Sa modyul na ito, matututuhan mo ang konsepto, palatandaan ng

kaunlaran at mahahalagang impormasyong dapat makita upang masukat

ang kaunlaran ng isang bansa. Ikaw ay haharap sa tekstong nagbibigay-
kabatiran at mga mapanghamong gawain na sadyang pumukaw sa iyong
interes. Sa pagtatapos ng araling ito, ikaw ay inaasahang makapagbibigay ng
sariling kahulugan ng pambansang kaunlaran at masiyasat ang mga
palatandaan nito.

Pamantayan ng Pagkatuto: MELC: Nasisiyasat ang mga palatandaan ng

pambansang kaunlaran. AP9MSP-IVa-2

Pagkatapos mong mapag-aralan ang modyul, inaasahang iyong:

a. Natutukoy ang mga konsepto ng pag-unlad;

b. Naiisa-isa ang mga palatandaan ng pag-unlad; at
c. Naka Pagmumungkahi ng mga paraan sa pagtamo ng pambansang
kaunlaran.
KONSEPTO NG PAG–UNLAD

Paano ba masasabi na maunlad ang isang bansa? Masasabi ba natin

na maunlad ito kung maraming matataas na gusali, magarang sasakyan, o
mataas ang sweldo ng mga tao? Gayundin, maunlad ba ng pamumuhay ng
mga tao kung mayroong pinaka bagong cellphone, o hindi kaya branded na
damit at sapatos? Ano nga ba ang kaunlaran?
 Ang pag unlad ay isang kaisipang maaaring may kaugnayan sa salitang
pagsulong. Ito ay pagbabago mula sa mababa tungo sa mataas na antas ng
pamumuhay ayon sa diksyunaryong Merriam-Webster.

Sa aklat ni Feliciano R. Fajardo na Economic Development (1994), ang

pag-unlad ay isang progresibo at aktibong proseso. Habang ang pagsulong ay
bunga ng proseso o produkto ng pag-unlad. Ayon pa rin kay Fajardo, ang
pagsulong ay nakikita at nasusukat. Ang mga halimbawa nito ay daan,
sasakyan, kabahayan, gusali, paaralan at marami pang iba. Ang mga ito ay
resulta ng pag-unlad. Dagdag pa niya, ang pag-unlad ay isang progresibong
proseso ng pagpapabuti ng kondisyon ng tao, gaya ng pagpapababa ng antas
ng kahirapan, kawalan ng trabaho, kamangmangan, di-pagkakapantay-
pantay at pananamantala.

May dalawang magkaibang konsepto ang pag-unlad batay sa aklat ni

Michael P. Todaro at Stephen C. Smith:

⮚ Tradisyonal na pananaw- binibigyang- diin ang pag-unlad

bilang pagtatamo ng patuloy na pagtaas ng antas ng income
per capita nang sa gayon ay mas mabilis na maparami ng
bansa ang kanyang output kaysa sa bilis ng paglaki ng
populasyon nito.
⮚ Makabagong pananaw- isinasaad na ang pag-unlad ay dapat
na kumakatawan sa malawakang pagbabago sa buong
sistemang panlipunan.

Sa akdang “Development as Freedom” (2008) ni Amartya Sen, kanyang

ipinaliwanag na ang kaunlaran ay matatamo lamang kung “mapauunlad ang
yaman ng buhay ng mga tao kaysa sa yaman ng ekonomiya nito”. Upang
matamo ito, mahalagang bigyan pansin ang pagtanggal sa mga ugat ng

kawalang kalayaan tulad ng kahirapan, diskriminasyon, at hindi

pagkakapantay-pantay at ng iba pang salik na naglilimita sa kakayahan ng
mga mamamayan.

MGA SALIK NA MAKAKATULONG SA PAGSULONG NG

EKONOMIYA NG BANSA
⮚ Likas na Yaman – Malaki ang naitutulong ng mga likas na
yaman sa pagsulong ng ekonomiya lalong-lalo na ang mga
yamang-lupa, tubig, kagubatan at mineral. Subalit hindi
kasiguraduhan ang mga likas na yaman sa mabilis na
pagsulong ng isang bansa.
 ⮚ Yamang-tao- Isang mahalagang salik sa pagsulong ng
ekonomiya ang lakas-paggawa. Mas maraming output ang
nalilikha sa isang bansa kung maalam at may kakayahan ang
mga manggagawa nito.

⮚ Kapital- Lubhang mahalaga ang kapital sa pagpapalago ng

ekonomiya ng isang bansa. Sa tulong ng mga kapital tulad ng
mga makina sa mga pagawaan ay nakalilikha ng mas maraming
produkto at serbisyo.

⮚ Teknolohiya at Inobasyon- Sa pamamagitan ng mga salik na

ito, nagagamit nang mas episyente ang iba pang
pinagkukunang-yaman upang mas maparami pa ang mga
nalilikhang produkto at serbisyo

MGA PALATANDAAN NG PAG-UNLAD

Masasabing ang pagsulong ay isa lamang aspekto ng pag-unlad. Hindi
sapat ang pagsukat ng Gross Domestic Product (GDP), Gross National
Product (GNP), GDP/GNP per capita at real GDP/GNP, makabagong
teknolohiya, at nagtataasang gusali upang masabing ganap na maunlad ang
isang bansa. Higit pa ito sa modernong kagamitan at mga makabagong
teknolohiya dahil kasama rito ang mga pagbabago sa lipunan at paraan ng
pamumuhay ng mga tao.

Ayon kay Fajardo, ang pagsulong ng ekonomiya dulot ng mga dayuhang

mamumuhunan at ang pag-unlad na inangkat ay walang kahulugan sa masa
kung ang mga ito ay hindi nararamdaman ng mga pangkaraniwang tao.

Ayon pa kay Todaro at Smith sa kanilang aklat na Economic

Development, ang pag-unlad ay isang multidimensiyonal na prosesong
kinapapalooban ng malaking pagbabago sa istruktura ng lipunan, gawi ng

mga tao at mga pambansang institusyon, gayundin ang pagpapabilis ng

pagsulong ng ekonomiya, pagbabawas sa di- pagkakapantay-pantay at pag-
alis ng kahirapan.

HUMAN DEVELOPMENT INDEX

Maliban sa paggamit ng GDP at GNP, ginagamit ang Human
Development Index (HDI) bilang isa sa mga panukat sa antas ng pag-unlad
ng isang bansa. Tumutukoy ito sa pangkalahatang sukat ng kakayahan ng
isang bansa na matugunan ang mahahalagang aspekto ng kaunlarang
pantao (human development) tulad ng:
 a. Kalusugan- ginagamit na pananda ang inaasahang tagal ng
buhay o life expectancy
b. Edukasyon- ginagamit na pananda ang mean years of schooling
(antas ng pinag-aralan ng mga mamamayan na may 25 taong
gulang) at expected years of schooling (bilang ng mga nag-aaral
sa lahat ng antas ng edukasyon)
c Antas ng pamumuhay- nasusukat gamit ang gross national
income per capita.

Ito ay unang inilathala ni Mahbub ul Haq at inilimbag ng United Nations

noong 1990. Sa pinakaunang Human Development Report na inilabas ng
UNDP, inilahad ang pangunahing saligan ng sumunod pang mga ulat na
nagsasabing “Ang mga tao ang tunay na kayamanan ng isang bansa.” Sa
pamamagitan ng mga pahayag na ito, na kinatigan pa ng maraming empirikal
na datos at makabagong pananaw ukol sa pagsukat ng kaunlaran, ang
Human Development Report ay nagkaroon ng mahalagang implikasyon sa
pagbuo ng mga polisiya ng mga bansa sa buong mundo.

Ang pagbibigay pansin sa kaunlarang pantao ay lubhang mahalaga sa

paghahanap ng pamamaraan upang mas mapabuti pa ang kalagayan ng mga
tao. Ilan sa mga ito ay ang mas malawak na akses sa edukasyon, maayos na
serbisyong pangkalusugan, mas matatag na kabuhayan, kawalan ng
karahasan at krimen, kasiya-siyang mga libangan, kalayaang pampulitika at
pangkultura at pakikilahok sa mga gawaing panlipunan.

Ang Human Development Report Office ng United Nations Development

Programme (UNDP) ay gumagamit ng mga karagdagang palatandaan upang
masukat ang hindi pagkakapantay-pantay (Inequality-adjusted HDI,
kahirapan (Multidimensional Poverty Index) at gender disparity (Gender
Inequality Index). Ang Inequality –adjusted HDI ay ginagamit upang
matukoy kung paano ipinamamahagi ang kita, kalusugan, at edukasyon sa
mga mamamayan ng isang bansa. Ang Multidimensional Poverty Index
naman ay

ginagamit upang matukoy ang paulit-ulit na pagkakait sa mga sambahayan

at indibidwal ng kalusugan, edukasyon at antas ng pamumuhay samantalang
ang Gender Development Index ang sumusukat sa puwang o gap sa pagitan
ng mga lalaki at babae.

Ang human development ay hindi nakapako sa isang konsepto lamang.

Bagkus, habang nagbabago ang mundo ay patuloy ring nagbabago ang
pamamaraan at konseptong nakapaloob dito. Tanging ang katotohanang ang
pag-unlad ay tunay na nasusukat lamang sa pamamagitan ng epekto nito sa
pamumuhay ng mga tao.