III. Seligman - Zaburzenia Osobowości
III. Seligman - Zaburzenia Osobowości
III. Seligman - Zaburzenia Osobowości
1. Osobowość – stosunkowo stabilne psychiczne i behawioralne właściwości jednostki, jej sposobu patrzenia na świat
i odniesień do niego. Jest, przynajmniej częściowo, podstawą do oceny osoby.
Kobiety Mężczyźni
Więcej: osobowości histriornicznej i zależnej; Więcej: zaburzeń antyspołecznych i
Mniejsze upośledzenie funkcjonowania paranoidalnych;
społecznego i zawodowego; Większe upośledzenie funkcjonowania
Większe zaniepokojenie osobiste. społecznego i zawodowego;
Mniejsze zaniepokojenie osobiste.
Na osobowość i jej zaburzenia wpływa genetyka i doświadczenia. Zwłaszcza przeżycia z dzieciństwa odgrywają istotną
rolę w kierowaniu rozwojem cech osobowościowych.
Różnice międzykulturowe: np. różnice w liczbie przypadków zaburzeń antyspołecznych (więcej w USA) lub
narcystycznych (ci z USA bardziej ekshibicjonistyczni). Różnice te wynikają z różnic akcentowaniu niektórych cech
osobowości lub orientacja względem „ja”.
Leczenie.
Nie przykuło zbyt dużej uwagi badaczy, ponieważ:
Zaburzenie jako cecha pesymistyczne podejście do wyleczenia,
Raczej zaburzenia nie wywoływały dużego upośledzenia funkcjonowania.
Grupy zaburzeń:
grupa B grupa C
grupa A
zachowania dramatyczne, zachowania
dziwaczne i ekscentryczne
emocjonalne, charakteryzujące się
idee i zachowania
niekonsekwentne niepokojem i lękiem
zaburzenia osobowość
schizotypowe
antyspołeczne unikowa
zaburzenia osobowość
schizoidalne
histrioniczne zależna
osobowość
paranoiczne borderline obsesyjno-
kompulsyjna
A) ZABURZENIA DZIWACZNO-EKSCENTRYCZNE
Poczucie dyskomfortu w kontaktach lub podejrzenia wobec innych ludzi;
Trudności w nawiązywaniu stosunków z innymi lub wpasowywaniu się w sieć stosunków społecznych.
1) Schizotypowe zaburzenie osobowości
ok. 3% ludzkości, częściej mężczyźni.
Długotrwała dziwaczność (na tyle duża by ją dostrzec, ale za mała, by kwalifikować ją jako zaburzenie schizotre):
myślenia – skrajnie podejrzliwe lub paranoidalne (idea odniesienia) przemyślenia – obiekt szczególnej uwagi,
postrzegania,
komunikowania się – niezrozumiała, zbaczanie z tematu, dygresyjność, brak przejrzystości, nadmierne
rozbudowanie mimo luźnej i niespójnej struktury;
zachowania.
Dziwaczność myślenia i komunikowania się – najważniejsza rola w diagnozie
Różnica pomiędzy schizofrenią: stopień dokuczliwości cierpienia psychicznego i prognoz co do przyszłego
funkcjonowania.
Brak utraty kontaktu z rzeczywistością (świadomi kim i gdzie są).
Problemy w kontaktach międzyludzkich –
zjawisko depersonalizacji ,
trudności w utrzymaniu wzajemnego zrozumienia (spowodowane doświadczaniem sprzecznych i
niewłaściwych emocji),
niepokój społeczny prowadzący do unikania większości sytuacji społecznych.
Kryteria:
a) Utrzymujący się wzorzec braku zdolności społecznych oraz interpersonalnych wyrażonych przez ostry dyskomfort i
ograniczone zdolności tworzenia bliskich związków, jak również poprzez zaburzenia poznawcze i percepcyjne oraz
ekscentryczność zachowania; pierwszy raz pojawiaja się w okresie wczesnej dorosłości, obecny w różnych sytuacjach,
spełniający przynajmniej 5 kryteriów:
myśli ksobne (wyłączając urojenia odniesienia), dziwaczne przekonania/myślenie magiczne wpływające na
zachowanie i niezgodne z normami kulturowymi, niezwykłe doświadczenia percepcyjne, podejrzliwość/idee
paranoiczne, nieadekwatne/zawężone stany afektywne, dziwaczny wygląd lub zachowanie, brak bliskich przyjaciół i
osób zaufanych (poza krewnymi), niepokój społeczny (nie zmniejsza się mimo obeznania, wiąże się z myślami
paranoicznymi, nie negatywną oceną „ja”).
b) Pojawia się nie tylko w trakcie schizofrenii, zaburzeń nastroju z elementami psychotycznymi, innych zaburzeń
psychotycznych lub uogólnionego zaburzenia rozwojowego.
Przyczyny
Może być uwarunkowane genetycznie. Pod względem genetycznym łączy się ze schizofrenią. Wielu uważa, że
zaburzenie schizotypowe to jeden z fenotypów schizofrenii. Potwierdzają to badania:
takie same nieprawidłowości w budowie fizycznej i zachowaniu,
podobny przebieg problemów dotyczących przystosowania w dzieciństwie,
analogie na poziomie funkcjonowania poznawczego,
analogiczna budowa mózgu (ograniczenie objętości płatów skroniowych).
Leczenie
Terapia poznawczo-behawioralna –
1. Określenie wypaczenia zdolności poznawczych pacjenta.
Cel: nauczenie obiektywnego sposobu oceny otoczenia (zamiast polegania na subiektywnych reakcjach)
uczy się niezwracania uwagi na nieodpowiednie myśli i rozważania ewentualnych skutków, jakie przyniesie
dalsze funkcjonowanie w nierealnym systemie przekonań.
2. Modelowanie właściwego sposobu zachowania i wyrażania, uczenie identyfikacji nieodpowiednich reakcji.
Pomoc w utworzeniu bezpiecznej, wspierającej sieci kontaktów.
Cel: Wzrost prawidłowego postępowania społecznego.
Podawanie leków przeciwpsychotycznych – kontrowersyjne, wiele ekspertów przeciwnych, ponieważ uważają za
niestosowne podawanie leków na schizofrenię już przy wystąpieniu przesłanek (symptomów psychotycznych), jednak
zanim wystąpią rzeczywiste symptomy schizofrenii; skutki uboczne (długotrwałe – nieznane)
2) Schizoidalne zaburzenie osobowości.
Upośledzenie zdolności tworzenia związków społecznych – brak zaangażowania społecznego, obojętność na pochwały
i krytykę, niewrażliwość na uczucia innych, brak umiejętności społecznych; niewiele przyjaciół, jeżeli w ogóle jacyś są.
Skrajni introwertycy – zrezygnowani, powściągliwi, wyobcowani, „błądzący we mgle”;
Postrzegani jako chłodni, wyniośli i nieprzystępni ( brak ciepłych uczuć i zdolności do okazywania emocji). Może to
ograniczać powodzenie zawodowe i społeczne.
Powszechność występowania i przyczyny:
0,4 – 0,9% ludzkości, głównie mężczyźni.
Prawdopodobnie podłoże genetyczne, ale brak jasnego określenia podobieństwa ze schizofrenią
Leczenie:
Terapia poznawczo-behawioralna –
Cel: ograniczenie izolacji społecznej i umożliwienie tworzenia intymnych związków z innymi.
Grupa terapeutyczna jako forum do stworzenia sieci kontaktów i środowisko umożliwiające otwarcie się pacjenta,
reagujące na jego poczynania. Radzenie sobie z zachowaniami innych, zdolności społeczne.
Cel2: rozpoznanie emocji i reakcji emocjonalnych innych poprawienie zdolności empatycznych.
Kryteria:
a) utrzymujący się wzorzec wycofania z relacji społecznych i ograniczony zakres ekspresji emocji w sytuacjach
interpersonalnych; po raz pierwszy w okresie wczesnej dorosłości, obserwowany w różnych kontekstach, przy
spełnieniu przynajmniej 4 kryteriów:
brak pragnienia i przyjemności czerpanych z bliskich relacji (m.in. członka rodziny), niemal zawsze wybiera aktywności
samotnicze, przejawia niewielkie (jeśli w ogóle) zainteresowanie doświadczeniami seksualnymi z innymi, czerpie
przyjemność z niewielu form aktywności, brak przyjaciół i osób zaufanych poza bliskimi krewnymi, obojętny na
pochwałę/krytykę, okazuje chłód emocjonalny/ obojętność/ przytłumione stany emocjonalne.
b) Pojawia się nie tylko w trakcie schizofrenii, zaburzeń nastroju z elementami psychotycznymi, innych zaburzeń
psychotycznych i nie jest spowodowana bezpośrednio fizjologicznym skutkiem ogólnego stanu zdrowia.
B) ZABURZENIA DRAMATYCZNO-NIEKONSEKWENTNE.
Niewłaściwe i/lub skrajne zachowanie – brak podporządkowania normom społecznym, przejęci swoimi sprawami.
1) Antyspołeczne zaburzenie osobowości
Dawniej: psychopatia/socjopatia;
Dziś: antyspołeczne to nie to samo, co psychopatia.
Antyspołeczne zaburzenie osobowości bazuje na behawioralnych kryteriach diagnostycznych, psychopatia – na
cechach osobowościowych (Cleckley: sztuczny urok, nieszczerość, nieuczciwość, brak wyrzutów sumienia i wstydu,
egocentryzm, słaba zdolność oceniania, brak wrażliwość emocjonalnej i wglądu, brak podenerwowania i niepokoju,
brak urojonego myślenia; Hare: Revised Psychopathy Checklist – PCL-R)
Często obie diagnozy się na siebie nakładają w przypadku: osób spełniających kryteria antyspołecznego, osiągających
wysoki poziom psychopatii, uznanych za przestępców.
CHARAKTERYSTYKA ANTYSPOŁECZNEGO ZABURZENIA OSOBOWOŚCI.
Koniec XIX wieku: przestępstwa skutkiem okoliczności niemożliwych do opanowania (źródła społeczne, psychiczne,
biologiczne); „obłąkanie moralne” jako choroba woli – niezdolni do przyzwoitego i odpowiedniego zachowania.
Teraz: chroniczna nieczułość i obojętność na prawa innych kłamstwo, kradzież, oszustwo, itd; niebezpieczni.
Korzenie w dziecięcym zaburzeniu zachowania: wagary, kłamstwa, kradzieże, wandalizm.
Częściej dotyczy mężczyzn i osób wychowanych w ubogim środowisku.
Dokuczliwość tego zaburzenia maleje wraz z wiekiem od 30 r.ż. Pomiędzy 30-40 r.ż. – wyraźna poprawa,
najprawdopodobniej na skutek społecznego uczenia się (negatywne skutkizmniejszenie częstości zachowań) i
czynników biologicznych (dojrzewanie płatów czołowych mózguwzrost zdolności hamowania złych zachowań).
Kegan: profil psychologiczny przypomina 10letnie dziecko (brak poczucia odpowiedzialności, trudność w
zrozumieniu innych, konkretność myślenia).
Kryteria:
a) utrzymujący się wzorzec braku poszanowania i pogwałcenia praw innych; pojawia się po 15 r.ż.; przejawia się
przynajmniej 3 kryteriami:
niezdolność do podporządkowania się normom społecznym (czynny podchodzące pod aresztowanie), zakłamanie
(wielokrotne kłamstwa, pseudonimy przestępcze, oszukiwanie dla zysku/ przyjemności), impulsywność i niezdolność
planowania, skłonność do rozdrażnienia i agresja (notoryczne bójki i napaści), brak troski o bezpieczeństwo własne i
innych, brak odpowiedzialności (niezdolność spełnienia wymogów w pracy/ dotrzymania zobowiązań finansowych),
brak poczucia winy (obojętność/ racjonalizacja wyrządzanej krzywdy/ szkodzenia/ okradania)
b) osoba mu mieć powyżej 18 lat.
c) udokumentowane zaburzenia zachowania, które pojawiły się przed 15 r.ż.
d) nie pojawia się wyłącznie w trakcie schizofrenii lub epizodu manii.
Kryteria:
Utrzymujący się wzorzec nadmiernej emocjonalności i poszukiwania uwagi; pojawia się po raz pierwszy we wczesny
okresie dorosłości, obecny w rozmaitych sytuacjach, spełnia przynajmniej 5 kryteriów:
Dyskomfort w sytuacjach, gdy nie znajduje się w centrum uwagi; kontakty z innymi charakteryzują się nieodpowiednim
seksualnym uwodzącym/ prowokacyjnym zachowaniem; stale korzysta ze swojego wyglądu zewnętrznego w celu
zwrócenia uwagi; zbyt impresyjny styl mówienia przy braku dbałości o szczegóły; dramatyzowanie, teatralność i
przesadna ekspresja emocji; podatność na sugestię (uleganie wpływowi innych ludzi/ okoliczności); uważanie związków
za bardziej intymne niż są w rzeczywistości.
Kryteria:
Utrzymujący się wzorzec pretensjonalności (w fantazji i zachowaniu), potrzeby bycia podziwianym i braku empatii;
pierwszy raz w okresie wczesnej dorosłości; widoczny w wielu sytuacjach; spełnia przynajmniej 5 kryteriów:
Przesadne poczucie doniosłość własnej osoby (wyolbrzymianie osiągnięć/talentów, oczekiwanie uznania za kogoś
ważniejszego bez odwołania się do współmiernych dokonań); odwołanie się fantazjom nt. nieograniczonego
powodzenia, potencjału, doskonałości, urody i miłości idealnej; przekonanie o własnej nietuzinkowości i
niepowtarzalności, która może być zrozumiała jedynie w odniesieniu do innych niepospolitych ludzi (instytucji)
wyższego stanu; wymaganie skrajnego podziwu dla własnej osoby; poczucie posiadania specjalnych praw
(bezpodstawne oczekiwanie przychylnego traktowania lub automatycznego podporządkowania oczekiwaniom tej
osoby); podejście eksploatacyjne w kontaktach międzyludzkich (wykorzystanie innychosiągnięcie celu); brak empatii
(niechętnie rozpoznaje i identyfikuje się z uczuciami i potrzebami innych); często zazdrości/ uważa, że inni mu
zazdroszczą; zachowuje się wyniośle i arogancko prezentuje swoje poglądy.
Kryteria:
Utrzymujący się wzorzec braku stabilności w relacjach interpersonalnych, w obrazie własnego „ja” i stanach
afektywnych, znacznej impulsywności; pojawia się po raz pierwszy w okresie wczesnej dorosłości, obecny w różnych
sytuacjach, spełnia przynajmniej 5 kryteriów:
Szaleńcze wysiłki, aby uniknąć rzeczywistego lub wyobrażonego porzucenia (wyłączając zachowania samobójcze i
samookaleczanie); wzorzec niestabilnych niestabilnych i intensywnych relacji interpersonalnych charakteryzujących
się szybkimi zmianami, skrajna idealizacją i dewaluacją; zaburzenie tożsamości: trwałe i znacząco niestabilne
wyobrażenie na swój temat i poczucie własnego „ja”; impulsywność w przynajmniej dwóch obszarach (np.
objadanie się); powtarzające się zachowania, gesty lub groźby samobójcze albo dotyczące samookaleczania;
niestabilność afektywna spowodowana zmiennością nastroju; chroniczne uczucie pustki; nieadekwatnie intensywny
gniew lub trudności z opanowaniem go; przelotne, związane ze stresem ideacje paranoidalne lub poważne objawy
dysocjacyjne.
Przyczyny
Psychodynamiczne podejście udoskonalone i poszerzone przez Otto Kernberga:
Tendencja do dychotomicznego traktowania spraw i dzielenia ich na dwie skrajności – dobro i zło.
Badania: w dzieciństwie – duża liczba przeżyć traumatycznych i wysoki poziom nadużyć wobec tych osób;
jednak wiele ekspertów uważa, że związek ten nie ma charakteru przyczynowego!
Badania: Czynniki biologiczne –
o Krewni chorych zwykle też prezentują wysoki poziom zaburzeń, zwłaszcza zaburzeń nastroju;
o Obniżenie aktywności serotoniny
o Urazy mózgu (badania żołnierzy); neuroobrazowanie: nieprawidłowości w budowie mózgu osób z
borderline – mniejsze płaty czołowe, mimo braku różnic w objętości płatów skroniowych, komór
bocznych i półkul mózgowych; nie wiadomo, czy nieprawidłowości są przyczyną czy skutkiem.
Marsha Linehan: model biospołeczny:
Model biospołeczny (Linehan)
Udział cech dziedzicznych i doświadczeń psychospołecznych.
W okresie dziecięcym duża podatność biologiczna wyczulająca emocjonalnie na negatywne wydarzenia; dzieci silniej
reagują i potrzebują więcej czasu, by powrócić do równowagi. Dodając do tego upośledzające otoczenie (dużo stresu, mało
wsparcia) zaczynają się ujawniać oznaki borderline.
Leczenie
Dialektyczna terapia behawioralna (Linehan) – opiera się na modelu deficytu zdolności motywacyjnych (zakładający,
że chorym brak istotnych umiejętności interpersonalnych, samoregulacyjnych i tolerancji niepokoju); cotygodniowe
sesje terapeutyczne i grupowe treningi umiejętności;
Cel: ograniczenie zachowań samobójczych, zachowań zakłócających leczenie i obniżających jakość życia.
Terapia oparta na przeniesieniu – technika psychodynamiczna; skupia się na nieświadomych reakcjach chorego
(zwłaszcza na terapeutę).
Cel: wydobycie nieświadomych reakcji i konfliktów oraz ich przedyskutowanie i przepracowanie w posiadającym
określoną strukturę otoczeniu terapeutycznym. Najważniejsza pomoc w zapanowaniu nad destrukcyjnymi impulsami.
Terapia farmakologiczna nie jest rutynowo stosowana, ale może być dla niektórych korzystna (tab. 436)
c) ZABURZENIA OBAWOWO-LĘKOWE
Wysoki poziom zamartwiania się i niepokoju;
Tendencja do skrywania swoich uczuć;
„przygaszeni”, w przeciwieństwie do B (gdzie dramatyczne wyrażanie emocji);
Nadmierna troska o wypełnianie zasad etycznych, w przeciwieństwie do B (brak troski o normy społeczne).
1) Zaburzenie osobowości unikowej
Odwracanie się od ludzi, nowych i wcześniejszych doświadczeń (sedno zaburzenia!);
Strach przed ośmieszaniem się i jednocześnie, poszukiwanie akceptacji i uczucia;
Nieśmiałość – najmniejsza oznaka dezaprobaty/ sygnał ewentualnej porażki powoduje wycofanie; niepokój z
powodu ich względnie słabych umiejętności odnoszenia się do innych obniżenie samooceny jeszcze większe
uwrażliwienie na krytykę i upokorzenie (błędne koło).
diagnoza tej osobowości pokrywa się z diagnozą fobii społecznej z osi I; niezależne istnienie tego jako zespołu jest
jednak uzasadnione, ponieważ symptomy zdradzają tendencję do współwystępowania.
Powszechność i przyczyny
0,4 – 1,3% populacji
Rola biologicznie uwarunkowanych różnic na poziomie temperamentu:
Leczenie
Strategie behawioralne: stopniowe oswajanie z sytuacjami społecznymi i trening umiejętności społecznych.
Metody należy dostosować do konkretnego pacjenta.
Kryteria:
Utrzymujący się wzorzec zachowania społecznego , nieadekwatności odczuć i nadwrażliwości na negatywną samoocenę,
pojawia się po raz pierwszy we wczesnej dorosłości, obecny w różnych sytuacjach, spełnia przynajmniej 4 kryteria:
Unikanie działalności zawodowej wymagających znaczących kontaktów międzyludzkich z powodu lęku przed krytyką,
dezaprobatą i odrzuceniem; niechęć do angażowania się w relacje z innymi, chyba że w sytuacji pewności bycia
lubianym; powściągliwość w kontaktach intymnych z powodu leku przed zawstydzeniem/ wyśmianiem; zaabsorbowanie
myślami o krytyce/ odrzuceniu w sytuacjach społecznych; zahamowanie w nowych sytuacjach międzyludzkich z powodu
poczucia własnej nieadekwatności; postrzeganie siebie jako osoby, której brakuje kompetencji społecznych/
nieatrakcyjnej/ gorszej od innych; niechętne podejmowanie ryzyka osobistego/ brak angażowania się w nowe działania,
bo mogą okazać się zawstydzające
Kryteria:
Trwała nadmierna potrzeba doznawania czyjejś opieki, prowadząca do uległości i lgnięcia oraz odczuwania lęków
separacyjnych; pierwszy raz we wczesnej dorosłości, w różnych sytuacjach, 5 kryteriów:
Trudności w podejmowaniu codziennych decyzji w sytuacji niedostępności wielu porad i zapewnień ze strony innych;
potrzebuje innych, by wzięli odpowiedzialność za większość istotnych sfer życia; trudność w wyrażaniu sprzeciwu
wobec innych, bo boi się utraty wsparcia/ dezaprobaty; trudności w inicjowaniu przedsięwzięć/ robieniu czegoś
samodzielnie, bo brakuje jej pewności siebie w osądach/ umiejętności (bardziej niż motywacji/ energii); robie wiele by
zyskać miłość, troskę, wsparcie ze strony innych (z własnej woli podejmuje działania, które innym wydają się
nieprzyjemne); dyskomfort w chwilach samotności i bezradność spowodowane nadmiernym lękiem, że nie będzie
umiała o siebie zadbać; gdy jedna relacja się kończy, pilnie poszukuje następnych związków, jako źródła opieki i
wsparcia; w nierealistyczny sposób pochłaniają ją lęki, że w sytuacji opuszczenia będzie musiała sama o siebie zadbać.
Powszechność i przyczyny:
7% populacji, częściej u kobiet.
Przyczyną – autorytarne i nadopiekuńcze zachowania rodzicielskie (mogą mieć charakter synergetyczny).
Zaburzenie to upośledza pracę zawodową, gdy wymaga niezależnego podejmowania decyzji.
Stosunki społeczne mogą ograniczać się do kilku osób, od których jest się uzależnionym.
Wysoki współczynnik współwystępowania z zaburzeniami nastroju osi I.
3) Obsesyjno-kompulsywne zaburzenie osobowości
Trwały wzorzec dążenia do doskonałości – wymaganie perfekcji od siebie i innych; rzadkie zadowolenie z
własnych osiągnięć;
Zwlekają z ważnymi sprawami (złe dysponowanie czasem) z powodu przekonania, że nie zdołają dorównać
nieosiągalnym standardom;
Pracę i skuteczność cenią bardziej niż przyjemność i kontakty międzyludzkie;
Trudność w podejmowaniu decyzji (zwłaszcza dotyczących przyjemności);
Trudność z wyrażaniem emocji postrzegani jako formaliści, sztywniacy, moraliści.
1% populacji, nieco częściej w przypadku mężczyzn.
Skłonni do szukania pomocy u terapeutów bardziej, niż osoby z pozostałymi zaburzeniami osobowości.
Przyczyna: stosowanie przez rodziców kar za codzienne niefortunne wypadki przytrafiające się dzieciom; rodzice są
powściągliwi, surowi i wymagający; niski poziom troski, a wysoki nadopiekuńczości.
Leczenie
Podejście poznawcze: skupienie się na ograniczonym repertuarze zachowań, dysfunkcji poznawczej pacjenta,
problemach ze stosunkami międzyludzkimi i tożsamością, negatywnych stanach.
Psychoterapia budująca wsparcie.
Cierpiący na to zaburzenie w porównaniu z tymi z osobowością unikową:
dłużej korzystają z terapii,
wykazują szybszą poprawę, w większym zakresie.
Wynika to pewnie z tego, że obsesyjno-kompulsywni mają silniejszą motywację do przestrzegania reguł i
podporządkowania się oczekiwaniom społecznym, a unikowi unikają wszelkich kontaktów międzyludzkich.
Kryteria:
Trwały wzorzec zaabsorbowania porządkowaniem, perfekcjonizmem, kontrolą umysłową i interpersonalną kosztem
elastyczności, otwartości i skuteczności; pierwszy raz w okresie wczesnej dorosłości, w różnych sytuacjach;
przynajmniej 5 kryteriów:
Pochłonięcie szczegółami, regułami, listami, porządkiem; perfekcjonizm upośledzający (np. z powodu niesprostania
własnym nadmiernie podwyższonym standardom nie potrafi ukończyć projektu); nadmierne poświęcenie pracy i
wydajności przy wyrzekaniu się rozrywek i przyjaźni (nie z powodu potrzeb materialnych); zbyt duża sumienność,
skrupulatność, nieelastyczność w kwestiach moralności, etyki i wartości (przyczyną nie związana z tożsamością
kulturową/religijną); nieumiejętność pozbycia się zużytych i bezwartościowych przedmiotów, nawet jeśli nie mają
wartości sentymentalnej; niechęć by zlecać zadania/ współpracować z innymi, jeśli nie podporządkowują się
całkowicie jej sposobowi wykonywania prac; skąpstwo w wydatkach na siebie i innych, pieniądze jako
zabezpieczenie na ewentualne nadejście katastrofy; sztywność i upór.