hum, sicco sues EV |
bullientem ollam mittes ita ut coire impensa
possit.
(420) 3 Sepias elixas ab aheno: in frigidam aeno P, alieno EV cf. p. 14, 12 |
addes add. Gi |
missas cum pipere, lasere, liquamine, nucleis.
ova <addes>, et condies ut voles.
(421) 4 Aliter sepias: piper, ligusticum,
cuminum, coriandrum viride, mentam aridam,
ovi vitellum, mel, liquamen, vinum, acetum et
oleum modicum. et, ubi bullierit, amulo
obligas.
(422) V. IN POLYPO. In polypo: pipere,
liquamine, lasere. inferes.
(423) VI. IN OSTREIS. In ostreis: piper, et uinum om. E1, add. in marg. E1 an
ligusticum, ovi vitellum, acetum, liquamen, E2 |
oleum et vinum. si volueris, et mel addes.
(424) VII. IN OMNE GENVS {bis} conciliorum EV |
CONCHYLIORVM. In omne genus
conchyliorum: piper, ligusticum, petroselinum,
mentam siccam, cuminum plusculum, mel,
liquamen. si voles, folium et malabathrum
addes.
(425) VIII. IN ECHINO. 1. In echino: accipies echino bis E2V, enicho bis E1 item 5.
pultarium novum, oleum modicum, liquamen, 7. 10. 11 |
an coxerit? |
vinum dulce, piper minutum. facies ut ferveat.
cum ferbuerit, in singulos echinos mittes,
agitabis, ter bulliat. cum coxeris, piper
asperges et inferes.
(426) 2 Aliter <in> echino: piper, cosium in om. EV |
mulsum V, -am E |
modice, mentam siccam, mulsum, liquamen, liquamine EV |
spicam Indicam et folium.
(427) 3 Aliter <in> echino: lotum mittes in in P, om. EV |
echino V, enichum corr. in echinum E |
aqua calida, coques, levas, in patella lotum Baseggio, colum EV, totum
compones, addes folium, piper, mel, liquamen, Hum, solum Tor |
olei modice, ova, et sic obligas. in termospodio E2V, -spodi E1 |
(430) IX. IN MITVLIS. In mitulis: liquamen, metulis bis EV | aquatius Hum, aquati
ius EV |
porrum concisum, cuminum, passum, mitulos sic EV |
satureiam, vinum. mixtum facies aquatius et
ibi mitulos coques.
(431) X. IN SARDA CORDVLA MVGILE. 1. sardã exossatur EV |
et teritur EV, attorretur Sch |
In Sardis: Sardam farsilem sic facere oportet: pulpeium EV |
Sarda exossatur, et teritur puleium, cuminum, cuminum Hum, cum EV |
piperis grana, menta, nuces, mel. impletur et mentam EV |
allece Hum, allego EV |
consuitur. involvitur in charta et sic supra
vaporem ignis in operculo componitur,
conditur ex oleo, caroeno, allece.
(432) 2 Sarda ita fit: coquitur sarda et piper cum Hum, pipere EV, piper ex
Sch |
exossatur. teritur piper <cum> ligustico, rutã careotã V |
thymo, origano, ruta, caryota, melle, et in concisis Sch, incisis EV cf. p. 72, 1 |
vasculo ovis concisis ornatur impensa: vinum uiridem EV item p. 72, 18 |
(437) 6 Ius in mugile salso: piper, ligusticum, cepa (cep{.e} et a supra e E) menta
ruta calua careotam EV |
cuminum, cepam, mentam, rutam, calvam,
caryotam, mel, acetum, sinape et oleum.
(438) 7 Aliter ius in mugile salso: piper, origan{~u} V, -no E |
eruca EV |
origanum, erucam, mentam, rutam, calvam, ruta V |
caryotam, mel, oleum, acetum et sinape. calua EV |
(439) XI. IVS IN SILVRO, IN PELAMYDE pelamide E, pelapide V |
tinno EV |
ET IN THYNNO SALSIS: piper, ligusticum,
cuminum, cepam, mentam, rutam, calvam,
caryotam, mel, acetum, sinape, oleum.
(440) XII. IVS IN MVLLO TARICHO: piper, mulo tarico EV |
et oleo Sch, oleo EV |
rutam, cepam, dactylum, sinapi, trito
commisces echino <et> oleo, et sic perfundes
piscem frictum vel assatum.
(441) XIII. SALSVM SINE SALSO: 1. Iecur mittes ς, inities EV, inicies ς |
coques, teres, et mittes piper aut liquamen aut
salem. addes oleum. iecur leporis aut haedi aut
agni aut pulli; et, si volueris, in formella
piscem formabis. oleum viride supra adicies.
(442) 2 Aliter vice salsi: cuminum, piper, caroeni EV |
salsare defundes sic EV |
liquamen teres, et passum modice vel
caroenum et nuces tritas plurimas misces et
simul conteres et salsari defundes. oleum
modice superstillabis et inferes.
(443) 3 Aliter salsum sine salso: cumini sine Sch, in EV |
cuminum EV |
tantum quantum quinque digitis tollis, piperis
ad dimidium eius et unam spicam alei
purgatam teres, liquamen superfundes, oleum
modice superstillabis. hoc aegrum stomachum
valde reficit et digestionem facit.
(444) XIV. EMBRACTVM BAIANVM. orticas EV |
careotam EV, caroenum Hum,
Embractum Baianum: ostreas minutas, cariotum Sch; cf. 10 1, 1 |
sphondylos, urticas in caccabum mittes,
nucleos tostos concisos, rutam, apium, piper,
coriandrum, cuminum, passum, liquamen,
caryotam, oleum.
LIB. X. HALIEVS
(445) I. IN PISCIBVS. 1. Ius diabotanon in salsas Gi, saluas EV, salias Hum |
pisce frixo: piscem quemlibet curas, salsas,
friges. teres piper, cuminum, coriandri semen,
laseris radicem, origanum, rutam, fricabis,
suffundes acetum, adicies caryotam, mel,
defritum, oleum, liquamen, temperabis,
refundes in caccabum, facies ut ferveat. cum
ferbuerit, piscem frictum perfundes, piper
asperges et inferes.
(446) 2 Ius in pisce elixo: piper, ligusticum,
cuminum, cepulam, origanum, nucleos,
caryotam, mel, acetum, liquamen, sinapi,
oleum modice. ius calidum. si velis, uvam
passam.
(447) 3 Aliter in pisce elixo: teres piper, uiridem EV |
cocta EV, duo cocta P; cf. v. 31 |
ligusticum, coriandrum viride, satureiam,
cepam, ovorum vitella cocta, passum, acetum,
oleum et liquamen.
(448) 4 <Aliter> ius in pisce elixo: piscem Aliter P, om. EV |
acerrimo EV, asperrimo P |
curabis diligenter, mittes in mortarium salem,
coriandri semen, conteres bene, volves eum,
adicies in patinam, cooperies, gypsabis,
coques in furno. cum coctus fuerit, tolles,
aceto acerrimo asperges et inferes.
(449) 5 Aliter ius in pisce elixo: cum curaveris coriandri semen Tor, sem (in V virgula
supra m erasa) EV |
piscem, adicies in sartaginem <coriandri> uiridem EV, item v. 26, 28, p. 74, 10 |
semen, aquam, anethum viride et ipsum
piscem. cum coctus fuerit, asperges aceto et
inferes.
(450) 6 Ius Alexandrinum in pisce asso: piper, mulsum Gi, cf. p. 74 l. 14 al., mittis E,
mus V |
cepam siccam, ligusticum, cuminum,
origanum, apii semen, pruna Damascena
enucleata, mulsum, acetum, liquamen,
defritum, oleum, et coques.
(451) 7 Aliter ius Alexandrinum in pisce asso: alexandrum E |
piper, ligusticum, coriandrum viride, uvam
passam enucleatam, vinum, passum, liquamen,
oleum, et coques.
(452) 8 Aliter ius Alexandrinum in pisce asso:
piper, ligusticum, coriandrum viride, cepam,
Damascena enucleata, passum, liquamen,
acetum, oleum, et coques.
(453) 9 Ius in gongro asso: piper, ligusticum, grongo assa EV |
cuminum frictum, origanum, cepam siccam,
ovorum vitella cocta, vinum, mulsum, acetum,
liquamen, defritum, et coques.
(454) 10 Ius in cornutam: piper, ligusticum, cornutam Hum, carnutam EV |
passam et nucleatam EV |
origanum, cepam, uvam passam enucleatam,
vinum, mel, acetum, liquamen, oleum, et
coques.
(455) 11 Ius in mullos assos: piper, ligusticum,
rutam, mel, nucleos, acetum, vinum, liquamen,
oleum modice. calefacies et perfundes.
(456) 12 Aliter ius in mullos assos: rutam,
mentam, coriandrum, feniculum, omnia
viridia, piper, ligusticum, mel, liquamen et
oleum modice.
(457) 13 Ius in pelamyde assa: piper, passam et nucleatam passam EV |
ligusticum, origanum, coriandrum viride,
cepam, uvam passam enucleatam, passum,
acetum, liquamen, defritum, oleum, et coques.
hoc ius convenit et in elixa. si vis, et mel
addes.
(458) 14 Ius in percam: piper, ligusticum,
cuminum frictum, cepam, pruna Damascena
enucleata, vinum, mulsum, acetum, oleum,
defritum, et coques.
(459) 15 Ius in pisce rubellione: piper,
ligusticum, careum, serpyllum, apii semen,
cepam siccam, vinum, passum, acetum,
liquamen, oleum. amulo obligas.
(460) II. <IN MVRENAM>. 1. Ius in murena IN MVRENAM om. EV |
morena EV item v. 22 (-as V) 25, 27,
assa: piper, ligusticum, satureiam, 30, 33 |
crocomagma, cepam, Damascena enucleata, croco magna EV |
vinum, mulsum, acetum, liquamen, defritum, cepa EV |
et nucleata EV |
oleum, et coques.
(461) 2 Aliter ius in murena assa: piper,
ligusticum, pruna Damascena, vinum,
mulsum, acetum, liquamen, defritum, oleum,
et coques.
(462) 3 Aliter ius in murena assa: piper, 10 2, 4 (463) post 10 3, 2 (466),
habent ςα, post 10 2, 6 (465) PM |
ligusticum, nepetam montanam, coriandri
semen, cepam, nucleos pineos, mel, acetum,
liquamen, oleum, et coques.
(463) 4 Aliter ius in murena elixa: piper, Aliter P, om. EV |
anethum Hum, acetum EV |
ligusticum, anethum, apii semen, rhus rus syriacum sic EV, item p. 76, 2 et 4
Syriacum, caryotam, mel, acetum, liquamen, (sir- E) |
oleum, sinape, defritum.
(464) 5 Aliter ius in murena elixa: piper,
ligusticum, careum, apii semen, coriandrum,
mentam aridam, nucleos pineos, rutam, mel,
acetum, vinum, liquamen, oleum modice.
calefacies et amulo obligas.
(465) 6 <Aliter> ius in murena elixa: piper, sinap{~e} V |
et oleum et sic EV |
ligusticum, careum, cuminum, nucleos,
caryotam, sinape, mel, acetum, liquamen et
oleum et defritum.
(467) III. 1. Ius in lacertos elixos: piper,
ligusticum, cuminum, rutam viridem, cepam,
mel, acetum, liquamen, oleum modice. cum
bullierit, amulo obligas.
(466) 2 Ius in pisce elixo: piper, ligusticum, 10 3, 1 (467) post 10 3, 2 (466) + 10
2, 4 (463) habent ς (non MP) α |
petroselinum, origanum, cepam aridam, mel,
acetum, liquamen, vinum, oleum modice. cum
bullierit, amulo obligas. et in lance inferes.
(468) 3 Ius in pisce asso: piper, ligusticum, uiridem EV |
agitabis P, zitabis EV |
thymum, coriandrum viride, mel, acetum,
liquamen, vinum, oleum, defritum. calefacies
et 10 agitabis rutae surculo et obligabis amulo.
(469) 4 Ius in thynno: piper, cuminum, 10 3, 4 (469) in E locum habet ante 10
thymum, coriandrum, cepam, uvam passum, 3, 3 (468), sed scripta est a manu E1
acetum, mel, vinum, liquamen, oleum. in loco adraso; ceterum ipsa E2 signis
ordinem eum quem praestat V
calefacies; amulo obligabis. restituisse videtur |
obligabis E, -gas V |
Brevis cybor{~u}.
I. caccabina minore
II. caccabina fusile
III. ofellas garatas
IV. ofellas assas
<V.> aliter ofellas
VI. ofellas graton
VII. pisces scorpiones rapulatus
VIII. pisces frixos cuiuscumq. generis
IX. item pisces frixos
X. pisces assos
XI. pisces inotogonon
XII. sardas
XIII. item pisces inotogonon
XIV. mullos anetatos
XV. aliter mullos
XVI. murenas et anguillas
XVII. lucustas et isquillas
XVIII. pisces elixos
XIX. patinas oborum
XX. porcello coriandratu
XXI. porcello in oc cuctu
XXII. porcello eo iure
XXIII. porcello tymmo crapsu
XXIV. porcellu exozome
XXV. porcellu lasaratu
XXVI. porcello fuscellu
XXVII. agnu simplice
XXVIII. h{e,}du lasaratu
XXIX. turdos apontomenus
XXX. turtures
XXXI. ius in perdices
(119) I. Caccabinam minorem: olera diversa Cacabina A |
interse A, intersere Sch (cf. interponere
elixa compone et pullinam inter se, si volueris, p. 22, 20. 23, 2); at inter se vulgariter
condis liquamine et oleo, et bulliat. teres piper est inter ea scil. holera |
modicum et folium et cum tritura conmisces conpedat A |
cerifolio uno A |
ovum et tribulas. una scil. parte |
(2) Alias: tritura, unde perfundes caccabinam: medium 'i. dimidium' Sch |
uaborabis A |
teres ergo folium quantum conpetat cum adorna Sch, adora A |
caerefolii una et quarta parte de lauri baca et
medium caulis elixi et folia coriandri et solves
de iuscello eius et vaporabis in cinere calido et
adorna. ante quam fundas in vasculo,
perfundis conditum et sic ponis.
m finalem male omissam in his excerptis non adnoto, neque alia
mere orthographica
(391) XXIII. Porcellum thymo sparsum: timo crapsum (sparsum Sch.) hic,
tymmo crapsu in indice A cf. p. 68,
porcellum lactentem pridie occisum elixas sale 20 |
et anetho et in aqua frigida adsidue intingis, ut anetu A |
candorem habeat. deinde condimenta viridia, timm{~u} polleium A |
ciba concisa minuta A |
thymum, puleium modicum, ova dura, cepam liquamen emina (em- ex im-) A |
concisam minutatim, ea omnia superspargis et passo A |
condis liquaminis hemina una, olei pondo uno,
passi pondo uno, et sic ministras.
(392) XXIV. Porcellum oxyzomum: porcellum Porcello exodiom{~u} et Porcellu
exozome in indice A |
accuratum ornabis et mittes in iuscellum sic mittis et condito aicies A |
conditum: adicies in mortario piperis grana L, piper A |
mellis quantum conpetat, cepas siccas III, quan conpedat A |
liq; emina A |
coriandri viridis sive sicci modicum, ·S· I aq; emina A |
liquaminis heminam, olei sextarium I, aquae
heminam I, simul temperas in caccabulo.
mittis in eo porcellum. dum bullire coeperit,
saepius agitabis, ut spissum fiat. si aliquid
minus iuris facere coeperit, tunc adicies
heminam unam aquae. sic percoque et sic
porcellum inferes.
(393) XXV. Porcellum lasaratum: teres in lasaris radicem ut glossema del. Sch. |
mortario piper, ligusticum, careum, misces
cuminum paululum, lasar vivum, lasaris
radicem, suffundis acetum, addis nucleos
pineos, caryotam, mel, acetum, liquamen,
sinape factum. oleo omnia temperas et
perfundis.
(394) XXVI. Porcellum iuscellatum: mittis in iuscellatu hic, iuscellu in indice A |
anetum Sch, anes{~u} A |
mortario piper, ligusticum aut anethum, suffundis A |
coriandrum, rutam, bacam lauri, fricabis, porro A |
suffundes liquamen, porrum, passi sive mellis oblicauis A |
cf. coquorum catalogum apud Euphronem com. frg. 1, 5-9 (Kock III p. 317):
Agis Rhodius, Nereus Chius, Chariades Atheniensis, Lamprias, Apthonetus,
Euthynus 11, 1: Soterides; Sosipatrem com. fr. 1, 11. 19 (Kock III p. 314) al.
Geoponica 20, 6.
4. Pollux onom. VI 70 p. 245 Bekker polla d' an eiê tôn peri tên hêduntikên
skeuasian exeurein ek tôn opsopoiikôn sungrammatôn Pantoleontos kai
Mithaikou kai Zôpurinou kai Sophônos kai Hêgêsippou kai Paxamou (cf.
Athen. IX 376d) kai Epainetou sunarithmoito d' an toutois Hêrakleidês te
ho Surakousios kai Tundarichos ho Sikuônios kai Simônaktidês ho Chios
kai Glaukos ho Lokros, opsopoiêtikês pragmateias sophistai.
10. Ath. VII 297c mnêmoneuei d' autou (scil. tou gnapheôs piscis) kai
Epainetos en Opsartutikô. —11. Ath. VII 304d Epainetos d' en
Opsartutikois koruphainan auton (scil. ton hippouron) phêsin
onomazesthai. —12. Ath. VII 305e tou de kaprou piscis mnêmoneuei kai
Dôriôn kai Epainetos. —13. Ath. VII 312b esti de leukosarkos (scil. ho
leiobatos piscis), hôs Epainetos en Opsartutikô. —14. Ath. VII 313b
Epainetos d' en Opsartutikô phêsi; 'smarida, hên enioi kalousi kunos
eunai'. —15. Ath. IX 371e Epainetos d' en Opsartutikô ta kephalôta herbas
kaleisthai phêsi gêphullidas. —16. Ath. IX 387d Artemidôros de ho
Aristophaneios en tais epigraphomenais Opsartutikais glôssais kai
Pamphilos ho Alexandreus en tois peri onomatôn kai glôssôn Epaineton
paratithetai legonta en tô Opsartutikô hoti ho phasianos ornis taturas
kaleitai.
34. Papyrus Heidelberg (inv. 1701 a. b. c) ed. Fr. Bilabel Sitz.-Ber. Heid. Akad.
philos.-hist. Kl. 1919 Abh. 23
A. pagina anterior
ς 1 elai>ô vel kai chr>ô Bil. | tê<kousi kai? | 2 alla <te kai? an alla<ssontes?
alla<ntas? | 3 prima deest, sequitur u an k, in fine ê, vix n kot>ulên? |
4 hôs au>tôs Bil., an arkoun>tôs?
{7} Zômos ichthuos; ei<s thuias embale>
chondron. kori. pr<ason...........>
krommia, anêthon <........ ... ô->
kimon, annêson le<pton ........ . >
hepse ep' anthrakôn k{a.}<i katabre-> 10
chôn hudati. oinô, garô, <oxei summe->
meigmenois; hotan heps<ethê kai mel->
lês airein, epipasse piper <lei-
on; met' oxous dreimeôs ka<thist-
asin oligon sumpesein, ei<ta me- 15
t<ai>rousin apo tou puros; hoi d<e ox-
ous epicheantes panta heps<ousi
prosupostrôsantes ta ch<lô-
ra kai ta alla po{i.}<o>usin hôs p<ro-
keitai. 20
6 explevi | 12 <mel>lês Boll | 13 airein levare potius quam hairein
<op>on Bil. | 14 explevi; ka<i e>ôsi Bil., cf. Chrysipp. Ath. 647e
sumpesein easas | sumpessein mavult Bil. | 16 <me>tairousin levant ab
igne Vollmer, têrousin pap., têrousin 'behüten sie vor' Bil.
{7} Krea tareichêra ê pernôn te<ma-
chê; krea homoiôs ôma; ta m<en ta-
reichêra prozennuousin hi<na e-
xalmisê monon; eita pant<a eis
lopada; oinou merê {-d}, gluke<ôs 25
merê {-b}, oxous meros {-a}, kori xê<ron,
thumon, annêson, marathon; phru-
xon, panta ex archês homo<u e>piba-
lôn. hepsei; mesazousin epi<ba>lôn
meli kai kumeinon leio<n, al>loi 30
kai piper, kai balo<n>tes ei<s ang>ei-
on thermon ton zômon e<pib>al-
lousin psômous psoi<ôn kai> ar-
tôn thermôn.
{7} Laganophakê: lagan<on opto>n ka- 35
lôs [m]en zômô kreôn <or>nei-
thôn katathrube, hepse; ê e<n oi>nô,
hudati, annêsô, kumein<ô lei>ois
anêthon xêron, kume<inon>, chô-
ris de hepse phakên; kromm<ua tr>ipson 40
33 psoi<tou kai Bil. | 35 lagan<on phakô>n Bil. | 36 men <en> Bil. |
38 lei>ois vel hephth>ois, Vollmer, subaudi hepse
Col. η <........ ku>m<ei>non, oxos, elai-
<on..........>a chlôra, hudôr; eita
<........ he>phtha kalôs ampho-
<tera....... k>ai elaion chr<ê>ston
<...........> ep' anthrakôn ea 5
<zesai panta> heôs sumpiê.
<{7} ...........ph>akous meta chlôrôn
<..........>hotan hepsethê, bale
<.......... an>nêson, krommu-
<a.........>{i.}a, halas ê garon ek 10
η 6 explevi ex. gr.
<..........>u; hotan hepse<thê>, ta
<.... .... k>atathrub<e.....>u
kai au<t... ...>n
in reliquis versibus non servata sunt nisi brevia principia, in his duo initia
praeceptorum v. 30 Eis ps<oas? et v. 38
Eis p<ernan? scilicet zômos, ius in...
θ 11 unêkon pap., corr. Bil. | 12 athêra cf. Photius p. 39, 16-19. 41, 16-
19 Reitzenstein et Thes. l. L. s. v.
fragmentum a
. . . . . . . . . . . . . . <adip>{e.}m . . . . . . . .
mitt>e in vini sextári(um) <au>t Albáni aut Pra<etut-
iani odoráti. deinde cum lique facta erit ade<ps,
percolato in irin et ita cocito. signum aut<em
5 erit hoc verum coctum <e>sse simul quam < . . .
lis erit iris et adeps guttás ostendat . < . . . . .
tollito vás aéneum et pónito in aquá fr<igida
pe>r quadriduum, iis autem diebus macera<to
. . {c.}{c.}{s.} {n.} . . {a.}{e.} in vino Albáno habito a . . e . . . .
fragmentum b
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . pondo sextantem am iaciunt in sol{e.}<m
. . . drachm . I ob . ul súcum uvae acerba<e
. . . aniem. Hyginus deinde reliqua et . .
. . . {m.}iicuius li{b.}e<t . . nul spisso n . . . . . .
5 cal>amisco . . . . . . . rito o{b.}e . . . . . . . . .
. . . . . dio{r.} . . . . . . . . intro su< . . . . . di-
. . . . . ab áreant ebus ír<in . . . . . . . .
. . . . . . > . . . albo. eudde alio . m . . . .
NOMINA PROPRIA
I. HOMINVM
Apicianus:
conchicla 5 4, 2
ius 6 8 8 7, 6
minutal 4 3, 3
ofellae 7 4, 2
patina 4 2, 14
sala cattabia 4 1, 2
Celsinianus porcellus 8 7, 12
Commodiana conchicla 5 4, 4
Flac(c)ianus porcellus 8 7, 8
Frontinianus porcellus 8 7, 10
Frontonianus pullus 6 9, 12
Iulianae pultes 5 1, 1
Lucretiana patella 4 2, 25
Matianus:
mala 4 3, 4
minutal 4 3, 4
Passenianus lepus 8 8, 7
Tarpeianus haedus sive agnus 8 6, 9 8 8, 12
Terentinus (a Terentio aliquo an a Tarento?):
isicium 4 3, 2
ius 4 2, 13
minutal 4 3, 2
impensa 8 1, 10 (recent- trad.).
impensa 8 7, 1
Traianus (trag- trad.) porcellus 8 7, 16
pullus Vardanus (an Varcianus?) 6 9, 11
uvam passam Varianum (? farinam trad.) 3 11, 1
[Varronis betaccos 3 2, 4 Varro 7 14, 3] fragmenta ex satura Menippea peri
edesmatôn
[qui Veneris ostium (i. cunnum) quaerunt fragmentum comici apud Varronem 7
14, 3]
[Vinidarius exc. tit.]
Vitellianus:
pisa 5 3, 5
pisa sive faba 5 3, 9
porcellus 8 7, 7
II. GEOGRAPHICA
Abellana:
concisas nuces auellanas tostas 7 13, 4
aballana Exc. ind. p. 77, 17
Aethiopicum cuminum 1 18 3 18, 3
musteos Afros 7 13, 2
cucurbitas more Alexandrino 3 4, 3
panis -us 4 1, 3
ius -um in pisce asso 10 1, 6. 10 1, 7. 10 1, 8
cepas siccas Ascalonias 4 2, 24
cepam -am (-colin- V) aridam 4 3, 6
c{e,}pa -a Exc. ind.
fabaciae Baianae 5 6, 4
embractum -um 9, 14
conditum Camerinum 1 2
Caricae ficus 2 2, 8 7 9, 1. 2 7 10
hysopum Creticum 1 13
Cumana lanx 4 2, 11 5 4, 2 (bis)
munda <5 4, 3> 5 4, 4 6 9, 2. 5 7 13, 7
mala Cydonea (ut diu serventur) 1 12, 3 4 2, 37 8 5, 2
coctum 10 3, 6
patina de -is 4 2, 37
sine vitio 1 12, 3
(cid- codd. praeter 4 2, 37)
defrutum de coctomiis (sic EV) 2 2, 8
laser Cyrenaicum 1 16, 1 7 1, 1
cir-
Damascena pruna 4 5, 1 pruna [uel]
-a enucleata 6 2, 2 (8 6, 10 10 1, 6. 8. 14 10 2, 1) 6 5, 1
-a[s] 7 6, 6
-a macerata 8 2, 8 (8 4, 1) 8 8, 13
pruna -a 10 2, 2
sil (silfi trad.) Gallicum 1 20, 1
quod Graeci dicunt *cnecon 1 11, 1
faenum -um 5 7
sales Hammoni<a>ci fricti 1 13
(amm- codd.)
oleum Hispanum 1 4; 6 9, 15
(spano trad.)
porcellus Hortolanus (si a regione quadam est appellatus) 8 7, 14 bis
pisa Indica 5 3, 3
spica- a 1 16, 2 6 5, 4 9 8, 2 Exc. ind.
oleum Liburnicum 1 4 bis
cuminum Libycum 1 18 3 18, 3
Lucanicae bis 2 4 5 3, 2. 8 5 4, 6
-arum confectio 2 4
-ia trad. 4 2, 13
-as breves concidis 4 5, 1
concisas 5 3, 2 5 4, 2 8 7, 14
pullus Numidicus 6 9, 4
ofellae Ostienses 7 4, 1
cepa Pallac(h)ana (si a regione est appellata) 4 2, 25 9 1, 1
haedus sive agnus Parthicus (past- trad.) 8 6, 10
laser -um 1 16, 1 3 13, 1 7 1, 1. 3
pullus -us 6 9, 2
duracina Persica ut diu durent 1 12, 11
-a duriora 4 2, 34
patina de -is 4 2, 34
uvam passam Phariam (? farinam trad.) 3 11, 1
fasiani adipes recentes 2 2, 1
isicia de -o 2 2, 6
oenogaro -i 2 5, 4
panis Picentinus 4 1, 2
apsinthium Ponticum 1 2
-a nux 6 5, 2. 3 8 1, 8
apsinthium Romanum bis 1 2
caricarum defritum, quod Romani 'colorem' vocant 2 2, 8
Sarda ter 9 10, 1. 2. 3. 4. 5
-a ita fit 9 10, 2
-a farsilis 9 10, 1
cuminum Syriacum 1 18 3 18, 3
rhus -um 10 2, 4 10 4, 1. 2
Thebaica palma 1 2
caseus Vestinus 4 1, 2
verba intransitiva
ut ex se am[b]ulet 6 9, 15
coloro 4 2, 20 7 10 8 8, 7
constringo Exc. 2
coquo 7 6, 4 <in> se 8 8, 13 (cf. 3 2, 3 9 8, 1)
decoquo Exc. 19. 28
percoquo 8 6, 9
despumo 5 3, 1. 3. 6. 9 5 4, 3. 4 (cf. 5 2, 3)
duco 4 2, 20. 28 4 5, 1 5 3, 2 5 4, 4 7 13, 7 Exc. 19 (cf. 8 6, 9)
induco 2 2, 2
impinguo 8 7, 5
medio Exc. 7 (at cf. 3 9, 2)
minio 2 5, 4
mollio 3 2, 2
obligo 4 2, 6 Exc. 13 (at cf. 4 2, 27)
percoquo 8 6, 9
refrigero 5 3, 4
sicco 3 18, 3 4 2, 12 9 1, 2 bis
spisso 5 1, 1. 4 8 8, 3
stringo 4 2, 31 7 6, 4
teneo 4 2, 27 Exc. 13
Addenda et corrigenda
The items discussed here have been marked but not changed
in the text. Where the authors cite page and line, recipe
numbers have been added in braces using the same format as
in the Index: {4 2, 27}.
p. 12, 24 {2 1, 4}
misces sicut pulpam omentatam scripsit et ad 2 1, 7 spectare putat E. Brandt,
qui sedulo et strenue mecum plagulas correxit
p. 13, 26 {2 2, 3}
nunc magis placet retinere In isiciato pullo et p. 78, 11 {Exc. 2} legere item
isiciatum pullum
p. 19, 25 {3 10, 3}
in baca interpretatur 'cum olivis' Brandt cf. 3 9, 5
p. 25, 21 {4 2, 12}
verba et ova cruda confracta ante verba v. 20 {previous line} et olei modicum
transponi iubet Brandt
p. 26, 12 {4 2, 14}
Patinam bis scriptum, prius suco rubro, in V
" 22 {4 2, 14}
dein] in intellegi volt id est Brandt
" 27 {4 2, 14}
Infra ostenditur spectare ad declinationem in codd. omissam putat Brandt
p. 27, 9 {4 2, 15}
legit a superficie insuper pones et verba versas in discum in v. 13 {4 2, 16} post
oleo reponi iubet Brandt
p. 32, 25 {4 3, 7}
ante adicies excidisse titulum novum velut Aliter minutal dulce coniecit Brandt
p. 39, 24 {5 4, 3}
sic legi volt Brandt (cf. ad p. 29, 10): origanum, suffundis <ius> de suo sibi,
fricabis, liquamine temperabis, mittis supra <pisam>. adicies oleum eqs
p. 43, 28 {6 3, 1-2}
vide an post frigido non novum praeceptum sit incipiendum, sed pergendum:
perdicem cum pluma—dipilabis. <pridie> occisa (cf. p. 81, 19 {Exc. 23}) perdix
eqs, tum p. 44, 1 {6 3, 2} si <III> dierum eqs
p. 51, 5 {7 5, 1}
Assaturam simplicem: assam a furno salis eqs Brandt
p. 68, 25 {8 8, 12}
uvam passam ustam coloratam Brandt cf. p. 54, 5 {7 10}
Numbering