Thuziak Hmasate

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 297

THUZIAK HMASATE

Ellen G. White

REVIEW AND HERALD


PUBLISHING ASSOCIATION
Washington, DC 20039-0555
Hagerstown, MD 21740
THUZIAK HMASATE
Early Writings (Mizo)

First Edition 2006—1,000 copies

Copyright 1882
By MRS. E. G. WHITE
Copyright 1945 by
The Ellen G. White Publications

Printed at
Offset Art Printers
73, Elliot Road
Kolkata - 700 016

Published by
Mizo Conference of Seventh-day Adventists

PO Box - 097, Aizawl, Mizoram- 796 001


THUHMAHRUAI

K HAWVÊL hun inher zêlah hian kan tûnlai hun atana thu
pawimawh chuanna lehkhabu, mîte ngaihsan hlawh nih vanga
kum za chuang zet chhûng pawha chhut nawn ngai fo hi a vang viau
mai. Mahse he lehkhabu Ellen G. White Thuziak Hmasate hi
chu chutiang chu a ni tlat thung. Kum kal ta chhûng khân vawi eng
emaw zât belhchhah leh chhut nawn a lo ni tawh a, tuna mi hi
American edition chhut ngana a ni.
A bu hming pawh hian a nihna a phurchhuak zo hlê a, Ellen G.
White lehkhabu chhuak hmasa pathum— Mrs. E. G. White
Kristian Thil Tawn Leh Thlirdan, kum 1851-a chhut te; Thil
Paltlang Leh Thlirdana Thubelh, kum 1854-a chhuah te; leh
Thlarau Thilpekte, Volume I, kum 1858-a chhuahte a huam tel ta
vek a ni.
Hetiang taka Thuziak Hmasate bu a lãr reina chhan hi thlarau
thilpêk hmanga kohhran hmasa hnêna fuihna leh bengvarna thuchah
nei leh zir tûra a duhsakna chuai lo vang pawh hi a ni thei ang.
He thil chhut hnihna kha 1882 khân volume te taktê pahnih—
Thilpaltlang Leh Ngaihdante leh Thubelh hi a pakhatna niin,
Thlarau Thilpêkte chin hi a pahnihna a ni bawk a. Chhut hmasa
zâwkah khân thil tlêm tlêm belh hlek hlek a nìh tâk bâkah, editorial
lamah pawh tidanglam hlekin, thuhmahruaiah pawh tihian chhuah a
ni:
“Phêkmawng thubelhah hian a hunte leh sawifiahnate dah a nih
bâkah, a bu tawpah thu hrilhfiahna belhin mumang ngaihnawm tak
pahnih, a tira ziaha tel lo tarlan a ni bawk a, hei vang hian tuna
chhut pawh hi a tihlu sawt ang. Chûng thilte bâkah chuan, a hmaa
mi ang kha tihdanglam tehchiam a awm lova, khawimaw lai laia a
awmzia ti chiang zâwk deuh tûra thumal leh thuchheh hmang
tìhdanglam hlek hlek chauh a ni deuh mai. A thu kalphung pawh
tihdanglam lovin, thiltih sawina \awngkam dang hman hlek pawh a
ziaktu hmuh leh phalna ngeia tih vek a ni.”

iii
iv THUHMAHRUAI
Kum 1882 khân Thuziak Hmasate tih hming chawiin a kawppui
bu hnihte pawh chhut tel leh a ni a. Duhtute an lo pun chhoh tâk
zêlah chuan mamawhna phuhrûk tûrin, kum 1906 khân American
chhut thumna atân a khâwlhate tih\hat deuh a ni a. Heta phêk
nambar pêk dan hi Mrs White lehkhabu thu zawnawlna leh a hnua
chhut dangte phêk nambar atân pawh rin zêl a ni ta bawk.
Thuziak Hmasate bu chhut lîna chu kum 1945 khân tihchhuah
a ni a. Kum 40 chhûng lai chhut leh chhut nawn fo a nih avangin a
khawlhâte pawh a thar hman loh theih a ni ta lo. Chutiangah pawh
chuan a chhut hmasa lama phêk nambar mil thei tura tih a ni zêl a.
Tunlai huna thumal ziah dan leh a lamdante hman a nih bâkah,
thuhmahruai thar hian he lehkhabu chungchâng chu tlêmin a tarlang
bawk.
Chhut nganaah hian Thu Hmawrhmuhna leh Zirbelhna hi,
chhiartuten hêng thu ziah lai hun chinchang, tûna han hriat mai theih
tawh lohte an hriat a, \awng bungrua leh an lo hman dan chena thil
an manthiam theih zâwk nâna belhchhah a nihna hi thil chhinchhiah
tlâk tak a ni. Chhut lina ang phêk nambar leh Bible thûte pawh
tihdanglam lohin, Ellen G. White Thuziak Zawnawlna Bupui mil
tûra dah zui zêl a ni bawk.
Thil Tawn Leh Ngaihdante tihah hian kum 1840-44 chhûnga
Isuâ Lo Kal Leh tûr lo hmuahlai vêla Pi White-i mimal chanchin leh
thil tawnte a târlang thuak thuak a. Chutah a ìnlãrna hmùh hmasak
lam, a bûa chhuah tawhte leh hunbinei chanchinbua chhuah tawhte
pawh tihlan leh a ni.
Thubelh tih hian a hmalama a thuziak ngaihsual leh a awmze
dik chiah hriat fuh loh hlawh deuhte sawichhuah dan hrilhfiahin,
kohhran tân thurawn a pêk belh a. Hemi chhutchhuah hian
Testimonies for the Church tih lehkhabu tea chhuah chu kum
khatin a hmakhalh a ni.
Thlarau Thilpêkte, Volume I hi, Krista leh Angel thianghlimte
leh Setana leh a tirhkoh sualte kâra indona hun rei tak chhûng awm
chho zêl chungchang chhut hmasakber niin, tawi fel leh chiang tak,
THUHMAHRUAI v
sawi \ûl târlang kim \ha tak a nihna hi ngaihhlùt tlâk a nihna pakhat
a ni. Hun lo inher zêlah hêng indona thu tawi tê tête hi, 1870-84
chhûnga Hrìlhlâwkna Thlarau lehkhabu hrang hrang pali
chhuakah, chipchiar deuh zâwka tihchhuah a ni ta zêl a. Zau taka
thehdarh a nih hnûin, hêng lehkhabu palî-te hi Indona Chanchin
Bûte tia hriat lãr leh chhiar hlawh tak ni chho ta zêlin, Pi White-i
hnêna chiang zâwka hmùhtîr a nih zui leh tâk anga tih a ni. Hêng
lehkhabu hrang hrang—Thlahtubulte Leh Zãwlneite, Zãwlneite
Leh Lalte, Chatuan Nghàhfâk, Tìrhkohte Thiltìh leh Indona
Ropui-ahte hian indona kal zêl dan chu chipchiar deuh takin chuang
bawk mah se, he lehkhabua tãwi fel, kim tak sia tãrlan vang hian
Thil Tawn leh Ngaihdante tìh chu mi tamtakten neih an dùh deuh
\heuh a ni zui reng tho dâwn a ni.

THE TRUSTEES OF THE


ELLEN G. WHITE PUBLICATIONS
WASHINGTON, D.C.
MARCH, 1963

CHHUT KHATNA THUHMAHRUAI


“THIL PALTLANG LEH NGAIHDANTE”

Thutak leh Bible thianghlimna zawngtu mi rinawm tamtakte hian


inlãrna ngaihtheih lohna an nei sa hlawm a ni tìh kan hre sa diam
tawh a. Chutiang rilru an put chhan ber pawh thil pahnih a awm:
Pakhatnaah chuan, khatih lai hun khân hmun tìn hmun tangah inlãrna
suak leh chutianga hleihluak taka chêtna a thleng a ni deuh mai.
Hei vang hian thutak zawngtu tamtakin hetiang lam chî hi an ringhlel
deuh châwk a ni. Pahnihnaah chuan, ìnâikàihna chi hrang hrang
leh ‘kík dèr dèrna’ an tih ang chîte kha Pathian thlarau thilpêkte leh
chêtna rinlohna neihtîr tûra chêtnaa ngaih a ni bawk.
vi THUHMAHRUAI
Mahse Pathian chu A danglam ve ngai lo. Faraoa hmâa entîr
tûra Mosia hmanga A tìh kha sawisêlna tûr awm hauh lo a ni nãin,
Setana chakna hmangin Jannia leh Jambria-te chuan Mosia tih ang
deuh chiah an tìh ve kha phalsak an ni. Chutiangin tirhkohte hunlai
pawhin, Krista zuitûten Thlarau Thilpêkte an dawn an entîr laiin a
suak kha a lo lang tho bawk. Tûnlai bumna hluar viau huna A mîte
A Thlarau thilpêkte leh chêtna pêk loh bîk hi Pathian thil tumdan a
ni bîk lo.
A suak hi a tak awm sa ang deuh chiah zêlin a chê a, chuvangin
tûna hetianga a suaka chêtna lo hluar viau hian, Pathian chuan A
Thlarau Thianghlim chakna hmanga A fãte hnêna Mahni ìntârlangin,
A thû chu ropui takin A hlénchhuak dâwn a ni tìh fìnfiahna a ni.
“Pathianin, ‘Ni hnuhnungahte chuan heti hi a ni ang a, mi zawng
zawng chungah Ka thlarau ka leih ang a, in fanute in fapãte’n Ka
thû an hrillâwk ang a, in tlangvâlte’n inlãrnate an hmû ang a, in
upaten mumangahte an mang ang.” Tirhkohte 2 :17, CL (Joela
2:28 en la.)
Inâikaihna ang chî hi chu thil hlauhawm tak, hnaih pawh hnaih
loh tûrah kan ngai. Hetianga mi an awmlai hi hmùh pawh kan la
hmù lova, an thiamna chungchâng hi hriat pawh kan hre hek lo.
Mithianghlimten an lo thlamuanpui beiseiin hê lehkhabu tê tak
tê hi kan chhuah a ni e.
JAMES WHITE
Saratoga Springs, N. Y., August, 1851.
THU HMAWRHMUHNA

T HUZIAK HMASATE hi Seventh-day Adventist-te tân chuan Ellen


G.White-i lehkha ziak hmasate lâkkhawm a nih avangin a
ngaihnawm bîk hlê a ni. Hêngte hi a hmasa ber atân kum 1850
chho vel khân a lo ni tawh a, kum 1840 a\anga 1850 vêl laia Sabbath
serhtute zirtîr nan leh kaihhruaina atan ziah an ni bawk. Hei hi a nih
avangin a ziaktu hian Isua Lo Kal lehna thua harh tharna leh kum
1844-a Seventh-day Adventist boruak lo in\an chhote kha
chhiartute chuan hre sa tûrah a ngai deuh a. Chuvangin a ziah hun
lâia thil hriat mai theih kha tunlai mîte tan chuan zeldin deuh a ngai
tawh a, a \awngkam \henkhat hriat ngei ngai site pawh khatih hun
lai vêla Sabbath serh chunga Isua lo nghâktute chanchin hriatna
a\anga ngaihtuah zawm chi a ni.
Kum 1858-a Thupuan 14-a vantirhkoh pathum thuchah a ziah
khan Ellen G.White-i chuan heng thuchahte hi chiang taka tarlang
lo hian mi beisei loh lam, khâng hun laia tel vete leh an thil tawn
a\anga an zirte chungchang a ziak zawk a ni. [Phek 198-204; 216-
220 en la.] Vawi engemaw zat chu tunlaia \awngkam lar tawh vak
lo “A hming maia Adventist” tih te, “kawng khar hnan” tih te,
“kawng hawn” tih leh a dangte a hmang fo bawk.
Tunah chuan khâng hun buaithlâk takte kha kum za chuang
zetin kan hlat ta a. Chhiartute pawhin hei hi hre reng rawh se. Ellen
G. White-i dam rualpuiten an hriat chian êm êm chanchin kan thlir
kir ang a, he lehkhabua thu inziakte chhuah an nih hma kum sawm
a\anga sawmhnih vela Sabbath serha Isua Lo kal lehna nghâktute
thil tawn kan sawi tel bawk ang.
A thu ziak bul\anna-ah Pi White-i chuan a pianthar dan leh a
Kristian nun hmasa lam a ziak a. Bible thurin Krista lo kal lehna,
chutih laia lo thleng mai tura ngaih chungchanga mi thusawi a
ngaihthlâk thu a sawi bawk a. Isua Lo Kal Lehna thua harhtharna
lo thleng hi sawi tam lo mah se khawvêl dêng chhuak a ni a. Hei hi
vii
viii THU HMÂWRHMÙHNA
mi tamtakin hrilhlâwkna thute ngun taka an zir vang leh khawvêl
puma mi tamtakin Isua lo kal lehna chanchin \ha hi an rin vanga lo
thleng a ni.

ISUA LO KAL LEHNA THUA HARHNA ROPUI


He harhtharna ropui hi America-ah an puang nasa ber a, a
pawmtu pawh an tam ber. Isua lo kal lehna tura hrilhlâwkna thute
chu pawl hrang hranga mi, a hmei a pa thiltithei tak takin an pawm
avangin Adventist an tam phah êm êm a. Mahse kan hriat reng tûr
chu pawl mumal tak din a ni lo tih hi a ni. Isua lo kal lehna beiseina
chu Protestant kohhran zawng zawngten an hlâwkpui \heuh bâkah
ringlo mi leh mi luhlul tamtakin Bible leh Pathian an ring ta tih an
puang bawk.
Kum 1840 chho vêla a boruak a sãn tak tak lai phei chuan
rawngbawltu za rual insuihkhawmin chu thuchah chu an puang darh
a. An hruaitu deuh ber chu New York chhak lam kila awm William
Miller-a a ni. Amah chu loneitu, an vêng pa lar tak mai a ni a.
Kristian \ha tak chhungkua a\anga seilian e ti lovin, a tleirawl chhuah
tirh chuan sakhaw mi lo tak a ni. Pathian Thu a rinna chu bansanin
Pathian awm ring lo mite thurin chu a pawm mah zâwk a. Mahse
Sunday tûk khat Baptist kohhran sermon bu a chhiar chu Thlarau
Thianghlimin a thinlung a rawn khawih a, a Chhandamtu atan Isua
chu a lo pawm ve ta a ni. Miller-a chuan Pathian thu chu a buaina
zawng zawng chin fel nân leh phêk tina thutak inziakte chu atan
engnge an nih tih hriat duhin a zir ta vak mai a.
Kum hnih zet Bible chu a châng mal tê tê hian a zir a. Châng
pakhat a zir lai chuan chu châng a\anga a lungawina khawp chhãnna
a hmuh hma loh chuan a chhiar zawm ngai lo. A dawhkanah chuan
Bible leh Bible zawnawlna bak thil dang a awm lo. Tichuan Isua lo
kal lehna chungchang a rawn zir thleng a. Chutah hun hrilhlawkna
ropui, ni 2300 hrilhlawkna, Daniela 8, 9, Thupuan 14 nena a
suihzawm leh Pathian rorel hun (Thupuan 14:6, 7) puangtu
vantirhkoh thuchahte chu nasa takin a zir zel a. He lehkhabuah
THU HMÂWRHMÙHNA ix
hian Pi White-i chuan tihian a sawi, “Hrilhlawkna thute a zir theih
nana Miller-a thinlung khawih tûrin Pathian chuan a vantirhkoh a tir
a ni,” tiin.
A naupan laiin Pi White-i chuan Miller-a thusawi hi Portland,
Maine-ah \um hnih chu a lo ngaithla ve tawh a. A thinlungah a
châm reng mai a ni. Miller-an a thusawi ngaithlatute hmaa a sawi
ang deuh chiah hian Pi White-i chu hrilhlawkna min keu hawnsak
turin kan ti dawn a. Heta tan hian Pi White-i lehkhabu pakhat
Indona Ropui kan keu ang.

HUN HRILHLÂWKNA CHHÛTNA


“Isua lo kal lehna hun sawi chiang ber nia lang chu Daniela
8:14 thu, ‘Ni 2300 thlengin, tahchuan biakbûk chu tlenfai a ni ang,’
tih hi a ni. Miller-a chuan Bible châng leh châng inhrilhfiah tawn
dan hmanga a chhûtin hrilhlawkna-ah chuan ni khatin kum khat a
entir tih a hmu chhuak a (Nambar 14:34; Ezekiela 4:6); tichuan
ni (or kum) 2300 hrilhlawkna chuan Judate tan hun ruat a pel fê tih
leh Judate biakbûk a entir thei lo tih chu a hrethiam ta a. Chutihlaia
mi vantlâng rindan, Kristian awm hnua biakbûk chu lei hi a ni e, tih
rindan chu \awmin Daniela 8:14-a biakbûk tlenfai tih hi Krista lo
kal lehnain meia lei a kan fai hun tûr chu niin a hria a. Kum 2300
in\an kum dik tak hi hriat theih a nih chuan Isua lo kal leh hun pawh
a sawi ngam dawn niin a ngai a ni. Tichuan hun danglam nasa tak,
kan tunlai nun sual tak leh tenawm tak, inawpbehna leh
bawlhhlawhnaa khat tawpna hun, lei anchhe lâk kianna hun, thihna
hneh a nih a, Pathian chhiahhlawhte, zawlnei te, mi thianghlimte leh
A hming \ihtute hnena lawmman semna leh lei tichhetute tihboralna
hun chu puan chhuah a ni ang.’ [Footnote: Bliss, Memoirs of
William Miller, p. 76]
Nasa zawk leh phûrna thar nen Miller-a chuan a rilru zawng
zawng latu leh pawimawh tawpkhâwka a ngaih hrilhlâwkna chu
chhun zân zawmin a zir tluk tluk a. Daniela 8-ah chuan ni 2,300
in\anna awm chu a hmu zo lo; vantirhkoh Gabriela khan Daniela
x THU HMÂWRHMÙHNA
chu hrethiam turin a ti naa a hrilhfiahna tlêm tê chauh a pe a. Kohhran
chunga tihduhdahna a thlen tûr thu hrilh a nih lai velin Daniela taksa
chuan a zo ta lo. Vantirhkoh chuan rei lo tê atan a kalsan lawk a.
Daniela chu a thidang ti tih der mai a, ni engemaw zât a nat phah a
ni. “Inlarna chu mak ka ti a, mahse tuman an hrethiam si lo,” a ti.
“Mahse Pathianin a vantirhkoh hnenah chuan, ‘He pa hi inlarna
kha hriatthiamtir rawh,’ a ti a. Chu thupêk chu tihhlawhtlin ngei tur
a ni. Thupêk zawmin vantirhkoh chuan Daniela hnenah,
‘Hriatthiamna leh thiamna pe tur chein ka lo kal a ni; tichuan thil
awmzia chu hrethiam la; inlarna chu ngaihtuah rawh,’ a ti a. [Daniela
9:22, 23, 25-27.] Bung 8-naa inlarna a hmuhah khan thil pawimawh
deuh mai hrilhfiah loh a awm a; chu chu ni 2300 kha a ni a. Tichuan
vantirhkoh pawh chuan a hrilhfiahna kha rawn chhunzawmin hun
chungchangah bawk a rawn \an leh a ni.
“I mite leh i Khawpui Thianghlim tân hapta sawmsarih ruat a ni
e, . . . chuvangin Jerusalem tungding leh sa \ha tura thupêk a chhuah
a\anga Hriakthiha, Lal a lo awm thlengin hapta sarih leh hapta
sawmruk leh pahnih a ni ang tih hrethiam ang che, kawtthlêr leh a
lei rûtte nên siam a ni ang, hun buaithlâk takahte pawh. Hapta
sawmruk leh pahnìh hnuah chuan Hriakthiha chu tihbo a ni ang a,
engmah a nei tawh lo vang . . . tin, hapta khat atân mi tamtak
hnênah thuthlung nghet tak a siam ang a, hapta chanve-ah chuan
inthawinate leh thilhlante a tibang ang.”
Vantirhkoh chu Daniela hnenah chuan bung riatnaa hun
chungchang a hmuh inlarna a hriat thiam loh, ‘ni 2,300 thlengin;
tahchuan biakbuk chu thenfai a ni ang,’ tih thu kha hrilhfiah turin
tirh a ni a. Daniela chu inlarna thu hre thiam a, ngaihtuah bawk tura
a ngen hnu-ah vantirhkoh chuan, ‘I mite tân leh i khaw thianghlim
tân hapta sawmsarih ruat a ni’ tiin a sawi \an ta a. Heta ‘ruat’ tih hi
‘tan chhum’ tihna a ni. Kum 490 entirtu hapta 70 chu vantirhkoh
sawi ang hian Juda mite tan bik tan chhum tûr a nih chu. Mahse
khawi a\anga tan chhum tur nge? Bung riatnaa hun chungchang
sawina awm chhun chu ni 2300 hi a ni a. Hapta 70 chu he ni 2300
THU HMÂWRHMÙHNA xi
a\ang ngei hian tan chum tur a ni. Hapta 70 chu ni 2300 zinga mi a
nih avangin a in\anna pawh a thuhmun tur a ni bawk. Hapta 70 chu
‘Jerusalem tung ding leh sa \ha tura thupêk a chhuah’ a\anga in\an
tur a ni a. Tichuan thupêk chhuah hun hi hriat a nih chuan ni 2300
in\anna chu a hriat theih dawn tihna a ni.
Ezra 7-ah thupêk chu hmuh a ni. [Ezra 7:12-26]. Thupek
famkim chu Persia lal Artazerzian 457 BC khan a chhuah a. Mahse
Ezra 6:14-ah hian Jerusalema LALPA in chu Kura, Daria leh
Artazerzia thupêka sak niin a sawi a. Heng lalte hian ni 2,300
hrilhlawkna thu in\anna atan thupêk chu a bul \anin an nemnghet a,
an tifamkim ta a ni. Kum 457 BC-ah hian thupêk tihfamkimna chu
chhuah a ni a. Hei hi thupêk chhuahna angah han hmang ila hapta
70 hrilhlawkna awmzia chu a fiah kuar mai a ni.
“Jerusalem tung ding leh sa \ha tura thupek a chhuah a\anga
Hriakthiha, Lal a lo awm thlengin hapta sarih leh hapta sawmruk
pahnih a ni ang tih hrefiah thiam ang che. Hapta 62-ah kawtthler
leh lei rûtte nen siam a ni ang,”—a vaiin hapta 69 emaw kum 483
emaw a ni. Heta a\anga chhiarin, kum 483 chu AD 27 favang laiin
a tawp a. Hemi kum favang lai hian Isua’n Johana hnenah baptisma
changin, Thlarau Hriakthih a lo ni ta a ni. Tirhkoh Peteran heti hian
a ti, “Khatia Pathianin ani (Isua) chu Thlarau Thianghlim leh
thiltihtheihnaa a vurzia (annoited) kha,” tiin (Tirhkohte 8:38).
Amah Isua ngeiin, “Riangvaite hnena chanchin \ha hril tura mi ruat
avangin LALPA Thlarau chu ka chungah a awm,” (Luk 4:18) a ti.
Baptisma a chan zawh chuan Galili ramah a kal a, Pathian lalram
chanchin \ha chu hrilin, ‘A hun chu a thleng ta’ a ti zel a (Marka
1:14, 15).
“Hapta khat atan mi tamtak hnenah thuthlung nghet tak a siam
ang.” Heta hapta khat hi Judate tana hapta sawmsarih ruat bik
zinga hapta hnuhnung ber kha a ni a. Hemi AD 27-AD 34 inkarah
hian amah ngeiin a bikin Judate chu sim turin a ti a. A hnûah a
zirtirten an ngen leh bawk a. Lalram chanchin \ha nena chhuak
zirtirte hnena Chhandamtu thupêk chu, ‘Jentailte kawngah kal suh
xii THU HMÂWRHMÙHNA
ula, Samari mite khua reng reng pawh lût suh ang che u; amaherawh
chu Israel hnam beram bote hnenah chuan kal zawk ang che u,” tih
a ni (Matthaia 10:5, 6).
“Hapta chanve-ah chuan inthawinate leh thilhlante a tibang ang.”
Baptisma a chan a\anga kum thum leh a chanve AD 31 khan kan
LALPA chu khenbeh a ni a. Kalvari Tlânga inhlanna ropui tak avang
khan kum sangli zet lo kal tawh Pathian Beram No entirtu inthawina
dan chu tihban a ni a. A entirna chuan a thil entir ber chu thlengin
inthawina dan serh leh sang zawng zawng chu tãwp tûr a lo ni ta a
ni.
“Juda mite tân bika ruat hapta 70 (emaw kum 490) chu kan
hmuh ang khan kum AD 34-ah a tawp a. Khatih lai khan Sanhedrin
thupêkin Judate chuan Stefana martar-na leh Krista zuitute
tiduhdahnain chanchin \ha an hnarna chu an nemnghet a. Tichuan
mi thlan bikte tana ruat chhandamna thuchah chu khawvel puma
pêk a lo ni ta a ni. Jerusalem-ah pawh awm hlei thei lo khawpa
tihduhdah tuar zirtirte chuan “Ram tinah kalin thu chu an hril zel a.”
Filipa chu Samari mite khua-ah kalin chutah chuan chanchin \ha a
zuk hril a. Petera pawhin Pathian hruainain Rom sipai za hotu
Kornelia hnenah chanchin \ha tala chu a hawnsak a, Krista ringtu
ni tûra hmin Paula pawh chanchin lawmawm chu Jentailte hnena
puang tûra ruat a ni bawk. [Tirhkohte 8:4, 5; 22:21].
“Tichuan hrilhlawknain a ken tel zawng zawng chu mak tak
maiin a thleng famkim vek a, hapta 70 in\anna chu hnial rual lohin
457 BC niin AD 34-ah a tawp tih a chiang ta a ni. Heta \ang hian
ni 2300 tãwpna pawh chhût a harsa ta lo. Hapta 70, ni 490 chu ni
2,300 a\anga kan paih chuan ni 1810 a la awm a. Ni 490 a tawp
hnu-ah ni 1,810 chu in\an tûr a ni. AD 34-a 1,810 kan belh chuan
1844-ah a tawp a. Tichuan Daniela 8:14-a ni 2,300 chu kum
1,844-ah a tawp tihna a nih chu. Pathian vantirhkohin a sawi angin
he hrilhlawkna hun sei tak tawp hnu hian ‘biakbûk chu tlenfai tûr a
ni.’ Biakbuk tlenfaina hun—Isua lo kal leh huna thleng tura
khawvelin a ngaih chu chiang taka hmuh a ni ta.
THU HMÂWRHMÙHNA xiii
“Miller-a leh a pâwlte chuan hrilhlâwknain ni 2,300 chu favanga
tãwp tûr a tih laiin nipui laia tawp tûrah an ngai a. LALPA lo kal hun
tûr lo sawi lâwktute chu he thil hriat fuh tâwk lohna hian a tibeidawng
nasa hlê mai. Mahse chu chuan ni 2,300 tawpna chu kum 1,844
kha a ni tih ngaihdan nghet tak mai chu a tinêp chuang lo khawp
mai a, biakbûk tlenfainain a entir thil ropui tak chu a lo thleng ngei
ngei tûr a ni.
“A tihdan anga Pathian Lehkha Thute Pathian hnen a\anga lo
thleng a ni tih fiah tuma a zir zêl chu Miller-a chuan a tir chuan tûna
a thutlûkna hi thlen a inbeisei lo. A thu zir rah chhuahte chu ama
tihah a chhal lo va. Mahse Pathian Thu chu a chiangin namnûl mai
theih a ni si lo.
“Bible zir ringawta kum hnih hun a hman hnu-ah kum 1,818
khan huai takin ‘Krista chu a mite chhanchhuak turin kum 25 hnu
velah a rawn kal ang,’ a tingam ta a.”—Indona Ropui, pp. 324-
329.

BEIDAWNNA LEH A HNU LAM


A lo kal lehna ringtute chuan nghâkhlel takin an LALPA lo kal
lehna hun tûra an ngaih chu an thlir a. Kum 1884 thlasik \antir lam
chu Daniela hrilhlawknain a kawh chu niin an hria a. Mahse heng
ringtu khawngaihthlak tak takte beidawnna khua hi a la sei hle dawn
a ni. Isua lo kal hmasak \uma hrilhlawkna thlen famkim dan kha mi
beisei loh ang tak a nih avanga zirtirte an an beidawng hlê a, khatiang
ang deuh khan 1844-a Adventist-te pawh, Isua lo kal vawihnihna
hrilhlawkna thlen famkim dan tûr hriat sualna avangin an beidawng
êm êm mai a ni. Hei hi Ellen G.White-i chuan tihian a ziak:
“Mei hmanga lei hãl fai vek tura Isua lo kal tur hlim tak leh
lawm taka an lo hmuah an tum ang chuan a lo kal ta lo va.
Hrilhlawkna hun an chhût dan chu a dik a; hun chungchang
hrilhlawkna pawh kum 1844 khan a tawp a ni; kha ni 2,300 tawpah
khan Isua chu biakbûk tlêng fai tûrin hmun thianghlim berah chuan
a lût a. An tihsual ber chu biakbuk awmzia leh a tlenfai dan tûr an
hre lo kha a ni.” Ibid., p. 243.
xiv THU HMÂWRHMÙHNA
October 22-a beidawnna a lo thlen hnu lawk khan A lo kal
lehna ringtu tamtak leh rawngbawltu tam zâwk chuan an rinna chu
an bansan a. Mi tamtak chuan hlauh avangin an zui ve mai mai
bawk a. Chuvangin an rin ang thil a lo thlen tâk lovah khan an
beiseina chu bansanin an kal bo nghal a. |henkhat chu firfiak takin
an kal phah a. Isua lo hmuaktute zinga a zahve zet erawh chuan
Isua chu van chhûm chungah a lo kal thuaiin an la ring thung.
Khawvel hmuhsit leh endawng an hlawh nasat viau tâkah chuan
khawvêl tân khawngaihna a tih fiahna chu hmû-ah an inngâi a. Heng
mite hian Isua lo kal lehna chu hnai hlein an la ring fan a. Mahse
hun leh ni a lo ral zel a, Isua lah a rawn kal mai si lo, ngaihdan a
inang sêng ta lo va, an in\hen ta. Pawl khat, tamtak mai chuan
1844 khan hrilhlawkna engmah a thleng famkim lo va, chhût sual
palh a awm a ni ang an ti a. Isua lo kal lehna hun dang chhûtin chu
chu an thlir a. A lehlamah pawl tlêm zawk, tuna Seventh-day
Adventist kohhran lo din chhuaktu, Isua lo kal lehna beiseina sang
tak awm kha Thlarau Thianghlim hnathawh a nih ring tlat a, kha thil
thleng kha Pathian Thlarau Thianghlim hnathawh a nih rin loh chu
LALPA hnathawh phatsanna leh khawngaihna Thlarau hmuhsitnaa
ngai an awm a. Hei hi an tih theih bâk niin an ngai a ni.

ELLEN HARMON HNÊNA INLÃRNA HMUHTÎR


Heng ringtute hian an thil tawn leh an tih tûra lumte chu
Thupuan10-ah a inziak tih an hmu chhuak a. Isua lo kal leh beiseina
chu an nei thar leh tûr a ni. Pathianin a kaihruai a, A la hruai zel
bawk. An zingah chuan tleirawl, a hming Ellen Harmon-i a awm a.
Beidawnna râpthlâk thlen hnu thla hnih lek, December 1844 khan
Pathian hnen a\angin hun lo la kal tur hmuhtir a ni a. Chu inlãrnaah
chuan LALPAN Jerusalem thar lam pana Adventist mite kal lai chu a
hmuhtir a. He inlãrna hian beidawnna râpthlâk, Bible-a fiah theih,
an fiah ngei kha eng vanga lo thleng nge tih chu a sawi lo naa
Pathianin anni chu A la hruai reng a, van khawpui thlengin A hruai
dawn tih a rawn nemnghet a ni.
THU HMÂWRHMÙHNA xv
Inlârnaa van kawng in\anna-ah chuan Ellen White-i chu êng
nasa tak hmuhtir a ni a. Chu êng chu vantirhkoh chuan ‘Zanlai
Âuthãwm’ a ti a. Chu chuan 1844 nipui lai leh favang laia Isua lo
kal lehna puan a nih kha a kâwk a ni. He inlãrnaah hian Isuan
Pathian khawpui thlenga a mite a hruai lai chu a hmu a. An inbiakna
a\angin an khualzin kawng chu a tira an ngaih aiin a rei dawn tih a
hriat theih a ni. |henkhat chuan Isua chu an en reng loh avangin
kawng chu an pensan a, Isua ringtute erawh chu him takin
khawpuiah chuan an lût a.—Inlarna Ka Hmuh Hmasak Ber, pp.
3-10.
ADVENTIST CHI HNIHTE CHU
Êng thar dawnga kal zelte chu a tir chuan tlêm t chauh an ni a.
Kum 1846 khan mi sawmnga velah an inchhal a. A tam zawk,
kum 1844 khan eng hrilhlawkna mah a thleng lo titute erawhchu mi
singthum vel an ni thung. An hruaitute chu kum 1845 khan Albani,
New York-ah April 29 a\anga May 1, khan an dinhmun zir chiang
tûrin an inhmu khawm a. Dan pangngaiin ‘ênna hmu bik anga
insawi te,’ ‘Judate thawnthu phuahchawp’ zirtir te leh ‘fiahna thar’
neia inchhâlte chu an lo vaulawk a (Adventist Herald, May 14,
1845). Tichuan Sabbath thudik êng leh thuhrilhna thlarau dawng
thei lo tûrin kawng an inkhar hnan hmiah mai a ni. Kum 1844 khân
eng hrilhlawkna mah a thleng lo tih an pawm bur laiin a \hen chuan
ni 2,300 hrilhlawkna tâwp hun tûr chu nidang niin an ngai bawk.
Heng mite hi Isua lo kal beiseina chuan a phuar khawm a. A tir
chuan thurin inang lo tak tak pawm chungin pawl nghet vak lo
tamtakah an insiam bawk. Heng zinga pâwl \henkhat hi chu an zuih
ral thuai rêng a. Zuih ral lova ding chhuak ta chu Advent Christian
Church tih a lo ni ta a. He lehkhabû-ah hian chung mite chu
‘Adventist hmasa’ emaw ‘A hming maia Adventist’ titen emaw
sawi an ni.
xvi THU HMÂWRHMÙHNA
BIAKBÛK CHUNGCHANG AN HRETHIAM TA
October 22, 1844 khan hrilhlawkna a thleng famkim tih ring
tlat a, rilru inhawng taka Sabbath leh biakbûk thutakte van a\anga
êng lo chhuk an nih ring tlattute kawng chu tih ênsak a ni a. Heng
mite hi hmun khata cheng ho ni lovin mimal leh pawl tênau, America
hmar ram lai li leh hmar chhak lama mite an ni hlawm.
An zinga pakhat Hiram Edson-a chu New York State-a Port
Gibson-a mi a ni. An awmna vênga Adventist hruaitu a ni a. Kum
1844 October 22 pawh khan ringtute chuan an in a\angin Isua lo
kal tûr kha an hmuak nghe nghe a ni. Dawhthei takin chu hun ropui
lo thleng tûr chu an lo nghâk a. Mahse zanlai a lo thlen chuan an rin
angin Isua chu a lo kal mai dawn lo tih a chiang ta a. Beidawnna
zawnga beidawnna râpthlâk ber a ni. Chumi tûk zingkâr hma takah
chuan Hiram Edson-a leh a \hian \henkhat chu an chhêk inah an va
\awng\ai a. Chuta an \awng\ai lâi chuan a thinlungah thutak êng
chu a lo kal dâwn tih hriatna chiang tak a nei ta a ni.
A hnu lawkah Hiram Edson-a chuan a \hiante nên Adventist
dang tlawh tûra vaimîm hmun an kal tlang laiin a koki-ah hian rawn
khawihtu awmin a hria a. Zêl ang deuhin a awm ta. A han dâk
chhuak a, van chu a lo inhawng a. A en reng lai chuan Isua chu a
mite tana rawngbawl turin biakbûk hmun thianghlim berah chuan a
lo lût mêk a. An lo zirtir \hin dan chuan Isua chu vãn a\angin meia
lei kan faitir turin a lo kal dawn a ni. Mahse van biakbûk hmun
thianghlim berah a lût ta zawk a ni.
Tichuan Hiram Edson te, F. B. Hahn (doctor) te, zirtirtu O.R.L.
Crozier-te pathum chuan ngun taka Bible an zir hnu-ah ni 2300 ral
hnua biakbûk tlenfai tur chu kan awmna lei hi ni lovin van biakbûk
zâwk a ni a; chu hmun thianghlim berah chuan Isuan kan tân rawng
a bawl mêk a ni tih chu an puang ta a. He Krista dilpuina hnathawh
an zir chhuah hian vantirhkoh pakhatnain (Thupuan14:6, 7) ‘A
rorel hun’ a tih an hriat thiam loh kha a rawn chingfel ta a ni. An thil
hmuhchhuah chu zirtirtu Crozier-a chuan a ziak chhuak a. An vêng
chanchinbua an chhuah zawhah a vaiin chanchinbu darh zâu zâwk
THU HMÂWRHMÙHNA xvii
Day Star an tih, Cincinnati, Ohio-a an chhutah chuan an chhuah
leh bawk a. Februay 7, 1846-a chhuak phei chu biakbûk
chungchang ziah nân hlir an hmang a ni.

INLÃRNAA NEMNGHEH THUTAKTE


Hiram Edson-aten an Bible zirlaia hma an sawn zêl lai leh mi
hnêna an la puan tak tak hma si khân an awmna a\anga khaw
chhak lam hla tak Maine-a awm tleirawl Ellen Harmon-i hnenah
inlãrna a lo thleng a. Chu inlãrnaah chuan ni 2,300 tawpa Isua
rawngbawlna hmun thianghlim a\anga hmun thianghlim bera a
insawn lai chu hmuhtir a ni. He inlãrna chanchin hi Thuziak
Hmasate, pp. 54-56-ah hmuh theih a ni.
He inlãrna a hmuh hnu lawk, April 1847 khan Pi White-i chuan
tihian a ziak a: “Kum khat chuang mah tawhah khan LALPAN
inlãrnain unaupa Crozier-a khan biakbûk chungchang leh thil dangah
pawh kawng dik a zawh tih min hrilh a. February 7, 1846 chhuak
Day Star-a a thil hmuh dan a chhuah pawh kha Pathian duhdan a
ni. LALPAN kha thil dikzia sawi tur khân thuneihna famkim min pe a
ni.” tiin.—Pawl Tlemte Hnena Thusawi, p.12. Tichuan Bible
thiamte hmuhchhuah chu Pathian thuchah kengtuin inlãrnain a
nemnghet a nih chu.
A hnu kum engemaw zât chhûng chu Pi White-i chuan biakbûk
chungchang thutak leh kan tâna a pawimawhnate a ziak zêl a, hêngte
hi Thuziak Hmasate-ah hian hmuh tûr a tam mai. A bikin ‘Biakbuk
Chu’ tih bung, phêk 213-naa mi phei hi chu en ngun lehzual tûr a
ni. Van biakbûka Isua rawngbawl dan hriatthiamna hian Beidawnna
râpthlâk thlen chhan thurûk kha a hailang ta vek a. Kan hmahruaitute
chuan chiang takin Pathian rorelna hun puangtu hrilhlawkna chu
kum 1844-a thil thlengah khan a famkim tih an hmu a, mahse leia
Isua a rawn kal hmain van biakbûk hmun thianghlim berah
rawngbawlna hna thawh zawh hmasak tur a awm si a ni.
xviii THU HMÂWRHMÙHNA
Kum 1844-a A lo kal lehna thu tlangau pui a nih khan
vantirhkoh pakhatna leh pahnihna thuchahte kha puan an ni a.
Tunah chuan vantirhkoh pathumna thuchah kha puan a lo hun ve ta
a. He thuchah puan rual hian ni sarih ni Sabbath pawimawhna pawh
a lo lang \an ta.

SABBATH SERH |ANNA


Adventist hmasaten Sabbath an serh \andan kan chhui chuan
New Hampshire State laili, khawchhak lama Maine zawmtu,
khawthlang lama New York State mêl sawmruk zeta thui rîtu
Washington huam chhunga biak in te reuh tê-ah kan chhui lût ang.
Heta kohhran mi tlêm tête chuan kum 1843 khan A Lo kal lehna
thuchah chu hriain an pawm ve a. |hahnem pawh an ngai khawp
mai. An hnênah chuan Seventh Day Baptist mi Rachel Oakes-i
chu lo kalin thupêk palina pawimawhzia ziakna lehkha a sem a.
Kum 1844 khan \henkhat chuan a thuziak sem chu hmuin an zâwm
a. An zinga pakhat William Farnsworth-a chuan Sunday tûk khat
chu ding meuhin thupêk palina Pathian Sabbath a serh tawh tûr thu
a puang a. Mi sawm âia tam mah tûrin Pathian thupêk zawng
zawng nghet taka zawm an tum thu sawiin an rawn zawm ve nghal
a. Heng mite hi Seventh-day Adventist hmasa berte an ni.
An kohhran pastor Frederick Wheeler-a pawhin ni sarihna
Sabbath chu a zawm ve thuai a. Tichuan ani hi Adventist pastor
(minister) zinga Sabbath serh hmasa ber a ni a. Chu state-a cheng
ve tho Advent thuhriltu dang, T. M. Preble-a pawhin Sabbath thudik
chu pawmin February, 1845 chhuak, Adventist chanchinbu zinga
pakhat Hope of Israel tihah thupêk palinain a phûtte chu a chhuah
a. He chanchinbua Preble-a thuziah hi Fairhaven, Massachusetts-
a Adventist hruaitu lar tak pakhat Joseph Bates-a chuan lo chhiar
vein Sabbath thudik chu a pawm nghal a. Chumi hnu lawk chuan
THU HMÂWRHMÙHNA xix
Washington, New Hampshire-ah a thutak chhar thar chu zir belh
tûrin Sabbath serh Adventist-ho chu a va kawm a. A haw leh chu
Sabbath thu-ah chuan a hmin lehzual a. Tichuan thupêk palina leh
a kaihhnawih chanchin chu lehkhaa chhuah a tum ta a ni. Kum
1846 August thla khan Bates-a chuan Sabbath chanchin ziahna
lehkhabu phêk 48-a chhah chu a chhuah a. A lehkhabu chhuah hi
Ellen White-i te nupa innei hlim chuan lo hmu vein Bates-a Bible
chang \anchhante chu a dik tih an pawm a, ni sarihna Sabbath chu
an lo serh \an ve ta a ni. A hnu-ah Pi White-i chuan tihian a ziak:
“Kum 1846 favang laiin Bible Sabbath chu kan serh \an a, kan
zirtir a, a thlavang kan hauh bawk” tiin—Testemonies, vol. 1, p.
75.

SABBATH PUANCHHUAH PAWIMAWHNA


Bates-a lehkha ziaha Bible chang tarlante kha Pi White-ite
nupa chuan an \anchhan deuh ber a. Tichuan Sabbath an serh a\anga
thla sarihna, Aril 1847-ah LALPAN Pi White-i chu Topsham, Maine-
a an awm laiin inlarna a hmuhtir a. He inlarnaah hian Sabbath
pawimawhzia a hmu nasa hle a ni. Chu inlarnaah chuan van biakbûk
chhunga Thupêk Sawm dahna bawm hunna dawhkan leh thupêk
palina hual vela êng kual pap chu a hmu a. (He inlarna chanchin hi
phêk 23-26-ah hmuh theih a ni). A hma lama Pathian Lehkha
Thua an dinhmun lo siam tawh chu a rawn nemngheh bâkah he
inlarna hian Sabbath serh chungchanga ringtute ngaihdan tizau turin
a pui hle bawk. He inlarnaah vêk hian Pi White-i chu khawvel
tawp dawn hnaih lam hmuhtir a ni a, chumi hunah chuan Sabbath
chu thutak, miin Pathian thu nge an awih dawn sakawlh thiltihtheihna
tih fiahna a ni ang. Heta a thil tawn hi kum 1874 khan thlir lêtin
tihian a ziak nghe nghe a: “Sabbath chungchanga inlarna ka hmuh
hma daih khan, Sabbath thudik hi ka lo ring tawh a. A pawimawhna
leh vantirhkoh pathumna thuchaha a dinhmunte ka hriat hma khan
thla engemaw zat ka lo serh tawh a ni.” tiin E.G.White Letter 2,
1874.
xx THU HMÂWRHMÙHNA
SABBATH CHUNGCHÂNGA INKHAWMPUI PAWIMAWHTE

Kum 1848 khan Sabbath serh a, he zirtirna thar hril darhtu


rawngbâwltute chuan Pathian kaihhruainain Sabbath vawi nga zet
khawmpui an nei a. |awng\ai leh chaw ngheiin Bible chu an zir zêl
a. Sabbath chanchin ziaktu, Joseph Bates-a chu Sabbath leh a
kaihhnawih thil sawinaah chuan a khaipa ber a ni. Khawmpui
\henkhat rawn chhim ve, Hiram Edson-a leh a \hiante chuan biakbûk
chanchin uar takin an sawi bawk a. Fimkhur taka hrilhlawkna zirtu
James White-a chuan Isua lo kal leh hmaa thil lo thleng turte chu
uluk takin a zir a. He inkhawmpuiah hian tuna Seventh-day
Adventist thurin lar deuh deuh hi an ching fel hman a ni.
He inkhawmpui boruak hi thlir kirin Pi White-i chuan tihian a
ziak: “Kan mite tamtak chuan kan rinna lungphum inphun nghehzia
chu an hre lo. Elder Joseph Bates-a te, Father Pierce* te, Elder
Hiram Edson-a te leh ka pasal leh mi \henkhat, mi ropui, \hahnem
ngai leh dik takte chu kum 1844 hnu lama ro phumrûk zawng tute
zinga mi an ni. An zingah chuan ka awm ve a, \hahnemngai taka
\awng\aiin Bible kan zir a. Zanlai thlengte kan men \hin bâkah a
chang phei chuan zankhuain êng thar dila \awng\aiin Bible kan zir
\hin. Heng kan unaute hi Bible châng an hriat thiam loh laite
hrethiam a, thiltihtheihna nena an puanzar theih nân an inhmu khawm
fo va. An zirlaia an beidawn hnu, ‘Tih theih kan nei ta lo’ an tih
apiangin LALPA Thlarau chu ka chungah a lo thleng a, inlarnaa min
hruai hrangin kan Bible zirlai awmze chiang tak leh awmze nei taka
kan zirtir dan tur leh thawh dan tur chu min hmuhtir \hin a. Tichuan
Pathian Lehkhathuin Isua chungchang, A tihtur leh A puithiamna a
sawite hriatnaa min puitu tur êng chu min pe a. Khami hun a\anga
Pathian khawpui kan thlen hun thleng chhun pha thutak kawng ngil
tak chu hriattir ka ni a, LALPAN zirtirna min pêk chu midangte ka pe
lehchhawng bawk.
_____
* ‘Father Pierce’ kha Stephen Pierce niin, hun hmasa lamah chuan thuhril
rawngbawlna leh hruaitu nihna hnate a lo chelh tawh \hin a ni.
THU HMÂWRHMÙHNA xxi
“Hetih chhûng zawng hian ka unaute rilru chu ka hre thei lo va.
Tunhma ang bawkin ka rilru chu kharin a awm a, kan Bible zirlai
chu a awmzia reng reng ka hre thei lo. Hei hi ka nuna thil thleng
hrehawm berte zinga mi a ni. Hetiang rilru pû hian kan thurin
pawimawh deuh deuhte Bible mila kan chinfel hma zawng chu ka
awm a. Ka unaute pawhin inlarna ka hmuh loh chuan heng thilte hi
ka hre thiam ve thei lo tih an hria a, chuvangin inlarnaa a thil hmuhte
chu van atanga êng lo kal thupuan chhuahah an pawm a ni.”—
Selected Messages, book 1, pp. 206, 207.
Tichuan Seventh-day Adventist kohhran thurin lungphum chu
rinawm taka Pathian Thu zirnaa phum a ni a. Kan hma hruaituten
kal ngaihna an hriat loh changin Ellen White-i chu an harsatna
sutkiang tur leh an zir zawm zel nana kawng sat turin êng (inlarna)
pêk thin a ni. Inlarnate chuan an thutlûkna chu Pathianin a pawm
tih a nemnghet thin bawk. Tichuan hrilhlawkna thilpêk chu a dik lo
lai siam\hatu leh thutak nemnghettu ang a thawk a nih chu. (Gospel
Workers, p. 302 en la).

SÛLSUTUTEN LEHKHABU AN CHHUAH |AN


Kum 1848 Sabbath vawi ngana khawmpui zawh hnu lawk
khan Otis Nicholas-a in, Dorchester, (Boston khaw bul)
Massachusetts-ah khawmpui dang koh leh a ni a. LALPA tih-ên an
kawng zawh lai chu engtin nge an puan darh ang tiin unaute chuan
\awng\aina neiin Bible an zir a. Chutia an zirho lai chuan Pi White-
i chuan inlarna a hmu a. Inlarnaah chuan chu êng puang darh tura
unaute mawhphurhna chu hmuhtir a ni. He thil thlen dan hi Life
Sketches bû-ah hmuh theih a ni.
“Inlarna ka hmuh zawh veleh ka pasal hnenah chuan, ‘Thuchah
hrilh tur che ka nei. Lehkha phêk te reuh tê chhuahin mi hnenah i
thawn chhuak tur a ni. A tir chuan tlêm tê ni rawh se, miin an lo
chhiar ang a, a chhut zelna tur chu an rawn thawn mai ang a, tichuan
tlêm tê a\ang hian a lo hlawhtling mai dawn a ni. Tlêm tê a\anga
in\an hian lui angin khawvel a la fan chhuak vek dawn tih hmuhtir
ka ni.”—p.125.
xxii THU HMÂWRHMÙHNA
Hetah hian che chhuak tura kohna a awm. James White-a chuan
engnge a tih theih? Khawvel thil engmah neih a nei lo. Mahse
inlarna chu Pathian hnen a\anga lo kal a ni a, rinnaa kal zel tura tur
luitu chu a nasa si. Tichuan a Bible cent 75 man leh Bible
Zawnawlna bu, a tuamna thler hne hnu tawh ve ve hmangin James
White-a chuan Sabbath thudik leh thudang chi hrang hrang chhut
tur chu a buatsaih ta a. Hun a duh rei deuh naa a tawpah chuan
chhut turin Middletown, Connecticut-a lehkha chhutna khawl neitu
chu a va pan a. Ani pawhin chhutsak a lo tiam a. Engkim peih fel
a nih a, an endik vek hnu-ah copy sangkhat zet an chhu ta a ni.
James White-a chuan Middletown a\ang chuan an nupaa an awm
lailawkna Belden inah a hawn phei a. A lehkhabu hi phêk riata
chhah, a dung inchi kua leh a vang inchi ruka hlai a ni. A bu hmingah
The Present Truth (Tunlai Thudik) a vuahin, 1849 July-a chhuah
\an a ni. An lehkhabu chu chhuatah a rem a. Tichuan rinna lama
unaute nen din hualin an thawn chhuah huna malsawm turin mittui
nen Pathian hnenah an dil a. Lehkhabu chu uluk taka tuamin a
pawn lamah an mi thawn duhte address an ziak bawk a. Chu chu
an awmna a\anga mêl riata hla dak in hnai ber awmna Middletown-
a thlâk turin James White-a chuan a phur phei leh ta a ni. Chutiang
chuan Seventh-day Adventist kohhran lehkha chhuahna hna chu a
lo in\an ta a nih chu.
Hetiang hian a indawtin lehkhabu pali chhuah a ni a. Dâk ina
thlâk an nih hmain \awng\aina nena thlah vek a ni. Rei lo tê-ah chu
lehkha an chhiar a\anga Sabbath an serh thu ziahna lehkhathawn
an dawng \an ta a. A \hen phei chuan pawisa an rawn thawn tel a.
Chumi kum September thla chuan Middletown-a lehkha chhutu
hnena bu hrang hrang vawi li chhut man dollar 64.50 a bat chu a rul
thei ta a ni.
THU HMÂWRHMÙHNA xxiii
REVIEW AND HERALD CHHUAH |AN
Ellen White-ite nupa chu hmun khata thla tlêm tê tê chama zin
kualin an lehkhabu chu an chhuah zawm zel bawk a. Paris, Maine-
a an awm lai, November 1850 khan a bu sawm leh pakhatna leh a
hnuhnung ber tur chu an chhuah leh a. Tunlai Thudik tih bu-ah hian
Pi White-i pawhin thu a ziak tam khawp mai. A tam ber chu
Thuziak Hmasate bu tir lamah hmuh theih a ni. Phêk 27-44 en la.
November thlaa Paris khawmpuiah chuan an lehkha chhuah lo
\hang zel chungchang chu an zirho va. A bu an tilian a, hming thar
The Second Advent Review and Sabbath Herald an vuah a. Paris,
Maine-a thla rei lo tê an tihchhuah hnu-ah Saratoga, Springs, New
York a\angin an tichhuak leh a. Khata \ang khan Seventh-day
Adventist kohhran chanchinbu a lo ni hlen ta a ni.

LEHKHABU CHHUTNA HNA A |HANG ZEL


Saragota, Springs-a an awm lai hian James White-a chuan 1851
August khan Pi White-i lehkhabu hmasa ber, Ellen G. White
Kristian Thil Tawn Leh Ngaihdante tih chu, hemi bûa phêk 1-
69-na hi, chhuah turin a buatsaih a. Khatih lai kha chuan lehkhabu
tê, phêk 64 lek a ni.
Kum 1852 Nipui laiin Rochester, New York-ah an insawn leh
a. Heta an awmlai hian anmahniin printing press an nei ve thei ta a.
Printing press lei nan hian thawhlawm khawnin $ 600 lai an ngah ta
mai a. Sabbath serhtute printing press a\ang ngeia lehkhabu chhut
a han ni ve tur chu an hlim êm êm a ni. Rochester-ah hian kum thum
chuang hret awmin lehkha pawh an chhuah zawm zel a. Review
and Herald bâkah hian Youth’s Instructor tih chu kum 1852 khan
James White-a chuan a chhuah belh a. A phêka sem chi lehkha an
chhuah pah reng bawk. Rochester-a an awm lai vêk hian kum
1854 January khan Ellen G. White Kristian Thil Tawn Leh
Ngaihdantea Thubelh tih bu an chhuah leh a. Hei hi tuna he
lehkhabua ‘THUBELH,’ phêk 72-109-a mi hi a ni.
xxiv THU HMÂWRHMÙHNA
BATTLE CREEK, KHAWLCHHUTNA HMUNPUI
November, 1855-ah James White-a te nupa chu anmahni
puitute nen Michigan State-a Battle Creek khua-ah an pem a.
Printing Press leh a hmanraw dang chu Sabbath serh hovin hnatlânga
an sak inah an dah a. A sakna tur sum pawh hi chungho
thawhkhawm chu a ni. Chu khaw lian vak lova hna an thawh
avang chuan Battle Creek hi Seventh-day Adventist kohhran
hmunpui ve tur renga ngaih a lo ni ta hial a. Mahse lehkhabu chhutna
chu James White-a chuan harsatna nasa karah a enkawl hram hram
a ni.
Thuziak Hmasate phena thil awmte kan zir chuan tunhmaa
Sabbath serhtu Adventist-te khan beidawnna râpthlak an tawrhpui
adventist, vantirhkoh pakhatna leh pahnihna thuchaha an
lungrualpuite chauh kha an vei tih a lang a. Kum 1844 a\anga kum
sarih zet kha chu vantirhkoh pathumna thuchah la pawm ve ngam
lo Adventist mite tan an thawk ber a ni. A hun lai thil thleng hre
chiang tan chuan hei hi hriatthiam a harsa lo.

‘KAWNG KHAR’ LEH ‘ KAWNG HAWN’


Kum 1844 Nipui lai, Isua Lo kal lehna puan chhuah uar lehzual
an tumlaia hruaitute chuan an thil tawn chu Matthaia 25-a ‘Nula
Thianghlim Sawm’ tehkhinthu nen khan an hmehbel a. ‘Mutthlûkna
hun’ leh a hnua ‘Mo neitu chu a lo thleng ta; tho ula, a hmuak turin
chhuak rawh u’ tia au hun a awm a, hei hi ‘Zanlai Authawm’ tia
hriat a ni tlângpui. A inlarna hmasa berah khan Pi White-i chu
Adventist-te hnunglam, an kawng zawh \an tirhna a\nga êng lo
chhuak angin hmuhtir a ni. Tehkhinthu kha an han chhiar a, a inringate
chu inneihna pindanah moneitu rualin an lût a, ‘kawng chu an khar
ta a ni,’(Matthaia 25:10). Tichuan an ngaihdanin October 22,
1844 khan zau taka puan chhuah tawh A lo kal lehna thuchah awih
lo tute tan khawngaihna kawng chu khar a ni. A hnu kum engemaw
zatah Pi White-i chuan tihian a ziak:
THU HMÂWRHMÙHNA xxv
“Chhandamtu lo kal an beisei hun chu a lo ral hnûah pawh
Adventist ringtute chuan A lo kal lehna chu hnai hlein an la ring tho
va. Buaina hun pawimawh tak thlengah an inngai a. Pathian hmaa
Kristan mihringte a dilsakna hun chu tawp tawhah an ngâi bawk a.
An rilruah chu chu Bible zirtirna ni tlata a lan bakah van chhûm
chunga LALPA lo lan hma lawkin khawngaihna kawng khar a ni
dawn tih chu an ngaihdan a ni. Pathian Lehkha Thua miin an zawn
a, an auh a, zahngaihna kawngka an kik a, hawnsak an nih loh hun
tur a sawi kha thleng tawh niawm takin a lang a. An buaina pakhat
chu he hun, A lo kal hma lawka thleng tur hi Krista lo kal lehna an
beisei ni khan a in\an nge tih chu a ni. Rorelna ni hnaih tawhzia
vaulâwkna thu chu an puang tawh a, chuvangin khawvel tana an
tihtheih chu a kin ta niin an ngai a. Misualte chhandamna lam pawh
an vei tawh lo. Pathian hre lo hovin an hmuhsitna leh nuihsannate
chu Pathian zahngaihna hnartute chu Pathian Thlarau chuan a kalsan
tawh a ni tih fiahnaah an ngai bawk. Heng zawng zawng hian
enfiahna hun chu khar a ni tawh tih a nemnghet emaw, an sawi
anga ‘khawngaihna kawng khar hun’ chu a lo thleng ta tih a kawk
a ni an ti.—Indona Ropui, p. 429.
Pi White-i chuan hemi chungchâng an lo manthiam chhoh zêldan
ti hian a ziak:
“Mahse êng chiang zawk chu biakbûk chungchanga buaina zir
chianna a\angin a lo lang a. Tunah chuan ni 2,300 tawpna kum
1844 khan buaina pawimawh tak a entir tih chu an chiang a. Mahse
kum 1800 zet mihringin beiseina leh khawngaihna avanga Pathian
hnaih theihna an neih chu lo tawp mah se hmun thianghlim bera
Krista dilpuina hmangin mihringte tana sual ngaihdamna kawng dang
hawn a ni leh ta. A rawngbawlna pakhat chu rawngbawlna dang
hmun kian turin a tawp a. Mi sualte tana Krista rawngbawlna van
biakbûk kawngka chu hawn a la ni reng e.
“Tunah chuan hemi hun atan ngeia Thupuana Kristan kohhran
hnena thu a sawite kha a hmanna hmuh a ni ta: ‘Mi thianghlim, mi
xxvi THU HMÂWRHMÙHNA
dik taka, Davida chahbi neia, tûma khãr loh tura hawnga tûma
hawn loh tura khãra khân hêng thu hi a sawi a ni: I thiltihte ka hria,
…tûma khãr theih loh i hmâah kawng ka hawng e,’ (Thupuan
3:7, 8).
“Anni chu tlanna hna ropui thawh a nih laia rinnaa Isua zui a, A
\awng\aina lo hlawkpuitute chu an ni a. Chutihlaiin he rawngbawlna
hna lantirtu êng hnartute chuan engmah an hlawkpui lo thung.”—
Ibid., pp. 429, 430.

BUAINA A|ANGA CHHUAHNA KAWNG HNIH


Pi White-i chuan Adventist ringtu pawl hnihten October 22,
1844 beidawnnaa an thil tawn an tihzui dan chu heti hian a ziak:
“Kum 1844-a hun tiam lo ral chu a lo kal lehna la ring zawmtute
tan chuan fiahna hun harsa tak a ni. An rinna chu a dik tiha an
inhnemna awmchhun chu chunglam biakbûka an rilru hruaitu êng
chu a ni. |henkhat chuan hrilhlawkna hun an chhûtdan hmasa an
rinna chu hnualsuatin Isua hmuahna boruak sâng taka Thlarau
Thianghlim thiltihtheihna nasa tak lo lang pawh kha mihring thiltih
emaw, Setana thiltihah emaw an puh thlu der mai a. A dangte
erawh chuan an thil tawnah khan Pathian duhzawng hriat tuma an
nghah lai leh an thlir lai leh an \awng\ai reng lai chuan an Puithiam
lalber chu rawngbawlna dangah a lût tih an hmu a. Rinnain Amah
chu an zui a, kohhran hnathawh tawp thleng hmu tura hruai an ni
bawk. Vantirhkoh pakhatna leh pahnihna thuchah chu chiang
lehzualin an hrethiam a. Thupuan 14-a vantirhkoh pathumna
vaulâwkna thu kha dawng ve a, khawvel hnena puang tura buatsaih
an ni.”—Ibid., pp. 431, 432.
Kawngka ‘hawn’ leh ‘khar’ tih thu sawina \henkhat chu phêk
42-45-ah a awm a. Hei hi ringtu hmasate thil tawn zuk hriat chianna
a\ang chauha a awmze dik tak hriatthiam theih a ni.
Beidawnna rapthlâk hnu lawk khan hmahruaitute chuan êng
hnartute chuan an chhandamna atan kawng an khar a ni tih leh, mi
THU HMÂWRHMÙHNA xxvii
tamtak thuchah la hre lo leh la hnar ve lo an awm bawk a, heng
mite hian mihringte chhandamna atana thil awm chu an chang thei
tih an hmu a ni. Kum 1850 vêlte kha chuan heng \anfungte hi a
langsar tawh hle a. Chutah vantirhkoh pathum thuchah sawi theihna
hun a lo inhawng a. A pawnga taka mi thu ngaih thlak duh lohna
boruak a lo reh hret hret bawk a. Pi White-i chuan beidawnna
rapthlâk zawhah an thil tawn chu hetiang hian a ziak a:
“Ringlo mite tlawhpawh chu thil theih loh deuhthaw a ni. Kum
1844-a beidawnna khan mi tamtak rilru a ti chî-âi a. Thil awmzia
sawifiahna reng reng an ngaithla duh lo.” tiin.—Review and Herald,
Nov. 20, 1883.
Mahse kum 1851 kha chuan Elder White-a chuan tihian a report
thei ta: “Tunah chuan thutak sawi nan hmun tin deuhthawah kawng
a inhawng a, tunhmaa zir chiang duh lem lo mi tamtak khan kan thu
chhuahte pawh an chhiar duh ta.” tiin.—Review and Herald, Aug.
19, 1851.

KOHHRAN DIN TURA KOHNA


Mahse heng hun remchangte hi lo awmin thuchah pawmtu chu
an lo pung naa an zingah chuan inrem lohna a lo awm \an ta a. Hei
hi tihtawp a nih loh chuan hnain a tuar hle dawn a ni. Mahse hetah
pawh hian Pathianin a mite a kaihhruaizia chu December 24, 1850-
a Pi White-i hnena inlarna lo thleng chuan a tilang leh ta. Hetiang
hian min hrilh:
“Pathian ropuizia leh thianghlimzia chu ka hmu a. Vantirhkoh
chuan, “A hmaah chuan fimkhur takin kal rawh; a sãn bâkah
khaikanin a awm si a; a ropuina zâm velin biakbûk chu a khat a,”
a ti a. Vanramah chuan engkim hi a \hafamkim thlap tih ka hmu a.
Vantirhkoh chuan, “En teh, Krista chu lû ber a ni a, fel takin awm
rawh, fel takin awm rawh. Engkim chungah awmzia neihtir vek
rawh,” a ti a. Vantirhkoh chuan, “Ngai teh, vanrama thil awmze
fel famkimzia leh mawiziate hi hria la, zawm rawh,” a ti leh a. Ellen
G. White Manuscript 11, 1850.
xxviii THU HMÂWRHMÙHNA
Mumal taka chanchin \ha rawngbawl hlutna a tlângpuia ringtuten
an hriat tak tak nan chuan hun rei deuh hlek a duh a. An lo chhuahna
Protestant kohhrana an thil tawn tawhten a tifimkhur bawk a ni. A
tak taka inkaihhruaina mumal neih a \ulzia lanna hmunah lo phei
chuan dan pangngai ang leka thil tihnaah a hruai lût ang tih hlauhna
chuan ringtute chu kohhran din a tihreh zual bawk. Kum 1850-a
inlarna a\anga kum sawmnaah, puitling taka pawl indin chhoh chu
a hlawhtling thei chauh a ni. Rinhlelh rual lohin he an thil tum lo
hlawhtlinna chhan ber pakhat chu Ellen G. White Kristian Thil
Tawn Leh Ngaihdantea Thubelh tih bu an chhuaha “Chanchin
|ha Inkaihhruaina Fel” tih thupui kha a ni. Hei hi he lehkhabu phêk
82-88-ah a chuang.
Kum 1860 khan lehkhabu chhuahna lam nena inzawmin a hming
chu thlan a ni a. |henkhat chuan “Church of God” tih chu rem
hlein an hria a. Mahse mi tam zawk rilrûah chuan a hming chuan a
kohhran zirtirna danglam bik tak chu lantir se tih duhna a lian hle a.
Tichuan Seventh-day Adventist tih chu an hming atan an lo thlang
ta a ni. A kum lehah chuan tualchhung ringtute chuan kohhran an
din zel a. Michigan ram biala kohhrante chu inzawm khawmin
conference an din a. Chutah rei lote chhûngin conference engemaw
zât a lo ding ta a ni. Tichuan kum 1863 May thla-ah General
Conference of Seventh-day Adventist chu din a ni leh ta a. Hei
hian Thuziak Hmasate ziah hun hnu lam kum nga zetah min hruai
ta a ni.
INLÃRNAAH ‘INDONA ROPUI’ A HMU
Rochester, New York a\anga Battle Creek, Michigan-a
lehkhabu chhutna khawl leh bungraw dang nena James White-a te
nupa an pem thu kha kan sawi tawh a. Battle Creek-a in leh lo an
indin fel hnu chuan kohhran hrang hrang tlawhin an zin kual leh thei
ta a ni. Kum 1858 February leh March thla khan Ohio State-a
Lovett’s Grove-ah an awm a. He khaw sikula an awm lai hian
Indona Ropui chungchangah Pi White-i chuan inlarna a hmu a. He
THU HMÂWRHMÙHNA xxix
darkar hnih awh inlarna chanchin hi Life Sketches phêk 161, 162-
ah hmuh theih a ni. September, 1858 khan Thlarau Thilpekte,
vol. 1; Krista Leh A Vantirhkohte Leh Setana leh A Tirhkohte
Kara Indona Ropui tih bu chu chhuah a ni a. He lehkhabu te reuh
tê, phêk 219 lek hian Thuziak Hmasate \hen thumna leh a hnuhnung
ber ni bawk chu a huam a ni.
A tirlam kum 15 chhûnga te reuh tê têa Pi White-i lehkhabu an
chhuah \hin chu lehkhabu lian zawk, Pathian thupêk zawma Isua
Krista ringtute tana thu pawimawh tak tak chuanna chu an chhuah
ta a. Engpawh nise Seventh-day Adventist mite thinlungah chuan
a ziah hmasa lam apiang kha an ngainatawm zel mai dawn a ni.

TRUSTEES OF ELLEN G. WHITE ESTATE,


WASHINGTON, D.C.
MARCH, 1963.
A CHHÛNG THÛ
PAGE
Thuhmahruai - - - - - iii
Chhut Khatna Thuhmaruai - - - v
Thu Hmawrhmuhna - - - - vii
Isua Lo Kal Lehna Thua Harhna Ropui - viii
Hun Hrilhlawkna Chhutna - - - ix
Beidawnna Leh A Hnulam - - - xiii
Ellen Harmon Hnena Inlarna Hmuhtir - - xiv
Adventist Chi Hnihte - - - - xv
Inlarna Nemngheh Thutakte - - - xvii
Sabbath Serh |anna - - - - xviii
Sabbath Puanchhuah Pawimawhna - - xix
Sabbath Chungchanga Inkhawmpui Pawimwhte xx
Sulsututen Lehkhabu An Chhuah |an - xxi
Review and Herald Chhuah |an - - xxiii
Lehkhabu Chhut Hna A |hang Zel - - xxiii
Battle Creek, Khawlchhutna Hmunpui - xxiv
Kawng Khar Leh Kawng Hawn - - xxiv
Buaina A\anga Chhuahna Kawng Hnih - xxvi
Kohhran Din Tura Kohna - - - xxvii
Inlarnaah ‘Indona Ropui’ A Hmu - - xxviii
THIL TAWN LEH NGAIHDANTE - - 1
Inlarna Ka Hmuh Hmasak Ber - - 3
Kristian Hmasate Thawhrimna - - 10
Inlarna Dangte - - - - 23
Chhinchhiahna Chu - - - - 27
Pathianin A Mite A Hmangaihna - - 29
Van Thiltihtheihna Tihnghîn - - - 31
Kawng Hawn leh Khar - - - 32
Kan Rinna Fiahna - - - - 36
Pawl Tlêmte Hnenah - - - - 38
Hripui Hnuhnung Leh Hremna - - 42
Ni 2300 Tawpna - - - - 44
xxxi
xxxii A CHHÛNG THÛ
Buaina Hun Thlîra Tih Tûr - - - 46
“Mak Danglam Taka Chêtna”- - - 48
Thuchah Kengtute Chu - - - 51
Sakawlh Chhinchhiahna - - - 54
Mitdelin Mitdel An Hruai - - - 57
Tawpna Atana Inbuatsaihna - - - 58
|awng\aina Leh Rinna - - - 60
Sengkhâwmna Hun Chu - - - 62
Vaulâwkna - - - - - 64
Pi White-i Mumangte - - - - 66
William Miller-a Mumang - - - 69
THUBELH—
Hrilhfiahna - - - - - 72
Chanchin |ha Inkaihhruaina Fel - - 82
Kohhran Harsatnate - - - - 88
Kohhran Nghahfak - - - - 91
Krista Lo Kal Lehna Atana Inbuatsaihna - 94
Inpawlhonaa Rinawmna - - - 97
Thil Chinchang La Hrelote Tân - - 101
Mahni Inphatna - - - - 104
Pathian Zah Lohna - - - - 105
Berampu Suakte - - - - 105
Mihring Hnena Pathian Thilpêk - - 107
THLARAU THILPÊKTE
Hmâwrhmuhna - - - - 112
Setana Tlûkna - - - - 122
Mihring Tlûkna - - - - 124
Chhandamna Ruahman - - - 125
Kristâ Lo Kal Vawikhatna - - - 129
Kristâ Rawngbawlna - - - - 134
Hmêl Danglamna - - - - 137
Krista Mantîrna - - - - 139
Kristâ Chungchang Relna - - - 143
Krista Khenbehna - - - - 149
A CHHÛNG THÛ xxxiii
Kristâ Thawhlehna Chu - - - 154
Krista Van Lâwn Thu- - - - 162
Kristâ Zirtîrte - - - - - 163
Stefana Thihna - - - - 168
Saula Piantharna - - - - 170
Judaten Paula Thah An Tum - - - 172
Paulan Jerusalem A Tlawh - - - 175
Tlûksanna Rûnpui - - - - 179
Bawhchhiatna Thurûk - - - 182
Thihna, Chatuana Inhremna Ni Lovin - - 186
Siam\hatna - - - - - 189
Kohhran Leh Khawvel |anhona - - 193
William Miller-a - - - - 195
Vantirhkoh Pakhatna Thuchah- - - 198
Vantirhkoh Pahnihna Thuchah- - - 202
Krista Lo Hmuahna Entîrna - - - 204
Entîrna Dang - - - - - 209
Biakbûk Chu - - - - - 213
Vantirhkoh Pathumna Thuchah - - 216
Dinna Nghet - - - - - 220
Thlarau Biakna - - - - 223
Awhna - - - - - 227
Sawi\ilhna - - - - - 230
Babulon Sualna - - - - 234
Ring Taka Ãuna - - - - 237
Thuchah Pathumna Kharna - - - 239
Buaina Hun Chu - - - - 242
Mithianghlimte Chhanchhuahna - - 245
Mithianghlimte Lawmman - - - 247
Lei Tihramna - - - - - 249
Thawhlehna Vawihnihna - - - 251
Thih Hnihna Chu - - - - 253
ZIRBELHNA - - - - - 255
ELLEN G.WHITE

KRISTIAN

THIL TAWN

&

NGAIHDANTE
THIL TAWN LEH NGAIHDANTE

| hian \haten min ngen avangin ka thiltawn hriatte leh ka thlir


dante chu LALPA ringtu mi tlawm tak takte tichaka a tihlawm
beiseina nen tawi fel deuha sawi ka remti ta a ni.
Kum 111 mi lek ka nih laiin ka piangthar a, kum 12-ah baptisma
changin Methodist kohhranah ka inpe a. Kum 13 ka nih laiin kan
khua Portland, Maine-a William Miller-a thusawi vawihnihna kha
ka ngaithla ve a. Isua hmu tlâk lo mi bawlhhlawh ka nih ka inhria a.
Kohhran memberte leh mi sualte chu kal chhuaka \awng\ai tura
sawm an nih veleh, vanram kal ve tlâk ni tur chuan thil eng emaw
tak ka tih a \ul tih ka hriat avangin, chu hun remchang chu ka chuh
ve vat a. Ka thlarau chu chhandamna famkim leh zalenna ngâiin a
rum a, mahse engtia neih tur nge ka hre si lo.
Kum 1842 khan kan khua Portland-a A lo kal lehna ringtute
inkhawmnaah chuan tel ve \hinin LALPA chu lo kal thuai dawnin ka
ring nghet hle a. Chhandamna famkim neih duha ril\am tuihal leh
Pathian duhdan zawng zawng rem duhin ka awm bawk. Chhun
zanin he rophum rûk, a man chhiar sen rual loh, khawvel hausakna
zawng zawng pawhin a lei zawh loh tur neih tum hian ka bei a.
Pathian hmaa he malsawmna dila ka kûn lâi chuan \awng\ai
inkhawmnaa kal a, va \awng\ai tura tih ka ni a. Mipui hmâah a riin
ka la \awng\ai ngai si lo va, ka va mualpho zêk ang tih hlauvin ka
tihtur chu ka \hulh ta der mai a ni. Fianrial \awng\aina ka neih
apiangin chu kohna chu ka thinlungah hian ka \awng\ai zawh hma
chu a rawn lang ziah mai a, ka rilru a buai a, a tawpah phei chuan
ka beidawng ta êm êm mai a ni.
Hetianga rilru buai tak mai hian chawlhkar thum zet ka awm a,
min chimbuaitu chhûm chhah rawn chhun tlangtu beiseina2 êng reng
a awm si lo. Chutah beiseina chhe tê min neihtirtu mumang pahnih
ka nei ta a. Chumi hnu chuan nu inpezo tak ka nu hnenah ka
_____
1
Pi White-i kha Gorham, Maine, USA-ah November 26, 1827-ah a piang.
2
Heta mumang a sawi hi phêk 61-71-ah a chuang
1
2 THÚZIAK HMASÃTE
buaina ka hrilh ta a. Ani chuan ka la boral lo va, Brother Stockman-
a, kan khuaa Adventist mite zirtirtu chu va hmu turin min ti a. Krista
chhiahhlawh inpe zo tak a nih avangin Stockman-a chu ka mi
rinzawng tak a ni a. A thusawite chuan min khawihin beiseina min
pe nasa hle a ni. Ka haw leh hnu chuan \awng\aiin Pathian hnenah
Isua lawmzawng ka sawi theihna a nih dawn phawt chuan engkim
ka tuar huam tih ka hrilh a. Chutah a hma ang bawk khan tihtur
chuan mi rawn nawr leh a. Chumi tlai \awng\ai inkhawmah chuan
ka tel leh a. Khûr chungin mi rual chuan ka \hing\hi ve a. Mi
pahnih pathum vel an \awng\ai hnu chuan ka tum lawk pawh ni lo
hian ka \awng\ai chhuak ve ta phawng mai a ni. Chutah Pathian
thutiamte chu dil chauha neih theih tur lunghlu man tamtak ang mai
hian a lo lang a. Chutia ka \awng\ai lai chuan rei tak ka lo tawrh
tawh thlarau manganna leh phurrit chuan mi kiansan duakin, Pathian
malsawmna chu daifim angin a lo thleng ta a. Ka rilru awmdan
avang chuan Pathian hnenah lawm thu ka sawi a, mahse chu
malsawmna chu neih belh \euh ka la duh a ni. Pathiana ka hausak
hma loh chuan ka lungawi thei lo. Sawi fiah rual loh Isua
hmangaihnain ka thlarau chu a khat a. Ka taksa a khawng thlengin
ropuina fawn vel chuan min chim vel a. Isua leh a ropuina chauh lo
chu engkim mai hi ka tan chuan khar vek an ni a, ka bul velah
engnge awm pawh ka hre lo.
Hetiang hian rei tak ka awm a. Ka bul vela thil awmte ka han
hriat leh theih chuan engkim mai hi a danglam zo ta vek mai a ni.
Engkim mai chu thar sur mai leh mawi tak, Pathian faka hlim vek ni
hian an lang a. Hmun tinrenga Krista chanchin hrilh chu ka châk
êm êm bawk. Thla ruk zet chu thimna chhûm reng rengin ka rilru hi
a chim lo va. Ka thlarau chuan chhandamna tui tamtak chu a dâwt
nî tin mai a ni. Krista hmangaihtute chuan lo kal thuai se an tih
\heuh ka ring a, tichuan kan class-ah lûtin Isua thil min tihsak leh
LALPA chu lo kal thuai dawna ka rin avanga ka hlimziate chu ka
hrilh hlawm a. Zirtirtu chuan, “Methodist kaltlangin” tiin min lo
tibuai a. Mahse Krista leh A lo kal leh thuai rinna chu min tizalentu
a nih avangin Methodism tihlam chu ka dah ropui thei lo a ni.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 3
Ka pa chhûngte zînga mi tam zâwk chu Isua lo kal lehna ring
tlat mi an ni a; he thurin ropui tak hriattîrna thu avang hian, \um
khatah mi pasarih Methodist kohhran a\angin hnawh chhuah kan
ni ta a. Hetih lai tak hian he zawlnei thu hi kan tân a lo hlu ta hliah
hliah mai a ni. “In unau, nangmahni hawtu leh ka hming avanga
hnawt chhuaktu che u chuan, ‘LALPA chu tihropuiin awm rawh se’
an ti a; amaherawhchu in lawm nân Ani chu A lo lang anga, anni
chu an zak tawh zâwk ang’ tih hi” (Isaia 66:5, KJV).
Hemi hun a\anga 1844 December thla thleng chuan, ka vêla
mi, Isua lo kal lehna ka nghahpuite lawmna leh manganna leh
beidawnna ang chu ka lo chang ve ta a. Hetih lai hian LALPA lo kal
lehna nghâktu nu pakhat ka tlawh a, zîngah hian chhûngkaw
maichamah inhlanna kan nei a. Hun mi ti phâwklek thei chi zawng
a ni hauh lova, kan vaiin hmeichhe pangâ chauh kan ni. Ka \awng\ai
lai chuan tunhmaa ka la hriat ngai loh deuh mai hian Pathian Thlarau
chu ka chungah a lo thleng ta a. Pathian ropuina inlâr chuan mi
tuam vêl ta mup mup mai a, lei a\ang hian ka kang sâng ta tial tial
hian ka inhria a, a hnuaia ka han sawi ang hian, LALPA lo kal lehna
nghâktute Khaw Thianghlim pana an zinna chu entîr ka ni ta a ni.

INLÃRNA KA HMUH HMASAKBER1


LALPA lo kal leh nghâktute Khaw Thianghlim pana an zin leh
inneihna a\anga an LALPA lo kîr lehna nghâktute hnêna lâwmman
hlu tak Pathianin A pêk tûr, ka hnêna A lo puan lâwk tawi têa han
târlan hi ka tihtûr a ni. Mi thianghlim duhawm takte chuan, fiahna
tamtak kaltlang tûr an nei a. Amaherawhchu kan tuarna nêp zet
mai, mitkhap kâr leka mi hian, chatuan atân ropuina nasa tak min
siam sak dâwn a ni—thil hmuh theihte hi thlîr lovin, thil hmuh theihte
chu hun reilotê atân an ni a, nimahsela thil hmuh theih lohte chu
chatuan atân an ni si a. Van Kanan a\ang chuan grêp tlêm azâwng
leh a chanchin \ha pawh tamtak rawn hawn ka tum a, Joshua leh
Kaleba,
_____ an thu rawn thlen avanga pungkhawmho chuan lunga den
1
Hei hi 1844-a Beidawnna râpthlâk lo thlen hnû lawka a hmuh niin, hmalama
thilthleng tûr tlêm chauh a hmû. Zirbelhna en bawk la.
4 THÚZIAK HMASÃTE
an duh (Nambar 14:10) ang bawk khân, chumi avang chuan kei
pawh mi tamtakin lunga mi denhlum an duh ang. Amaherawhchu
LALPAA ka laichîn ûnau duhtakte u, ram \ha tak mai a ni a, kan
thlengin kan chang thei \heuh ngei a ni tih erawh chu in hnênah hian
ka puang e.
Chhûngkaw maichama ka \awng\ai lai hian, Thlarau Thianghlim
chu ka chungah a lo thleng a, khawvêl thim mup chung lamah khian
ka kang sâng ta tial tial hian ka inhria a. LALPA lo kal lehna nghâktute
chu ka han zawng vêl a, mahse ka hmu thei ta lova, chutihlai chuan
âw hian, “En leh la, en sâng deuh rawh,” a rawn ti a. Tichuan ka
mit ka han lên chho va, khawvêl chunglama kawng ngîl zîm tak am
chho ruah chu ka hmu a. An hnung lama an kawng zawh \antirhna
lamah chuan êng ropui tak mai hi a awm a, chu chu Zânlai Âuthâwm
a ni tih vantirhkoh chuan mi hrilh a. An tlûk loh nân leh, an kalna an
hmuh theih nân chu êng chuan an kawng chu a ên chhuak parh a.
An hmahruaitu, khawpuia hruaitu Isua an en chhûng zawng chuan
an him a. Amaherawhchu rei lo têah \henkhat chu an chauva, thlen
mai an beisei tehlul nên, ‘Khawpui chu a va hla tawh em!’ an ti a.
Chu veleh Isuan, A bân dinglam ropui tak mai chu A phar a, LALPA
lo kal lehna nghâktute chungah chuan a bân a\ang chuan ênna ropui
tak a lo fâwn vêl a. ‘Haleluia’ tiin an au leh ta a. =henkhatte erawh
chuan an hnung lama êng chu rang zet mai hian an hnawl a, ‘Hetiang
min hruaitu hi Pathian pawh a nih loh hi,’ te an ti a, an hnung êng
chu a reh a, thim chhah mup maiah chuan hnutchhiahin an awm a,
an tlu ta. Isua leh A chhinchhiahna pawh chu an hmu thei tawh
lova, hnuailam khawvêl sual thim mupah chuan an tla leh ta a. Chutah
tui tamtak ri ang* maia Pathian âwin Isua lo kan ni leh dâr a puang
chu kan hria a. Mi thianghlim nungdam 144,000-te chauhim âw
chu an hrethiam a; mi suaksualte chuan lirnghîng leh khawpui ri
emaw an ti a. Pathianin a hun tûr min hrilh hnu chuan Thlarau
Thianghlim chu kan chungah A rawn leih a, Sinai Tlâng a\anga
Mosia lo chhuk lai ang mai khân Pathian ropuinain kan hmêlte chu
a chhun ên avangin a lo êng ta sût mai a.
*Zirbelhna en la.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 5
Mi 144,000 chu chhinchhiah vek an ni a; an inpumkhat \hap
bawk a. An chalah chuan Pathian, Jerusalem Thar leh Isua hming
thar chuanna arsi ropui tak a awm \heuhva. Thianghlim tak leh
lawm taka kan han awm tak avang chuan mi suaksualte chu an
thinrim ta a, min rawn beih vak a, kan chunga kut thlâk a, tân ina mi
khung hmiah hmiah mai an duh a. Chutah keinin LALPA hminga
bân ka lo phar chuan, engmah ti thei lovin an tlu leh phiar mai dâwn
a ni. Chutah Setana sunagog-a mite chuan, ke insilsak tawn thei
leh uanute fawh thianghlima chibai bûk thei kan nih avangin, Pathianin
min hmangaihna chu an han hriat meuh chuan, [Isua chibaibûkin]
kan ke bulah an kûn ta a.
Rei lo deuh hnuah chuan khawchhak lam kan han thlîr chuan,
chhûm dum tê tak tê kut tum chanve tia awm lek lo lang hi kan hmu
a, chu chu Mihring Fapa chhinchhiahna a ni tih kan hre chiang
\heuhva. A lo hnai deuh deuhva, a lo êng ropui deuh deuhva,
chhûm vâr ropui deuh mai a lo nih thleng chuan ngawi rengin kan
thlîr \huap mai a. A hnuai lam chu meipui ang a ni a; chhûm chungah
chuan chhimbal hi a zâm kulh mai a, a vêlah chuan vantirhkoh sang
sawmte chuan hla mawi ber mai hi an sa mup mup maia, a chungah
chuan Mihring Fapa hi a \hu a. A sam chu a vâr, kir deuh chiat, a
koki a vaw hnâp mai a ni a, a lûah chuan lallukhum tamtak a awm
a. A kephahte chu mei ang mai a ni a; A dinglam chuan favah
hriam tak a keng a, A veilam chuan tangkaraw tawtawrâwt a keng
a, A mitte chu meialh ang mai a ni a; chu chuan A fate chu chiang
êm êmin A hmu tlang vek a. Chutah hmêl zawng zawngte chu a lo
dang zo ta vek a. Pathianin a hnâwlte erawh chu a lo dur zo ta vek
a. Kan zavaiin, “Tunge ding thei ang ile? Ka kawr a fai em?” tiin
kan au va. Chutah vantirhkohte chuan an hla sak an châwl a,
Isuan, “Kut faite leh thinlung thianghlimte chu an ding thei ang; ka
khawngaihna in tân a tâwk e,” a tih a puan hmâzawng chuan a reh
ta \hup mai a. Chutah kan hmêl chu a lo êng ta a, thinlung tin chu
lawmnain a khat ta a. Vantirhkohte chuan sâng deuh hlekin hla chu
an sa \an leh ta a, chhûm chuan lei chu a rawn hnaih tial tial zel a.
6 THÚZIAK HMASÃTE
Mei alh tuam vêl chhûma A lo chhuah pah chuan Isua tangkaraw
tawtawrâwt chu a lo ri tuar tuar mai a. Mi thianghlim muhilte thlân
lam chu A thlîr a, chung lama bân pharin A dâk chhuak a, “Harh
rawh u! Harh rawh u! Harh rawh u! Nangni vaivuta muhîlte u, lo
tho rawh u,’ tiin A au ta a. Chutah lîr nasa takin a lo nghîng a,
thlânte chu a lo inhawng ta a, thihtheihlohnaa thuamin mitthite chu
an tho ta a. Mi 144,000-te chuan, thihnain an laka a lo \hen tawh
hnu an \hiante lo tho leh hmêl an hmuh chuan, “Haleluia,” tiin an au
rual a. Chutihlai vek chuan ‘keiniho pawh tihdanglama awmin,
LALPA tâwk tûrin anmahni rualin boruakah lâk chhohvin kan awm
ta’ nghâl a.
A rualin chhûmah chuan kan lût ta vek a, darthlalang tuifinriat
pan chuan ni sarih kan thang a, chutah Isuan lallukhum A rawn la
chhuak a, A kut dinglamin min khumtîr ta \heuhva. Rangkachak
\ing\ang leh hnehna tûmkau min kentîr \heuh bawk a. Chu
darthlalang tuifinriatah chuan mi 144,000-te chu a dung leh vang
inchen, killî nei fel thlapin an ding tlar a. A \hente chuan lallukhum
êng tak tak an khum a, \henkhat erawh chu a êng vak lova.
|henkhat lallukhumah chuan arsi hi a tlêp tuar mai a, \henkhatah
erawh chuan tlêm tê chauh a awm a. An zavai chuan an lallukhum
dawn chu an lungawipui \heuhva. Silhfên vâr ropui tak mai hian an
koki a\angin an kephah thlengin an inthuam vek a. Khawpui
kawngkâ lam pana darthlalang tuifinriata kan kal rual \hup \hup
laite chuan, vantirhkohte chuan min hual zêl a. A bân chak tak
ropui tak mai chu Isuan phar a, lungmantam kawngkhâr chu A
chelh a, a kawpza tle taka inkhai chu A nam hawng ta a kan hnênah,
“Ka thisenah in kawrfualte in sufai a, ka thutak atân nghet takin in
ding tawh a, lût rawh u,” A ti a. Kan zavai chuan kan lût ta dûl dûl
mai a, khawpui chhûnga awm chu kan chanvo ni ngeiin kan hria a
ni.
Hetah hian nunna thing leh Pathian lal\hutphah kan hmu a.
Lal\hutphah a\ang chuan lui tui thianghlim deuh mai hi a lo luang
chhuak a, lui kam tuakah chuan nunna thing chu a awm a. Lui kam
lehlam lehlamah chuan thing kung chu a awm ve ve a; a pahnih
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 7
chuan rangkachak hlang hlak, lang tlang thei si hi niin a lang a. A
tîrah chuan thing pahnih emaw ka hmuh ka ti a. Ka han en leh a, a
chung lamah chuan thing pakhatah an lo infin leh a. Chutiang chuan
nunna thing chu nunna lui kam tuakah chuan an awm a. Kan dinna
chunglamah chuan a zârte chu a lo bu phei nghuau va, a rah chu a
ropui ngei mai; rangkachak leh tangkaraw chawhpawlh ang mai hi
a ni. Chu thing hnuaiah chuan kan lût vek a; a hmun ropui thlîr
chuan kan \hu a, chutah chuan Pu Fitch-a leh Stockman*, lalram
chanchin \ha hriltu, chhandam atâna LALPAN thlâna A lo zalh tawhte
chu kan hnênah an lo kal a, an muthilh chhûng khân engte nge kan
paltlang tih min rawn zâwt a. Kan hrehawmna nasa berte chu han
ngaihtuah chhuah leh ngial kan tum a; nimahsela chatuan ropuina
nasa tak min hualtu nên chuan tehkhin tham rêng a ni si lo. Sawi
pawh kan sawi chhuak thei tawh lova, “Vãnram chu a tlâwm mang
e!” tiin kan au va, van khawpui thangkhawk rum rum khawpin kan
\ing\ang ropui tak mai chu kan tum ta a.
Isua hovin kan zavaiin khawpui a\ang chuan he leiah hian kan
chhuk a, tlâng lian ropui tak maiah hian kan chhuk a, chu chuan
Isua a dâwl lova, a in\hen phawk mai a, phaizâwl zau tak mai a ni
ta duai mai a. Chutah kan han dâk chhuak a, khawpui ropui tak,
lungphûm sâwmpahnih nei, kawngkâ sâwmpahnih nei, kawngka
tina vantirhkoh dinna chu kan hmu a. “Khawpui, khawpui ropui
tak, Pathian hnêna mi van ata a lo chhuk e, a lo chhuk e,” tiin kan
zavaiin kan auva, tichuan kan dinna hmunah chuan a rawn innghat
ta a. Chutah khawpui pâwna thil ropui tak takte chu kan en \an ta
a. Chutah chuan in ropui ber ber, tangkarua ni awm taka lang, ban
palia do, tuikeplunga siam ropui ber mai nia lang te chu ka hmu a.
Hêng hi mi thianghlimte luah tûr a ni. Chutah chuan rangkachak
chhuar hi a awm vek a. Inahte chuan mi thianghlimte chu an lût a,
an lallukhum tle tak chu an phawk a, chhuarah chuan an dah a, in
bula hmunahte chuan hna thawk tûrin an chhuak a. He leia kan
hna thawh ang erawh hi chu a ni ta hauh lo mai le! An lû vêlah
*Zirbelhna en la.
8 THÚZIAK HMASÃTE
chuan êng ropui tak hi a êng pup reng a. Pathian fakin chawl lovin
an au reng mai a ni.
Hmun dang pakhat pangpâr chi tinrênga khat hi ka hmu leh a,
ka thliak a, “An chuai tawh ngai lovang,” tiin ka au va. Chumi
dawtah chuan phûl hnim sâng tak hmun hi ka hmu leh a, a ropui tak
meuh mai, a no hring hlup mai a, Isua ropuina tûra mawi taka a kûr
nghuau nghuau lai chuan tangkarua leh rangkachak rawngte hi a
lang chuai chuai mai a. Chutah ramsa chi tinrêng awmna hmunah
kan lût leh a, sakeibaknei te, berâm no te, keitê te leh chinghniate
chu lungrual êm êmin an lo tla ho dial dial a. An zîngah chuan kan
kaltlang a, inrem takin an inzui diah reng mai a. Chutah ngawah
kan lût a, heta kan ngaw dur thim mup mai ang hi zawng a ni ta
hauh lo mai. A êng a, a ropui êm êm vek mai a, thing zârte chu a
kûr nghuau nghuau mai a, “Thlalêrah hian him takin kan chêng
anga; ngawah hian kan riak ang,” tiin kan zavaiin kan au ta a. Zion
tlâng pan lai kan nih avangin ngaw chu kan kal tlang ta a.
Chutia kan kal zêl lai chuan, chu hmun ropuizia thlîr mêk, ho
khat hi kan tâwk a. An silhfên tlâng chu a sen a, an lallukhumte chu
a êng a, an kawrfualte chu a vâr hlarh mai a. Chibai kan han inbûk
pah chuan tute nge an nih Isua ka zâwt a. Martarho Amah avanga
thahte an ni tih A sawi a. An hnênah chuan naupang rual chhiarsên
loh kawrtlâng sen ha vete chu an awm a. Zion Tlâng chu kan hma
lawkah a awm a. Chu tlângah chuan biak in ropui tak a awm a, a
vêlah chuan rose leh lili pâr mawi vulna tlâng dang pasarih a awm
bawk a. Naupang tê tak tête chu an duh leh an lâwn vêl a, an duh
chuan an thlã te tak tê chu hmangin tlâng chhîpah chuan an thlâwk
chhovin, pangpâr chuai ngai lote chu an thliak a. Biak in vêlah
chuan chu hmun timawi tûr chuan thing chi tinreng a \o bawk a;
thing te, far thing chi hrang hrang te, hriak te, lenhmui thing te,
pomgranet te, theipui rah hmina kur nguau maite chuan hmun chu a
tiropui vel vek a. Biak in thianghlim kan luh dâwn lai chuan, Isuan
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 9
aw mawi ring takin, “144,000-te chauh he hmunah hian lût rawh
se,” tiin A auva, keini pawh “Haleluia” tiin ka au bawk a.
Chu biak in chu ban pasarih rangkachak lang tlang thei chi,
tuikeplung hlu ber chia cheimawiah chuan a innghat a. Chuta ka
thil ropui hmuhte chu ka hrilfiah zo lo. Kanan ram \awngin han
\awng thei teh ila chu aw! Ram \ha zâwk ropuizia thlêma zâwng tal
kan sawi thei tûr. Chutah chuan lungphêk 144,000-te hming
rangkachaka an ziahna chu ka hmu a. Biak in ropuizia kan hmuh
hnu chuan kan chhuak ta a; Isuan min kalsan a, khawpuiah A kal
ta a. Rei lo tê hnuah chuan aw mawi takin Isuan, “Lo kal rawh u,
ka mite u, hrehawm nasa tak ata in lo chhuak a, Ka duhzâwng in ti
a; ka tân in tuar tawh a; zanriah kîl tûrin lo lût rawh u, keiman puan
vengin rawng ka bãwl sak ang che u,” A tih kan hre ta a. “Haleluia!
Ropui rawh se!” tiin kan auva, khawpuiah chuan kan lût ta a.
Tangkaraw hlang hlaka siam, mêl tamtaka sei, a tâwp lehlam thlenga
hmuh theih si dawhkan chu a lo awm a, nunna thing rahte, manna
te, almon te, theipui te, pomgranet te, grêp te leh thei chi hrang
hrang tamtak ka hmu a. Isua hnênah thei chu ka dîl a, Ani chuan
ka hnênah, “Tûnah chuan ei lo ve. Hêng thei rah eite hi leiah an kîr
leh tawh ngai lo. Nimahsela i rinawm chuan rei lotê hnuah nunna
thing rah chu i la eiin, lui hnâra lo chhuak tui chu i la in dâwn nia,” mi
ti a. Ka hnênah, “Lei lamah i kîr leh tûr a ni, mi dangte hnênah i
hnêna ka rawn puan chhuahte hi i sawi tûr a ni,” A ti a. Chutah
vantirhkoh chuan, khawvêl thim takah hian mi phur thla leh ta a.
Engkim mai hi ngui ruaia ka hmuh avangin a châng chuan hetah
hian awm rei thei tûr pawh niin ka inhre lova. Ram \ha zâwk chu
ka hmuh tawh avangin, leiah hian ka khawhar ngawih ngawih ta
mai a. |huro angin thla nei teh ila chuan ka thlâwk bo anga, ka
châwl tawh mai tûr.
_____
10 THÚZIAK HMASÃTE
KRISTIAN HMASATE THAWHRIMNA
Inlârna a\anga ka lo chhuah leh hnu chuan, engkim mai hi a
danglam zo ta hian a lang a; ka hmuh phâk zawng zawng chu
lungngaihna hian a chîm mup hian a lang a. Aw, he khawvêl hi ka
hmuhdan chuan a va thim tak êm! Heta ka la awm a ni tih ka
inhriat chuan ka \ap ta a, ka lung a lêng viau a ni. Khawvêl \ha
zâwk chu ka lo hmu ta a, chu chuan lei hi mi tih hrehawm sak ta a
ni. Portland-a mi tlêmtê kan pâwlte hnênah chuan hêng thu hi ka
hrilh a, Pathian laka mi ngei a nih an ring tlat a. Chu chu hun
lâwmawm tak a ni. Chatuan hlutzia chu kan hre \heuh a. He mi
hapta khat vêlah hian LALPAN inlârna dang mi hmuhtîr leh a, fiahna
hun ka paltlang tûr chu mi entîr a, ka hnêna A rawn puan chu mi
dangte hnêna hrilh leh chhawng tûr ka ni a; dodalna nasa tak ka
tâwk ang a, thlarauva lungngaihna meuh pawh ka kalna tûrah chuan
ka tâwk dâwn tih mi hrilh a. Amaherawchu, “Pathian khawngaihna
chu i tân a tâwk a, A tungding ang che,” tiin vantirhkoh chuan mi
hrilh a.
He inlârna a\anga ka lo chhuah leh hnu hian ka mangang ta êm
êm mai a. Ka bawrhsâwm hle mai a; kum sawm pasarih mi chauh
ka la ni bawk si a. Chapona avangin mi tamtak an tlu tawh tih leh,
kei pawh chu engti kawng emaw taka ka lo inchawimawi palh
chuan Pathianin mi kalsan ang a, ka bo daih mai ang tih hi ka hre
chiang hle a. He phurrit hi midang chunga nghat zâwk tûrin
\awng\aiin LALPA hnênah ka ngen a, ka zo ngang lo niin ka inhria a.
Ka hmaia lei siin rei tak ka bawkkhup a, ka êng hmuh theih chhun
lah chu, “I hnêna ka puan chhuah hi mi dangte hnênah hriattîr rawh,”
tih hi a ni reng mai a.
Inlârna ka hmuh leh \um chuan, LALPA hnênah A thil mi entîr
puang tûra ka kal dâwn chuan engtikawng maha mahni ka
inchawimawi loh nân, mi vêng tlat tûrin \hahnemngai takin ka ngen
a. Ka \awng\aina chu chhânin a awm a ni tih min entîr a, mahni
inchawimawi ka tum vaih chuan ka chungah kut A rawn thlâk ang
a, natnaa tihhrehawmin ka awm ang tih mi entîr ta a. Vantirhkoh
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 11
chuan, “Rinawm taka thuchah i puan zêl a, a tâwp thlenga i tuar zêl
chuan nunna thing rah chu i la ei ang a, nunna lui tui chu i la in ang,”
tiin mi hrilh a.
Rei lo tê hnuah chuan inlârnate chu indawimutna* avang mai a
ni tih thu a thang vêl chiam a, Adventist tamtakte chuan chu chu rin
tumin an lo sawi darh vêl bawk a. Daktawr pakhat, dawimut thiam
hmingthang tak hian, ka thil hmuhte chu indawimutna mai a ni tih
leh, kei ngei pawh dawimut awlsam chi ka nih leh, min dawimua
inlarna min hmuhtir theih tur thu a sawi a. LALPAN inlarnaah dawivaih
chu ramhuai a\anga chhuak, khuarkhurum mawng nei lo a\anga lo
zi chhuak a ni a, a hmang duhtute hnenah a thleng thuai ang tih min
entir thu chu ka hrilh a. A theih phawt chuan a duh leh min han
dawimû sela tiin zalenna ka pe a. Darkar chanve aia rei zet tur chu
min han dawi kual vel a tum a. A thiam thil hriat zawng zawng a
hman hnûah a beidawng ta a. Pathian zarah a thiltum chu ka do thei
a, a them pawhin keimahah hian a thawk lo.
Mi zinga inlarna ka hmuhin hlim luat vang leh miin min dawi
vang niin tamtak chuan an sawi \hin. Chuvangin Pathian chauhin
min hmuh a, min ngaihthlak theihna hmun ngaw chhung fianrial lam
ka pan fo va, ka \awng\ai a, a chang chuan LALPAN inlarna min
hmuhtir \hin. Tichuan ka lo lawm ta êm êm a, mihring min tihbuai
phak lohna hmuna inlarna ka hmuhte chu mite ka hrilh leh chhawng
ta \hin a ni. Mahse \henkhat chuan mahni leh mahni ka indawi niin
min la ring ta cheu va. Aw! Rinawm taka a thutiam leh a chhandamna
chang tura mahni chauha Pathian be \hinte hi hetiang hian dâwt thu
thlarau ãnchhedawng neiah hian puh tur em ni dawn? tiin ka
inngaihtuah a. Vana kan Pa ngilnei tak mai hnenah khian lungtum
emaw khawmualkaikuang emaw dawng turin ni tin eikhawp chaw
kan dil ngai em ni? Heng thil hian ka rilru a tina a, ka thlarau nun
pawh a tibeidawngin a hliam na hle a, mi \henkhat phei chuan
Thlarau Thianghlim a awm lova; Pathian mi thianghlim zawng
zawngte thiltawnte pawh kha dawivaih thil emaw, Setana bumna
emaw ni vek turin min rintir \helh mai a ni.
*Zirbelhna en la.
12 THÚZIAK HMASÃTE
Hetihlai hian kan khua Maine-ah chuan sakhaw âtchilh pawl
an awm a. Mi \henkhat chuan hnathawh nachang pawh an hre lo
va, an ngaihdan leh an sakhua avanga an tihtur nia an hriat \awmpui
duh lote chu an pawl duh lo. Pathianin inlarnain heng thil dik lohzia
hi min hriattirin A fa kalsualte hnenah chuan an dik lohna puang
turin min tir a; mahse an zinga tamtakin ka thuchah sawi chu an lo
hnar bakah, a leha lingin khawvel mite thurualpuiah min lo puh zaw
mah a. A lehlamah a hminga Adventist ni ve maiho chuan \ha lo
tak leh sual takin siam\hat ka tum mêk sakhaw âtchilhho zinga tel
ve leh, an hruaitu ni hialin min lo puh bawk a. LALPA lo kal leh hun
atan hun hrang hrang an bithliah a, chu chu awih turin unaute chu an
thlem chiam bawk a. Mahse Krista lo kal hmaa buaina hun a thlen
hmasak dawn avangin an hun tuk zawng zawng chu a ral vek phawt
ang tih leh, an hun tuk a ral apiangin Pathian mite rinna chu a tlahniam
zel tih LALPAN min entir a. Hei vang hian a thinlunga, “Ka LALPA
lo kal lehna a tikhawtlai” titu ramhuai sual \anrualpuiah puh ka ni.
Heng zawng zawngte hian ka thlarau nun a tichau a, rilru a buai
chang phei chuan keima thil tawnte ngei pawh ringhlel tura thlemin
ka awm \hin. Tuk khat chu chhungkaw \awng\aina neih laiin
Pathian thiltihtheihna chuan min rawn chenchilh dawn a, dawivaih
thil a nih hlauvin ka lo hnar a. Chu veleh ka \awng thei lo nghal a,
ka bul vela thil awm reng reng ka hre ta lo. Pathian thiltihtheihna ka
rinhlelh vanga ka sualna te, chumi avanga ka lei chu phuar a nihdan
leh darkar 24 ral hmain phelh leh a nih tur chu ka hmu a. Ka
hmaah chuan rangkachak hawrawpa ziak Bible chang 503 inziahna
card hi an rawn lek a. Inlarna a zawh veleh ziakna lehkha ka dil a,
ka \awng theih loh thu te, ka thil hmuhte leh Bible ka duh thute ka
ziak a. Bible chu lain card-a Bible chang inziak ka hmuhte kha ka
ziak chhuak a. Chumi ni chuan nilengin ka \awng thei lo va. A
tukah erawh chuan ka rilru chu hlimnain a khat a, ka lei phuar
pawh Pathian fak thei tura phelh a ni. Khata chin kha chu Pathian
thiltihtheihna chu ka ringhlel ngam tawh lo va, rei lo te chauh pawh
_____
3
Hêng chângte hi hê bung tawp, phêk 14-22-ah hian tarlan a ni.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 13
ka hnar ngam hek lo; mi min hmuhdan erawh a ni lo maithei.
Kum 1846 khan Fairhaven, Massachussetts-a ka awm laiin
ka laizawnnu Sister A., (chutihlai vela min zui deuh chawt \hintu)
leh Unaupa G.-ate nen kan pathum chuan khaw thim dawn \êpah
West Island-a chhungkaw pakhat tlawh tur hian puanzar lawngin
kan kal a. Thui pawh kan la kal hma chuan thlipui na fê hian min
rawn nuai ta mai a. Ruahpui vanawn sur karah kawl a phe zuai zuai
a, khawpui a ri dur dur reng bawk a. Pathianin min \anpui lo phei
se chuan kan boral vek dawn ni ngeiin a lang.
Lawngah chuan ka \hing\hi a, Pathian hnenah min chhanchhuak
turin ka dil a. Chutia tuifawn leh thlipuiin min nuai vel lai ngei mai
chuan inlarnain ka hna hi ka thawk \an dawn chauh a ni a, chuvangin
kan boral âi chuan tuipuia tui awm zawng zawng pawh chu an kang
vek zawk dawn a ni tih ka hmu ta a. Inlarna a tawp hnu chuan ka
hlauhna zawng zawng chu a bo nghal vek a. Pathian fakin kan zai
a, kan lawng te reuh tê chu Bethel hmunah a lo chang ta zawk a ni.
The Advent Herald editor chuan ka inlarte chu dawivaih hnathawh
rah a ni a ti a. Mahse chutiang hunahte engtin nge dawivaih thiltihna
hun a awm theih ang tih hi ka zawhna a ni.
Unaupa G-a lah chuan lawng chu vêng hneh hek lo. Thlun beh
a tum pawhin a thîrchakai chu lawng chuan a hnûk tawlh zêl si a.
Kan lawng tê tak tê chu tuifâwn leh thli chuan a vawrh lawp lawp
mai a, a thimzia lah chu lawng hmawr lehlam a\ang a hmawr lehlam
pawh hmuh theih a ni lo. Reilo deuh hnuah chuan thîrchakai chu a
nghet ta a, unaupa G-a chuan \anpuitu a ko ta a. Thliarkârah
chuan in hnih chauh a awm a, kan kal duhna zâwk chu kan hlat
zâwk vei nên. An chhûngin an lo mu tawh a, mahsela Pathian
zârah tui a\anga \anpui ngai authâwm hre tûr chuan hmeichhe
naupangtê pakhat hi a lo la meng reuhva. Rei lotêah chuan an pa
chu min pui tûrin lawnglêngin a lo kal ta a, vaukamah chuan min
hruai chhuak ta a, chu mi zan hun tam zâwk chu lâwmthu sawi nân
leh Pathian fak nân kan hmang ta a ni.
14 THÚZIAK HMASÃTE
HMA LAM PHÊKA BIBLE CHANG SAWILANTE:
“Ngai rawh, ka thusawite, a hun taka lo thleng tûr chu i awi loh
avangin chung thil chu a lo thlen hma loh zawng i ngawi reng ang a,
\awng pawh i \awng thei lovang a ti a.” Luka 1:20.
“Pain thil a neih zawng zawng apiang ka ta a ni: chuvangin, ka
ta a mi a la ang a, in hnênah a hriattîr ang che u.” Johana 16:15.
“An chungah a chuang \heuhva, an zain Thlarau Thianghlimin
an khat ta vek a, Thlarauvin a \awngtîr ang zêlin \awng dangtein an
lo \awng ta a.” Tirhkohte 2:4.
“‘Tichuan, tûnah LALPA an mi vauziate hi ngai teh, i bawihte hi
huai takin i thu hriltîr la, mite tidam tûrin nangin i kutte phar ang
che, i chhiahhlawh thianghlim Isua hming avangin chhinchhiahna leh
thilmak takte tihtîr bawk ang che’ an ti a. An \awng\ai zawhin an
awmkhâwmna chu a lo nghing a, an zain Thlarau Thianghlimin an lo
khat a, huai takin Pathian thu an hril ta a.” Tirhkohte 4:29-31.
“Ui hnênahte thil thianghlim chu pe suh u; vawk hmâahte in
tuikeplung chu paih hek suh u, an chil chhe hlauh ang a, hawiin an
tai thlêr dah ang che u. Dîl rawh u, tichuan an pe ang che u; zawng
rawh u, tichuan in hmu ang; kik rawh u, tichuan an hawnsak ang
che u; tupawh a dîl apiang chuan an hmu \hîn a; tupawh a kik
apiang chu an hawnsak dâwn a ni. Anih leh nangniho hi tupawh in
fapain chhangpêr dîl che u sela, tunge lung pe ang che u? Anih leh,
sangha dîl che u sela tunge rûl pe ang che u? Chutichuan, nangni mi
sual mahin in fate thil \ha pêk nachang in hriat chuan, in Pa vana mi
chuan a dîltute chu thil \ha a pe zâwk êm êm dâwn lo em ni?
Chutichuan, thil engkim miin in chunga an tiha in duh tûr ang apiang
chu mi chungah pawh ti ve rawh u; chu chu dan thu leh zawlneite
thu a ni rêng si a. Zawlnei der lakah fîmkhur rawh u, chung chu
beram vun sinin in hnênah an lo kal \hîn a, an chhûng lamahte erawh
chuan chinghne koham an ni si a.” Matthaia 7:6-12,15.
“Krista derte leh zawlnei derte an lo chhuak dâwn si a, chung
chuan thei ang sela thlante meuh pawh an tihder nân, chhinchhiahna
leh thilmak ropui takte an ti ang.” Matthaia 24:24.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 15
“Chuvangin Krista Isua LALPA chu in lâwm ang khân, amaha
zung kai leh remchhoh deuh deuh va awmin, an zirtîr che u ang
khân in rinnaah chuan nghet taka awmin, lâwmthu sawi lo ngahin
amahah chuan awm rawh u. Fimkhur rawh u, chutilo chuan,
tupawhin Krista thu ang ni lovin, mihring thurochhiah leh khawvêl
A AW B ang zâwkin, an thufing leh bumna maiin râllâkin an la dah
ang che u.” Kolosa 2:6-8.
“Chutichuan, in rinna, lâwmman pêk nasa tak nei tûr chu, paih
bo suh u. Pathian duhzâwng in tih hnuin thiltiam chu in hmuh theih
nân chhelna in ngai a sin. Rei lotê achinah lo kal tûra chu a lo kal
dâwn si a, rei a rial tawh lovang. Nimahsela ka mi fel chu rinnain a
nung ang; a hnungtawlh erawh chuan ka rilruin amahah chuan
lâwmna reng a nei lovang. Nimahsela keini zawng boral tûra
hnungtawlh pâwla mi kan ni lova; nunna humhim tûra rinna nei pâwla
mi kan ni zâwk.” Hebrai 10:35-39.
“A chawlhnaa lût tawha chu, Pathianin ama hnathawhte a
chawlhsan ang khân chumi pawh chuan a hnathawhte a chawlhsan
ve ta a, chutichuan, tumah chumi awih loh entîrna anga awma an
tlûk loh nân, chu chawlhnaa lût tûr chuan \hahnem i ngai ang u.
Pathian thu hi a nung a, thil a tithei a, khandaih hriam tawn engang
ai pawhin a hriam a, nunna leh thlarau, ruhtuah leh thling phel hrang
khawp hialin a chhun thei a, thinlunga ngaihtuah leh tumte hi a hre
nghal thei a ni.” Hebrai 4:10-12.
“Nangmahnia thil \ha ti |antu khân Isua Krista nî thlengin a
tifamkim dâwn, chu ngei chu ka ring tlat si a ... Engpawh nise, in
awmdan chu Krista chanchin \ha nên inmawi phawt rawh se,
chutichuan nangmahni rawn kan che u mah ila, in hnênah awm lo
mah ila, thlarau hmun khata ding nghetin, rilru hmunkhata chanchin
\ha rinna thu \ana bei tlângin, dotute eng kawngah mah hlau lovin in
awm tih, in chanchin ka hre thei ang, chu chu anmahni tân boral tûr
an nih hriattîr fiah tak a ni zâwk e, chu pawh chu Pathian laka mi a
ni. Krista avanga amah in rin chauh ni lovin, amah avanga in tuar
pawh phal a ni si a.” Filipi 1:6, 27.
16 THÚZIAK HMASÃTE
“Ama lâwm zâwng atâna tih tum tûr leh, bei tûra nangmahnia
thawktu chu Pathian a ni si a. Sual nei lo leh nun tlang te, chhuan
bengtla lo leh tihmawhte zînga Pathian fa sawisêlbote in nih theihna
tûrin, phunnawina leh inhnialnate awm lovin engkim ti rawh u.
(Chungho zîngah chuan nunna thu hlanin, khawvêlah hian tiêngtu
angin in lang \hîn).” Filipi 2:13-15.
“A tâwp berh chuan, ka unaute u, LALPAah leh a chakna
thahruiah chuan thiltihtheihna neiin lo awm rawh u. Diabola
ngamthlêmnate chu in do zawh nân Pathian râlthuam famkimin
inthuam rawh u. Kan buante hi tisa leh thisen an ni si lo, lalnate leh,
thuneihnate leh, he thim chunga khawvêl rorêltute leh, van hmunahte
thlarau sualho awmte an ni zâwk e. Chuvangin ni \halovah chuan
in do zawhna tûr leh, in tih zawh vek hnu pawha in din theihna
tûrin, Pathian râlthuam famkim chu la rawh u. Chutichuan, in kâwng
chu thutaka hrêngin, felna awmphaw chu hain, remna chanchin \ha
inbuatsaihna chu in keah bunin ding rawh u; chung lo pawh chu
rinna phaw la ula, chumi chuan mi sual thal alh thei zawng zawng
chu in timit thei ang. Chhandamna lallukhum leh Thlarau ngunhnâm
(Pathian Thu) chu la ula, \awng\aina leh dilna tinrêngin eng hun
pawha Thlarauva \awng\aiin, chumi kawngah chuan mi thianghlim
zawng zawng tân \hahnemngai tak leh dîl tlatin ngaihven rawh u.”
Efesi 6:10-18.
“In khawngaih tawna lainatna neiin awm ula Pathianin Kristaa
a ngaidam che u ang bawk khân inngaidam tawn rawh u.” Efesi
4:32.
“Unaute hmangaih tak tak tûrin thutak zawma in thlaru in
tihthianghlim tak avangin thinlung \hahnemngai takin inhmangaih tawh
rawh u.” 1 Petera 1:22.
“Thupêk thar ka pêk che u hi, inhmangaih ula, keiin ka hmangaih
ang che u hian, nangni pawh inhmangaih ula. In inhmangaih chuan
mi zawng zawngin ka zirtîrte in ni tih chu miah chuan an hria ang.”
Johana 13:34, 35.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 17
“Rinnah chuan in awm emaw nangmahni ngei inchhin \hîn ula,
nangmahni infiah \hîn rawh u. Anih loh leh, nangmahniah Isua Krista
chu a awm tih nangmahni ngeiin in hre fiah lo vem ni? duh loh in nih
nghal loh chuan.” 2 Korin 13:5.
“Pathian khawngaihna mi pêk ang zêlin in sa hotu ber fing tak
angin keiin lungphûm ka rem a, mi dangin a chungah in an sa a.
Nimahsela mi tin a chunga an sakzia tûrah chuan fîmkhur \heuh
rawh se. Lungphûm rem tawh sa lo chu lungphûm dang tuman an
rem thei tawh si lo va, chu lungphûm chu Isua Krista chu a ni.
Lungphûm chungah chuan tupawhin rangkachakin emaw,
tangkaruain emaw, lung man tamin emaw, thingin emaw, hnimin
emaw, buhpâwlin emaw in sa sela, mi tin hnathawh chu a lang tawh
ang. Ni chuan a tilang dâwn si a, meia a inlâr dâwn avangin; mei
ngei chuanin mi tin hnathawh chu eng ang nge a nih a fiah tawh
ang.” 1 Korin 3:10-13.
“Pathian kohhranho, ama thisena a leite chu, châwm tûrin,
nangmahni leh in hote zawng zawng chungah fîmkhur rawh u,
Thlarau Thianghlimin an chunga hotuah a siam che u hi. Ka hnuin
chinghne kawlhte in zîngah an lo lût ang a, pâwl hote chu an zuah lo
vang tih ka hria e. In zînga mi ngei pawh hi, zirtîrhote in hnêna
pakaitîr tûrin thuhran sawi in lo la awm ang.” Tirhkohte 20:28-
30.
“Krista khawngaihna zâra kotu che u kha, chuti thuta chanchin
\ha hrang lama in pakai san hi mak ka ti a ni; chu chu chanchin \ha
a ni ve si lo; nangmahni tibuaiin Krista Chanchin |ha tihdanglam
duh tute emaw an awm mai a ni. Nimahsela keimahniin emaw, van
a\anga lo chhuk vantirhkoh pawhin emaw, chanchin \ha kan hrilh
che u lo kha chu chanchin \ha dang reng lo hrilh che u sela, ãnchhe
dawngin awm rawh se. Hmana kan sawi ang khân tûnah ka sawi
leh dâwn a ni. Chanchin |ha in pawma lo kha chu Chanchin \ha
dang tupawhin hrilh che u sela ãnchhe dawngin awm rawh se.”
Galatia 1:6-9.
18 THÚZIAK HMASÃTE
“Chuvangin thima in sawi apiang kha êngah an la hria ang a,
pindan chhûngril beng bula in thusawi kha in chunga chuangin an la
tlângaupui ang. Ka \hiante u, ka hrilh a che u, taksa tihluma chumi
hnua engmah dang ti thei tawh lote chu hlau suh ang che u.
Amaherawhchu tunge i hlauh tûr ka hrilh lâwk ang che. A tihhlum
hnu pawha Gehenaa paih theihna thuneia chu hlau rawh u; a ni, ka
hrilh a che u, amah mawlh chu hlau rawh u. Chawngzawng panga
dâr tangka pahnihah an hralh \hîn lo vem ni? Nimahsela an zînga
pakhat mah Pathianin a hmaih ngai si lo. In samzaite lam pawh hi
chhiar vek a ni a sin. Hlau suh u; chawngzawng tamtak aiin in hlu
zâwk a ni.” Luka 12:3-7.
“Nangmah humhim tûr cheuin i chungthuah zawng a
vantirhkohte chu thu a pe ang a, tih leh ‘an kutin an dawm ang chia,
chutilochuan, i kein lung i chhuih hlauh dah ang e,’ tih ziak a ni si a.”
Luka 4:10, 11.
“Isua Krista hmêlah chuan Pathian ropuizia hriatna êng min pe
tûrin ‘thim ata a êng chhuak ang’ titu chuan kan thinlungte a chhun
êng ta si a. Nimahsela thiltihtheihna nasatzia chu keimahni hnêna
mi ni lovin, Pathian ta a nih theih zâwkna tûrin, chu ro chu hlum
bêlahte kan vawng a ni. Lehlam lehlama nêksawrin kan awm a,
nimahsela, ka thaw a ipik si lo; mangangin kan awm a nimahselan
kan bei a dawng si lo; tihduhdahin kan awm a, nimahsela kalsanin
kan awm si lo; vuakthlûkin kan awm a, nimahsela tihborlain kan
awm si lo; kan taksaah hian kumkhuain Isua thihna chu ka pu zêl
thîn a, Isua nunna pawh kan taksaah hian a lan theih nân.” 2 Korin
4:6-9.

“Kan hrehawm nêp tak, tun mitkhap kâr chhûng chauhva awm
tûr hian, ropuina nasa tak, chatuan atân min siamsak nasa tulh tulh
a ni, thil hmuh theihte hi en lovin, thil hmuh theih lohte chu an en
zâwk si a; thil hmuh theihte hi rei lo tê atân an ni a, thil hmuhtheih
lohte erawh chu chatuan atân a ni si a.” 2 Korin 4:17, 18.
“Chhandamna, hun hnuhnûnga lang tûra peih sa chu hmu tûrin,
rinna avangin Pathian thiltihtheihnaa ven chu in ni. Chu miah chuan
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 19
nasa takin in hlim a ni, tûnah (a \ul chuan) thlêmna tinrêng avangin
lungngai rih mah ula, in rinna fiahna, rangkachak meia fiah hnu pawha
boral \hin aia hlu zâwk chu, Isua Krista inlâr hunah chuan fakna leh
chawimawina leh ropuina tûr a lo nih theih nân.” 1 Petera 1:5-7.

“Tûnah chuan kan nung ta, LALPAA in dingheh pawt hi chuan.”


1 Thesalonika 3:8.

“Hêng chhinchhiahnate hian ringtute chu a zui zêl ang. Ka


hmingin ramhuaite an hnawtchhuak ang a, \awngthar tein an \awng
ang a; rûlte kutin an la ang a; thihna tûr engpawh in mahsela engmah
an ti lovang a; damlote chungah an kut an nghat ang a, an dam zêl
ang.” Marka 16:17, 18.

“A nu leh a pa chuan, ‘Hei hi kan fapa a ni tih kan hria, mitdel


sain a piang tih pawh kan hria; nimahsela engtin nge tûnah hian a lo
hmuh theih tâk hi kan hre lo, a mit tivârtu pawh kan hre hek lo;
amah zâwt rawh u; patling a ni alâwm; ama thu chu aman sawi ang
hmiang,’ an ti a, an chhâng a. Judate an hlauh avangin a nu leh a pa
chuan chûng thu chu an sawi a ni; Judaten, chûng hma pawh chuan
tupawhin, “Ani chu Krista a ni,” tia a \an chuan inkhâwmna in an
hnawng ang tih an remti tlâng si a. Chuvang chuan a ni, a nu leh a
pa chuan, ‘Patling a ni alâwm, amah zâwt rawh u,’ an tih ni.
Chutichuan mitdel chu an ko nawn leh a, a hnênah, ‘Pathian fak
rawh, kha mi kha zawng mi sual a ni tih kan hria e,’ an ti a. Ani
chuan, ‘Mi sual a ni nge ni lo ka hre lo, kawng khat ka hria, tûn
hma khân ka mit a del a, tûnah ka hmuh theih tâk hi,’ a ti a, a
chhâng a. Anni chuan a hnênah, ‘I chungah engtin nge a tih? I mit
engtin nge a tihvâr?’ an ti a. Ani chuan an hnênah, ‘Nichinah khân
ka hrilh che u kha, in hre duh si lo; engati nge in hriat duh tâk ni?
Nangni pawh a zirtîrte nih ve in duh elo?’ tiin a chhâng a.” Johana
9:20-27.
20 THÚZIAK HMASÃTE
“Ka hmingin engpawh in dîl apiang chu ka ti zêl ang. Pa, Fapa
avanga chawimawia a awm theih nân. Nangnin ka hmingin engpawh
mi dîl chuan, chu chu ka ti zêl ang, nangnin mi hmangaih chuan ka
thupêkte chu in zâwm ang.” Johana 15:7-8.
“An inkhâwmna inah chuan, mi pakhat, ramhuai bawlhhlawh
pai a awm a; ani chuan, ‘Nazaret Isu, keini leh nang engnge kan
inzâwlna awm? Min tiboral tûrin i lo kal em ni? Nang ka hria a
che, Pathian mi thianghlim i ni e,’ tiin a au chhuak ta nghâl a. Isuan
a hau va, ‘Ngawi la, a chhûng ata lo chhuak rawh,’ a ti a.” Marka
1:23-25.

“Thihna te, nunna te, vantirhkoh te, lalna te, thil awmsa te, thil
lo la awm tûr te, thiltihtheihna te, sânna te, thûkna te, thilsiam dang
rêng rêng pawhin, kan LALPA Krista Isuaa awm Pathian hmangaihna
ata chu min \hen thei lovang tih dik takin ka hre si a.” Rom 8:38,
39.

“Philadelphia khuaa kohhranho pâwl tirhkoh hnênah chuan


heti hian ziak rawn, ‘Mi thianghlim, mi dik taka, Davida chabi neia,
tûma khâr lo tûra hawnga, tûma hawn loh tûra khâra khân, hêng
thu hi a sawi a ni: ‘I thiltih ziate ka hria. Ngai teh, tûma khâr theih
loh kawngkâ hawnsa i hmâah ka awmtîr e, thiltihtheihna tlêmtê i
neih avangin; chuti chung pawhin ka thu i pawm a, ka hming pawh
i phat loh kha. Ngai teh, Setana inkhâwmna inho zînga mi Juda tak
ni lova dâwt sawia Juda intite zînga mi chu, ka tîr dâwn a ni; ngai
teh, i ke bulah chibai ka rawn bûktîr ang a, ka hmangaih che tih ka
hriattîr bawk ang. Ka chhelna thu i pawm avang khân, leia awmte
fiah tûra khawvêl zawng zawng chunga fiahna hun lo thleng tûr
lakah chuan, kei pawhin ka humhim ang che. Ka lo kal thuai dâwn
e, tuman i lallukhum an laksak loh nân che i thil neih sa kha vawng
tlat rawh. A hnehtu apiang chu, ka Pathian biak inah chuan banah
ka siam ang a, chuta \ang chuan an chhuak tawh lovang, tiin,
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 21
anmahniah chuan ka Pathian hming nên, ka Pathian khua, Jerusalem
Thar, Ka Pathian hnên ami van a\anga lo chhuk tûr hming nên, ka
hming thar nên ka ziak ang. Thlarauvin kohhran ho pâwlte hnêna
thu a sawi hi bei nei chuan hre rawh se, a ti e,’ tiin.” Thupuan 3:7-
13.
“Chung chu hmeichhe laka intibawlhhlawh lote chu an ni, nula
thianghlim ang an ni si a. Chung chu Berâm No a kalna apianga
zuitute chu an ni. Chung chu Pathian tân leh Berâm No tân rah
hmasa ber ni tûrin mihring zîng ata tlan an ni. An kâah dâwt a
chhuah rêng rêng miin an hre ngai lo; sawisêlbo an ni si a.” Thupuan
14:4, 5.

“Keini zawng kan khawsakna chu vanah a ni si a, chuta \ang


vek chuan Chhandamtu Lal Isua Krista chu kan nghâk reng a ni.”
Filipi 3:20.

“Chutichuan, unaute u, LALPA lo kal hma loh zawng chhel takin


awm rawh u. Ngai teh u, lo neitu chuan ruahtui tla hmasa leh
hnuhnûng chu a hmuh hma loh chuan chhel takin lei rah hlu tak chu
a nghâk \hîn. Nangni pawh chhel takin awm rawh u, LALPA lo
kalna chu a hnai tawh si a.” Jakoba 5:7, 8.

“Ani chuan a thawhin engkim pawh ama thu thuin a awmtîr


thei, chumi thawhzia ang zêlin kan tlâwmlai taksa hi, ama taksa
ropui anga awm tûrin a siam\ha leh ang.” Filipi 3:21.

“Ka han en a, ngai teh, chhûm vâr ka hmu a; chhûm chungah


chuan Mihring Fapa ang tak hi rangkachak lallukhum khum a, favah
hriam tak kenga \hu ka hmu bawk a. Vantirhkoh dang, Pathian
biak in a\angin a lo chhuak a, chhûm chunga \hu hnênah chuan aw
ring takin, ‘I favah kha phawrh la, ât rawh; ah a hun tawh si a; lei
buh khu a ngui tawh khu,’ a ti a. Tichuan chhûm chunga \hu chuan
a favah chu leiah a thlâk a, lei buh chu an ât ta a. Vantirhkoh dang
22 THÚZIAK HMASÃTE
vana Pathian biak in a\angin a lo chhuak leh a, ani pawh chuan
favah hriam tak a keng bawk a.” Thupuan 14:14-17.

“Chutichuan, Pathian mite tân chuan Chawlhnia chawlhna a la


awm ta fova.” Hebrai 4:9.

“Kei Johana, khaw thianghlim Jerusalem Thar chu, mo a pasal


ela inchei anga peih diamin, pathian hnêna mi van ata lo chhuak ka
hmu bawk a.” Thupuan 21:2.

“Ka han en a, ngai teh Beram No Zion tlânga ding leh, an


chala a hming leh a Pa hming ziak mi nuai khat leh sîngli leh sângli a
hnênah ka hmu a.” Thupuan 14:1.

“Ani chuan a kawtlai taka nunna tui lui, krustal lung anga tle
Pathian leh Berâm no lal\hutphaha lo chhuak mi entîr a. Luikam
tuakah chuan Nunna thing, chi hrang sâwm leh pahniha rah, thla
kipa rah a awm a; chu thing hnahte chu hnam tin tihdamna tûr a ni.
Ãnchhia rêng rêng a awm leh tawh lovang a, Pathian leh Beram
No lal\hutphah chu a awm tawh zâwk ang; tichuan a bâwihte chuan
a rawng an bâwl ang a, a hmêl an hmu ang a, a hming chu an chalah
a chuang bawk ang. Zan a awm leh tawh lovang a; khawnvar êng
leh ni êng an ngai leh tawh lovang a; LALPA Pathian chuan anmahni
a ên dâwn si a; tichuan chatuanin ro an rêl ang.” Thupuan 22:1-5.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE
INLÂRNA DANGTE
Maine biala Topsham khuaa kum 1847-a unauhote Sabbath
nîa an inkhâwm laiin hêngte hi LALPAn mi hmuhtîr a.
|awng\aina thlarau namên lovin kan chang a. Kan \awng\ai
laiin, Thlarau Thianghlim chu kan chungah a lo thleng a. Kan hlim
êm êm a. Pathian ropuina inlârna chuan mi tuam vêl a, rei lo tê
hnuah chuan khawvêl thil engmah ka hre chang ta lova. Vantirhkoh
pakhat hi chak takin ka hnênah a lo thlâwk a. Lei a\angin Khaw
Thianghlimah chuan rang takin mi hruai ta daih mai a. Chu khawpuiah
chuan biakbûk ka hmu a, a chhûngah ka lût a. Puanzâr pakhatna
ka luhtlang hmain kawngkâah ka lût hmasa a. Chu puanzâr chu
khaisânin a lo awm a, hmun thianghlimah chuan ka lût ta a. Rimtui
hâlna maichâm leh khawnvar dahna pasariha khawnvar pasarihte
leh dawhkan, a chunga chhang dah awmna chu ka hmu a. Hmun
Thianghlim ropuizia chu ka thlîr hnu chuan puanzâr pahnihna chu
Isuan A hlipkiang a, Hmun Thianghlim berah chuan ka lût ta a.
Hmun Thianghlim berah chuan Thuthlunna Bâwm ka hmu a, a
chun lam leh a sîrte chu rangkachak hlang hlaka siam a ni a. A sîr
tawnah chuan cherub pakhat ve ve an awm a; an thlate chu bâwm
chungah chuan an zâr a. An inhawi tawn a, hnuai lam an en dûn a.
Vantirhkohte inkârah chuan, rangkachaka siam rimtui hâlna a awm
a. Bâwm chung zâwnah chuan ropuina nasa taka êng hi, lal\hutphah
anga lang Pathian chênna chu a awm a. Bâwm sîrah chuan Isua a
ding a, mi thianghlimte \awng\aina chu A hnênah a lo chho va, hâl
rimtui chu a lo khu ang a, tichuan, hal rimtui khu nên chuan A Pa
hnênah an \awng\ainate chu a lo hlansak dâwn a ni. Bâwmah
chuan rangkachaka siam manna dahna bêl leh Arona tiang chawr
leh dan ziakna lungphêk pahnih, lehkhabu anga khup thawk theih
hi a awm bawk a. Chung chu Isuan A hawng a, a chhûngah chuan
Thupêk Sâwm, Pathianin Ama kutzung\ang ngeia A ziakte pawh
chu ka hmu bawk a. Lungphêk pakhatah chuan thupêk pali a
chuang a, pakhat zâwkah chuan paruk a chuang a. Lungphêk
pakhatnaa thupêk hmasa pali chuangte chu a dang paruk ai chuan
23
24 THÚZIAK HMASÃTE
a êng zâwk a. Pathian hming thianghlim chawimawina tûra Sabbath
chu dahhran a nih avangin, Thupêk palina, Sabbath thupêk chu a
êng ber a. Sabbath thianghlim chu a lang ropui bîk a, ropuina êng
hian a hual chhuak pup mai a ni. Sabbath thupêk chu kross-ah
khenbeh a ni lo tih ka hmu a. Khenbeh lo ni ta se a dang pakuate
pawh an ni vek dâwn a, chuti a nih chuan a dang pakuate pawh
chu bawhchhe vek tûrin zalenna kan nei tihna a lo ni dâwn a ni.
Pathian chu A danglam ngai si lova, Sabbath pawh chu a thlâk lo
tih ka hmu a. Pope erawh chuan, hunte leh dante thlâktu tûr a nih
avangin chawlhkâr khata ni sarihna nî a\angin ni khatnaah a lo sawn
ta a ni.
Pathian chuan Sabbath chu ni sarihna a\angin ni khatnaah lo
sawn ta sela chuan, van biakbûk Hmun Thianghlim bera thuthlunna
bâwma dan ziakna lungphêka ziak chu ziak danglam ngei tûr a ni a,
hetianga chhiar tûr hi a lo ni tawh zâwk ang: “Ni khatna hi LALPA
i Pathian Sabbath a ni,” tiin. Amaherawhchu Pathianin ama zung\ang
ngeia lungphêka A ziah Mosia hnêna Sinai Tlânga A rawn pêk ang
chiah khân a la inziak si a. “Ni sarihna erawh chu LALPA i Pathian
Sabbath a ni,” tiin. Sabbath thianghlim chu Pathian Israel dikte leh
ring lo mite thliar hrangtu bang a ni a, a la ni zêl dâwn tih pawh ka
hmu bawk a; Pathian mi thianghlim duhawm tak tak, Amah lo
nghâktute phuar khâwmtu chu Sabbath hi a ni tih ka hmu a.
Pathian chuan Sabbath hmu lo, serh bawk lo fate A nei tih ka
hmu a. Anni hian hê êng hi an la hnar lo rêng a ni. Buaina hun lo
in\an a, chiang lehzuala Sabbath1 thu puang tûra kan chhuah lai
chuan Thlarau Thianghlimin kan lo khat ta a. Sabbath thutak chu
an hnial theih loh avangin kohhrante leh a hming leka Adventist-te*
chu a tithinur a. Hetih lai hian Pathian mi thlante chuan thutak chu
kan nei a ni tih fiah takin an rawn hmu ta a, tihduhdahnate kan zînga
tuar ve tûrin an lo chhuak ta a. Rama khandaih leh \âm leh hrehawm
leh buaina nasa tak lo thleng chu ka hmu a. Mi suaksualte chuan
an chunga rorêlna thlentîrtu nia min rin avangin, khawvêl ata min
_____
1
Phêk 72 en la. *Zirbelhna-a A hming leka Adventist en bawk la.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 25
tihboral dan tûr ngaihtuah tûrin an tho va, an inrâwn khâwm a,
chutia an tih chuan thil \ha lo lo thleng tûr chu a tâwp theia an rin a
ni.
Buaina hun a lo thlen chuan khawpui leh khawtê a\ang chuan
kan tlanbo ta vek a, amaherawhchu mi sualte chuan min rawn umzui
a, mi thianghlimte inah chuan khandaih nên an lût a. Min thah tumin
khandaih chu an lek a; mahse buhpâwl ang chauhvin a tliak a, mi
tina thei hlawl lovin leiah a tla ta zêl a. Ni lêng leh zânkhua hian min
hruaichhuak tûrin Pathian chu kan au lawm lawm a, kan au rawl
chu Pathian hmaah a chho ta a. Nî chu a lo chhuak a, thla chu a
ding ta rih a. Lui luang laite chu a tawp a. Chhûm dum chhah pui
puite chu rawn an inzial chhuak tup tup a, an insu \huai \huai a.
Mahse chhûm karah chuan hmun thiang fiah taka êng bik hi a awm
a, chuta \ang chuan tui tamtak ri ang, Pathian aw chu a lo ri chhuak
a, chu chuan lei leh vante chu a nghawr nghîng dur dur a. Lir nasa
tak a lo nghing a. Thlante an lo inhawng a, vantirhkoh pathumna
thuchah puan a nih laia thi, Sabbath serhtute chu an mutna vaivut
a\ang chuan tihropuina changa, Pathianin a dan vawngtute nena
remna thuthlung a siam chu hriatpui turin an lo thova.
Van boruak chu a êng thul, a thim leh thul, a buai nuaih vek mai
a ni. Tlangte chu luikam phairuang ang maiin an nghing a, kil tinah
lungpui hrawl pui pui a invawrh chhuak ur ur a. Tuipuite chu bela
tui chhuan ang maiin a so bulh bulh a, vaukamah lung an vawrh
chhuak chum chum bawk a. Pathianin Isua lo kal hun nî leh dâr tur
a puan a, a mite tana chatuan thuthlung a puan lai chuan thu chang
khat a sawi a, a aw riin khawvel a fan chhuah ruih ruih chhûng
chuan a chawl zel a. Pathian fate chuan lei chunga Jehova aw,
khawpui ri ang maia ri fawn vel an ngaihthlak lai chuan chung lam
chauh an thlir a. A râpthlâk ngei mai. Thu chang khat a sawi zawh
apiangin mi thianghlimte chuan, “Ava ropui êm! Haleluiah!,” tiin an
lo au va. An hmêl chu Pathian ropuina chuan a ên a, Sinai Tlâng
a\anga hmêl êng sut chunga Mosia rawn chhuk thla ang maia ropui
26 THÚZIAK HMASÃTE
kha an ni. An ropuina êng avang chuan mi sualte chuan an en
ngam ta lo va. A Sabbath vawng thianghlimtute chunga malsawmna
tawp ngai lo puan a nih lai chuan sakawlh leh a lem chunga hnehna
au thawm nasa tak mai chu a lo ri chhuak a.
Chutah ram pumpui chawlhna tûr jubili chu a rawn in\an chhuak
ta a. Sal, Pathian ngaihsak mi, ropui taka hneh zova thovin amah
an phuarna khaidiat chu a thing thla a, tihtûr chin lem hre lova a
awm lai chuan a pu suaksual tak chu buaina chuan a rawn nanga.
Mi suaksualte chuan Pathian aw ri chu an hrethiam ve lova.
Reilotêah chhûm ropui tak a lo lang a. A hmâ aiin a mawi tial tial a,
a chungah chuan Mihring Fapa a \hu a. A tîrah chuan chhûmah
chuan Isua chu kan hmu mai lova, amaherawhchu lei a rawn hnai
deuh deuh laiin Amah ngei, duhawm tak mai chu kan hmu ta a. He
chhûm hi a lo lan tirh chuan vana Mihring Fapa chhinchhiahna chu
a ni a. Pathian Fapa âw chuan mi thianghlim muhilte chu a ko
chhuak ta chur chur mai a, thihtheihlohna ropui taka thuam an ni.
Mitkhap kâr lovah mithianghlim la damte chu tihdanglamin an awm
a, an mahni rualin chhûmpui tawlailîrah chuan lak chhohvin an awm
ta a. Vanlam hawia a lirh chhoh zêl lai chuan a vêl zawng zawng
chu ropuina hlir hian a khat chho mup mup mai a ni. Tawlailir a lirh
chhoh zêl lai chuan a kete chu, “Thianghlim” tiin an au va, thlate
pawh chuan an in zah chhoh zêl lai chuan, “Thianghlim” tiin an au
ve a. Tawlailir sîr vêla vantirhkoh thianghlim rawn inzui chhâwng
nguai nguaite pawh chuan “Thianghlim, thianghlim, thianghlim, LALPA
Pathian Engkimtitheia,” tiin an auva. Chhûm zînga mi thianghlimte
chu, “A ropui e, Haleluia,” tiin an au a. Tawlailir chu khaw
Thianghlim pan chuan a lir chho zêl a, Isuan rangkachak khawpui
kawngkâ chu a hawng a, min hruai lût ta a. “Pathian thupêkte kan
zawm avangin hetah hian min lo lâwm a, Nunna Thing chungah
chuan thu kan nei ta a.”
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 27
CHHINCHHIAHNA CHU
Sabbath thianghlim in\anna, January 5, 1849-ah, Pu Beldena
chhûngte nên Rocky Hill, Connecticut-a chhûngkaw \awng\aina
kan neih laiin, Thlarau Thianghlim chu kan chungah a lo thleng ta a.
Inlârnain hmun thianghlim berah lakbovin ka awm ta a, chutah chuan
Israel tân Isuan A la dîlsak reng a ni tih ka hmu a. A silhfên hmawrah
chuan dâr leh pomgranet a awm a. Mi tin chungthu chhandam
tûrin emaw tihboral tûrin rêl fel a nih hma loh chuan Isuan Hmun
Thianghlim ber chu A la kalsan mai dâwn lo tih ka hmu bawk a.
Isuan hmun thianghlim bera A hna A thawh zawh a, puithiam thuam
A hlih a, phuba lâknaa A inthuam hma loh chuan Pathian thinurna
chu a la thleng thei lova. Chumi hnuah chuan mihring leh Pa inkâr
a\ang chuan Isua A lo chhuak ang a, Pathian chu A ngawi reng
tawh lovang. A thutak hnartute chungah chuan A thinrimna chu a
leihbua ang. Hnamte thinurna leh Pathian thinurna leh mithite rorêl
sakna hun chu hun hran, indawt thliah an ni tih ka hmu a; Mikaela
pawh a la ding lova, ‘buaina hun tunhmaa la awm ngai lo’ pawh
chu a la in\an hek lo. Tûnah hian hnamte chu an thinur mêk a;
amaherawhchu kan Puithiam Lalberin hmun thianghlim bera A
rawngbawlna chu A zawh hunah, A lo ding chhuak ang a, phuba
laknain A inthuam ang a, chumi hunah chuan hripui pasarihte chu
leihbuak a ni tawh ang.
Hmun thianghlima Isuan A hna chu A thawh zawh hma loh
chuan lei thli palite chu vantirhkoh palite chuan an chelh rih ang a,
chutah hripui pasarihte chu a lo thleng ang. Hêng hripuite hian mi
sualte chu mi felte lakah a tithinrim a, Pathian rorêlna an chunga
thlentîrtuah min ruat a, lei a\anga min tihboral vek theih chuan hripuite
chu kiang tûrah an ngai a. Mi thianghlimte thahna thupêk a lo
chhuak a, chu chuan chhûn leh zânin chhanchhuahna ngenin a au
chhuahtîr a. Hei hi Jakoba buaina hun a ni. Chutah mi thianghlim
zawng zawngte chu rilru a lungngaihna nasa tak avangin an au ta
chiam a; Pathian âw hmanga chhanchhuah an ni ta a. Mi 144,000-
te chuan an hneh ta. An hmêlte chu Pathian ropuina chuan a lo êng
THÚZIAK28
HMASÃTE
chhuak a. Chutih hnu chuan, pâwl khat, namên lova lungngaia \ap
hmuhtîr ka ni a. An silhfênahte chuan, hawrawp lian pui pui hian,
“Bûknaah bûkin i awm a, i tling ta lo,” tih a chuang a. “He mite hi
tute nge ni?” tiin ka zâwt a. Vantirhkoh chuan, “Hêngho hi Sabbath
vawi khat serh tawh zet a, bansan leh tate an ni,” a ti a. “I lo kal
lehna hi kan ring a, phur takin kan lo zirtîr tawh a sin,” tiin ring taka
an au chu ka hria a. Chutia an \awng laite chuan an silhfênte chu an
en ang a, thu ziak chu an hmu ang a, ring takin an \ap vak ang. Tui
thûk takte chu an in tawh a, a bâng nawite chu an kein an
tibawlhhlawh a—Sabbath chu an chîl hrep a, chuvang chuan a
lawm, bûka an awma an tlin tâk loh ni.
Chutah mi hruaitu vantirhkoh chuan khawpui lam chu mi thlîrtîr
leh a, khawpui kawngka panin vantirhkoh pali thlâwk lai ka hmu a.
Kawngkaa vantirhkoh hnênah chuan rangkachak lehkha khawng
a pe a, chutih lai vêk chuan hmun ropui ber a\anga vantirhkoh chak
taka lo thlâwk ka hmu bawk a, chu vantirhkoh chuan, a kuta a
englo ken chu vai zêl chungin vantirhkoh dangte chu aw ring takin
a kova, ka thil hmuh chu mi hrilhfiah tûrin mi hruaitu vantirhkoh chu
ka zâwt a. Chutih lai chuan ka hmu thei tawh lo a ni tih mi hrillh a,
amaherawh chu ka thil hmuh awmzia chu rei lo têah mi la hrilh
dâwn a ni.
Sabbath chawhnu lam hian kan zînga mi pakhat damlo hian
tihdama a awmna tûrin \awng\ai tûrin min sâwm a. Daktawr thiam
tak, hlawhchham ngailova hnênah chuan lungrual takin kan dil a,
dam lo chu a lo dam tak hnuah chuan Thlarau chu ka chungah a lo
thleng a, inlârnaah lakbovin ka awm ta a.
Vantirhkoh pali, leia hnathawh tûr nei, an hna hlen tumte chu
ka hmu a. Isua chu puithiam thuamin A la inthuam a. A la awmte
chu lainatna nên A zuk thlîr a, lainatna thûk tak nên chuan “Ka
thisen, ka pa, ka thisen, ka thisen, ka thisen,” tiin A auva. Êng vâr
ropui tak, Pathian lal\hutphah vâr ropui taka \hua hnêna mi lo chhuak
ka hmu a, Isua vêlah a lo êng ta pup mai a. Chutah Isua hnên ata
vantirhkoh chak tak pakhat, thupêk keng, leia hnathawh tûr nei,
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 29
vantirhkoh palite hnêna tirh, a kuta englo a ken vaitu chuan aw ring
takin, “Chelh rawh u! Chelh rawh u! Chelh rawh u! Chelh rawh u!
kan Pathian bawihte an chala kan chhinchhiah kim hma loh chu,” a
rawn ti a.
Ka thu hriatte leh vantirhkoh paliten an thil tihtûr awmzia chu
mi vêngtu vantirhkoh hnênah ka zâwt a. Khawvêl sawrkarte la
chelh rihtu chu Pathian a ni a, leia thil awmte enkawlna hna chu A
vantirhkohte hnênah A pe a, vantirhkoh palite chuan lei thli palite
chu chelh tûrin Pathian hnêna mi thiltihtheihna an nei a, an lo thlah
dâwn \êp tawh a, amaherawhchu chutia an thlah \antirh laia thli
palite an tleh dâwn lai chuan, zahngai thei Isua mit chuan a la awm
chhun, la chhinchhiah lohte chu a hmu a, tichuan A bân a phar a,
Pa hnênah chungho tân chuan A thisen a chhuah tawh avangin A
ngensak a. Chutah vantirhkoh dang chu vantirhkoh palite hnênah,
Pathian bawihte Pathian nung chhinchhiahna an chala chhinchhiah
an nih vek hma loh chuan, la chelh rih tûrin chak taka thlâwk tûra
tirh a ni.

PATHIANIN A MITE A HMANGAIHNA


A mite tâna Pathian hmangaihna rilru khawih tak chu ka hmu
a, a ropui ngei mai. Mi thianghlimte chungah chuan thla zârin ka
hmu bawk a. Mi thianghlim tinin vêngtu vantirhkoh pakhat an nei
\heuhva. Hlauhna avanga mi thianghlim an \ah emaw, hlauhnaa an
awm chuan anmahni vêngtu vantirhkohte chu chanchin hrilh tûrin
chung lamah chak takin an thlâwk chho ang a, khawpuia
vantirhkohte chuan an hla sak an châwl ang. Chutah vantirhkoh
dang, fuih tûr leh hliahkhuh tûr leh kawng zîm ata pêng bo lo tûra
vêng tûrin Isuan A tîr ang, amaherawhchu, hêng vantirhkohte hi
pawisa lohva, thlamuana awm an duh lohva, an vahbo zêl chuan
vantirhkohte hi lungngai hmêl pu takin an \ap \hîn a ni. Chanchin
chu chunglamah an chhohpui ang a, khawpuia vantirhkoh zawng
zawngte pawh chu an \ap ang a, chumi hnuah chuan ring takin,
“Amen” an ti ang. Amaherawhchu mi thianghlimte chuan lawmman
30 THÚZIAK HMASÃTE
chu thlîr ran a, Amah faka Pathian chu an chawimawi chuan,
vantirhkohte chuan chanchin chu khawpuiah an chhohpui ang a,
khawpuia vantirhkohte chuan an rangkachak \ing\angte chu an tum
ang a, “Haleluia,” tiin ring takin an zai ang a, van khawpuiah chuan
an hla mawi tak chu a thang chhuak ang.
Khaw Thianghlimah chuan inremna \ha famkim chu a awm a.
Lei tlawh tûra vantirhkoh tirhte reng reng chuan rangkachak
lehkhakhawng an keng \heuhva, khawpui kawngkaa vantirhkohte
hnênah chuan an luh leh chhuah pahin an pe \hîn a. Vanram chu
hmun \ha tak a ni. Chuta awm, ka Isua duhawm tak hmu a, amah
anga ropui taka tihdanglama awm chu ka châk êm êm mai \hîn.
Khawvêl lo la awm tûr, êng tak ropuizia han puanna tûr chuan
\awng \ha famkim ka va duh êm! Chu khawpui tilâwmtu nunna lui
tui châkin ka tui a hâl a ni.
LALPA chuan khawvêl dang mi entîr a. Sava thla ang thlate
pêk ka ni a; tichuan, vantirhkoh chuan khawpui a\ang chuan hmun
êng leh ropui deuh maiah chuan mi kalpui ta a. Chumi hmuna
hnimte chu an hring hliah hliah mai a, savate chu mawi tak maiin an
hrâm chiah chiah a. Chu rama chêngte chu rual khat leh lendan
inthuhmun vek an ni lova, (lian deuhte leh tê deuhte leh thau deuhte
leh ria deuhte pawh an awm thova) mi ropui leh lal hmêl pu leh
ngaihnobei tak mai an ni hlawm a. Isua ruangam ang chiah an pu
hlawm a, an hmêlte chu lawmna thianghimin a êng sût mai a. Chu
ram zalenna leh hlimna chu an hmêlah chuan a lang a. An zînga mi
pakhat hnênah chuan engvangin nge leia mite aia an duhawm êm
êm bîk tih ka zâwt a. “Pathian thupêkte fel takin kan zâwm a, leia
mite angin thuawihlohnaah kan tlu ve lo a ni,” tiin mi chhâng a.
Khawpuia nunna thing ang deuh mai thing pahnih ka hmu bawk a.
A kûng hnih chuan rah mawi tak an nei ve ve a, pakhat zâwk
erawh chu an ei thei lova, a pahnihna ei tûr chuan, chakna (thahrui)
chu an nei a; nimahsela pakhat zâwk chu khapsak an ni. Mi kalpuitu
vantirhkoh chuan, “He hmuna chêngte zînga pakhat mah hian, thing
khap rah chu an la ei chhin lo, an ei chuan an tlu dâwn si a,” tiin min
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 31
hrilh a. Thla (chunga thla) pasarih nei, khawvêl dangah hruai ka ni
leh a, chutah chuan mi \ha Enoka chu tihdanglama awmin ka hmu
a, a kut dinglam chuan tûm thing ropui tak hi a keng a, a hnah tinah
chuan “Hnehna’ tih a chuang a. A nghawngah chuan chawimawina
pârthi vâr a awrh a, hnahte a nei a, hnah laihah chuan, “thianghlimna”
tia ziak a chuang \heuh va. Pâr \hi velah chuan lung ze tinrêng,
arsite âi pawha êng zâwk chu a awm a, tichuan, hawrawpte chu
lungah chuan dârthlalanga thil a lang ang mai hian lian pui puiin a
lang kuau vek a. A tukkhum lamah chuan, a pâr\hi kualkhungtu
chhimbâl a zâm a, chhimbâlah chuan, “Thianghlimna” tih a chuang
a. Chu pâr\hi chungah chuan lallukhum nî aia êng zâwk a khum a.
“Lei a\anga hruai chhohva i awm khân, hei hi em ni an hruai thlenna
che?” tiin ka zâwt a. Ani chuan, “Ni love, khawpui chu ka in a ni
a, nimahsela he hmun tlawh tûr hian ka lo kal a ni,” a ti a. Chu
hmunah chuan tlângnêl siahin a che vêl a. Chu hmuna mi chambantîr
tûr chuan mi hruaitu vantirhkoh chu ka dîl a. He khawvêl thima lo
kal leh hi ka dâwn ngam tawh lo a ni. Chutah vantirhkoh chuan, “I
kîr leh tûr a ni.’ I rinawm chuan mi 144,000-te nên khawvêl zawng
zawng fang tûra ham\hatna chu i chang anga, Pathian kutchhuak
zawng zawng chu i la hmu thei ang,” mi ti a.

VAN THILTIHTHEIHNA TIH-NGHIN


December 16, 1848 khân van thiltihtheihna tihngh)n LALPAN
mi entîr a. Matthaia, Marka leh Luka-tena an ziak, chhinchhiahna
thu A sawina LALPAN ‘van’ A tih hi van a ni mai a. ‘Lei’ A tih
pawh hi lei a ni mai. Van thiltihtheihnate chu, nî leh thla leh arsite hi
an ni. Vanah ro an rêl si a. Lei thiltihtheihna pawh chu leia rorêltute
hi an ni. Pathian âw-ah chuan van thiltihtheihnate chu tihngh)n a ni
ang. Chutih hunah chuan, nî leh thla leh arsite chu an hmun ata
sawn a ni ang. An boral lo anga, nimahsela Pathian âw-ah tihnghîn
an ni ang.
Chhûm thim chhah mup mai hi a lo let but but a, an rawn insu
sawk sawk mai a. Van chu a lo in\hen a, a inzial lêt ta a; chutah
32 THÚZIAK HMASÃTE
chhohreivungah chuan kawrawng hi a rawn inhawng a, chu chu
kan han en tlang thei a, chuta \ang chuan Pathian aw chu a lo chhuak
a; Khaw Thianghlim chu kawrawngah chuan a lo chhuk dâwn a ni.
Lei thiltihtheihnate chu tûnah tihnghîn a ni mêk ta a. Thilte chu
indawtin a lo thleng ta zut zut mai. Indo leh indo thuthang te,
khandaih leh \âm te leh hrehawmna te chuan lei thiltihtheihna chu a
rawn tinghîng phawt ang a, chutah Pathian aw chuan nî leh thla leh
arsite nên lam hian a la rawn tinghîng dâwn a ni. |henkhatin an
sawidan angin, Europe ram thiltihtheihna tihnghînna hi van
thiltihtheihna tihnghînna chu a ni lo va, hnam thinrimte tihnghînna a
ni zâwk.

KAWNG HAWN LEH KHÂR


March 24, 1849 Sabbath nî hian unaute nên Topsham, Maine-
ah tui tak leh nuam taka inkhâwmna kan nei a. Thlarau Thianghlim
chu kan chungah leih a ni a, inlârnaah thlarauva lakbovin Pathian
khawpuiah ka awm ta a. Chutah chuan Pathian thupêkte leh Isua
Krista hriattîrna thu leh kawngkhar khâr thu hi \henhran theih a ni
lo tih ka hmu a. Pathian thupêkte chu an pawimawhna zawng
zawng nêna an lo en chhuah hun tûr leh, Pathian mite chu Sabbath
thutaka fiaha an awm hun tûr chu, van biakbûk hmun thianghlim
ber, thuthlunna bâwm leh a chhûnga thupêk sâwm awmna pindan
kawngkhar an hawn tûr chu a ni a. Chu kawngkhâr chu 1844
kuma, van biakbûk hmun thianghlima Isuan dilpuina hna A thawh
\an hma loh chuan, hawn a la ni lova. Chumi hnuah chuan Isua chu
A lo ding chhuak a, hmun thianghlim kawngkâ chu A khar a, tichuan,
hmun thianghlim ber kawngka chu A hawng a; tichuan puanzâr
bulah chuan A ding rih a, Israel thlahte chungah chuan, tunah chu
chu a thleng mêk a ni.
Hmun thianghlim kawngkhar chu Isuan A khar a, tuman an
hawng thei lo a ni tih ka hmu a; hmun thianghlim bera luhna
kawngkhar chu a hawng a, tuman chu chu an khar thei lo (Thupuan
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 33
1
3:7, 8); chutah chuan Thuthlunna bâwm a awm a, chu bâwmah
chuan thupêkte a awm a, chung thupêkte chu Pathian mite hnênah
an êng chhuak bawk a; chung mite chu Sabbath thu hian fiahin an
awm mêk a ni.
Tunlaia Sabbath-a fiahna hi, hmun thianghlima Isuan dîlpuina
hna A thawh zawh a, puanzar pahnihna chhûnga A luh hma kha
chuan, A la thleng thei rih lo tih ka hmu a; chuvangin hmun thianghlim
ber luhna kawngka hawn hmaa, zanlai authâwm, 1844 thla sarihnaa
a kin hma a, Sabbath dik zawm lova, Kristian muhilte kha chu,
tunah beiseinaah an chawl a, anni chuan, chu kawngka chu hawn a
nih hnua, ênna leh fiahna kan neih leh tawh ang hi an tâwk ve lo a
ni. Hei hi \anfunga hmangin Pathian fa \henkhatte chu Setanan a
thlêm tih pawh ka hmu a. Kristian \ha tamtak, rinna hnehna chang
a, Sabbath dik serh si lovin an muthilh tâk avangin tunah kan tâna
fiahna a lo ni ta si hi an rinhlelh phah a ni.
Tûnlai thudik hmêlma chuan, Isuan A khar tawh hmun thianghlim
kawngkhar hawn leh, Isuan 1844-a A hawn tawh hmun thianghlim
ber kawngkhar chu khar tumin an bei \hîn, chu hmun thianghlim
berah chuan, thuthlunna bâwm, a chhûnga Jehova kut zung\ang
ngeia thupêk sâwm ziakna lungphêk pahnih awmna chu a awm.
He chhinchhiahna hna thawh hunlai hian tunlai thudik a\anga
mite rilru la pêng tûr leh, rilru mumal lo puttîr tûrin Setana chuan
kawng tinrêngin hna a thawk a. Buaina huna A mite khuh nân leh
thutak pawm tlat a, thinlunga thianghlimte chu, Engkimtitheia
khuhnaa khuh tûrin, chu khuhna, Pathianin A mite chunga a zâr
chu ka hmu a.
Hei hi Setanan a hriat avangin, thutak pawm nghet lo tûr leh
rilru bulbal nei lo tûrin mi tam thei ang ber a hnêna lak a tum a.
New York-a kik rîk keuh keuh mak tak leh hmun danga mite
pawh chu Setana thiltihtheihna a ni tih ka hmu a, chung thilte chu
punlun zêl tûr a ni. Buma awmte chu him siaha inhriatnaa awimu
tûrin sakhaw silhfêna inthuam leh, theih a nih chuan Pathian mite
_____
1
Phêk 73 en la. Zirbelhna pawh en bawk ang che.
34 THÚZIAK HMASÃTE
rilru la pêng a, Thlarau Thianghlim2 zirtîrna leh thiltihtheihna3 rinhlelhtîr
tûrin a thawk a ni.
Setana chuan a aiawhte hmangin kawng tamtakin hna a thawk
a. Thiamloh an chan theih nâna, dâwt sawi tûra bumnaa peka
awm, thutak hnar rawngbâwltute hmangin a thawk bawk a.
Chungho chuan thu an hril laiin emaw, an \awng\ai laiin emaw,
\henkhatte chu, Thlarau Thianghlim avang ni lovin, Setana
thiltihtheihna hêng aiawhtute chunga thâwkkhum, anmahni a\anga
mipuite chunga thâwkkhumna avang zâwkin, engmah ti thei lovin
an tlu zal der bawk ang. Adventist inti ve, tunlai thudik hnâwl site
hian thu an hrilhin emaw, an ti tiin emaw, an \awng\aiin emaw,
dawimutna hi mite an hîp nân an hmang a, Thlarau Thianghlim emaw
tiin mi tamtak chu an kaihhruainaah hian an lâwm êm êm ang.
Chutiang tih chîng \henkhatte chu ramhuai bumna leh thimnaah chuan
an lût thûk tawh khawp a, Pathian thiltihtheihna an hman atâna pêk
emaw an ti mai a ni. Pathian chu anmahni ang lekah an chantîr
hlauhva. A thiltihtheihna chu engmah lovah an ngai bawk.
Hêng Setana aiawhtu \henkhatte hian, Setana hîpnaa thutak
a\anga an hîp pen theih loh mi thianghim \henkhatte chu an taksa
pawh an khawihpawi sak hial \hîn. Mi zawng zawngin Setana
ngamthlêmnate hi an hriat chian a, an invên nân, Pathianin mi hmuhtîr
ang zawng zawng hi hmu ve thei sela ka va duh tak êm! Hetiang
kawng hian, Setana chuan Pathian mite chu tun chhinchhiahna hunah
hian tibuai a, bum tûr leh hîpbo tûrin a thawk a ni tih ka hmu a.
Tunlai thudik atâna khauh taka ding tlat lo mi \henkhat ka hmu a.
Thutakah chuan nghet taka phuna an awm loh avangin, an khûp a
khur zawih zawih a, an rahbi a tleu zêl bawk a, chutia an khurh lai
chuan Engkimtitheia khuhna chu an chungah chuan zâr theih a ni
hek lo.
An awmna ngaia chelh bet reng tûrin Setana chuan a thiam
tinrêng a hmang a, chhinchhiahna hun chu a liam a, Pathian mite
_____
2
Phêk 73 en la. Zirbelhna en bawk ang che.
5
Phêk 66-a ‘William Miller-a Mumang’ en la.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 35
chunga khuhna chu zâr fel a nih a, hripui pasariha Pathian thinurna
hlauhawm tak lak a\anga himna nei lova hnutchhiaha an awm thlengin
chelh tumin a bei reng a ni. Pathian chuan khuhna chu A mite
chungah chuan A zâr \an a. Inthahna nîa himna nei tûrte zawng
zawng chungah chuan rei lo têah zâr vek a la ni ang. A mite tân,
thiltihtheihna nên Pathian chuan hna A thawk ang a, Setana pawhin
a hna chu a thawh ve phalsak a ni bawk ang.
Chhinchhiahna mak tak tak leh thil makte leh siam\hat lehna
lemte chu an darh dâwn tih ka hmu a. Siam\hatna ka hmuhte chu
diklohna a\anga thu taka siam\hatnate an ni hek lo. Tunhma ang
bawkin, mi hruaitu vantirhkoh chuan mite chhandamin awm se tihna
avanga thawktute chu thlîr tûrin mi tîr a. Ka han en a, mahse an
chhandamna hun chu a liam tawh avangin ka hmu thei lo.4
_____
4
Hêng thu ziaktu hian mi sual zawng zawng tân chhandamna hun liam tawh
anga zirtîrnaah a ngai lova. Hêng thil a ziah lai ngei hian amah ngei pawh
hi mi sualte chhandam nân rim takin a thawk a, a hnuah pawh a thawk zêl a
ni.
Thil awmzia a hnêna târlana awm, a hriat thiam hnua a pawm dan chu, a
hnuaia thu kan han chhuahah hian a lang chiang a ni. Pakhatnaah chuan
1854 khân chhuah a ni a, pahnihna chu 1888 ah.
Heta siam\hatna lem a rawn sawi hi la hmuh chian lehzual tûr chu a ni.
LALPA lo kal lehna thurina ênna hmu tawh a hnartute chungthu bîka a
hmuhna a ni. Bumna thûk takah chuan an lût tawh a ni. Chungho chuan
mi sualte chhandama an awm theihna tûra \hahnemngaihna thuk tak tun
hma angin an nei tawh lo ang. LALPA lo kal lehna hnai tawhin, Setana
bumnaah chuan an luh tawh avangin an tâna chhandamna hun chu a liam
tawh a ni. Hei hian, eng le khaw le, LALPA lo kal lehna thuchah la hre lo leh
hnar ve lote chu a huap lo.
Kan thinlung rawn khawihtu leh kan hriatthiamna rawn hnehtu thutak
lo bengkhawn mangloh hi thil hlauhawm tak a ni. A khawngaihnaa in
ralrinna tûr mi rawn pêk hi, hremna pumpelh tûr siin kan lo hnar mai thei lo.
Nova hun lai khân van a\angin khawvêlah thuchah a lo thleng a, chu
thuchah an lo bengkhawn danah chuan mite chhandamna chu a innghat a
ni. In ralrinna chu an lo hnar avangin, chu hnam sual tak lak a\ang chuan,
Pathian Thlarau chu lâk kîr a ni a, tui lêt lai khân, tuiah chuan an boral ta a
36 THÚZIAK HMASÃTE
KAN RINNA FIAHNA
He fiahna hunah hian, infuihna leh inthlamuan tawnna ka
mamawh a ni. Setana chuan hun tlêmtê chauh a nei tawh tih leh,
chhandam tûrin emaw tihboral tûrin emaw, rei lo têah mi tin chungthu
rêl fel vek a ni dâwn tawh tih a hriat avangin, tunhma lam zawng
aiin a thlêmna chu a tichak lehzual sauh a. Tûnah chuan beidawnna
leh fiahna hnuaia pil a hun tawh lo; kan hrehawmna zawng zawngte
chu kan tuar hrâm hrâmin, Jakoba Pathian Engkimtithei chu kan
rinchhan tlat tûr a ni. Fiahna kan tawh tûr rêng rêng atân chuan A
khawngaihna chu a tâwk a ni tih LALPAN mi hriattîr a. Tunhma lam
zawng aiin khirh zâwk mah sela, Pathian chu kan rinchhan tlat chuan,
thil zawng zawng chu kan hneh thei a, A khawngaihna zârah hnehtu
nihna kan chang thei a ni.
Kan chunga fiahna lo thleng chu kan hneh a, Setana thlêmna
chu kan do zawh chuan, kan rinna fiahna chu kan hlen a ni a, chu
chu rangkachak aiin a hlu zâwk a; tichuan a lehpek atân kan inpeihin
kan lo chak zâwk \hîn. Amaherawhchu kan pil a, Setana thlêmna
chu kan do zawh loh chuan, kan chau sawt ang a, fiahna lâwmman
chu kan chân anga, a lehpek atân kan inpeih hek lovang. Hetiang
hian kan chau deuh deuh ang a, Setanan a duh duha a hrual, a sal
mante chu kan lo ni mai ang. Thim thiltihtheihna nên eng hunah
pawh inpawmchilhna a awm mai theih avangin Pathian ralthuam
famkim chu hmangin, englai pawhin kan inralring khiau tûr a ni.
Thlêmnate leh fiahnate chuan min rawn nan hunah chuan, Pathian
_____
ni. Abrahama dam lai khân Sodom mi sual tâna zahngaihnain a dilsakna chu a
tâwp a. Tichuan, van a\anga mei lo chhuk chuan Lota leh a nupui leh a fanute
pahnih tih mai loh chu a kangral ta vek a. Chutiang bawkin, Krista hun lâia mite
pawh, chutih hun lâia ring lo mi Judate hnênah chuan Pathian Fapa chuan, “In in
chu tihramin in hnênah a awm ta,” tiin a puang a. Ni hnuhnung lam zuk thlîrin,
thiltihtheihna famkim neia chuan, chhandama an awm theih nâna thutak pawm
duhlohte chungthuah chuan, Chuvang chuan, dâwt thu chu an awina tûrin Pathianin
sual hnathawhna an hnênah a thlentîr ang, thutak chu an awi lova, fellohnaa lâwm
zâwkte chuan thiamloh an chan vek theih nân,” tiin A puang a ni. A thu a zirtîrna
chu an hnarin, Pathian chuan A thlarau chu A la kîr a, bumna an ngainat êm êmah
chuan, A hnutchhiah \hîn a ni.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 37
hnênah kal ila, Amah chu \awng\aiin i lungngaihpui ang u. Ruakin
min kirtîr lovanga, hneh tûr leh hmêlma chakna tichhe tûrin
khawngaihna leh chakna min pe zâwk ang. Mi zawng zawngin
hêng thilte hi fiah takin hmu sela, harsatnate chu Krista sipai huai
tak angin do sela ka va ti tak êm! Chutih hunah meuh chuan Israelho
chuan hma an sawn ang a, Pathianah chak takin, A chaknaah chuan
thiltihtheihna neiin an awm tawh ang.
Pathian chuan A mite hnênah chuan, an vaia an thianghlim nân
no kha tak mai in tûr A pe tih mi entîr a. In tûr kha tak mai a ni a,
phunnawina leh sawisêlna leh hrehna avangin an la tikha lehzual
thei bawk. Chutiang hrepa inte chuan a dang an in nawn leh tûr a
ni. An in vawi hnihna pawhin a thawh tûr a la thawh chuan loh
chuan, an in leh ang a, an in leh \hin anga, an in tûr thil kha chuan a
thawh tûr chu a thawh hma loh chuan an in nawn sek mai tûr a ni.
A nih loh chuan, bawlhhlawhin, thinlung thianghlim lo takin
hnutchhiahin an awm mai ang. He no kha hi chhelna leh dawhtheihna
leh \awng\ainain tihthlum theih a ni tih ka hmu bawk a, chutianga
inte thinlungah chuan a thawh tûr tak chu a thawk ang a, Pathian
chu chawimawi leh tihropuiin A awm ang. Kristian nih a, Pathianin
taa A neih a, A pawm tlâk tûra awm hi thil awl-ai a ni lul lo ve.
Tunlai thudik vuan inti, an thurin leh an nundan inmil si lote chu
LALPAN mi entîr a. Sakhuanaa thlen tûr chin hniam lutuka ruahman
chu an nei ve a, Bible thianghlimna chu an thleng pha lo nasa mai
le! |henkhatte chuan titi lawi lo leh mawi lo tak tak sawi an chîng
a, \henkhatte erawh chuan mahni hmasialna hi an hneh lova.
Keimahni intilawm leh khawvêl mite anga awm leh a nawmnate
chên a, khawvêl inpawlna chu hlimpui a, ropuinaa Krista nêna rorêl
bawk si chu kan beisei tûr a ni lo.
Nakina A ropuina chan ve kan tum si chuan hetah hian Krista
tuarnate chu tuarpuitu kan ni tûr a ni. Pathian tihlawm tum leh a
tuarna chhan hlu tak chu puandarh tum aia, keimahni hlâwkna leh,
engtinnge kan intihnawm theih ber ang tih kan zawn zâwk chuan,
Pathian leh kan thurin thianghlim tak chu kan timualpho ang. Pathian
38 THÚZIAK HMASÃTE
tân hnathawh nân hun tawitê chauh kan nei tawh si a. Isua beram
rual, umdarh leh pawhsawma awm tawhte chhandamna tûr chuan
hlan tûr hlu lutuk engmah a awm lo. Tuna thil hlan nêna Pathian
hnêna thu thlungte chu rei lo têah chuan lâwmman hlu tak chang
tûra ina hruai khâwm an la ni ang a, lalram thar chu chatuanin an
chang ang.
LALPA tân ringawt nung ila, nundan mawi leh Pathian ngaihsak
taka khawsain, Isua hnêna awm tawh kan ni tih hi lantîr ila ka va
duh êm! Nî a la en chhûng hian kan thawk tûr a ni, buaina zan thim
lungngaih thlâk tak chu a lo thlen hunah chuan Pathian tâna thawhna
tûrin a tlai lutuk tawh ang. Isua chu a temple thianghlimah chuan A
awm a, tunah hian kan \awng\ainate leh kan inthawinate leh, sualnate
leh dik lohnate atâna thupha chawinate pawh chu a lo pawm ang a,
Israel bawhchhiatna zawng zawng chu biakbûk ata A lo chhuah
hmaa thaibova an awm vek theih nân A ngaidam ang. Isuan biakbûk
A chhuahsan hunah chuan mi thianghlimte leh felte chu an fel hlen
reng tawh ang a, chutih hunah chuan an sualna zawng zawngte chu
thaibovin a awm tawh ang. Pathian nung chhinchhiahna chuan
chhinchhiahin an awm vek dâwn si a. Amaherawhchu mi
bawlhhlawh leh fel lo zawng zawngte erawh chu an fel lo hlen hmiah
tawh bawk ang. Chutih hunah chuan Pa lal\hutphah hmaa an
inthawina leh thuphachawina leh \awng\aina lo hlantu tûr biakbûkah
a awm tawh dâwn si lova. Chuvangin thinurna thlipui lo tleh tûr
laka thlarau chhanchhuah tûr chu, van biakbûka hmun thianghlim
ber Isuan a rawn chhuahsan hma ngeiin tihfelin a awm tûr a ni.

PÂWL TLÊMTE HNÊNAH


Unau duh takte u, January 26, 1850 khân tûna ka sawi tûr hi
LALPAN mi entîr a. Pathian mi \henkhatte hi an chutin an chawlawl
a, an harh chhuak fim chiah lo tih ka hmu a; tûnah hian eng hunah
nge kan chên tih an hrethiam lo va; chuvangin hmunphiah
bawlhhlawh5 keng mi pakhat a lo luh meuh chuan \henkhat chu
_____
5
Phêk 66-a ‘William Miller-a Mumang’ en la.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 39
phiah chhuah an ni ta a ni. Zuah rih deuh tûr leh rei lo tê tal la khêk
rih tûrin Isua hnênah ka ngên a; kumkhua atân a tlai lutuk hmaa an
dinhmun hlauhawmzia chu an hmuha inpeihtîr tûrin ka dîl a.
Vantirhkoh chuan, ‘Chhiatna chu \hawnga leivir nasa tak angin a lo
thleng dâwn a ni’ tih mi entîr a. He khawvêlte hmangaih a, an thil
neihtea bet tlatte leh, chung an thil neih laka inthiarfihlim duh lote
chu khawngaih tûr leh chhandam tûrin vantirhkoh chu ka ngên a,
chung mite chu an sum leh paite chu, thlarau lam chaw tlakchhamna
avanga boral mêk beram rual châwm tûra zualko kalte tihchak nân
rawn hlantîr tûrin ka ngên a.
Tunlai thudik thlâkchhamna avanga thite leh, thudik ring intiten
Pathian hnathawh hmasâwnna tûra an sum leh paite an pêk duh loh
avanga an thihtîrte chu ka hmuhin nâ ka ti êm êm mai a. Ka lak ata
la bo tûrin vantirhkoh chu ka ngen a, Pathian hna chuan an sum
\henkhat chu a mamawh avangin tlangval pakhat Isua hnêna lo kal
ang mai khân, mi \henkhatte chu lungngai takin an kal bo ta a
(Matthaia 19:16-22), rei lo têah chuan nasa taka vuakna (Pathian
vuakna) chuan a rawn hrût ang a, an thil neih zawng zawngte chu a
rawn hnawl bo phiar anga, khawvêl sum hlan nân leh vana ro khâwl
nân a tlai lutuk duai mai ang.
Chumi hnuah chuan Chhandamtu ropui tak mai, hmêl \ha leh
duhawm tak mai ka hmu a, ropuina ram kalsanin khawvêl thim reh
deuh maiah hian, a nunna hlu tak chu pe tûr leh thi tûrin, mi fel chu
mi fello tâna lo kala, khawvêl pumpui sualna phurrit chu a chunga
nghah a nih lain, nunrâwng taka hmuhsitna leh vuaknate chu A tuar
a, hling phiar lukhum A khum a, thisen far lian takin huanah A thlan
a chhuak a. “Eng atân nge?” tiin vantirhkoh chuan mi zâwt a. Aw,
kan tân a ni tih chu ka hmuin ka hria a, A thisen hlu chuan Pathian
hnêna min tlan leh theih nân, kan sual avangin hêng zo zai hi A tuar
ta a ni tih ka hmu a.
Pa hmaa, A thisen leh A tuarna leh A thihna hmachhuana Isua
chu A la din rih chhûngin, Pathian zualkote chuan thutak min
chhandam thei, chhinchhiahnaa mite chhinchhiaha an awm theihna
40 THÚZIAK HMASÃTE
tûra, puang tûra an inpeih reng laiin, thlarau boral mêkte chhandamna
tûra, an khawvêl thil neih thlah phal lo hote chu ka hmâah târlanin
an awm leh a. Thutak pawm inti \henkhatte tân chuan Pathian
pawisa nge, an enkawl atâna A hawhtîr, Pathian zualkote hnêna lo
pêk ngawt pawh chu a khirh êm êm a ni.
Hrehawm tuar Isua hmangaihna thûk, mihringte tâna A nunna
rawn pêktîr khawp hial chu entîr ka ni leh a, Amah ka zui inti, he
khawvêl bungraw ngah, amaherawhchu chhandamna hna atâna hlan
atân chuan ropui lutuka ngai site pawh ka hmu a. “Chutiang mite
chuan vanram an lût thei ang em?” vantirhkoh chuan a ti a.
Vantirhkoh dang chuan, “Thei lo, an lût ngai lovang, an lût ngai
lovang, an lût ngai hlawl lovang. Pathian hna he leia ngaihsak lote
chuan tlanna hmangaih hla chu vanah an sa thei ngai lo ang,” tiin a
chhâng a. Pathianin chak taka hna A thawh chu rei lo têah felnain
tantawi a ni tih ka hmu a, zualkote chu chak takin beram rual darhte
chu zawng khâwm turin an kal ang. Vantirhkoh pakhat chuan,
“An zain zualko an ni em?” a ti a. A dangin, “Ni lo, ni lo, Pathian
zualkote chuan thuchah an nei a lawm,” tiin a lo chhâng a.
Pathian hnêna mi thuchah ken nei lo palaite* chuan Pathian hna
chu an ti hmêlhemin an tibahlah a ni tih ka hmu a. Chûng mite
chuan an kal lohna tûra kal nâna an pawisa hmanral zawng zawngte
chu Pathian hmaah a chhan an la sawi dâwn a ni; chu pawisa chu
Pathian rawngbâwlna \anpui nâna hman theih a ni si a, an hnêna
thlarau lam chaw Pathian koh leh zualko thlanten sum leh pai nei
sela chuan, an pêk mai theih tûr si tlâkchhamna avangin thlarau
\amchhâwlin an thi ta si a. Pathian ram zau nân leh rawngbawlna
chhawmdawl tûra kuta thawk tûra chakna nei site chuan, sum leh
pai ngahte ang bawkin, an chaknate avang chuan Pathian hmaah
thusawi an hmabâk ve tho a ni.
Sawi\ilhna nasa tak chu a in\an ta a, chhunzawm zêl a ni ang,
thudik huai tak leh chhel taka chelh tlat lo apiangte leh Pathian leh
A hna atâna inhlân duh lo apiangte chu sawi\ilh vekin an awm ang.
Vantirhkoh chuan, “Inhlan tûrin mite rêng rêng chu nawr luih an ni
* Zirbelhna en la.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 41
ang em? Ni lo, ni lo. Mahni duhna ve rêng avanga inhlanna a ni tûr
a ni. Lo lei tûr chuan engkim hralh a \ûl reng a ni,” a ti a. A mite
zuah tûrin Pathian chu ka au va, \henkhatte chu an thidangin an thi
mêk bawk a. Chutah Engkimtitheia rorêlna [hremna] chu chak tak
maia a lo thleng ka hmu a, vantirhkoh chu mipuite hnênah chuan
ama \awnga thusawi tûrin ka ngên a. “Pathian thu a thudik, lang
chiang takin a khawih danglam zawhlohte hi chu, Sinai Tlâng
kâwlphe leh khawpuirî zawng zawng pawhin a tidanglam zo chuang
lovang, vantirhkoh thuchah meuh pawhin a tiharh zo chuang lovang,”
a ti a.
Chumi hnu chuan Isua mawina leh hmêl\hatzia chu ka hmu a.
A kawrfualte chu vûr vâr ber ai pawha vâr zawk a ni. A ropuizia
leh duhawmzia chu eng \awng mah hian a sawifiah zo lo ve. Pathian
thupêk zâwmtute zawng zawng chuan khuaah chuan kawngkâa
luh theihna leh nunna thing chunga thuneihna chu an chang ang a,
Isua duhawm tak hnênah chuan an awm reng ang, A hmêl chu
vanlaizâwla nî aiin a êng zâwk si.
Eden huana Evi leh Adama chu mi kawhhmuh a, thêi khap chu
an lo ei tâk avangin hnawhchhuah an ni a, nunna thing vêlah chuan
mei khandaih vir tawn zawk zawkte chu dah an lo ni ta zâwk a,
chutilo chuan a rahte chu an ei anga, mi sual thi thei lo an ni mai
dâwn si a. Nunna thing chu thih theih lohna thlentu tûr a ni si a.
“Adama chhûngte zîngah mei khandaih kal pela nunna thing rah ei
ta hi an awm rêng em?” tia vantirhkoh pakhatin a zawh lai hi ka
hria a. “Adama chhûngte zîngah mi pakhat mahin mei khandaih hi
an kal pel lova, nunna thing rah chu an la ei lo, chuvangin misual thi
thei lo pakhat mah an awm lo. Mi sual chu a thi ang-chatuanin a thi
ang, chu thihna chuan chatuan a daih ang, chutih hunah chuan Pathian
thinurna chu a dai tawh ang.
“Mi thianghlimte chu khaw thianghlimah chuan an chawl ang a,
lal leh puithiam angin kum sangkhat ro an rêl ang. Chumi hnuah
chuan mi thianghlimte nên Olive Tlângah Isua A lo chhuk ang a,
tlâng chu a inphel phawk ang a, Pathian Paradis innghahna tûrin
42 THÚZIAK HMASÃTE
phaizâwl ropui tak a lo awm ang. Kum sangkhat chu a vei a, mi
sualte chu kaihthawha an awm a, khawpui hual tûra an lo kal khâwm
hma loh chuan lei hmun dang rêng rêng chu tihthianghlim a ni rih
lovang. Lei siamthar chu mi sualte kephah chuan a rap bawlhhlawh
tawh lovang. Pathian hnêna mi van ata mei a lo chhuk ang a, a
kang ral ang-zung leh zâr zuah lovin a kang ral vek ang. A zung
chu Setana a ni, a zâr chu a fate hi an ni. Chu mei, mi sualte
kangraltu vek chuan lei hi a tithianghlim ang,” tiin vantirhkoh dang
chuan a lo chhâng a.

HRIPUI HNUHNUNG LEH HREMNA CHU


September 1850-a Sutton khua, Vermont biala tunlai thudik
ringtute inkhâwmpuinaah chuan, hripui hnuhnung ber pasarihte chu
Isuan biakbûk a chhuahsan hnua leihbuak tûr a ni tih entîr ka ni a.
Vantirhkoh chuan, “Pathian leh Beram No thinurna hian a ni mi
sualte thihna leh chhiatna rawn thlen ni. Pathian aw a lo rik hunah
chuan mi thianghimte chu an lo chak anga, sipai rual puanzârte
nêna awm mup ang mai \ihbaiawm an lo ang a, amaherawhchu
rorêlna ziaka awm chu an lo hlen mai lovang. Rorêlna hlenna tûr
chu kum sâng khat hnuah a ni ang.
Mi thianghlimte chu thihtheihlohnaa tihdamglam an nih a, Isua
hnêna chhûm zînga lak chhoh an nih hunah chuan, \ing\ang te,
kawrfual te, lallukhum te an dawng ang, khawpuiah chuan lûtin,
Isua leh mi thianghlimte chu rorêlin an \hukhâwm a. Lehkhabu—
nunna bu leh thihna bute chu an keu va. Nunna buah chuan mi
thianghlimte thil \ha tih a chuang a, thihna buah chuan mi sualte
thilsual tih a chuang a. Hêng bute hi dan bu, Bible nên chuan
khaikhin a ni a, chu mi ang zêl chuan mite chu an chungthu rêlsak
an ni. Mi thianghlimte chuan lungrual takin mi sualte chungah chuan
rorêlna chu an hlen a. Vantirhkoh chuan, “En teh, mi thianghlimte
chu lungrual takin Isua nên rorêlnaah an \hu hova, an taksaa an thil
tih ang zêlin mi sualte chu an relsak a, tichuan, rorêlna thutlûk hlen
chhuah a nih huna an chan tûr chu a hming zawnah zel ziah a ni,” a
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 43
ti a. Hei hi khaw thianghlimah leia a lo chhuk hmaa Isua leh mi
thianghlimten kum sangkhat chhûnga an hna chu a ni. Tichuan kum
sângkhat tawpah chuan Isua leh vantirhkohte leh mi thianghlim zawng
zawngte chuan khaw Thianghlim chu an chhuahsan a, misual thite
chu kaihthawh an ni a, tichuan a chhuntute ngei pawh chu
kaihthawha awmin, A ropuina zawng zawng nên, a vantirhkoh leh
mi thianghlimte nên, hla takah an hmu ang a, Amah avangin an \ap
ang. A kut leh kea a khenbehna sulhnute leh A nâka feia an
chhunnate chu an hmu ang. Thîr khen sulhnu leh feia chhunna serte
chu chutih hunah chuan A ropuina a ni tawh ang. Kum sangkhat
tawpah chuan a ni Isua chu Olive Tlângah chuan A lo din a, tlâng a
phel a, phaizâwl lian pui a lo awm ni. Chumi huna tlan chhiate chu,
misual, tun maia kaihthawha awmte chu an ni. Chumi hunah chuan
Khaw Thianghlim chu a lo chhuk a, phaizâwlah chuan a innghat ta
a, chutih hun lai chuan, Setana chuan mi sualte chu a thlarauvin a
tikhat a. ‘Khawpuia sipaite chu an tlêm si a, a sipaite chu an tam si
a, mi thianghlimte hnehin khawpui chu an la mai thei ang’ tiin a
fakder vêl a.
Setanan a sipai rual a khâwm lai chuan mi thianghlimte chu
Khawpuiah chuan Pathian Paradis mawizia leh a ropuizia enin an
awm a. Isuan anni chu a hovin, A hruai a. Thawklehkhatah
Chhandamtu duhawm tak mai chu kan zîng ata A kal thut a,
nimahsela rei lo têah A aw mawi duhawm tak mai chu ka hre leh ta
a, “Lo kal ula, ka Pa voh bîkte u, khawvêl siam \antîrh ata in tâna
ram buatsaih chu chang rawh u,” A ti a. Isua bulah chuan kan kal
khâwm a; khawpui kawngkharte chu khar a ni ta a. Chutih lai
chuan mi sualte chungah ânchhia chu lawh a ni ta nghâl a. Chutah
mi thianghlimte chu an thla chuan an thlâwk a, khawpui kulh bang
chhîpah chuan an chuang a. Isua pawh an hnênah a awm zêl a, a
lallukhum pawh a êngin a ropui ngiang mai. Lallukhum thuah sarih
a ni a. Mi thianghlimte lallukhum chu rangkachak hlang hlak, a
thianghlim ber chi ngata siam, arsi kai chuai mai hi a ni hlawm a.
Isua anpui chiah an nih avangin an hmêlte chu ropuinain a êng a, an
44 THÚZIAK HMASÃTE
lo thawh a, khawpui chhîp lama an zaa an chhoh lai chuan, ka thil
hmuh chuan lâwmnain min tuam vêl a.
Chutah mi sualte chuan an thil chhan chu an hmu a, Pathian
hnên ata mei lo thawk chuan an ni chu a kawngral zo ta a. Hei hi
rorêlna thu hlenna chu a ni. Mi suaksualte chuan, kum sângkhat
chhûnga Isua leh mi thianghlimten lungrual taka an chan tûra an lo
rêl fel tawh chu an chang ta \heuhva. Pathian hnên ata mei lo
chhuak, mi sualte kangraltu chuan lei pumpui hi a kangfai thianghlim
ta vek a. Tlâng lian pui pui khi chat rem rumte chu lei tuamtu
boruak chawpin, mei sa lutuk chuan a kang tui ta vek a, buhpâwl
zawng zawng chu a kangral ta vek a. Chutah kan rochun tûr ram
chu kan hmaah a rawn inhawng a, a mawiin a ropui ngei mai, lei
siam thar pumpui chu kan luah ta a. Kan zavaiin, “A ropui e,
Haleluia,” tiin kan auva.

NI 2300 TÂWPNA
Lal\hutphah ka hmu a, a chungah chuan Pa leh Fapa an \hu a.
Isua hmêl chu ka thlîr a, A hmêl duhawm tak mai chu ka ngaina êm
êm a. Pa hmêl erawh chu chhûm êng ropui takin a khuh avangin
ka hmu thei lova. A Pa chuan, taksa ruangam, Amah ang bawk
chu a nei em tih Isua chu ka zâwt a. A nei tih mi hrilh a,
“Amaherawhchu i hmu thei lovang, A hmêl ropuizia vawi khat i
hmuh chuan i awm lo nghâl ang,” mi ti a. Lal\hutphah hmaah chuan
LALPA lo kal nghâktu kohhran leh khawvêl ka hmu a. Pâwl hnih
ka hmu a, pâwl khat chu lal\hutphah hmaah chuan thinlung taka
kaikunin ka hmu a, pâwl khat erawh chu engmah ngaihsak lo leh
fimkhur lo takin dingin ka hmu bawk a. Lal\hutphah hmaa kaikuna
awm rengte chu Isua hmaah an \awng\ai a; chutah Anin A pa A en
ang a, A hnênah A ngensak ang. Pa hnên a\ang chuan êng Fapa
hnênah a lo chhuk ang a, Fapa hnên a\angin \awng\ai pâwl hnênah.
Chutah Pa hnên ata êng ropui tak lo chhuk, Fapa hnêna lo êng,
Fapa hnên a\anga lal\hutphah hmaa \awng\ai hnênah chuan a rawn
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 45
fawn a. Nimahsela mi tlêmtê chauhvin chu êng chu an dawng ang.
Mi tamtak chu a hnuai a\anga lo chhuak hlawlin chu êng chu an
dodal nghâl ang, \henkhatte erawh chuan êng chu ngaihsak lovin
lâwm hek lovin an awm a, chungho lak a\ang chuan a insawn ta a.
|henkhatte erawh chuan an lâwm a, pâwl tlêmtê \awng\aiho hnênah
chuan an kal a, an \awng\ai ve ta a. He pâwl hian an zain êng chu
an dawng a, an lâwm a, an hmêlte chu ropuina neiin a lo êng chhuak
ta a.
Lal\hutthleng a\angin Pa chu A thova,6 meialh tawlailira chuangin
hmun thianghlim ber puanzâr chhûngah chuan lutin A \hu ka hmu a.
Isua pawh chu lal\hutphah a\ang chuan a tho ve a, a rual chuan mi
kun mêk zinga a tam berte pawh chu a tho ve a. A thawh hnu
chuan mi awm duh dahho lama êng kal chhuak reng reng ka hmu lo
va, thim thamah hnutchhiahin an awm ta a ni. Isua dinchhuah laia
ding tate chuan, lal\hutthleng A kalsan a, anniho chu hla lo têa A
hruai lai chuan Amah chu an en reng a. Chutah A bân dinglam A
phar a, A aw mawi tak chu kan hria a, “Hetah hian lo nghâk ula,
ka Pa hnênah ram chang tûrin ka kal dâwn a ni, in thuamte
bawlhhlawh kai lovin vawng rawh u, rei lo têah inneihna a\ang chuan
ka lo kîr leh ang a, ka hnênah ka hruai ang che u,” A ti a. Chutah
Isua awmnaah chuan chhûmpui tawlailîr a ke meialh hluah hluah
ang mai, vantirhkohvin an rawn din hual mup chu a lo kal a.
Tawlailîrah chuan A kal a, hmun thianghlim berah Pa \hutnaah chuan
hruai A ni ta a. Chutah chuan Puithiam Lalber ropui tak Isua chu
Pa hmaah chuan A ding ta a. A silhfên hmawrahte chuan dâr leh
pomgranet chu a inkhai a. Isua ruala tho tate chuan hmun thianghlim
berah chuan, Isua hnênah a rinna chu an thawn a, “Ka Pa i Thlarau
mi pe rawh,” tiin an \awng\ai a. Chutah anni chu Thlarau
Thianghlimin Isuan a thâwkkhum ta a. Chu thâwah chuan êng leh
thiltihtheihna leh hmangaihna leh lâwmna leh thlamuanna a awm a.
Lal\hutphah hmaa la \hing\hi pâwlte chu ka en a, Isuan anni chu A
kalsan tawh a ni tih an inhre si lo. Setana chu lal\hutphah bula awm
_____
6
Phêk 78 en la.
46 THÚZIAK HMASÃTE
angin, Pathian hna chhunzawm zêl tum ni awm takin a lang a. Setana
chuan inkaihhruaina bawlhhlawh takin anni chu a thâwkkhum ang
a, chu thâwah chuan ênna leh thiltihtheihna, mahse hmangaihna thlum
leh lâwmna leh inremna tel si lo chu a awm a. Setana chuan bum
chunga chelh rih a tum a, Pathian fate chu hnuh kîra bum hi a tum
tlat mai a ni.

BUAINA HUN THLÎRA TIHTÛR


Buaina hun atâna taksa lam mamawh phuhrûkna tûr
chhêkkhâwm rêng rêng chu Bible nên a inkalh a ni tih LALPAn
vawi tamtak mi entîr nawn tawh a. Mi thianghlimte chuan buaina
huna ei tûr chu inah emaw lovah emaw an khâwlkhâwm chuan
rama khandaih leh \âm leh hrehawmna a lo thlen hunah,
pawngnêknaa chhuhsak an ni ang a, hmêlhriat lohten an seng zawk
ang tih ka hmu a. Chumi hunah chuan Pathian rinchhan ringawt
mai tawh tûr a ni. Anin a enkawl ang. Thlachhamin emaw ril\âmin
emaw kan awm hek lovang. Thlalêrah chuan Pathianin dawhkan
min buatsaihsak thei si a. A \ul chuan Elija hnêna A tîr ang bawkin
choakte pawh a tir thei, a nih loh vek leh Israelte hnêna A tih ang
bawkin manna pawh kan tân A rawn sûrtîr leh mai thei a ni.
Buaina hunah chuan mi thianghlimte tân chuan, inte leh lote chu
a hmanna tûr a awm tawh lovang, mipui thinurho lak ata tlanbo a
\ûl dâwn si a. Chutih hunah chuan tûnlai thudik thehdarhna tûrin
an thil neihte chu hralh theih a ni tawh hek lovang. Buaina hun a lo
thlen hmain mi thianghlimte chu phuartu leh tihnawktu zawng zawng
lak ata an inhlih kian vek leh inthawinaa Pathian hnêna thu an thlun
hi Pathian duhzâwng chu a ni tih entîr ka ni a. An thil neihte chu
maichâma an hlan a, \hahnem ngai taka Pathian hnêna tihtûr an
zawh chuan, chung thilte chu eng huna dehral tûr nge tih A rawn
zirtîr ang. Chutih hunah chuan buaina hun atân an lo zalen tawh
ang a, anmahni uaibettu tûr hnawk an nei tawh lo ang.
An thil neihte an kawl zui zêl a, an tihtûr LALPA hnêna an zawh
fiah bawk si loh chuan, tihtûr a rawn hriattîr lo ang a, tichuan an thil
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 47
neihte chu an chelh zêl phalsak an ni ang a, tichuan buaina hunah
chuan anmahni delhtu tûr tlâng lianpui angah a lo chang anga, dehral
an tum anga mahsela an thei lovang. |henkhatte chu lungngaiin
hetiang hian an \ap ka hre bawk: “Rawngbâwlna a chau va, Pathian
mite thutak châkin an \âmchhawl a, chu tlâkchhamna phuhrûk tûr
chuan ka lo bei ta si lova, tûnah kan thil neihte lah chu hmantlâk a
ni tawh si lo. Lo thlah vek ila, vanah ro lo khâwlkhâwm teh zâwk
ila aw!” Inhlanna chu pung lovin a kiam zâwk zêl a ni tih ka hmu a,
hman zawh a ni ta a ni. Pathian chuan A mite zawng zawng chu an
thil neihte tum khata hralh rual vek tûrin A phût lova; nimahsela
zirtîr nih an duh chuan A zirtîr ang a, a \ul hunah chuan engtia
dehral a, eng huna hralh tûr leh engzatnge hralh tûr tih A hrilh ang
tih ka hmu a. A lo kal lehna thu puan nân tun hma khân \henkhatte
chu an thil neihte hralh tûrin A lo phût tawh a, \henkhatte erawh
chuan a \ûl hun atân an la vawn rih A phalsak bawk a. Tichuan
rawngbâwlnain a mamawh ang zela dehral chu an tihtîr a lo ni \hîn
a ni.
In thil neih kha hralh ula, thil thlâwn pêk pe rawh u, tih thuchah
hi \henkhat chuan chiangin an sawi lova, kan Chhandamtu tum chu
chiang takin an târlang hek lo. Hralhna chhan chu, hnathawk thei,
mahni inchâwm thei hnêna pêk tûrin a ni lova, thudik puandarhna
tûrin a ni zâwk. Hnathawk thei reng si châwm leh thatchhiatna
chîn dawklak îr hi sual a ni. |henkhatte chuan “Chhangpêrte leh
sanghate avangin” Pathian ropui nân ni lovin, inkhâwmna zawng
zawngah tel vek tumin \hahnem an ngai a. Chung mite chuan an in
lamah hna thawk se, an kutin thawk se, an chhûngkaw mamawh
phuhrûk nân leh tunlai thudik puandarhna hna ropui tak
chhawmdâwl nân thil \ha chu ti zâwk sela, a \ha zâwk daih ang.
Tun hi vana ro khâwlkhâwm hun, kan thinlung siam felna hun, buaina
hun atâna inpeihna hun chu a ni. Kut fai leh thinlung thianghlim
neite chauh chu harsatna hunah an ding khaw chhuak thei ang.
Tûn hunah hian Pathian dan chu kan rilruah, chalah leh kan thinlungah
ziah a ni tûr a ni.
48 THÚZIAK HMASÃTE
Khawvêl thil lungkhamna leh ngaihtuahnaa khah hi a
hlauhawmzia LALPAN mi entîr a. |henkhat rilru chu tûnlai thudik
a\ang hian hruai bovin a awm a, lehkhabu lelo tak chhiar avangin
Bible an ngainatnate pawh chu hîp bovin a awm a. |henkhat chu
“engnge kan ei anga, kan in ang a, kan sin ang” tih lungkhamna
hian an khat bawk a. |henkhat chuan LALPA lo kalna hi an ring hla
lutuk vei nên. An rin aia hun chu kum tlêm têin a lo sei leh deuh
avangin, kum tlêm deuh tal chu chutianga a la awm leh rih chu an
ring a. Hetiang hian an rilrute chu tunlai thudik a\ang hian khawvêlah
hruai chhuahin a awm ta \hîn a ni. Hêng thilahte hian thil hlauhawm
tak ka hmu. Rilru chu thil dangin a luahkhah chuan tunlai thudik hi
a luahlan a, kan chalah hian Pathian nung chhinchhiahna atân hmun
a awm thei lo a ni. Isua hmun thianghim bera A la awm rih hun tûr
chu a tawi hle tawh a, hunin rei a awh dâwn tawh lo a ni tih ka hmu
a. Ni kin nîa kan chungthu rêlna dan bu Bible ngun taka chhiar nân
hian kan hun awl neih apiang hi i hmang ang u.
Ka ûnau duhtakte u, Pathian thupêkte leh Isua Krista hriattîrna
thu hi englai pawhin in rilruahte lo awm sela, khawvêl thil
lungkhamnate leh ngaihtuahnate chu dip ral vek rawh se. In mut
leh in thawh hun pawhin in ngaihtuah ber ni zêl se. Mihring Fapa lo
kal lehna tûr hre rengin nungin thil ti \hîn rawh u. Chhinchhiahna
hun hi a tawi êm êm a, rei lo têah a liam ang. Tûnah vantirhkoh
paliten lei thli palite an chelh lai hian, kohna leh thlan kan nihna hi i
ti nghet tlat ang u.

“MAK DANGLAM TAKA CHÊTNA”


August 24, 1850 khân kik der derna mak tak mai chu Setana
thiltihtheihna a ni tih ka hmu a; |henkhatte chu ama rawn tih ngei a
ni a, \henkhatte erawh chu a rawngbâwltute tih a ni. Eng le khaw le
Setana a\anga chhuak vek a ni. A hna a ni a, kawng tamtakin a
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 49
rawn thawk a ni; chutichung chuan kohhran tamtaka mi tamtak leh
khawvêl mite hi thim chhah mup chuan a tuam avangin, hêng hi
Pathian thiltih leh Pathian thiltihtheihna ngei a nih an ring tlat a.
“Mipui chuan an Pathian chu an zawng tûr a ni lo em ni? Mitthi
zîngah mi nung an zawng tûr em ni? Mi nungte chu mitthite hnênah
hriatna zawng tûrin an kal tûr em ni? Mitthite chuan engmah an hre
lo. Pathian nung pualin mitthite hnênah in kal maw? Mitthi engmah
hre tawh hlei lote titipui tûrin, Pathian nung lak ata an kal hrang ta a
ni,” vantirhkoh chuan a ti a. (Isaia 8:19:20 en la).
Mak danglam taka chêtna dodal zâwnga thusawi chu rei lotê a
chinah chuan Pathian sawichhiatnaa ngaih a lo ni ang. A darh zau
tulh tulh ang a, Setana thiltihtheihna chu a pung ang a, amah zuitu
inpezo takte chuan thilmak tihtheihna an nei ang, mihringte mit hmuha
van ata mei koh thlâk meuh pawh an la ti thei ang. Mak danglam
taka chêtna leh dawimutna hmangin, tunlai dawithiamte hian kan
LALPA Isua thiltih ang zawng zawng kha tih an tum ang a, Pathian
Fapa khawvêla A awm laia thil ropui tak tak A tihte kha, he
thiltihtheihna vêk7 hian a rawn ti ve vekin an ngai ang. Mosia hunlai
hmuh lêttîr ka ni a, amah hmanga Faroa hmaa Pathianin
chhinchhiahna leh thilmak a tih pawh chu ka hmu a; chung zînga a
tam zâwkte chu Aigupta rama dawithiamte chuan a derin an rawn
ti ve a, tichuan mi thianghlimte hi kumkhua atâna hruai chhuah hlen
an nih hma lawk hian, A mite tân Pathianin hna chak takin A rawn
thawk ang a, tûnlai dawithiamte hian Pathian hnathawh chu a dera
an thawh ve phal a ni bawk ang.
_____
7
Hei hi ka hmuh lai chuan thlarau biakna hi a \iaktir tê chauh a la ni a, (mitthi
leh mi dam kâra) palai pawh an la tlêm hle. Chutih hun lai a\ang chuan
khawvêl pumpuiah hian a lo darhzau ta chiam a, a zuitute chu maktaduai
tela chhiar tham an lo awm ta a ni. Dan tlângpui thuah thlarau bemi chuan
Bible hi an hnawl a, Kristianna hi an cheksawlh bawk. Mahni takin, mi
\henkhat chuan hun hrang hrangah thlarau beho awmdan chu an dodalin,
an sawisêl a; mahsela an tlêm êm avangin han bengkhawn tham an ni lo.
Tunah chuan thlarau bemiten an tihdan an thlâk a, mi tamtak chuan,
“Kristian Thlarau bemite,” an vuah a, sakhaw bengkhawn lo tûr zawnga
50 THÚZIAK HMASÃTE
Chu hun chu a lo thleng thuai dâwn, Jehova bân chak tak chu
nghet takin kan vuan tûr a ni. Hêng Diabola chhinchhiahnate leh
thilmak ropui tak takte hi, a zavaiin Pathian mite bum nân leh hnehna
atâna ruahman a ni. Pathianah kan rilru kan nghat tûr a ni, mi sualte
hlauh chu kan hlau ve tûr a ni lo, an thil ngaih ropui ang chu kan
ngai ropui tûr a ni hek lo. Thutak atân chuan pasal\ha huaisen kan
ni zâwk tûr a ni tihna a ni. Kan mitte hi mengin hmu thei ni sela
chuan, vantirhkoh sual tamtak kan vêlah hian min tihbuaina tûr leh
min tihboralna tûra eng eng emaw kawng thar zawng rengte chu
kan hmu ang a. An thiltihtheihna lak ata min vêng himtu Pathian
vantirhkohte pawh chu ka hmu bawk ang. Israelte chungah chuan
an \hatna tûrin englai pawhin Pathian mit chu vênghim tûrin a fu
reng a, Amah an rin tlat chuan, A mite chu A humhimin A chhandam
ang. Hmêlma chu tuilian anga an lo luh hunah pawh LALPA Thlarau
chuan anmahni dal nân puanzâr a lo zâr sâng ang.
Vantirhkoh chuan, “Aikaihna hmunah i awm a ni tih in hre reng
rawh,” min ti a. Kan inringin, ralthuam famkim leh rinna awmphaw
chu la ila; tichuan kan ding zo ang a, mi sual thal alh thei chuan min
ti na lovang.

_____
tih an nih chuan an chhâng lovang tih hriain, Kristian dik rinna chu pawm
thlap angin an inchhal zawk \hîn a ni. Kohhran hruaitu mi pawimawh
tamtakten thlarau biakna chu an \an ru tlat a ni tih hre rengin, tunah hian
he hrilh lâwkna 1850-a mi thlen famkimna kimchang tak chu a lo thlen theih
nân kawng a inhawng ta tih kan hmu a ni. Phek 86-a a ziaktu ngaihdan
tarlang pawh hi en bawk ang che.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 51
THUCHAH KENGTUTE CHU*
LALPAN tûnlai thudik la hmu lo lungmantam darhsarhte dinhmun
leh mamawh chu mi hmuhtîr fo \hîn a; chutichuan ênna pe tûrin
chungho hnên lam pan chuan thuchah kengtute chu a chak thei ang
berin an tlan tûr a ni tih mi entîr bawk a. Kan vêl zawng zawngah
hian mi tamtak chuan an rilru putdan dik lo tihbosak chauh leh kan
tunlai dinhmun hriatfiahna Pathian thu a\anga an hmaa târlansak hi
an mamawh ber a, chutiang tihsak an nih chuan lâwm takin tûnlai
thudik hi an pawm nghâl mai ang. An hnathawh dan la sawifel leh
tûrte angin rawngbawltute chuan thlarau boral tûrte chu an vêng
ngun tûr a ni. Thlarau veina neia rim taka thawk chungin, Krista
tâna che tura mawhphurtu hlu tak an ni. Khawvel mawina leh
tuipuinate hnawlin, an theihna neih ang angin tunlai thudik leh thlarau
boral mekte chhandamna hna chu hnapui berah an neih tur a ni.
Lawmman hlu tak pawh an la dawng ang. An lawmna
lallukhumah chuan an chhanchhuah a a tawpa chhandama awm
tate chu chatuan arsite angin an la êng ang. Thutak chu a mawina
leh a thianghlimna an puan theih avanga miten an lo ngainat a, chung
thu chuan tihthianghlima an awm a, tih hausaka an awm avanga an
vanneihzia chhui rualloh leh Beram No thisena silfaia Pathian tâna
tlana an awm avanga lungawina lawmawm tak chu chatuanin an
chang bawk ang.
Berampute chuan rinawm tâwka an ngaih, thuchah zawng
zawng lo pawm zêl mi tûnlai thudik zawng zawnga nghet mite chu,
mite remtih zawng nia an hriat thu thar pawimawh an puan dâwn
apiangin an berawn hmasa zêl tûr a ni. Tichuan berampute chu an
inpumkhat \ha thlarh ang a, an inpumkhatna chu kohhran pawhin a
hria ang. Chu chuan in\henna hrehawm tak chu a dal ang a, vêngtu
nei lova beramte an darhna leh beram rual hlu tak an in\hendarh
hlauhawmna chu a tireh ang.
Pathian chuan zualko tirh duh \henkhat chu A nei a; nimahsela,
an inpeih si lo. Tlin taka ranrual kilkawi tûrin an nghet tâwk lova,
* Zirbelhna en la.
52 THÚZIAK HMASÃTE
an rilru a nghet lo lutuk a chu rawngbawlna pawimawhzia chu an
hre chiah lo, tlin taka an hna thawk tûr leh Pathian zualko ni tûrin
thlarau hlutzia pawh an hre na hek lo. Vantirhkoh chuan, “LALPA
bêl vawngtute chu in thianghlim tûr a ni, LALPA bêl vawngtute chu
in thianghlim tûr a ni,” a ti a. Pathian tân an inpêk zâwk a,
khawngaihna thuchah hnuhnungber pawimawhzia leh urhsûnzia, tuna
ranrual darhsarhho hnêna hrilh mêk hi an hriat kiau loh chuan an
thawk hlâwk thei tak tak lo a ni. Pathian koh ni si lo thuchah puang
peih viau si mi \henkhat an awm bawk. He hna hautakzia leh
mawhphurhna sanzia hriain tirhkohte hnenah chuan, “Hemi atan
hian tunge tling tawk ang?” an ti a. An hnung tawlh hreh lohna
chhan pakhat chu Pathianin an kovah mawhphurhna a nghah loh
vang a ni. Vantirhkoh pakhatna leh pahnihna thuchah puangtute
hian an pawm vek hnu pawhin, an za chuan pathumna thuchah chu
an puang vek lovang, mi \henkhatte chu kalsualna leh bumna
tamtakah an luh avangin anmahni chu an inchhandam thei hrâm
anga, mi dangte hruai an tum erawh chuan tlûkna siamsaktu an ni
zâwk ang. Amaherawhchu tunhma lama a pawng a taka mi dodal
\hînte kha Pathianin A tirh hmain a tlan hmasa saah an \ang leh si a,
an tunhma lam kalsualna a\anga tihthianghlima an awm hmain; thutak
leh tak lo chu an chawhpawlh a, chu chuan Pathian mite chu an
châwm ang a, an thawh ve zêl phal an nih phei chuan, pâwlho chu
an lo chau ang a, in\henna leh thihnain a rawn zui ang. Vawi tamtak
thlit faiin an awm tûr a ni, tûn hma lama an sualna zawng zawng
a\ang khân an fihlim tûr a ni, chuti a nih loh chuan lalramah chuan
an lût hauh lovang. Thutaka awmte leh kalsual vak lote laka an
nghah angin thuchah kengtute chuan, kalsualna leh a pawng ataka
mi dodaltute elrelna leh hmuh danah chuan, rinna an nghat thei lo.
Tunlai thudik pawmtîr chauh, Pathian hmaa fel taka awm tûra zir
tûr leh tih tûr la nei \euhte tirh chhuah nghal mai duh mi tamtak an
awm bawk, chutiang tirhchhuah nghal mai chu \hatna a awm tlêm
viau ang.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 53
Finfiah lova mi hnial kalh tlat duhna a lo chhuahna hmun apianga
lo ti mit zêl tûra vêng \ha khiau tûra thuchah kengtute chu an
pawimawhzia ka hmu bawk a. Setana chuan kiltin a\angin a rawn
pawngnawr a, chuvangin kan lo invên \hat khiauva, a bumna leh a
thangte chu kan hmuh kiau renga, Pathian ralthuam famkim chuan
kan inthuam reng loh chuan, misual thal alh thei chuan min rawn
kap fuh ngei ngei ang. Pathian thuah hian thutak hlu tak tamtak a
awm a; nimahsela beram rualin an mamawh ber chu tûnlai thudik hi
a ni. Thuchah kengtute tâna tûnlai thudik tlansan a, beram rual
hruai khâwm lo leh, mihring tithianghlim chi lemlo thûa kal pen a
hlauhawm zia ka hmu bawk a. Hetah tak hian Setana chuan kohhran
rawngbawlna rawn tihbahlahna tûr kha a chang khiau reng mai a
ni.
Amaherawhchu hêng thu, biakbûk rawngbawlna leh ni 2300
te, Pathian thupêkte leh Isua rinna thute hi tunhma lama Isua lo kal
lehna atâna inbuatsaihna leh kan tûnlai dinhmun min entîrtu leh
rinhlelhna tihbona leh nakina ropuina tûr hriatfiahna an ni a. Hêng
hi zualkotena thupui an vawn fo tûr chu a ni tih ka hmu fo bawk a.
LALPA thuchah keng tûra thlante hian an hmaa harsatna zawng
zawng kian vek hun an nghah chuan, mi tamtak chu beram rual
darh zawng khâwm tûrin an chhuak ngai lovang. Setana chuan an
hnathawh dalna tûrin dodalna tamtak a rawn siam dâwn si a.
Amaherawhchu A hna thawk tûra kotu chu ringin, rinnain an kal
chhuak phawt tûr a ni, tichuan A ropuina tûr leh anmahni \hatna
tûr a nih chhûng chuan kawng chu A buatsaihsak zêl ang. Zirtîrtu
ropui leh Entawn tûr Isua chuan A lu nghahna tûr hmun a nei lo. A
damlai nîte chu lungngaihna leh thawhrimna leh tuarna hlir a ni a,
chutah kan tân A inpumpêk ta a ni. Chuvangin Krista aiawha,
Pathian nêna inzawm leh tûra mihringte sâwmtu ropuinaa A hnêna
rorêl va beiseite chuan, he khawvêlah hian A tuarnate tuarpuitu nih
pawh an inbeisei tûr a ni. “Mittui tla chunga tuhte chuan hlim takin
an ât ang. |ap chungin buhchi fehchhuahpui mahsela, a buh phalte
kengin hlim takin a lo haw leh ang.” Sâm 126:5, 6.
54 THÚZIAK HMASÃTE
SAKAWLH CHHINCHHIAHNA
June 27, 1850-a inlarnaah chuan, mi hruaitu vantirhkoh chuan
“Hun bi a kim têp. Isua duhawm tak chu nangmaha a landan tûr
angin a lang tawh em?” a ti a. Tichuan tlai khawhnu deuhva
vantirhkoh pathumna thuchah zâwmtute zîngah chuan inbuatsaih
peih diamna a awm dâwn a ni tih mi entîrin lei lam chu mi kawhhmuh
a. Vantirhkoh chuan, “In peih rawh u, inpeih rawh u, inpeih rawh
u, in lo thih tawhna zawng zawng aia ropui zâwkin khawvêl hi in
thihsan tûr a ni,” a ti a. An tân ni rei lo te chhûngin hna ropui tak
thawh zawh tûr a awm a ni tih ka hmu a.
Chumi hnuah chuan inhumhimna nei loho chungah chuan hripui
hnuhnungber pasarihte chu leih a ni thuai dâwn a, khawvêl chuan
chu chu ruah lo sûr tûr ai pawhin an ngaih pawimawh zawk chuang
lo. Pathian thinurna lo thleng tur hripui hnuhnung ber pasarihte chu
hmuh an hrehawm hle naa min tawrh chhuahtir thei a. A ban a
rawn phar chhuah emaw, A thinurna A lek chhuah vaih emaw
chuan, khawvêla awmte chu awm ngailo ang hlauh an ni mai ang, a
nih loh vek leh, pânchhia dam thei lo leh hripui mi ti zeng zo vek thei
chuan a rawn tlâkbuak ang a, pumpelhna reng an hmu lovang a,
chung chuan tihboralin an awm zâwk ang. Hlauhna chuan mi man
ta a, ka thil hmuh chu a râpthlâk êm avangin vantirhkoh hmaah
chuan hmaia lei siin ka tlu ta thlawrh mai a, ka laka thup tûr leh la
bo tûrin ka ngen ta a. Chutah zet chuan Pathian thuin a sawi,
Pathian ngaihsak lo, sakawlh leh a lem chibai bûka, an kutah emaw
an chalah emawa a chhinchhiahna neitute chunga hripui lo thleng
tûr pumpelh dan hre tûra Pathian thu zir ngun a \ûlzia ka hre chhuak
ta uar uar mai a. A dan bawhchhetute A vauna leh an chanvo tûr
râpthlâk tak târlanna awm reng si a, mitena Pathian dan an bawhchhe
thei leh, A Sabbath thianghlim an rapbet hi mak ka ti tak meuh a ni.
Pope chuan chawlhna nî chu ni sarihna ata ni khatnaah a sawn
ta a. Mihringin amah Siamtu a hriat rengna tûra thupêk ngei mai
kha thlâk a lo tum ta chiah mai a ni. Thupêk sawm zînga a ropui
ber chu thlâk a tum ta a, tichuan Pathian tlukpuiah, a nih loh vêk leh
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 55
Pathian aia ropuiin a lo insiam ta a ni. LALPA chu A danglam thei
lova; chuvangin A dan pawh a danglam thei lo; nimahsela A \hatna,
dikna leh thianghlimna dan danglam thei lo chu tih danglam tumin
Pope chu Pathian chunglamah a in chawisâng ta a ni. Pathian lo
serh thianghlim sa nî chu chil hrepin, ama thu ngata a aiah hnathawhna
tûra ni ruk ruat zînga mi ni khat chu a dah bawk a. Hnam pum
puiin sakawlh chu an zui ta a, chawlhkâr tin mai hian Pathian hun
thianghlim chu an ru ta reng mai a ni. Pope chuan Pathian dan
thianghlim chu a lo bawhchhe ta a, nimahsela Pathian mite chuan
chu bawhchhiatna leh hmun chhe tawhte an siam \hat lehna hun lo
thleng ta chu ka hmu a.
Pathian hnenah chuan A mi kal pêng tate chu A zahngaihna
avanga chhandam tûrin vantirhkoh hmaah chuan ka ngen chiam a.
Hripuite a lo thlen tirh chuan, Sabbath thianghlim bawhchhe lui
zêlho chuan, an serh lohna atâna chhuanlam an siam \hinte chu
hmanga dîl zêl turin an kâ an âng tawh lovang. Hripuite an lo thlen
lai chuan an kâ chu tihchip a ni ang a, dan petu ropui tak chuan, A
dan thianghlim hmusit a, mihring tân ânchhia, hrehawmna leh mi
tisawngnawitu a ni titute lakah chuan dikna a ngiat tlat si a. Chung
miten chu dan chuan a rawn man ta chiah mai a ni tih an inhriat
meuh chuan, hêng thu hi hawrawp nungin a rawn intârlang ang a,
Pathian thuin thianghlim, dik leh \ha a lo tih \hin an lo pawisak
lohna sualzia chu an inhmu ang.
Chutah van ropuina chu mi entîr a, mi rinawmte tâna ro
khâwlkhâwma awm chu ka hmu a. Engkim mai hi a duhawmin a
ropui ngei mai. Vantirhkohte chuan hla mawi an sa ang a, an zai an
chawl ang a, an lu ata lallukhumte chu an hlip ang a, Isua duhawm
tak hmaah chuan an nghat tle sung sung ang a, “Haleluia, ropui
rawh se,” tiin aw mawi duhawm takin an au chhuak ang a. Beram
No an chawimawina leh Pathian an fakna hla chu ka sakpui ve ta
a, ka kâ ka ân apiangin mi hualtu ropuina sawi hleih theih si loh
hriatna chu ka nei zêl a. Chu ropuina chu chatuan ropuina nasa tak
a ni. Vantirhkoh chuan, “A bang la awm tlêmtê, Pathian hmangaih
56 THÚZIAK HMASÃTE
a, A thupêk zâwmtute, a tâwp thlenga rinawma awmte chuan he
ropuina hi an chang a, Isua hnênah an awm reng ang a, vantirhkoh
thianghlimte nên chuan an zai zêl ang,” a ti a.
Ropuina ata chu ka mit ka la a, a la bang leia la awmte chu mi
kawhhmuh a. Vantirhkoh chuan an hnênah, “Hripui hnuhnungber
pasarihte chu i hnuchhawn dâwn em? Amah hmangaihtute leh Amah
avanga tuar zêltute tâna Pathianin A buatsaih ropuina chu in chang
zêl dâwn em? Chuti a nih chuan in nun theih nân in thi tûr a ni.
Inpeih rawh u, inpeih rawh u, inpeih rawh u. Tun aia nasa hian in
inbuatsaih tûr a ni, LALPA nî chu a lo thleng e, thinrimna leh thinurna
nasa tak nêna nunrawng tak chu, ram ti\iau tûr leh mi sualte tiboral
tûrin. Engkim Pathian hnênah hlan rawh u, A maichâmah engkim
chu hlan vek ula, in leh lo, engkim dang zawng zawng leh mahni
chawpin inthawina nung atân hlan vek rawh u. Ropuinaa lût tûr
chuan engkim hlan a \ûl ang. Rûkru leh tuiêkin an tihchhiat theih
lohna hmun vanah in tân rote khâwlkhâwm rawh u. Nakina A
ropuina changtu tûr nih in duh chuan, tunah Krista tuarnate tuarpuitu
ni rawh u,” a ti a.
Tawrhna avanga vanram khi kai theih nise a va tlawm dawn
êm! Kawngtluana mahni inphatin, ni tin mahni lam inthihtir ila, Isua
chauh lang se, ropuina chu hmuh theihin awm reng rawh se. Thutak
rawn zawm tharte chuan Krista tana tawrhna awmzia an hre tur a
ni a, tawrhna a\anga mitling leh thianghlim an lo nih a, Pathian nung
chhinchhiahna an dawn a, buaina hun an paltlang a, Lalber chu a
mawina nena an hmuh theih a, Pathian leh a vantirhkoh thianghlimte
chennaa an chen ve theih nan fiahna hrehawm tak leh hriam tak chu
an paltlang tur a ni tih ka hmu a.
Ropuina rochungtu ni thei tura kan nihna tur leh chu rohlu tak
kan rochun theih nana Krista tawrhna natzia chu ka hmu a. Fiahnaa
kan pil mai loh nan te, A tawrhna leh retheihna zara tih hausaka
kan awm theih nan te, dawh thei tak leh hlim taka kan tawrh theih
nan leh Krista hrehawm tawrhnaah chuan kan in-baptis theih nan
ka \awng\ai a ni.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 57
Vantirhkoh chuan, “Mahni inphatin kal chak deuh rawh,” a ti
a. Kan zinga mi tin hian thutak neihna hun leh pen khat tê têa
hmasawnna hun tha kan nei vek a. Hmasawn zawnga kan ke pen
tin hian pen leh zel turin chakna min pe a ni. Mahse tunah chuan
hun a tawp \ep tawh a, kum tamtak kan lo zir tawh kha thla tlêmte
chhung leka zir zawh tur a ni ta. Zir tawh loh tur leh zir nawn tur tam
an nei ang. Thupêk a chhuah laia sakawlh leh a lem chhinchhiahna
dawng lo turte chuan, “Ni love, sakawlh thiltih dan chu ka zawm
thei lo,” ti thei turin thutlukna an siam nghal tur a ni.

MITDELIN MITDEL AN HRUAI


Hruaitu mitdelten an chungah engnge lo thleng dawn hre lova
mite hruai hna an thawk lai chu ka hmu a. Thutak dovin an
inchawisang a, chutia an lo ropui takah chuan Pathian mite anga
heng zirtirtute lo en \hin mi tamtak chu an buai ta a ni. Heng hruaitute
hi Sabbath lam thil an zawh chuan anni chuan thupek palina paih
tum ranin an lo chhang liam mai a. Sabbath do nan chuan hmanraw
thianghlim hman KHER pawh \ul an ti lo tih ka hmu bawk. An tum
ber chu LALPA Sabbath pehhel a, Jehova ni thianghlim leh serhhran
ni lo ni dang serh a ni. An \anhmun pakhat phehsak ila a dangah an
pakai zel a, \ha lo an tih hnu, an lo sawisel fo tawh pawh kha
Sabbath do nan chuan an hmang duh leh tho a ni.
Pathian mite chu rinnaah chuan an inpumkhat zual zel a. Bible
Sabbath serhtute chu Bible thutak an thlir danah an inlungrual deuh
deuh a. Mahse Sabbath dotu pawlte erawh chu mak taka tihdarh
niin an \angrual thei lo. Sabbath sawichhiain tuemaw chu a rawn
ding chhuak a, eng eng emaw sawiin thutawp a siam tih a sawi a.
Mahse a Sabbath dona thu chuan zawhna a chinfel loh avang te,
Sabbath chuan hma a sawn zel vang te, Pathian faten an pawm zel
avang te chuan tihbo tum midang an rawn chhuak zel a. Sabbath
pumpelhna zawnga a thusawi chuan thutak do hmasatu thusawi
kha a rawn phet thla a, keimahni a do ang tho khan a do ve a ni.
Midang a pathumna leh palina pawh lo chhuak se Sabbath chu
58 THÚZIAK HMASÃTE
Pathian Thua innghat a nih miau avangin “Ni sarihna ni chu LALPA
i Pathian chawlhni a ni,” tih chu tuman an tinghing zo lo.
Chutiang rilru \ha lo pu mite chu Pathian dan thianghlim hnuaiah
an intulût ngai lo. Anmahni pawh an inrem lo; mahse chuti chung
chuan Pathian dan bawhchhe tur te, a thlak tur te, tibo tur emaw, a
serh lo tur zawnga thupêk palina chinglet turin emaw Pathian
Lehkhathu chu an buan nasa hle. Hemi chungchangah hian an
beramte chu ngawi mai se an ti hle a, chuvangin an ka hup theih
inbeiseiin thil dang an chawi lar a, tichuan anmahni zuitu tamtakin
Bible an zir tlêm phah a, an hruaitute chuan an dik lohna chu dik
ang takin an lantir thei ta mai a, chutiang tak chuan mipui pawhin an
pawm a, an hruaitute aiin an hawi sang bik chuang lo.

TÃWPNA ATANA INBUATSAIHNA


Kum 1850 September 7 khan Oswego, New York-a ka awm
laiin LALPAN a mite tan hna ropui tak, LALPA Nîa indonaa an din
hmaa tih ngei tur chu min kawhhmuh a. Adventist nia inchhal, tunlai
thudik hnar site chu min kawhhmuh bawk a. Anni chu an darhsarh
a, LALPA kut chuan tun hun intel khawm tawhna tur hunah hian an
zinga lunghlu dik tak, tunhmaa buma lo awm tawh \hinten an
dinhmun diktak an inhriat theih nan a tidarh a ni. Tichuan LALPA
thuchah puangtuten thutak an hrilh huna ngaithla tur te, a mawina
leh a inremzia hmu tur te, an lo tihsual tawhna leh an \hian hluiho
kalsan tur te, thutak pawma an dinhmun an sawifiah theihna hmuna
ding tur tea buatsaih an ni ta a ni.
LALPA Sabbath hnartute chuan Bible angin kan dinhmun hi an
phet thei lo tih ka hmu a. Chuvangin Sabbath serha mite zirtirtute
chu dawta hekin an nungchangte an sawisel ang. Mi tamtak, Pathian
leh a thu, rilru taka lo hmangaih tawh \hinte pawh thutak êng chu an
hnar avangin an lo luhlul zo ta a, Sabbath thianghlim vawngtute chu
mi sual anga hêk leh puhchhiat an tim tawh lo. Chutianga an tih
chuan huaisen taka thutak puangtuten mi an hneh theihna boruak
chu an tichhe thei a ni. Mahse heng thilte hian LALPA hna chu a
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 59
ti\huanawp tak tak lo vang. Dik tak chuan thutak hawtute kawng
zawh lai hian mi \henkhat mit a tivar zawk a ni. LALPA kut chu a mi
la bangte hruai tura a chet avangin lunghlu tinte chu lakkhawm an ni
ang a, hna chu ropui takin a thawk zo vang.
Keini thutak ringtute hi miin min rel theihna tur remchang siam
lo turin kan fimkhur tur a ni. Kum 1843-a mi sualten an tih anga
Pathian thupêk hawtuten kan ke chheh sual leh dik lohnaa hnehna
an chan loh nan kan ke pen tinte hian Bible an rem tur a ni.
May 14, 1851-ah Isua mawina leh duhawmna chu ka hmu a.
A ropuina ka thlir reng lai chuan A awmpuina ata chu \henhran ka
ni ang tih ngaihtuahna reng reng ka rilruah a awm lo. Pa hualtu
ropuina engin min rawn pan tih ka hmu a, chutia a rawn hnaih zel lai
chuan ka khur a, ka taksa chu hnahthel ang mai hian a phe hlawk
hlawk a. Ka bul a rawn thlen chuan min tiboral der dawn niin ka
hria a, mahse min kal pel hlauh mai. Chutah Pathian ropui leh
râpthlâk tak a ni kan dawr \hin tih hriatna ka lo nei ta a. Pathian
thianghlimna hi \henkhat chuan an hre tlêm hle tih leh a hming
thianghlim leh zahawm tak chu Pathian, Pathian \ihbaiawm tak bia
an ni tih hre lovin an lo lam ve mai mai \hin tih ka hmu ta bawk a.
Tamtak chuan an \awng\ai hian fimkhur lo takin an ti mai mai a,
chu chuan LALPA Thlarau a tilungngai a, an dilna pawhin vanram a
thlen phak loh phah a ni.
Mi tamtakin biakbuka puithiam lal awm tawh loh hnu buaina
huna LALPAmithmuha an awm dan tur pawh an hre chhuak lo tih
ka hmu bawk. Pathian chhinchhiahna dawng, buaina huna venhimna
chang turte chuan Isua hmel kha an lantir vek tur a ni.
Mi tamtakin inbuatsaihna \ul êm êm mai chu an ngaihthah tlat
a, tihthar lehna hun emaw ruah hnuhnung emaw chu LALPA Nîa
ding thei tur leh a mithmuha ding tlak ni tura siamtu atan an nghak
rilru tlat \hin. Mahse buaina huna phen tur nei lo mi ka va hmu
hnêm êm! Inbuatsaihna \ul lutuk mai chu an ngaihthah a; chuvangin
Pathian mithmuha ding tlak ni tura mi zawng zawng neih tur tiharhtu
leh tithartu chu an dawng thei lo. Zawlneite ineh pheltir duh lo va,
60 THÚZIAK HMASÃTE
thutak ring pumhlum duh lote leh an awmdan chu a nihna tak aia
\ha zawk tlata ngaitute chuan hremna a lo tlak hunah chuan insakna
hmanrua ni ve tur chuan eh phel leh tihmam an mamawh hle tih an
inhmu ang. Mahse chutiang tihna hun chu a awm tawh lo va, Pa
hmaa dilpuitu an awm tawh hek lo. Hemi hun thlen hma hian thupuan
urhsun leh râpthlâk tak mai, “Mi fel lo chu tihfel lohin awm reng
rawh se; mi bawhhlawh chu tihbawhhlawhin awm reng rawh se; mi
fel chu tihfelin awm reng sela, mi thianghlim chu tihthianghlimin awm
reng rawh se,” tih thu chu puan a ni daih tawh a ni. Tuman chu
‘tihharhna’ chu chapona te, mahni hmasialna te, khawvel hmangaihna
te, min hualtu thlemna te, thil tih dikloh leh \awngkam \ha lo reng
reng an hneh loh chuan an chang thei lo. Chuvangin LALPA chu kan
hnaih deuh deuh tur a ni a; LALPA Nîa min dintir theitu thil \ul
inbuatsaihna chu kan zawng tur a ni. LALPA chu a thianghlim a,
chuvangin mi thianghlimte chauhin an chenpui thei tih hi i hre vek
ang u.

|AWNG|AINA LEH RINNA


Pathian fate chuan \awng\ai an ngaihthah hle tih ka hmu a; a
bikin fianrial \awng\ai an ngaihthah hle; mi tamtakin an ham\hatna
leh rinna an sawizawi fo tur chu sawizawi lovin rinna chauhin a pêk
theih rilru lama inhriatna chu an nghak hmasa fo \hin. Rilrua nia
inhriatna leh rinna hi thil hran daih, inang lo tak a ni. Rinna chu
keimahni lamin kan sawizawi tur a ni a, rilrua lawmna erawh chu
Pathian min pêk tur a ni. Pathian khawngaihna chu rinna nung
hmangin rilru-ah a lo lut a, chu rinna sawizawi erawh chu kan
chaknaa innghat a ni.
Rinna dik chuan rilrua hriat a nih hma khan malsawmna thutiam
chu vuanin a ta-ah a chhal tawh a. Kan dilna chu van biakbuk
puanzar pahnihna chhungah ngei kan thlen chho tur a ni a, kan
rinna chuan malsawmna tiam sa chu vawngin kan ta-ah chhal rawh
se. Kan rinnain a chelh tawh avang leh, Bible thu anga kan ta a ni
tawh avangin malsawmna chu hmu tawhah inngai ila. “Chuvangin
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 61
ka ti a che u, engkim hi \awng\aia in dil apiang chu hmu tawhah
inngai ula, tichuan in hmu ang.” Marka 11:24. Heta hi rinna, engmah
pai nei lo rinna, kan hriat hma hauh pawha malsawmna dawnga
inhriatna rinna chu a awm e. Malsawmna tiam tawh chu a lo thlen
a, kan hlimpui viau hian rinna chu dawlh bo daih a ni \hin. Mahse
\henkhat chuan Thlarau Thianghlim an hlimpui vak hian rinna tamtak
neiin an inhria a, Thlarau thiltihtheihna an rilrua a awm veng veng
loh chuan rinna nei thei lovin an inhre bawk. Chutiang rinna mumal
lo chu malsawmna nia ngaih rinna a\anga lo chhuak tho a ni. Rinna
kan sawizawi hun tur ber chu Thlarau lama ro vawng vawnga kan
inhriat lai hi a ni zawk. Rilru lama thimna chhumpui a lo zin mup
mup lai ngei hi rinna nung nena chhumpui chu chhun tlang a, tihdarhna
hun chu a ni. Rinna dik chu Pathian Lehkhathua thutiamahte hian a
innghat a, Pathian Thu awihtute chauhin thutiam ropui chu an chang
thei. “Nangni keimahah in awm reng a, ka thu nangmahnia a awm
reng bawk chuan in duh apiang dil rawh u, in tan tihin a awm zel
ang.” Johana 15:7. “…A mithmuhah thil lawmawm kan tih \hin
avangin, kan dil apiang a hnen ata kan hmu zel \hin a ni.” 1 Johana
3:22.
Fianrial \awng\aina kan uar tur a ni. Krista chu grep hruipui a
ni a, keini hi a zarte chu kan ni. |hang lian zel tur chuan grep hruipui
nung chu zawmin chakna kan la reng tur a ni a; chu hrui tak chu kan
zawm loh chuan keimahniin thiltihtheihna kan nei lo.
Vantirhkoh chu eng vangin nge Israelte zingah rinna leh
thiltihtheihna a awm tak loh tih ka zawt a. Ani chuan, “LALPA kut
chu in thlah hma lutuk a lawm. Lal\hutthlengah chuan in dilna chu
pe chho zel ula, rinna chak tak nen vuan reng rawh u. Thutiam chu
a chiang a ni. In thil dil chu hmu ngei turah inngai ula, in hmu mai
ang,” a ti a.
Elija hmuhtir ka ni a. Keimahni ang bawka thil châkna nei a ni;
\hahnemngai takin a \awng\ai \hin. A rinna chuan fiahna a tuar
chhuak a. LALPA hmâah vawi sarih a \awng\ai a, a tawpah chhûm
chu a lo lang ta a ni. Thutiam chiang tak mai chu kan ringhlel \hin a,
62 THÚZIAK HMASÃTE
kan rinhlelhna chuan Chhandamtu a hliam \hin tih ka hmu bawk.
Vantirhkoh chuan, “Thirkawrin inthuam la, rinna awmphaw chu la
rawh; chu chuan mi sual thal lak a\angin i thinlung, nunna ngei chu a
veng \ha ang,” a ti a. Hmelmapa chuan mi beidawng chu Isua lak
a\anga an mit la sawn tura a hruai theih a, Isua felna te, a hmangaihna
te, a \hatna te leh a zahngaihna ropui takahte cheng lova ama tlâktlai
lohzia te en a, chuta cheng reng tura a hruai theih bawk chuan an
rinna awmphaw chu laksakin a tum chu a hlen ang a, tichuan a
thlemna hlauhawm takah an awmtir reng mai ang. Chuvangin mi
chak lo chuan Isua enin amah chu ring sela; tichuan an rinna an
sawizawi tihna a ni ang.

SENGKHÃWMNA HUN CHU


September 23-ah LALPAN, A mi la awm chhunte seng khawm
turin vawihnihna atân A kut A phar chhuak leh ta tih mi entîr a.
Chu seng khawmna hna chu tun hunah hian a lêt hnih zeta \an nasat
tûr a ni a. Tih\iauva an awm lai khân Israelte chu pawhsawm leh
vuak hrepin an awm a; nimahsela tun sengkhâwm hunah hi chuan
Pathianin A mite8 chu a tuamin a tidam ang. Tih\iauva an awm
chhung chuan thutak puang darh tûra beihnate chuan rah a chhuah
chau hle a, hlawhchhamna mai a nih loh vek pawhin hlawhtlinna
sawi tham a awm lo viau mai; nimahsela sengkhâwm hunah erawh
chuan Pathian chuan A mite hruai chhuak tûrin a bân a phar chhuak
ta a. Thutak puang tûra beihnate chu a hlawhtling tawh ang. Mi
zawng zawng an \angrualin hnaah chuan \hahnem an ngai tûr a ni.
Sengkhâwm hunah chuan ro inrêlsak nân tih\iau hun thu sawi hi tu
tân mah a dik lo, chutih hun laia Pathianin A tih aia tam tunah hian
min tihsak loh chuan Israelte chu hruai khâwm an ni ngai lovang.
Kum 1843 chart kha LALPA kut ngeia kawhhmuhna anga siam a ni
tih ka hmu a, tih danglam tûr a ni lo; a number chuang thliahte pawh
______
8
Phêk 73 en la.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 63
9
kha A duh ang taka chuang an ni, A kut a lâk kian hma loh chuan
tuman an hmuh loh nân, A kut chuan a hliahin number dikloh lai
awm chu a thup a.
Daniela 8:12-a “ni tin” tih thu kha ka hmu a, “inthawina” tih erawh
kha chu mihring finna hmanga belchhah a ni, kha chânga tel ve rêng
kha a ni lo, hmuh dan dik tak chu rorêlna hun puangtute hnênah
LALPAN A pe ta a ni. An lungrual lai 1844 hma khân an zain “ni
tin” tih thu an hmuhdan dikah hian an lungrual \hap deuhthaw a;
amaherawhchu 1844-a buaina lo awm a\ang khân ngaihdan dangte
an lo pawm ta a, thimna leh buaina chuan a rawn zui ta a ni. Kum
1844 a\ang chuan hun hi fiahna a ni tawh lova, a ni leh tawh ngai
hek lovang.
Vantirhkoh pathumna thuchah chu puan tûr a ni a, LALPA fa
darhsarhte hnênah puan tûr a ni; amaherawhchu hunah a innghat
tûr a ni lo tih LALPAN mi entîr a. Thathona diklo, hun thu hrilna
a\anga lo chhuak chuan \henkhatte chu a ti phawklêk a; nimahsela
hun ai chuan vantirhkoh pathumnana thuchah chu a chak zâwk a
ni. He thuchah hi ama lungphûmah ding lovin, a tichak tûrin hun a
mamawh lo a ni tih ka hmu a; thiltihtheihna ropui tak nên a lo kal
anga, A hna chu a thawk ang a, felnaa tantawiin a awm ang.
Jerusalem Hluia kal* chu an tihtûr nia ringtute, LALPA lo kal
hmaa chutah chuan thawh tûr neia inringte diklohna nasa tak chu
kawhhmuh ka ni leh thung ta a. Chutiang ngaihdan chu vantirhkoh
pathumna thuchah hun chhûnga LALPA hna a\anga mite rilru leh
tuina la pêng tûra tih a ni. Jerusalema kal la \ul riauva ngaitute chuan,
chu mawlh chu an vei a, anmahni leh midangte chuta an thlenpui
theih nân engmah ui lo chuan an sum leh paite chu tunlai thudik
puan nân hman an phal si lo. Chutiang hrep chuan engmah an
thawk chhuak tak tak lovang. Krista lo kal hmasak thu Juda tlêmtê
rintîr tûr pawhin hun rei ngial a \ûl ang a, A lo kal vawihnihna rintîr
_____
9
Hei hian 1843 vêla harhna thlen laia hrilhlâwkna hrilhfiah nâna chart an
hman \hin kha a kâwk a, khatah khân dik chiah lo lai a awm nain, harhna
hun liam hnû khân tihdik a ni leh ta tho. *Zirbelhna en la.
64 THÚZIAK HMASÃTE
tûr phei chuan a la duhrei lehzual ang tih ka hmu a. Mi \henkhatte
chu hêng thilah hian namen lovin Setanan a bum a; he rama an vêl
pumpuia mi tamtak awmte hi an puih theih leh, Pathian thupêk
zawmnaa an hruai theihte an ni a; nimahsela boral tûrin an kalsan si
a ni tih ka hmu a. Jerusalem hlui chu sak \hat leh a ni dâwn tawh lo
tih leh Setana chuan, sengkhâwm hunah hian tunlaia LALPA hnaa
tui tûra inpumpêkna dal nân leh, LALPA nî atâna inbuatsaihna \ul
thlahthlamtîr nân, LALPA fate rilru chu hêng thilah hian a theih tâwpin
hruaibo tumin a bei a ni tih ka hmu bawk a.

VAULÂWKNA
Chhiartu duhtak, ka unaute laka ka tihtûr nia inhriatna leh mite
thisen ka silhfênah kai lo se tih ka duhna hian, hêng thu tlêm hi min
ziaktîr a ni. Inlârna lam thua mipuite rilrua rinlohna awm hi ka hmu
lâwk a, chu lovah Krista nghâktu inti, ‘ni hnuhnungah a nia kan
chên’ ti ve si mi tamtak pawhin Setana tih vek a lawm an ti ang tih
pawh ka hre lâwk a ni. Chungho chuan mi kalh hle ang tih ka ring
a; chuvangin ka tihtûr ngeia LALPA mi ruat sak niin hre lo ila chuan
mi \henkhat hmusit leh huat tawhnate pawh a nih theih dâwn avangin
ngawih mai ka duh hial a. Mahse mihring aiin Pathian ka hlau zawk
si a.
A mite hnêna puan tûr thuchah LALPAN mi pêk hmasak ber
\um chuan puan chhuah harsa ka tihle mai. Mi \henkhat tihlungnih
loh hlauhna avangin, a nem thei ang ber ber leh a dam thei ang
berin ka sawi \hîn a. LALPAN min rawn pêk ang anga thuchah
puan leh chhâwn mai \hin hi ka tân thil hrehawm tak a ni. Inlarnaa
Isua awmnaa hruaia ka awm hma loh chuan, chutia a nem thei ang
bera puan leh ringawt \hin chu sual a ni tih leh, ka rinawm lohzia
pawh chu ka inhre lova, hmêl dur zet hian min en a, min hawisan ta
a, chutih laia ka lungngaih leh thlaphânzia chu sawi rual a ni lo. A
hmaah chuan lei siin ka bawkkhup a; amaherawhchu engmah ka
sawi thei lo. Chu hmêl dur laka hliahkhuh leh thuhrûka awm theih
chu ka va châk tehrêng êm! Chutih lai chuan boraltena, “Tlângte
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 65
leh luipuite u, min delh ula, lal\hutphaha \hua leh Berâm No thinurna
lakah hian min hliah rawh u,” an tih huna a râpthlâk tûrzia chu
tlêmin ka hre thiam sawt a.
Reilo deuh hnu-ah vantirhkoh chuan tho tûrin min hrilh a, ka
thil hmuh chu han sawifiah mai hleih theih pawh a ni lo. Mi tute
emaw pâwl khat, an sam leh an silhfênte sawm buaih mai hi ka hmu
a, an hmêl a\ang rêng chuan beidawnna leh hlauhna a lang sa uar
mai a. Ka kiangah an lo kal a, an silhfênte chuan ka selhfênte chu
an nawt a. Ka silhfênte chu ka han en a, thisen a lo kai nuau mai a,
chu thisen chuan ka silhfên chu a ei kaw leh ta thluah a. Chhuanlam
pakhat mah ka siam thei si lo. Ka \awng thei ta hlawl lova, chutiang
hmun thianghim a\ang chuan inthiarfihlim ka châk ngawih ngawih a.
Vantirhkoh chuan min kaitho leh a, “Hei hi i awmdan a ni love,
amaherawhchu i hnênah LALPAN a puan tawh mi dangte hnênah
puan leh chhâwn hi i thlahthlam chuan hetiang hian i awm ang tih
hriat nân hmuhtîr i ni zâwk e. Amaherawhchu a tâwp thlenga i
rinawm chuan, nunna thing rah chu i la ei ang a, nunna lui tui chu i la
in bawk ang. Tuar tûr i ngah hle ang; nimahsela Pathian khawngaihna
chu i tân a tâwk e,” a ti a. Chuta chinah chuan A lâwmman ka
dawn nân leh, A hmêl dur chu ka pumpelh theih nân, LALPAN ti se
min tih apiang chu tih zêl ka duh ta a.
Thlarau be mite ngaihdan bîk zirtîr angin, dik lo takin miten mi
sawi chhe bawk \hîn. Mahse chutiang inbumna chu Day Star*
chanchinbu editor-in a chhuah hmain LALPAN A beram rualte
chunga thlarau lam zirtirnaa a nghawng \hat loh dan tur leh
lungchhiatthlak turzia chu min hmuhtir a ni. Isua duhawm tak chu
ka hmu fo \hîn a, mihring ang chiah a ni. A Pa chu mihring ang
bawka taksa nei A ni ve em tih ka zâwt a. “Kei hi ka Pa anpui
chiah ka ni,” tiin Isuan min chhâng a.
Thlarau be mite ngaihdan hian vanram ropuina zawng zawng hi
a la bova, mi tamtak rilruah phei chuan Davida Lal\hutthleng leh
Isua hmêl duhawm tak chu thlarau biakna meialh chuan a kang ral
\hîn tih ka hmu fova. Buma awm tawh, he kalsualnaa hruai luh
* Zirbelhna en la.
66 THÚZIAK HMASÃTE
tawh mi \henkhatte chu thutak êngah hian hruai luhin an thiltihtheihna
a\anga chhuah fihlim chu thil khirh khan tak a ni ang. Mi chutiang
chuan an kalsualnaahte an puang famkimin kumkhua atân an kalsan
hmiah tûr a ni.
Chhiartu duhtak, Pathian thu hi i rinna leh thiltih tehna atân hmang
tûrin ka râwn a che. Chu thu chuan rorêl sakin kan awm dâwn si
a. Rinna dan thar atân ni lo, Pathianin Ama mite thlamuan nân leh
Bible thutak a\anga kalbote hruai dik nân, “ni hnuhnungah” inlarnate
pêk A lo tiam tawh reng a ni. Gentailte hnêna thuhril tûra Petera A
tirh dâwn pawh khân Pathianin chutiang chuan A ti a nih kha
(Tirhkohte 10).
He thu tlêm tê la thehdarhtu tûrte hnênah hian, Pathian Thlarau
thilte hmusittute tân ni lovin, ringtu tak takte tân chauh a ni zâwk tih
ka sawi lang duh a ni.

PI WHITE-I MUMANGTE
[Phêk 12-a sawilan tawh kha]
Ka mumangah chuan mi tamtak biak ina kal khâwm hi ka hmu
a. Hun a tâwpah chuan chu biak ina lûtte chauh chu chhandam an
ni a. A pâwna mite erawh chu an boral leh hmiah thung ang. Pâwna
mipui tamtakte chuan, mahni kawng \heuh zawh pahin chu biak in
chhûnga lûtte chu an chêksawlhin an hmusit a, an inhumhim dan
chu verther taka inbumna chauh a ni an ti bawk a. Hmanhmawh
taka lût tûrte phei chu an lo chelh a, an lo dal hial a.
Mi nuihzabur leh hmuhsit ka hlauh avangin mipui darh hun
emaw, an hmuh loh hlana luh theihna hun remchâng emaw chu
nghah rih \ha berin ka hria a. Nimahsela tlêm a hnekin an pung tulh
tulh mai si a, tlai ka hlauh avangin hmanhmawh takin ka in chu ka
kalsan a, mipui chu ka tawn tlang ta a. Biak in thlen hlân mawlh
chu ka vei ber a nih avangin, mi hualtu mipuite pawh ka pawisa
zovin ka hre chang ta hek lo. Chu in chhûnga ka luh chuan sût ban
lian pui hian a do va, chu banah chuan Beram No hliam tuar leh thi
hne hnu hi an lo phuar bet a. Chuta awm zawng zawngte chuan he
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 67
Beram No hi keimahni avanga sawisak a ni tih kan hre \heuh bawk.
Biak in chhunga lût zawng zawngte chuan a hmaah chuan kalin an
sualna an puang vek tur a ni.
Beram No hmaah chuan \hutthleng sâng deuh mai a awm hlawm
a, chuta \hute chu hlim êm êmin an lang a. An hmêl chu van ênna
hian a chhun êng ni hian a lang a, Pathian an fak a, vantirhkohte hla
ni hiala mawi lâwmna hla mawi tak mai an sa a. Hêngho hi Berâm
no hmâah chuan an sualte puanga ngaihdam ni tawh, thil lâwmawm
tak lo thleng tûr beiseina lâwmawm tak nêna nghâk mêk chu an ni.
In chhûnga ka luh hnuah pawh chuan hlauhna chuan mi la man
fova, chungho hmâa zuk inphahhnuai chu ka zak tlat mai a. Mahsela
kal lo thei niin ka inhre si lo, tichuan Berâm No hmachhawn tûr
chuan zawi deuh hian ban chu ka va hel kual a, chutah tawtawrâwt
a lo ri a, biak in chu a lo nghîng ta a, mi thianghlim awmkhâwmte
chuan hnehna an aupui a, ênna râpthlâk deuh mai hian in chu a ti
êng pup a, chutah a thim chhah leh ta mup mai a. Chu êng rual
chuan mi hlimho chu an bo ta vek mai a, zân reh râpthlâk deuh
maiah chuan keimah chauhvin hnutchhiahin ka awm ta a.
Rilrua lungngai takin ka harh ta a, ka mumang a ni tih ka ring
thei lo \helh mai. Ka chhiatna tûr chu a kim tawh a, lo kîr leh tawh
ngai lo tûrin LALPA Thlarau chuan mi kalsan ta ni hian ka hria a.
Chu chu thil awm thei a nih si chuan tiin ka beidawnna chu a lo thûk
lehzual ta sauh va.
Hemi hnu lawk hian mumang dang ka nei leh ta a. Kuta hmai
hupin, beidawng lailet dera \huin, hetiang hian suangtuah neuh
neuhin ka inhria a; Isua leiah awm nisela chuan, A hnênah ka kal
anga, A kephah bulah ka bawkkhup anga, ka tuarna zawng zawngte
hi ka hrilh ang. Mi hawisan lovang a, ka chungah zah A ngai ang,
ka hmangaihin A rawng ka bâwl reng fovang. Chutihlai tak chuan
kawngkhâr a rawn inhawng a, mi piangphung leh hmêl \ha deuh
mai hi a lo lût a. Lainat takin mi en a. “Isua i hmu duh em? I duh
chuan hetah hian A lût a, i hmu mai thei ang. I thil neih zawng
zawng kha han la la, mi zui rawh” a ti a.
68 THÚZIAK HMASÃTE
Chu thu chuan lawmna sawi hleihtheih loh mi neihtîr a, lawm
takin ka thil neih nepnawi tê tê chu, tlereuh ka ngainat êm êmte nên
chuan ka la khawm a, mi hruaitu chu ka zui ta a. Kailâwn chhe
deuh mai, derthawng âwm deuh maiah hian mi hruai a. Ka lâwn
\antirh chuan ka lû a haia ka tlâk mai loh nân chunglam hlîr en tûrin
mi hrilh lâwk a. Chutah chuan a chhîp lâwn chhuak zo lovin mi an
tla tawh si a. A tâwpah chuan rahkâ chungnungber chu kan thleng
ta a, kawngkhâr bulah hian kan ding ta a. Mi hruaitu chuan ka thil
ken zawng zawng chu chutah chuan hnutchhiah vek tûrin mi hrilh a.
Lâwm takin ka dah vek a, chutah kawngkhâr a hawng a, lût tûrin
mi tîr a. Mit khapkâr tê maiah hian Isua hmâah chuan ka ding ta
reng mai a. Chutiang khawngaihna leh lainatna hmêl ropui tak mai
chu tu hmêlah mah a awm thei hek lo, A hmêl chu han hai rual hi a
ni lova. Ka chunga A mit A nghah lai chuan, thâwklehkhatah ka
chetzia leh chhûngril lam ngaihtuahna leh hriatna zawng zawng chu
A lo hre vek tawh a ni tih ka hre chhuak ta a.
A fiahna mit chu tuarzo dâwn ngang lova ka inhriat avangin, a
hmêl atang chuan inhliah ka tum a, nimahsela nui chung hian mi
rawn pan a, ka lu chungah A kut A nghat a, “Hlau suh” A ti a. A
awm mawi tak mai chuan tun hmaa ka la neih ngai rêng rêng loh
hlimna chuan ka thinlung chu a tikhat ta a. Ka lâwm luat avangin
\awng pawh ka \awng thei lova; amaherawhchu hlimna sawi hleih
theihloh chuan mi hneh si a, A ke bulah chuan ka bawkkhup ta
thlawrh mai a. Engmah ti thei lova ka tlûk reng lai chuan mawina
leh ropuina chuan mi pel zut zut reng mai a, vanram himna leh
muanna thleng ta hian ka inhria a. A tâwpah chuan ka chakna a lo
kîr leh a, ka tho ta a. Isua hmangaihna mit chu ka chungah a la fu
reng a. A hmêl duhawm tak chuan ka thinlung chu lâwmnain a
tikhat a. A mi awmpuina chuan zahna thianghlim leh hmangaihna
sawi hleihtheihlovin mi tikhat ta a.
Mi hruaitu chuan kawngkhâr a hawng a, kan chhuak duh leh ta
a. Pâwna ka thil hnutchhiah zawng zawng chu mi lâktîr leh a. Chumi
hnuah chuan hruihrual hring inkual (sana li anga inkual) chîp tlat hi
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 69
mi pe a, chu chu ka âwma dah tlat tûrin mi hrilh a, Isua ka hmuh
duh hunah chuan ka awm a\ang chuan la thlain, a sei thei ang bera
tichar tûrin mi hrilh a. Hun rei tak chhung tihchar lova inkuala
awmtîr hauh lo tûrin mi hrilh lâwk diam a, chutichuan a lo insuih tlat
anga, tihchar a harsat dâwn avangin. Ka lung zâwnah chu hrui kual
chu dahin lâwm takin kailâwn zîm takah chuan ka chhuk thla leh ta
a, LALPA fak zêl chungin lâwm takin mi ka tawh apiangte chu Isua
an hmuh theihna hmun tûr ka hrilh ta zêl a. He mang hian beiseina
mi neihtîr ta a. Chu hrui kual hring chuan ka rilruah chuan rinna a
entîr a, Pathian rinna mawi tak leh nghet tak chuan ka thinlung zân
thimah chuan khua a vartîr \an ta a.

WILLIAM MILLER-A MUMANG


[Phêk 48-a sawilan tawh kha]
Ka mumangah bâwm kil li nei, inchi sâwm vêla sei, inchi ruk
vêla kil li inbial, mak tak maia siam, ebony leh tuikeplung a chhûnga
inphûm chhuak parh hi, a kengtu kut hmuh theih si loh hian Pathianin
mi rawn thawn a. Chu bâwmah chuan chahbi pawh a awm sa a.
Chahbi chu ka la vat a, bâwm chu ka hawng ta nghâl a, ka mak tih
atân reng hian, lung mantam chi tinrêng te, lunghlu te, rangkachak
leh tangkarua, a hlutdan leh a lenzia chi hrang hrang, mawi tak maia
bâwm chhûnga anmahni hmun \heuhva inrem khat tlat mai hi a ni a,
an rem fuh nasa khawp a, ênna leh ropuina nî chauhvin a tluk tûr hi
an nei a.
Ka thinlung chu a chhûnga thil awm mawina leh ênna leh hlutna
chuan lâwmnain a luan liamtir ta a, chu hmuhnawm mahni ngawta
en mai chu ka tihtûr niin ka hre lova. Tichuan ka pindan lai taka
dawhkânah chuan ka dah a, he dam chhûnga thil hmuh theih zînga
êng ber mai chu mi dang a hmu duh apiangin an hmuh theih nân thu
ka puang darh vêl a.
Mite chu an lo lût \an a, a tîrah chuan mi tlêmtê chauh an lo lût
a, an pung deuh deuhva, an tam ta hle mai a. Chu bâwm an han en
tirh chuan mak an ti hle a, lâwmin an au va. Amaherawhchu a entu
70 THÚZIAK HMASÃTE
an lo tamtak hnuah chuan lung mantamte chu an hailet vêl a, bâwm
a\anga la chhuakin dawhkânah chuan an phawrh darh ta hiau mai
a.
A neitu chuan lung mantam chu ka lakah a rawn ngiat leh ang
a, hetia ka lo tihdarhtîr chuan a hma angin bâwma an hmunah chuan
ka rem leh thei awm tawp si lova, mawhphurhna namên lo tak a nih
dâwn avangin, mawh phur zo dâwnin ka inhre ta ngang lova. Tichuan
mipui hnênah chuan khawih lo tûr leh, la chhuak lo tûr chuan ka
ngên a; nimahsela ka ngen nasat poh leh an haidarh nasa ting mai si
a, chutichuan pindan chhuat leh bungraw tinrêng zîngah chuan an
chawk darh zo vek ta hian a lang.
Chutah lung mantam hlang hlak an thehdarh zîngah chuan, lung
mantam lem leh suak, chhiarsen rual loh hi ka hmu ta a. An
nungchang mawi lo leh lâwmna châng hriatlohna chuan mi ti thinrim
hle a, ka zilhin ka hau hrep a; nimahsela ka zilh nasat poh leh lung
mantam lem leh pawisa lemte chu an thehdarh nasa ting mai a ni.
Tichuan, ka tisa thinlung a lo buai a, pindan a\ang chuan
namchhuak tûrin ka tisa awmkhauhna chu ka hmang \an ta a;
amaherawhchu chutia mi pakhat ka namchhuah lai chuan mi dang
pathum hi an lo lût a, bawlhhlawh leh thing nawrna phuai leh \iau
vaivut leh thil bawlhhlawh dang chi tinrêng an rawn la lût a,
lungmantam leh tangka mawi dik takte chu hmuh theih hlek lohvin
an rawn vur ta mai a. Ka bâwm chu an pawtsawm bawk a,
bawlhhlawh zîngah chuan an thehdarh a. Ka lungngaihna leh ka
thinrimna chu tuman barah an khawn lo niin ka hria a. Ka
beidawngin ka zâm chhe der ta mai a, ka \hu a, ka \ap ta a.
Ka thil chân lian tak leh mawhphurhna rit tak avang chuan
lungngaia ka tân laiin Pathian chu ka hre reng a, \anpuina mi rawn
pe tûrin \hahnemngai takin ka \awng\ai ta a.
Chu veleh kawngkhar a lo inhawng a, pa pakhat hi a lo lût a,
mite chu an chhuak ta vek a, ani chuan bawlhhlawh phiahna a rawn
keng a, tukverhte chu a hawng a, pindan a\ang chuan bawlhhlawh
chu a phiat \an ta a.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 71
Bawlhhlawh zîngah chuan lunghlu tamtak a awm avangin
zaidawh tûrin ka ngen a. Ani chuan a enkawl dâwn avangin, “Hlau
suh,” mi ti a.
Chutia thil \awp leh bawlhhlawh a phiah lai chuan lung mantam
lemte leh suakte chu an tho vek a, tukverah chuan chhûm angin an
chhuak ta a, thliin a lênbo ta vek a. A khuk rum rum lai chuan ka
han maimitchhîng zeuh va; ka han men leh chuan bawlhhlawh chu a
lo fai ta duak a. Mawi êm êmin, lungmantam te, rangkachak leh
tangkaruate chu pindanah chuan an let rum mai a.
Chumi hnuah chuan, bâwm, a hmasa zâwk aia mawi leh lian
zâwk fê hi dawhkanah chuan a dah a. Tichuan, lungmantam te leh
lunghlû tamte chu vei khat zêlin a chhar khâwm a, bâwmah chuan
a thehlut a, chung lunghlu \henkhatte chu hriau hmawr tia lek pawh
ni mah sela, pakhat mah hmaih lovin a chharkhâwm vek mai a ni.
Chutah, “Lo kal la, en teh,” mi ti a.
Bâwm chu ka han en a, ka mit a enkhalh ta a. A hma aiin a lêt
sawmin an lo êng ta a. Mi sualho, thehdarh a, vaivut zînga chil
hreptute ke khân, \iau vutah khân an chîl fai zo ta niin ka ring a.
Nalh \hat mai hian, anmahni hmun \heuhvah bâwmah chuan remluhin
an awm a. A thehluttuin a thehluh zâwnga hmêlhemna pawh engmah
a awm hek lova. Nasa taka lâwmin ka auva, ka inau harh ta hlawl
mai a.
THÚZIAK HMASÃTE

THUBELH
__________

HRILHFIAHNA

K ristian \hian duhtakte u: Kum 1851-a khan ka thil tawn leh


ngaihdante tawi tein ka lo ziak tawh a, kha thil te tham te
maiah khan tunhnaia ka ngaihdan \henkhatte han belh leh \ula hriatna
ka nei a ni.
1. Phêk 24-ah khan hetiang hian ziak a ni: “Sabbath thianghlim
hi Pathian fa diktakte leh ringlo mite daidangtu bang a lo ni tawh a,
a la ni zel ang a, Pathian mi thianghlim, Amah nghaktute thinlung
zawmtu zawhna lian tak a ni. Pathianin Sabbath serh lo leh a chanchin
hre lo zingah fa a nei \euh tih ka hmu a. Sabbath êng chu an hnar lo.
Buaina hun in\an hunah, kimchang zawka Sabbath chanchin hrilh
tura kan kal lai chuan Thlarau Thianghlimin kan khat a.”
He ngaihdan hi kum 1847 a pek, Adventist mite zinga tlêm tê
chauhin Sabbath an la serh laia pêk a ni a, an zinga tlêm tê chauhin
Pathian mite leh ringlo mite inkara daidangtu thil pawimawh a nih
an ring bawk. Tunah hian chu ngaihdan thlen famkimna chu kan
hmu chho mek a nih hi. “Chu buaina hun in\anna chu,” tih hian
hremna berhbu leih buak hun kha a kawk lo va, leihbuak a nih hma
hun tawi te, van biakbuka Krista la awm laia thleng tur sawina a ni.
Chumi hun, chhandamna hnathawh khar a nih dawn lai chuan leiah
hian buaina a lo thleng ang a, hnamte an thinur ang a, mahse
vantirhkoh pathumna thuchah dodal thei lo tura dan beh an ni ang.
Chumi hunah vek chuan ‘ruah hnuhnung’ emaw LALPA hnena ata
tihharhtharna chu, vantirhkoh pathumna aw tiring zual tur leh, hremna
berhbu pasarih leih buak a nih huna mi thianghlimte an din theih
nana buatsaih turin a lo thleng ang.
2. Phêk 33-35-a ‘Kawngka Hawn leh Khar’ tih hi kum 1849-a
mi a ni. Thupuan 3:7, 8 hi van biakbuk sawina leh Krista
rawngbawlna a ni tih hi ka tan thil thar a ni. Tuman hetiang zawng

72
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 73
hian min la hrilh ngai lo. Biakuk chungchang hi tunah chuan hriat
chian a nih tawh avangin a hmanna pawh a mawina leh thiltihtheihna
anga hmuh a ni ta.
3. Phêk 62-a LALPA chuan, ‘A mi la bangte chhanchhuak turin a
kut a phar a’ tih hian Krista zawngtute zinga chakna leh inpumkhatna
chauh a kawk a, a mite chu phuar khawmin a kaitho \an ta tihna a
ni ber.
4. Thlarau Inpuanchhuahnate* Phêk 33-na ami kha hetiang
hian chhiar zawm la: “New York leh hmun dang danga kawngka
kikna mak takte kha Setana thiltihtheihnaa tih a ni tih ka hmu a,
chung thilte chu punlun zêl tûr a ni, buma awmte chu him siaha
inhriatnaa awimu tûra sakhaw silhfêna inthuam leh, theih a nih chuan
Pathian mite rilru la pêng tûr te, Thlarau Thianghlim zirtîrna leh
thiltihtheihna rinhlelhtîr tûrten a thawk a ni.” He ngaihdan hi a hnu
kum nga dawn lai kum 1849-a pek a ni. Chu thlarau inpuanna chu
Rochester velah a lar deuh ber avangin “Rochester-a kik ri” tia
hriat lar a ni ber. Khata \ang khan kalsualna chu mi rin aiin a darh
chak ta a ni.
Phêk 48-naa “Mak Danglam Taka Chêtna” tih hi August 1850
a mi a ni a, chu chu a thleng famkim tawh a, a la thleng zui zel
bawk. Heta hi a ziak \henkhat chu lakchuah a ni: “He Mak Taka
Chêtna sawisel chu Pathian sawichhiatna ang hiala ngaih a la ni
thuai dawn tih leh, Setana thiltihtheihna chu a pung tial tial ang a,
amah zuitute chuan thilmak tihtheihna leh mihringte mithmuha van
a\anga mei ko thla thei hial khawp thiltihtheihna an la nei ang tih ka
hmu a. Tunlai dawivaih thiamte leh he mak taka chêtna hian Isua
Krista thilmak tih ang kha an rawn ti ve ang a, tichuan mi tamtakin
leia Pathian Fapa a awm laia a thiltihmakte kha hetiang thiltihtheihna
hmanga a tih niin an ring ang tih hmuhtir ka ni bawk.”
Thlarau biakna hi bumna a ni tih te, a \han chakzia te, theih nise
thlante meuh pawh a bum turziate chu ka hmu a. Setana chuan
Isuaa muhil tawh kan laina hnaite leh \hiante hmêl ang chiaha inlartir
theihna a nei ang. Leia an \awngkam hman \hin leh an aw ki benga
*Zirbelhna en la.
74 THÚZIAK HMASÃTE
kan hriat \han nen lam anmahni ang chiah chiahin an lang dawn a.
Heng zawng zawng hi Setanan mi thianghlimte a bumna tur leh, he
bumna thanga awhtir a tumna hmanrua vek an ni.
Mi thianghlimte chuan Bible a\angin tunlai thudik hi chiang takin
an hre tur a ni tih ka hmu a. Ramhuai thlarau sualte chu an laina hnai
leh \hiante nia inchhalin an la rawn inlar ang a, Sabbath hi thlak
thleng a ni tawh tih leh, Bible-a awm lo thurinte an la rawn sawi
dawn avangin mitthite awmdan pawh an hre chiang tur a ni. An
thiltihtheihna zawng zawng nen an lunglenna tihthawhtir an tum bakah,
an thusawi dikzia nemngheh nan thilmakte an ti ang. Pathian mite
chu Bible thutak, ‘Mitthiten engmah an hre lo va, chuvangin an
mithmuhah rawn inlarte chu ramhuai an ni tih hre thiam a, hetiang
thlarau do thei tur hian an inbuatsaih tur a ni.’ Kan rilru chu kan
vela thil awmte ni lovin thutak leh kan beisei chhante hlau leh
inngaitlawm chunga kan hrilh theihna tura inbuatsaihnain luah zawk
rawh se. He inbumna leh dawtthu lenna hunah hian kan din theih
nan chunglam a\angin finna chu kan zawng tur a ni.
Bible a\anga hrilhfiah a la \ul dawn avangin kan beiseina lungphum
chu zir chiang ila. He bumna hi a darh zau zel dawn a; lo do tura
kan inbuatsaih \hat loh chuan min man ang a, min la hneh mai ang.
Mahse kan hma lawk buaina lo thleng tur atan khian kan tihve tur
lam kan lo tih chuan, Pathian pawhin a tih tur A ti ve ang a, A ban
chak tak chuan min chhanhim ang. Setanan a dawt thilmak tinrenga
a buma a hruaibo ai chuan, mi rinawmte chhawk tur leh, pala hung
turin ropuina ata vantirhkoh zawng zawngte pawh A tir chhuak
zâwk dâwn a ni.
He bumna darh chakzia hi ka hmu a. Eng tluka chak rêl tlan lai
hmuhtir ka ni a. Vantirhkoh chuan lo en ngun hle tura min tih avangin
rêl tlan lai chu ka lo en reng a. Tumah a bo a bang awm lovin
khawvel mite hi chu relah chuan an chuang ta vek emaw tihtur a ni.
Vantirhkoh chuan, “Hal turin an intelkhawm mêk a ni,” a ti a. Chutah
rêl khalhtu, pa hmel\ha zet mai, rêla chuangte pawhin zah taka an
en chu min kawhhmuh a. A ngaihna ka hriat loh em vangin min
hruaitu vantirhkoh hnenah chuan tunge a nih ka zawt a. Ani chuan,
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 75
“Setana maw le. Êng vantirhkoh anga inthuamin rêl saw a khalh a
nih saw. Khawvel hi sal angin a man a, thiam loh an channa tur
dâwt thu an awih theih nan bumna chak tak pêk an ni. A thawhpui
a hnuaia mi chiah chu engineer a ni a. A thawhpui dangte chu hna
pêng hrang hrangah a mamawh dan ang zela thawhtir an ni bawk a.
Chhiatna ruam lamah êng tluka chakin an tlan mêk a ni,” a ti a.
Rêl chuang lo midang an awm mial lo maw tiin vantirhkoh chu ka
zawt leh a. Rêl tlan lohna lam chu min entir a. Chutah chuan kawng
zim têa pawl tlêm tê kal lai hi ka va hmu a. Thutak hruihrual hmanga
nghet taka phuar khawm an ang hle a ni. Vantirhkoh chuan,
“Vantirhkoh pathumna chuan vana seng hawi atana chhinchhiahin
a phuar khawm mêk a ni,” a ti a. Chung pawl tlêm tê te chu buaina
leh fiahna nasa tak kal tlang ang mai hian an chauh hmêl hle a.
Chhûm kâr a\anga ni rawn chhuak hlim hlawl chuan an hmêl chu
hnehna chang mai tur hmêl pu turin an rawn chhun ni hian a lang
bawk.
LALPAN Setana thang hmu thei turin khawvel chu hun \ha a pe tih
ka hmu a. Kristiante tan fiahna dang a awm lo a nih pawhin hei hi
fiahna tling a ni; mi sual leh mi \hate danglamna a awm an tih hi.
Vaivuta chang tawh Thomas Paine-a, a lawmman thih hnihna dawng
tura kum sang rorel zawh thawhlehna hnuhnunga lo la tho tur meuh
pawh kha, Setana chuan vanramah awm reng a, ngaihsan hlawh
hle angin a lantir a. A damlai khan a theih chhung Setanan a hmang
a, a thih hnu-ah pawh Thomas Paine-a khan vanramah chuan
ngaihsan leh chawimawi a hlawh hle a, he leia mite a zirtir ang
bawk khan khitah pawh mite a la zirtir \hin niawm ang taka lantirin,
mi bum nan a la hmang zui reng a ni. A nundan leh thihdan leh a
damlaia a zirtirna bawlhhlawh takte râpthlâk tia thlirtu mi \henkhat
chu hetiang mi—mi bawlhhlawh ber leh verther ber, Pathian leh a
1
dan
_____ hmusittu zirtira awm tur hian an inpe a ni.
1
Rev. C. Hammond-a lehkhabu Thlarau Khawvêla Thomas Paine Zinna
tih bûah Paine-a chu khawvêl pasarihnaah thlarau chawisãn hlawh tak
anga tarlan a ni. ‘New York-a Investigating Class’ chuan Amah Krista ngei
pawh kha dãwimutna hmang leh khawvêl paruknaa awm anga sawi a ni.
76 THÚZIAK HMASÃTE
Dâwt pa ngei chuan a tirhkohte chu apostol-te aiawha thusawi a,
leia an awm lâia Thlarau Thianghlim hriattirnaa an thuziak kalh niawm
taka lantir a, khawvel mit tidela bum turin a tir chhuak a. Heng
Setana tirhkohte hian apostol-te chu anmahni zirtirna ngei pawh
tihbawlhhlawh a, pawlhdal an nih thu an sawitir bawk. Hetia a tih
hian Setana chuan lawm takin Kristian intite leh, khawvel zawng
zawng chu Pathian Thua chian ngam lohna a neihtir a. He Lehkhabu
thianghlim hian a kawng dalin a remruatna a titlawlh a, chuvangin
mite chu Bible lo chhuahna ringhlel turin a hruai \hin. Tichuan Pathian
awm ring lo Thomas Paine-a meuh pawh chu a thih veleha vanram
kai nghal a, leia a awm laia a huat êm êm apostol-te nena han lêng
za a, khawvel zirtirnaa inhmang angin a lantir a ni.
Setana chuan a tirhkohte chu an thawh tur a tuksak \heuh a. Fing
verther tak, themthiam tak leh bumthiam tak ni turin a ti bawk.
|henkhat chu apostol lem chang tur leh anmahni ang taka thu sawi
turin a ti a. A \hente erawh chu mi sual Pathian anchhe lawh chunga
boral, tuna sakhawmi ang tak lemchang turin a ti bawk a. Apostol
fel ber leh mi sual ber inkârah danglamna reng reng an siam lo va.
Thil thuhmun zirtir tura tih an ni ve ve bawk. A duhzawng hlenna a
nih phawt chuan Setanan tunge a hman tih lam kha chu engmah a ni
lo. Paine-a damlai khan an inhnim hnai hle a, a hnathawhah a pui
reng bawk a, chuvangin a tan chuan rinawm taka a rawng lo bawl
tawh \hin leh a duhzawng lo tihpuitlinsak \hintu kutziak leh \awngkam
hriat chu a harsa lo. Paine-a thuziah tamtak kha Setana sawi a ni.
Setana tan chuan a tirhkohte hmanga han sawichhuah leh Paine-a
irawm chhuak niawm taka han lantir chu a harsa tawh lo. Hei hi
Setana kutkawih liau liau a ni. Heng zirtirna zawng zawng, apostol-
_____
Thlarau khawvêlah chuan an hmasâwn dan inchen lo deuh zung leh, Krista
chu kum 1800 chuang hmasâwn chho zêlin khawvêl parukna thleng tawh
leh, Thomas Paine erawh chuan kum 100 vêl chhûnga khawvêl pasarihna
hial thleng tawhin an ngai ! Doctor Hare sawidanin a farnûin Kristâ tlanna
a rin vangin hmâ a sãwn chak lo hlê. Hetiang hian Thlaraubiakna chuan
Pathian ringlotûte leh rinlohna a chawisâng tlat mai. Zirbelhna en bawk la.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 77
te, mi thianghlimte leh mi sual thi tawhte sawi niawm taka lantirho hi
Setana hnen a\anga lo chhuak vek an ni.
Setanan a duh êm êm, a ta nia a chhal ngheh tlat, Pathian hawtute
chu tunah hian apostol thianghlimte nen, vantirhkohte nen ropuinain
vanah an awm tih thu hi mi zawng zawng rilru hliahtu puanzar hlimtu
atan a \ha tawk a, Setana hnathawh dan thuruk chu hmuchhuah
phah rawh se. Khawvel leh Pathian awm ringloho hnenah chuan
tihian sawi a ni ber: “Eng ang pawhin sual la, Pathian leh Bible chu
i ring emaw ring lo emaw, i duh duhin awm rawh, vanram chu i ta a
ni; Thomas Paine-a pawh vanramah a awm a, chawimawi a hlawh
chuan an kal ve ngei ang tih mi zawng zawngin an hria e,” tiin. He
dâwtthû hi a lansarh em avangin miin an duh phawt chuan an hmu
thei ang. Setana chuan mimal Thomas Paine-te ang hmangin a tlûk
tirha a thil tum kha tihhlawhtlin a la tum ngar ngar a. A thiltihtheihna
leh dâwt thilmak hmangin Kristian beiseina lungphum chu a tichhia
a, vanram kawng zim tak êntu tur ni êng pawh a hliah tlat bawk.
Bible hi thawkkhum ni lovin thawnthu satliah aia \hat bikna nei
chuang lovah khawvêl a ngaihtir a. Chutihlai chuan Bible aiawh tur
hian thurin dang a lek thung a, chu chu thlarau inpuannate hi a ni!
Hetah hian a hnena inpe pumhlum hmanraw pakhat, a thuhnuaia
awm chu a awm a, chumi hmang chuan khawvel chu a duhzawng
zawng a rintir thei a ni. Amah leh a tirhkohte ro la relsaktu tur
lehkhabu chu a duhna takah a dah sawn a. Khawvel Chhandamtu
pawh mi naranah a chantîr bawk. Isua thlân vêngtu Rom sipaite
dâwt thu theh darh, puithiam lalte leh upaten an sawi chhawng ang
bawk khan, thlarau inpuanna lem zuitu bum tawkte chuan,
Chhandamtu pian dan te, a thih dan te leh, a thawhleh dan te kha
engmah thil danglam thleng lo anga lantir an tum a. Hnung lama
Isua an dah hnu-ah chuan khawvel rilru chu anmahni lamah leh an
thilmak tih leh an dâwt thilmak tinreng, Krista thiltih aia ropui zawk
nia an sawi chuan an hîp a. Tichuan khawvel chu thang anga awh a
ni a, hremna hnuhnung pasarih leihbuak a nih hma loh chu an bumna
râpthlâk tak mai hmu thei lo tura him tlata inhriatna rilru nei tura
78 THÚZIAK HMASÃTE
dawi ât an ni. Setana chu a remruatna a hlawhtlin avang leh, khawvel
pumpui hi a man theih avangin a hlim hle a ni.
5. Phêk 44-naah khan Ropuina chhûmin Pa chu a bawh avangin
a hmêl leh Amah tak chu a hmuh theih loh thu ka sawi a. PA chu
lal\hutthleng a\anga a lo tho lai hmu angin ka insawi bawk si a. PA
chu ropuina leh êng taksain a tuam tlat avangin hmuh theih rual a ni
lova, mahse PA a nih tih leh, A hnen a\angin êng chak tak leh
ropuina chu a rawn inkap chhuak tih chu ka hre tlat a ni. Lal\hutphah
a\anga he ropuina leh êng ka hmuh hian PA a chet vang a ni tih ka
hria a, chuvang chauha PA ka hmu inti ka ni. A hmel ropuina emaw
a famkimna emaw kha a tak takin ka hmu ngai lo; chumi hmu chung
chuan tumah an dam thei si lo; mahse Amah hual veltu êng taksa
leh ropuina chu a hmuh theih a ni.
“Setana chu Pathian hnathawh chhunzawm tur ang taka
lal\hutphaha \hû angin a lang,” ka ti bawk a. Hemi ziahna phêk
thova thu \henkhat han la chhuak ila: “Lal\hutphah hmaa la
bawkkhup reng mai pawlte chu ka en a,” tiin. Heng \awng\aiho hi
lei taksa pu, leia awm an ni a, mahse lal\hutphah hmaa \hing\hi
angin ka hnenah chuan lantir an ni. Heng mite hi Jerusalem Tharah
a tak takin an han awm ang tih ka ring ngai lo va. Setana pawh
Jerusalem Tharah chuan a awm tak tak ang tih ka rin hi leia mi
tumahin an ring ang tih ka ngaihtuah ngai hek lo. Johana pawhin
vanramah dragon sen lian pui a hmu a ni lawm ni? Hmu teh reng
mai. “Thilmak dang vanah a lo lang leh a; ngai teh, dragon sen lian
pui, lu sarih leh ki sawm nei, lallukhum pasarih nei a lo awm a.”
Thupuan 12:3. Vanrama dragon awm tur chu a mak awm e! Ka
thusawi nuihsanna tur zawngtute tan hei pawh hi a nuihzatthlak fu
lovang maw?
6. Phêk 38-42-a ngaihdan awm hi January 1850-a mi a ni. He
ngaihdan zinga \henkhat, palaite laka hmanraw thup kaihhnawihtu
hi khami hun bik atana tih a ni deuh bik a. Chuta chin chu thutak
tana thawktu \hianteho, mahni sum senga thil \ha tihna hun remchang
melh rengtute chu kaih thawh an ni a. |henkhat phei chuan a
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 79
dawngtute tana \hat loh phahna khawpin an sem chhuak tam a.
Kum hnih vel chhung phei kha chu tlakchham a hnêkin fimkhur lo
tak leh zalen lutuka LALPA pawisa hmanral a nihzia chu hmuhtir ka
ni.
A hnuaia mite hi June 2, 1853-a Jackson, Michigan-a ngaihdan
ka sawite an ni a. Khatih laia awm, ringtu unaute kaihnawiha sawi
ka ni: “Kan unaute hian an thil neihte an hlan \an tih leh, a hnathawh
tur dik tak thawk si lovin an pe zalen lutuk a, a tam lutuk a, a zing
lutuk bawk tih ka hmu a ni. Zirtirtute chu he thil diklo siam \ha tur
leh, kohhrana nghawng \ha tak a neih theih nan an dingchhuak tur
a ni tih ka hmu bawk. Pawisa chu \angkai lo tak emaw, \angkai
miah lo emawa siam a ni a, dah bo hma poh leh a \ha a ni mai.
Thawhlawm tamtak dawng a, a pawisa neih fimkhur tak leh fel
taka hmang tura mi tumah ti leh si lovin, \henkhatin entawn tur \ha
lo tak an siam a. Pathianin tamtak taka pe turin unaute chu a ti nge
ti lo pawh hre lovin, \anpuina tam tham tak tak dawn a ni a, thilpêk
a tam lutuk mah mah a ni.
“A petu lam pawhin a \ûlna tak tak a awm em tih ngaihtuah miah
lova an pe hi a dik bik lo. Pêk tur neiho rilru chu tihchi-ai a ni fo.
Unaupa pakhat chu a kuta thil an dah tam lutuk avangin a buai hle
a ni. Inrenchem dan a zir bik lo va, nuamsa takin a khawsa ringawt
mai a ni, a zin chang lahin hlawkna awm miah lovah pawisa a
thehthang vel mai mai a. Chutianga LALPA sum khawhral chuan mi
rilru a \ha lo zawngin a hruai a, a rilru leh midang rilru-ah, “LALPA
lo kal hma hian J_____-ah duhtawka hman tur pawisa a awm,” tih
ngaihdan a neihtir a ni. Chutiang kawng zawh chuan mi \henkhat a
tina hle a, mi \henkhat chu rilru dik lo sain thutakah an rawn lut a,
LALPA pawisa an hmang tih an inhre lo va, a hlutna an ngaihtuah
hek lo. Chutiang thlarau rethei, vantirhkoh pathumna thuchah rawn
pawm thar, chutiang entirna \ha lo tak hmute chuan Krista tana
tawrhna leh mahni inphatna awmzia hi an zir nasat a \ul hle a ni.
Awlsam taka khawsak bansan sela, an nawmsakna leh remchanna
chauh ngaihtuah lovin thlarau hlutzia hi ngaihtuah rawh se. An chunga
80 THÚZIAK HMASÃTE
harsatna lo thleng tur ngaihtuahtute chu nuamsa tak leh awlsam
taka zin vel tura inbuatsaih tur an ni lo. Kohna dawng lem lote chu
rawngbawlnaa kal turin fuih an ni a. |henkhat lah chu hetiang thil
hian nghawngin inrenchem te, mahni inphat te, LALPA robawma
khawl te an ngaihtuah hek lo. Hetiang hian an ti \hin, ‘Pek tur nei
midang an awm a lawm. An pe leh zel mai ang. Engmah tihtur ka
nei lo ve. Ka tel lo pawhin an lehkha chhuahna tur chu an pe zel
thei a lawm,’ an ti mai a ni.”
Mi \henkhatin Pathian hnathawh chhunzawm nana thilpek leh a
hman sualna chungchanga ka ngaihdan, thil \ul dang ngaihthaha
pawisa an hmang huau huau ka sawiselna \henkhat chauh an la hi
hrehawm ka ti hle mai. Phêk 40-na hi chhiar teh u, “Pathian hnen
a\anga thuchah keng miah loten Pathian hna an tihbahlah dan leh
an tihmualpho dan chu ka hmu a. Chutiang mite chuan thil dang
thawh nana hman theih pawisa an hman ral apiang kha cheng khat
lek pawh nise, Pathian hnenah an sawifiah a la \ul ang.” Phêk 50-
ah chuan, “Mahni kut ngeia Pathian hna thawk theite chu Pathian
hmaah an thawh theihna hmanga relsak an ni ang a, pek tur neite
pawh Pathian hma-ah an thil neih hmanga relsak an la ni ang.”
Hemi chungchanga ka ngaihdan phêk 47-a mi hi ngun taka bih
atan ka duh lehzual a ni. Heta hi thu tawi te lak chhuah a ni e: “Kan
Chhandamtu thusawiin (Luka 12:33) a tum tak kha chiang taka
tihlan a ni lo.” “Mahni thil neih hralhin a tum chu hnathawk thei
reng leh inchawm zo rengte hnena pêk ni lovin thutak hrilhdarh a ni.
Hnathawk thei reng \anpuia awm awl mai mai hi sual a ni. |henkhat
chu Pathian chawimawi duh vang ni lo, chaw dang ral mai mai um
avangin an inkhawm a. Chutiang mite chu an chhungte mamawh
thawk chhuak tur leh Pathian rawngbawl nana pek tur an neih nan
in lamah hna thawkin awm se a \ha zawk.” Tunhma khan Setana
chuan ren lo taka pawisa khawhral tur leh unaute hnena an thil
neihte hlan zung zung tura hneh thei tur mi hmanhmawh tak nawr
chhuah kha a tum a. Chutianga fimkhur lo tak leh hmanhmawh
taka pêk chhuah hmanraw hmang chuan thlarau a tihhliam theihin a
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 81
tihboral theih a, thutak theh darh a lo hun tak takah a tlakchham leh
si theih a. Chutiang chuan Setana remruatna chu engemaw chen a
hlawhtling a ni.
LALPAN mi \henkhat dik lohna min kawhhmuh chu, mi tamtakin
lehkhabu leh Pathian thu ziakna lehkha semna tura pawisa thawh
tur neite chauh an thlir chu a ni. Mi tinin an chanpual ti \heuh rawh
se. Kut hnathawka Pathian rawngbawlna tur sum thawk chhuak
theite chu pêk tur neisate ang thova mawhphurhna nei an ni. Pathian
fa, thutak ring inti apiang chu Pathian rawngbawlnaa a chanpual tiin
\hahnem a ngai hle tur a ni.
July, 1853 khan Pathian ta leh remtihna ngeia chhuah lehkha chu
a chhuak khat lutuk tih ka hmu a. Kan damlai ngei a ni a, LALPA
rawngbawlna chuan chawlhkar tin chanchinbu2 chu a mamawh
bakah tun huna mi kalsualna lo pung chho zel hailang thei lehkha
sem tur chhuah a \ul hle mai; mahse sum leh pai harsatna avangin
engmah a tih theih si loh. Thutak chu a kal zel tur a ni a, kan
hlauthawng lutuk tur a ni lo, a hlawkpui tur leh a ngaihlu apiang
hnenah a kal mai tur a ni tih ka hmu a. Setana inpuanchhuahnate
chu a pun nasat em avangin ni hnuhnung chhinchhiahnate chu chiang
taka tarlan tur a ni. Setana leh a thawhpuite lehkhabu chu a pung
nasa mai a, an thiltihtheihna a \hang zel bawk si, chuvangin mite
hnena thutak kan hriattirna hna chu rang taka tih thuai tur a ni tih ka
hmu bawk.
Thutak, tuna a bua vawikhat chhuah tawh hi ni hnuhnung tana
thutak a nih avangin a dingchang ang tih leh a nung reng ang a, hun
lo kal zelah phei chuan mamawh a nih thu hi sawi a ni tawh mang lo
zawk ang tih hmuhtir ka ni. Insawi thiam nan thu tam lutuk ziah del
dul pawh a ngai lo, fiah hle sela a \ha a ni mai. Thutak chu a ngil a,
a chiang a, amahin a ding nghet a; dik lohna reng a nei lo. A chang
erawh chuan a ching chivetin a inherh kual a, a nih ang anga sawi
fiah tur chuan thumal tamtak hman a \ul \hin. Hmun \henkhata miten
_____
2
Review and Herald kha mumal vak lova chhuah a ni \hîn a, tûnah chuan
thlàtin \ùm hnìh chhuah a ni ta.
82 THÚZIAK HMASÃTE
êng an hmuh ve theihna kawng awmchhun chu lehkhaziak a ni mai
a, chutiang chuan miin thutak chu an lo dawng \hin tih leh midangte
an hrilh chhawng \hin a ni. Chutiang mi an tamna hmunah phei chuan
thuhriltu ngawichawi Pathian thuziakna lehkhate chuan anniho chu
a kai tho va, Pathian thu ziakna lehkhate chu an zirtirtu neih chhun
a ni. Thutak kal zel hi hmanrua leh pawisa tlakchhamna avangin a
\huanawp tur a ni lo.

CHANCHIN |HA INKAIHHRUAINA FEL


Inkaihruai fel thlapa Chanchin |ha rawngbawlna buatsaih hi
hlauh leh hlamchhiah3 a ni tih LALPAN mi entîr a. Tihdan phung
pangngai ngawr ngawra kal tumna hi hawisan tûr a ni; nimahsela fel
taka thil tih hi thlahthlam tûr a ni lo. Vanah chuan fel thlapin, a
hmun tûr takah engkim a awm vek a ni. Krista hun lai khân
kohhranah pawh fel taka invawn a ni a, A kal hnuah pawh A zirtîrte
chuan uluk takin fel taka invawnna dan chu an zâwm tlat a. Tûn ni
hnuhnung, Pathianin a fate rinnaa a hruaikhawmna hunah hian a
hma zawng aiin fel thlapa thiltih a \ul ta zawk a; a chhan chu hetia
Pathianin a fate a suihkhawm lai hian Setana leh a tirhkohte chu
inpumkhatna dal tur leh tichhe tura an buai em vang a ni. Chuvangin
mi \henkhat, mahni in chhûng pawh enkawl zo lo, finna leh rorêl
thiamna tlachham, an in chhûnga enkawl tûr tlêm tê Pathianin A
pêk tak ngial pawh enkawl zo lote kha, zau zâwka rawngbawlna
hmunah chuan an zuang lût a, beram rual chu enkawl zovin an
inring lehnghâl vei nên. Chetsualna tamtak an nei a, kan rindan lo
hmêlhriat tawhte chuan zualkote chu mahni thu a inti zualko vete
ang lek vekah ngaihna an neihphah a. Tichuan, Pathian rawngbawlna
chuan hmuhsit a hlawh a, ringlo mi tamtak, lo harh kawk a, chuti a
_____
3
Adventist-te kha kohhran hrang hrang a\anga fuan khâwm niin, pâwla
ìndin zai an rêl mai lêm lo. 1844 hnû khân an buai angreng hlê mai a,
\henkhatin chanchin \ha zalenna changchawiin pâwl din an dodal tlát a. Pi
White-in buaina pumpelh nâna inkaihhruaina fel nei tûra zirtîrna a dawn
chungchânga a thusawi leh hnathawh pawh hleihluaka kalnaah ngaiin an
dodal tlát a ni..
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 83
ni maw? Rawn ti vat tûrte chuan thudik chu an hawisan leh hlauh
zâwk a ni.
Kohhran leh unaute hovin an hriat hauh si lovin, mi \henkhat,
nun thianghlim lo leh tunlai thudik zirtîrtu ni tlâk lovin hna an rawn
thawh ve avangin buaina leh in\henna a lo chhuak \hîn a ni. |henkhat
chuan thudik zirtîrdan leh hnial khan an hria a; nimahsela thlarauva
tuina leh rorêl thiamna leh tih \han tawhna an tlachham a, thutak an
zirtîr theih hmaa an tâna hriat \ûl êm êm tamtak an hre bawk si lo.
|henkhat chuan sawifiahdan an thiam lova, nimahsela unau tlêmtêin
tui taka an \awng\ai avangin, hna thawhnaah chuan nawr luhin an
awm a. Pathianin tlinga A ruat lohna hna chu an thawk a, chu hna
chu an thawh \han hnu a ni si lova, rorêl lah an thiam hek lo, thlarauva
chapona a lo lût a, an inngaihlu a, hnathawktute nia inngaiin buma
awm reng siin hna an thawk a, mahni an inhre lo. Rorêlna nghet leh
chhel taka ngaihtuahna an nei lova, anmahni pawhina an sawi thiam
hauh si loh thil tamtak huai takin an sawi piap piap mai \hîn a. Hei
hi Pathianin A hria a chuvangin tun hun khirh takah hian mi chutiang
chu hna thawk tûrin A ko lo, LALPAN a koh loh rawngbawlna hnaa
rawn nawr lût lo tûrin unaute chu an fimkhur tûr a ni.
Mi chutiang, Pathian koh lohavate chuan, a tlângpuiin, koh ni
ngeiin an inhria a, an inring tlat a, an rawngbawlna chu pawimawh
êm êmah an ruat a. Mahni an inring tâwk riau \hîn. Rawngbawlnaah
an lûta, a \ha lozâwnga mi hîpna an nei a, chuti chung chuan
hlawhtlinna takte pawh an nei ve leh mial \hîn a, chu tak chuan
anmahni leh mi dangte pawh Pathian koh ni ngeiin a rintîr \hîn.
Hlawhtlinna tlêm-a-zawng an neih chu Pathian koh an ni ngei ti
fiahna a ni chuang lo. Pathian vantirhkoh chuan A fa rinawmte
thinlungah chuan hna an thawk a, an rilru ti-êng tûr leh, thutak hriattîr
tûrin, chu chu an vawn tlata, an nun theih nân. Mahni rawn intîr
chawpte chuan Pathianin A ruatna hmun lovah mahni indahin,
zirtîrtuahte an rawn inchhal ve a, an thusawi a\angin miten thudik
chu an lo chhar ve a, hei hi Pathian koh an ni tihna a ni chuang lo.
Chutiang mite chu a hnu lamah Pathian remruata an din leh \hin loh
84 THÚZIAK HMASÃTE
avangin, anmahni a\anga thu dik hmutute chu fiahna leh saltannaah
an luhphah \hîn a ni. Mi suaksualte pawhin thudik chu an sawiin
\henkhatte chuan an lo dawng thei a, nimahsela chutiang mite chuan
Pathianin A hmangaihte chunga an thiltih leh, buaina an rawn thlenzia
ang zêlin hrem an la ni ang. An sualte chu khuh a ni reng lovanga,
Pathian thinurna râpthlâk tak lo thlen nîah chuan tarlanin a la awm
ngei ang.
Hêngho mahnia rawn intîr chawpte hi rawngbawlna tikhawlotu
an ni. Mi rinawmte chuan an lo ring si a, Pathian thu ang zêlin
emaw an chêt a kohhran nên inzawmin emaw an thawh tiin
rawngbawlna thianghlim bîkte an lo chantîr a, tihtûr a lo lan fiah
hnuah chuan an hna hmasaber chu thawkin, an hnênah baptismate
lamin an lo chang ta mai a, nimahsela ênna lo thlengin, lo thleng tûr
rêng a ni si a, chung mite chu an lo ngaihdan anga Pathian koh leh
A tâna thawktûte chu an nih lohzia an hmuhin, fiahnaah chuan hnawl
luhin an awm a. An thudik lo zir tawh sa nên lam khân an ringhlel
leh hnuhnawh a; zir nawn leh vek \ulin an hria a, an thil lo paltlang
tawh hnu chu an thlirin hmêlma chuan a rawn tibuai a. Pathianin a
hruai nge hruai lo tihte an inngaihtuah leh a, baptisma an chan leh a,
a bul an \an \hat leh hma loh chuan an lungawi thei tawh lo a ni.
Pathian tâna thawktute tân chuan ram thar luh aiin chutiangte thawh
hrepna hnu chhui chu a luhai thlâk zâwk. Pathian bawihte chuan
fiah taka thawkin langsar takin thil an ti anga, dik lohnate chu an
khuh bo mai tûr a ni lo. Mi nung leh mitthi kâra ding an ni a, an
rinawmna leh an rawngbawlna leh LALPA an enkawl tûra a pêkte
rilrua sulhnu an hnutchhiahte chu an la sawi leh vek dâwn si a.
Heng mite hi awm lo pawh nise thutak hmua, fiahna tawk turte
chuan an hmu tho vang a, LALPA an awmna tura a tih hmun tlawm
tak chu an luah khat tho vang. LALPA mit chu a lunghlute chungah
chuan a fu reng a, a thuchah puangtu tura a mi thlante chu an hnenah
a tir mai dawn a ni. Thutak êng chu heng mite hnenah hian an
dinhmun dik tak entir nana hmuhchhuah lehhriattir a ni ang a, hre
thiam takin thutak chu an dawng ang a, a mawina leh fiahna chuan
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 85
a ti lawm hle ang. Thutak thiltihtheihna ropui tak chu an chan hnuah
chuan an lo chak ang a, mi thinlungah sulhnu thianghlim tak an
hnutchhiah bawk ang.
Pathian koh ni lo, zin ve sekte hlauhawmzia chu entîr ka ni a,
tlêma hlawhtlinna an neih chuan, an tlin lohna tak chu a lo lang ang.
Fîmkhur lo takin an che ang a, finna an tlâkchham avangin mi
duhawm \henkhat chu kohkîr leh rual loha ûm bovin an awm ang.
Kohhran hian a mawhphurhna hria sela, an nundan leh an thiamnate
pawh chu thlîr ngun kiau rawh se. Pathianin a ko ngei a ni tih fiahna
dik lo thei lo a awm chauh loh chuan, chu kohna chu an pawisak
loh chuan an chung a pik si a, mi chutiang chu kohhranin zirtîrtuah
a pawm lo a ni tih hriattîr chu kohhran tihtûr a ni. He thuah hian
intifel tûr chuan hei hi kohhran tâna kawng awm chhun chu a ni,
phurrit chu an chungah a innghat si a.
Pâwlho tibuai leh tihnawk tûra hmêlma lo luhna kawngkâ hi
khar theih a ni tih ka hmu a. Engtia khar tûr nge tih vantirhkoh chu
ka zâwt a. “Kohhran chu Pathian Thuah a tlan lût tûr a ni, chanchin
\hain kohhran awmdan tûr a ruahman ang thlarh hian a awmin a
intinghet tûr a ni; chu chu kohhran hian a lo hmuh hmaihin a lo
ngaihthah \hîn a ni,” a ti a. Rinnaa inpumkhatnaa kohhran
phuarkhâwm nân hei hi a \ûl tak meuh a ni. Tirhkohte hun lai khân
zirtîrtu derte leh bumna lak a\angin thil hlauhawm a lo awm tawh a.
Chuvangin unaute chuan mahni chhûngkuaa fel taka rorêl a,
chhûngkaw vawng fel thei mi an ni tih hriat chiante ngei, an vêla
thimna ti-êng thei ngei tûrte kha an thlang ta a ni. Hêng mite
chungchang thuah hian Pathian an rawn a, tichuan Thlarau
Thianghlim leh kohhran rilru angin, an chunga kut nghatin an serh
hrang a. Pathian hnên ata thupêk hmuin, kohhran remtihin an chhuak
a, Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hmingin an baptis a, LALPA
ina rawngbawlna chu an changin, mi thianghlimte innghâkkâwmin,
Chhandamtu an khenbeha thisen chhuak leh, A taksa hliama awm
entîrna rawngbawlna thianghlimte chu an chang tlâng \hîn a, Pathian
fa duh takte thinlungah chuan A tuarna leh A thihnate chu a tharin
an hriat nawntîr fo \hîn.
86 THÚZIAK HMASÃTE
Zirtîrte hun lai ai khân keini hi zirtîrtu der lakah kan him chuang
lo, kan him bîk loh avang tak hian, pâwlho zînga inremna leh
thlamuanna leh inpumkhatna hi, zirtîrteho ang bawk khân kan vêng
\ha tûr a ni. Entawn tûr kan nei a, chu chu kan zâwm tûr a ni.
Unaute zînga thluak nêm, sut leh pal lo ngah tawh bawk site chu an
inkhâwmin, Pathian Thu ang zêl leh Thlarau Thianghlim remtihnain,
\hahnem ngai taka \awng\aiin, Pathian lak ata thupêk an dawng
ngei a ni tih lanfiahtîr tawhte chungah chuan kut nghatin, chu hnaah
chuan inpumpêk hmiah tûrin an serh hrang tûr a ni. Chu chuan
mihringte hnêna thuchah pawimawh ber mai sawi tûra kal chhuak
tûrin kohhranin an ruat a ni tih a lantîr ang.
|hatfamkimna* an vuah \hinte leh, Thlarau biakna sual tunhmaa
lo lawmpui \hîn a, an rilru leh finna chau tawh te, chutiang suala an
awm laia mahni inti mualpho leh thutak mitena an hmusit phahnate
kutah hian, Pathian chuan A beram rual duhawm tak enkawlna
chu A nghat lo ang. Tûnah hian chutiang sualna lak a\ang chuan
zalen tawhin, thuchah hnuhnung ber puang tlâk ni tawhin inhre
mahsela Pathianin A pawm lovang. An kalsual lai khân an chhia-
\ha hriatna a fîm lo zo tawhin, tûnah a lo chak lo zo tawh si a,
chuvangin hlarau hlu tak takte chu an kutah a dah lovang. A thutak
puang tûrin mi thianghlim A duh a. Dan thianghlim Sinai Tlânga
Pathianin A rawn puan kha Ama mizia chiah a ni a, khermei taka
zawm tlat tûr mi thianghlimte chauhvin, mi dangte an zirtîrin Amah
an chawimawi tûr a ni.
Pathian rawngbâwltu, thutak zirtîrtute chu rorêl thiam mi an ni
tûr a ni. Dodalna pawh phâwklêk lova tuar thei mi an ni tûr a ni;
thutak dodaltute chuan zirtîrtute chu an rêl anga, dodal theihna awm
an hmuh apiang, thutak dona tûrin a chhe thei ang berin an rawn
târlang ang. Pathian rawngbâwltu thuchah kengtute chuan, hêng
dodalnate hi nêm tak, zaidam tak, thutak êng chu hmangin an lo do
tûr a ni. Chutiang rilru chu mite lakah cho chhuak tûr leh, mi dangte
hnênah thupêk zirtîrtute pawh thin butut nei mi an ni e, tia an hêk
chiam theih nân, dodaltute chu rawngbâwltute lakah chuan mi ti
*Zirbelhna en la.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 87
thinrim chi takin an tawng fo \hîn. Dodalnate chu tâwk tûrin kan
inbuatsaih tûr a ni. Chhel tak leh zaidam tak leh nêm takin, a pawnga
taka lo kalh bur nghal mai lovin, dodaltute lakah chuan rilru luhlul
pu mai hek lovin, dawhthei takin an dodalnate chu ngaithlâksak a,
chhûtpui kauh hnuah, thu tak ênna leh thil tihtheihna hmangin,
dodâltute \anfung leh diklohna chu thutaka bûk thlâktîra hnawl
bosak chauh tûr a ni. Tichuan mi rilruah sulhnu duhawm tak an nei
anga, dodâltu rinawm takte chuan bumin an awm a ni tih leh, thupêk
vawngtute chu mi sawi ang mai an ni hauh lo tih an hre chiang ang.
Pathian chhiahhlawh nih duh chuan unaute chunga awm aiin mi
zawng zawng chhiahhlawha awm thlang zawk sela, rilru ngilnei leh
hawihhawm tak an nei tur a ni. Thil an tihsual pawhin inpuang hreh
lo sela. Rilru tumna \ha ringawt chu sual puan lohna chhuanlamah
hman tur a ni lo. Sual puanna chuan kohhranin thuchah puangtu an
rintawkna chu tihniam suh se; entawn tur thil \ha tak a ti a ni a;
kohhranah sual puan duhna rilru a chawk tho ang a, \anrualna \ha
tak a siam ang. Zirtirtu nia inchhalte chu thianghlimnaah te, tlawmnaah
te, nunnemna kawngah te, Isua leh Bible thutaka mite thlarau hruai
turin entawn tlak an ni tur a ni. Krista rawngbawltu chu a titina-ah
leh a thiltihnaah a thianghlim tur a ni. A rilruin Pathian thianghlim thu
leh thawkkhum thute a pai reng a ni tih hre reng sela. A rilruin a
enkawlna hnuaiah beram rual an awm a, Isua hnena an chungchang
thlen a, Isuan Pa hnena min dilsak anga dilsaktu tur a ni tih a hre tur
a ni. Hmanlai Israel fate awmdan kha entir ka ni a, an hnathawhin
hnai taka Pathian a zawmtir avanga biakbuka rawngbawltute chu
thianghim hle tur an nihzia ka hmu a. Rawngbawltute chu sawisel
bovin an thianghlim tur a ni, chutilo chu LALPAN a tiboral ang.
Pathian chu a la danglam chuang lo. Hman ang bawkin tûnah
pawh A fai a, A thianghlim a, A la duhtui reng a ni. Isua
rawngbâwltute chu englai pawhin, khawi hmunah pawh thianghlimna
lamah mite hîp tûrin, mi thil hrezau leh sakhaw la runthlâk mi an ni
tûr a ni.
Kawng inhawnna lam apiangah thuchah kengtute tân chuan
tûnah hian kal nghâl zêl a hun ta, Pathianin an hnaah A hruai ang a,
88 THÚZIAK HMASÃTE
mi \henkhat thinlung chu ngaithla tûrin Pathianin A hawng ang tih
ka hmu a. Ram tharah luh tûr a ni, chutiang tihna hmunah tawh
chuan a theih phawt chuan in\anpui tawn tûrin pahnih zêla kal tûr a
ni. Hetiang remruatna hi entîr ka ni. Unau pahnih zin dun sela, ram
thim ber leh dodalna khauhna hmun, rawngbâwl \ul berna hmunah
chuan lût rawh se. Lungrual taka bei tûrin, rinna nghet tak nên
thima awmte hnênah chu thutak chu puang rawh se. Hmun tamtak
tlawh avanga hna thawk tam zâwk leh, hlen tam zâwk tûr a nih
chuan in\hen sela, amaherawhchu an zinnaah chuan intichak a,
in\anpui tûr leh rinna inchawhphur sak tawn tûrin, inberâwn fo rawh
se. An kalna tûr kawngte chu, a tu zâwk nge kawng khatah chuan
kal se, lehlamah pakhat zâwk, an thilpêk dawn an hman theihna tûr
ve ve kha khûn taka ngaihtuahin in\hen rawh se, chutichuan mi
thinlung hneh tûrin an hlawhtling ber theihna tûr ve ve kha ngaihtuah
rawh se. Tichuan an in\hen hunah pawh, thimna leh dodalna hneh
tûrin an chakna tûr chu tihthar a lo ni ang, thlarau boral mêkte
chhandam tûrin lainatna nên an thawk thei ang.
Pathian rawngbâwltute chuan hmun khatah chauh hna an thawk
tlut tlut tur a ni lova, hmun hrangah thlarau chhandam tûr an zawng
zêl tûr a ni tih ka hmu a. Thutaka tih ngheha awm tawhte chuan
thuchah kengtute rawngbawlna tamtak chu an ngiat tûr a ni lo,
mahniin an ding thei tûr a ni. Pathian thuchah kengtu chuan hmun
khawhar leh thimte chu a tlawh zêl a, tunlai thudik la hmu ve lote
hnênah thudik an puan chhûngin an vêla mite chu an lo tichak ve
leh chhawng tûr a ni.

KOHHRAN HARSATNATE4
Ka unau duh takte u, sualna hi a pun chak êm avangin, Pathian
rawngbawlnaah hian harhna kan zawng tûr a ni a, eng hunah nge
kan awm tih kan hre tûr a ni. Thimin khawvêl a khuh dâwn a, thim
chhah mup chuan mipuite chu a khuh dâwn a ni. Kan vêl zawng
zawng
_____ deuhthaw hi sualna leh bumna thim chhah tak chuan a tuam
4
Review August 17, 1853 a\anga lâk a ni.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 89
avangin, Pathian hnaih lehzual a, Isua hmêl a\anga Pathian ropuina
leh ênna huam chhûnga awm hian thutak fiah lehzuala hriatna neiin
kan dinhmun chu Pathian Thu a\anga hum tlat tûrin kan inbuatsaih
tûr a ni.
Thutaka tihthianghlima awmin, Pathian hnêna inpumpêk
hmiahin, kan chungah ênna pung zêl chu LALPAN A rawn entîr
theih nân leh, A êngah chuan ênna hmu a, A chakna chuan tihchaka
kan awm theih nân, kan thurin thianghlim ang hian kan nung tûr a
ni. Mitkhap kâr khat lek kan invên loh pawh hian hmêlma chuan
min rawn hual thei a, thim thiltihtheihna chuan hneh mai
hlauhthawnawm takin kan awm thei a ni. Setana chuan inralring
ran tûrin a tirhkohte chu thu a pe a, an theih apiang hneh zêl tûr leh,
thudik vuan intite hnufualna laite leh anmahni tihnawktu chu hmu
chhuak tûr leh, an vêl rawn tithim tûrin thu a pe a; tichuan an inring
lovanga, an thurin ngainat êm êm \hin timualpho zâwngin an awm
ang a, kohhran chungah lungngaihna an rawn thlen ang. Hruai suala
awm, inralring lote nun chu a lo thim telh telh a, anmahni a\angin
vanram ênna chu a chuai \hîn a ni. Anmahni tihnawktu sual chu an
hmu chhuak thei lova, Setanan a lên a zar hnan a, a thangah chuan
an âwk \hîn a ni.
Pathian chu kan chakna a ni. Finna leh kaihhruaina dawng
tûrin Amah kan en tûr a ni; A ropuina tûr leh kohhran \hatna tûr
leh, keimahni thlarau chhandamna tûr chu rilrua vei ranin, mi
tihnawktu sual chu kan hneh tûr a ni. Ni tinin, mahni \heuhvin
hnehna thar chan kan tum tûr a ni. Mahnia din leh Pathian chauh
rinchhan hi kan zir tûr a ni. Chu chu kan thiam leh a tha ting mai a
ni. Mahni \heuhvin mahni tlin lohna lai zawn chhuah a, chu sualna
chuan min hneh loh nân fimkhur taka invên tlat a, sual laka hnehna
chan chu tum tlat zâwk tûr a ni. Tichuan Pathian kan rinchhan
lehzual thei ang a, kohhran buaina tamtak hi a kiang duak mai ang.
Pathian mi tirhte chuan, thlarau hna thawk tûra mahni in an
chhuahsan hnuin, thudik pawm tawhsate hnênah hna thawh sakin,
rei tak tak an châm \hîn, chungho chuan an châknate an khuahkhirh
lova, mahni an inven loh avang leh a châng chuan thlêmtu chuan
90 THÚZIAK HMASÃTE
anmahni a thlêm \hin vang niin ka ring, chak lo takin an lo la awm si
\hîn a. Harsatna leh fiahna tenau tak an tâwk a, tichuan anmahni
tlawh nân LALPA rawngbâwltute chuan an hun an khawh ral \hîn a
ni. Dârkâr tamtak, a châng chuan ni rei tak chhûngte pawh tih
khawtlaiin an awm a, tichuan harsatna leh fiahna tenau deuh han
sawipui a, an beng a luhin an rilru a nain an thinlung a hliam mai \hîn
a ni. Chutiang harsatna tenau tê tê chu a hrehawm thei ang berin an
thlîr a, Pathian tâna thawktute lah chuan a têt tham êm avangin han
hlauh thamah an ngai si lo. An harsatna a\anga \anpui tura Pathian
rawngbawltute chunga innghah ngawt ai chuan, chung fiahnate chu
lâk kiana a awm hma loh chuan Pathian hmaah, lungchhe takin
chaw ngheiin an \awng\ai zâwk tûr a ni.
|henkhat ve thung chuan, Pathianin hnathawk tûra A kohte
tihtûr zawng chu, an tirhna lam apianga kal a, an bana kai reng
tûrah an ngai a, an chet fimkhur loh leh hmêlma tân kawng an hawn
avang leh inngaihlu a, an vêla mite sualna mawlh hmuh tuma an
awm avanga, harsatna leh fiahna tenau tak tak an thlentîr rawn
tifihlim tûr ringawtah an lo beisei bawk a. Nimahse tunah hian
beram ril\âmte chu khawiah nge an awm? Nunna chhang châka
\amchhâwl mêkte chu? Chutiang thil kohhrana lo awmte chuan
Pathian rawngbâwltute chu an tilungngai a, an huaina a tireh a,
chuvangin, mahni unaute phurrit chu sava hmul pakhat bûk chauh
pawhin tuman tihrih belh tûr a ni lo, hlimna leh thu leh rinnaa
\awng\ainain \anpui zâwk tûr a ni. Thutak pawm inti zawng zawngte
hian a tam thei ang bera mi \anpuina ngawt beisei mai lovin, kan
vêla mi \heuh \anpui tumin zawng ta zâwk ila chuan, kan va zalen
nasa dâwn êm! Chutih a hnekin, tunah rih chuan, thutak la luh ngai
lohna ram, hmun thima Pathian rawngbâwltuten ramthar an luhnaah
chuan, \ul lo taka an unaute buaina avanga rilru natna riau nei chungin
an lût \hîn a ni. Hêng zawng zawng bakah hian dodaltute huatna
leh rinlohna chu an va tâwk lehnghal a, a \hente phei chuan an lo
hnehsawh hle thei bawk si a.
Pathian rawngbâwltute chu lunghnûrna leh kalhna lak ata fihlim
sela rilru engthawl takin, thutak chu a mawina puang chhuak sela
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 91
chuan, mite thinlung hneh leh Pathian chawimawi chu a awlsam
zâwk daih ang le. Pathian rawngbâwltute, mahni harsatna, mahnia
tihfel theih reng hmanga lo tih buai a, an phurrit lo belhchhahsak a,
an hun tamtak lo khawhral saktute hian, anmahni tih lâwmna tûra
sum leh pai leh hun an lâkbo tâk kha, a chhan an la sawi fiah ngei
ngei ang. Chutianga rawngbâwltute hun lo tih khawtlai chu sual a ni
a, hmêlma lawmzâwng pawh a ni. An unaute an \anpui theihna
hmunah an awm tûr a ni. Inkhâwmho zawng zawngte phurrit pe lo
tûrin an harsatna leh thlêmna tawh chu an hneh nghâl zêl tûr a ni.
Pathian thuchah kengtu lo kal huna la tihfel tûrin an lo khêk tûr
pawh a ni lo, anmahni ngeiin Pathian hmâah an ti fel zâwk tûr a ni.
An harsatnate pawh chu an tikiangin, rawngbâwltu a lo kal hunah
chuan lo tichau lovin, lo \anpui zâwk tûrin an inbuatsaih tûr a ni.

KOHHRAN NGHAHFÂK5
Tunhnai lawka ka thil hmùh, thuhnuairawlh leh rilrua inngaitlawm
tak Isua zuitu mi tlâwm tak takte ka hmùhin, rilru a tihah hle mai.
Isua lo kal lehna nghâktu inti tamtakte chu he khawvêl dan ang hian
an awm a, Pathian lawmzâwng aiin an vêla mite lawmzâwng chu mi
tamtakin \hahnemngai takin an zawng zâwk si a. Tunhnai deuh
lawka an rawn chhuansan tâk, kohhran mite ang tho khân an vâwtin,
tihdan phung an sui satliah mai zawk a ni. An tunlai awmdan chu
Laodikei kohhran hnêna thuchah hian a tilang fiah ngawt mai
(Thupuan 3:14-20). “An lum hek lova, an vawt hek lova, an lum
chang chang a ni.” Thuhretu dik leh rinawm thurâwn chu an ngaihsak
loh a, rangkachak meia tihthianghlim tawh chang tûr leh, kawr vâr
leh an mita hnawih tûr mitna damdawi chu an lâk a, chang tûra
tihtak zeta an sim loh chuan, A kâ ata A chhakchhuak hlawm ngei
dâwn a ni.
Chawplehchilha LALPA lo kal leh mai tûra thlîr a, lawm avanga
ring taka autute zînga mi tamtak kohhranho dinhmuna an din vena
_____
5
Review, June 10, 1852 a\anga lâk a ni.
92 THÚZIAK HMASÃTE
hun leh, Isua lo kal leh mai tûra rinna avanga vawikhat khawvêlina
an lo nuihzat bur tawhten, a \ha lama mite hîpna tichhe tûra an
chanchin dik lo pui pui an thehdarh hun chu a lo thleng ta. Pathian
nung ngei leh, felnaa ril\âm-tuihâl hnêna Pathianin A thilltihtheihna
A rawn hmuhtîr a, a nunnain a châk ngawih ngawih tihtlaisak nâna
a thinlunga ênna ropui tak A rawn pêk a, faknaa Pathian chu a
chawimawi chuan, LALPA lo kal leh thu nghâktu inti ve site hian
buma awmah an ngai fo \hîn a, miin an dawi vang a ni an tih loh vek
pawhin ramhuai zâwlah tal an puh hrâm \hîn.
Kristian inti tamtakte hi chu khawvêl mite ang bawka incheiin
an \awng a, an chetla a, an \awngkaa ringtu ni vea an inchhalna
a\ang chauh lo phei chuan hriat hran theih tur pawhin an awm si lo.
Krista hmuaktuah chuan inchhal ve teh reng mahse, an thusawi
duhzâwng chu vanram ni lovin khawvêl a ni si a. “Pathian ngaihsak
kawngah leh awmdan thianghlimna thuah chuan, Pathian nî lo thleng
thuai thuai se titu nia inchhalte chu mi eng ang nge an nih tûr le? 2
Petera 3:11,12. “Tupawh Ama chunga beiseina chu nei apiangin,
amah a thianghlim angin a inti thianghlim tûr a ni.” 1 Johana 3:3.
Nimahsela Adventist-a inchhâl ve tamtak chuan, Pathian
lawmzâwnga an awm theihna tûr aiin, khawvêl mite mita lan mawi
theihdan leh, taksa cheimawi dante an lo zir uar zâwk a.
Kan entawn tûr Isua duhawm taka chu, tûna sakhaw ngaihsak
intite zîngah hian, A lo pian lai ang khân lo thleng leh reng mai teh
sela engtin tak awm hlawm maw? Ran thlangah A lo piang a. A
nundan leh A rawngbawlnaah chuan zui zêl teh u. Mi lungngaia A
ni a, lungngaihna hre mi a ni. Chhandamtu inngaitlâwm, \hui loh
kawr mâwl tak ha a, A lu nghahna tûr hmun pawh nei lova chu,
Kristian inti ve site hian an va han zahpui rua êm! A nungchang
kaidum nei lo leh mahni A inphatna chuan, thiam loh a chantîr ang
a, nuihza ho tak an lawm \hin chu A nungchang thianghlim mawi
tak chuan A dalsak ang a, ngamthlêmna thu tel lova A titina chuan
khawvêl leh awhna lam thu an sawi \hin chu a mil thei hek lovang.
Pehhel miah lova thutak, ngialngan taka A sawi chuan an mize dik
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 93
tak hailangin, nunnem lama entawn tûr Isua duhawm tak chu a
rang thei ang bera tihbo an châk ngei ang. A \awngkam a\anga
man tumtu hmasa ber leh “Khengbet rawh u, Khengbet rawh u,”
titu zîngah an tel mawlh ang.
Sabengtung chunga chuangin, tlâwm taka Jerusalema A luhnaah
hian Isua chu i zui zêl ang u, A zirtîr mipui tamtakten, lawm taka
Pathian faka an au rual dual dualnaah .... “LALPA hminga Lal lo kal
chu a eng a thawl e; vanah rem thu lêng sela, chungnungberah ropui
rawh se.” Mipui zînga Farisai \henkhatte chuan A hnênah, “Zirtîrtu,
i zirtîrte hi ngawi tûrin thu pe rawh,” an ti a. Anin, “Hêng mite hi an
ngawih chuan chawp leh chilhin lungtê tal an au chhuak nghâl ang,”
tiin A chhâng a. Krista hmuaktua inchhal ve mi tamtak hi, Farisaite
ang bawka zirtîrte ngawihtîr nghâl mai duh an awm a ni, matheilovin,
“Kal sualna! Indawimutna!” tiin an au chhuak nghal ang. Zirtîrho,
an puante leh tûmkaute kawnga lo phahtute chu, mi â leh \ûl lova
intlakral mai maiah ngaih an ni bawk ang. Nimahsela Pathian chuan
khawvêlah hian chutianga mi lawm lo leh ngawichawi lo, Amah fak
leh chawimawi thei mi A nei ang. Tute hnên emaw a\ang tal chuan
chawimawina A dawng tûr a ni. A mi thlan, A thupêk zâwmtute hi
an ngawih reng chuan lungtê tal a au chhuak ang.
Isua chu A lo kal leh ang, A lo kal hmasak ang mai ni lovin,
Bethlehemah nausênin emaw, Jerusalema sabengtung chunga A
chuan \uma, A zirtîrten, “Hosana,” tia Pathian faka an au rual ang
lek kha ni tawh hek lovang. A Pa ropuinaa inthuamin, he lei pana
A lo kalnaah A vantirhkoh thianghlim zawng zawngte rawn zuithlâk
mup mup zêl chungin A lo kal thung ang. Olive Tlâng \anga vana
A lawnsan \uma, Galili rama miten vanlam an thlir zui vawng vawng
laia A mi thianghlimten an lo thlîr reng ang khân, van khawpui chu
vantirhkohten an rawn chhuahsan vek dâwn a ni. Chutih hunah
chuan, mi thianghlim, entawn tûr thuhnuairawlha famkim taka zuitute
chauhvin, Amah chu hmuin lawm takin, “En teh u, hei hi kan Pathian
a ni; Amah hi kan nghâk reng a, Anin min chhandam ang,” tiin, an
au ang. Mikhap kâr lovah tawtawrâwt hnuhnung ber, vaivuta mi
94 THÚZIAK HMASÃTE
thianghlim muhilte kaithotu tûr chu a lo rîk hunah chuan, an lo tho
ang a, “Hnehna! Thihna leh thlân chunga hnehna!” tiin an au ang.
Mi thianghlim tihdanglama awmte chu an hmangaihte nêna in\hen
tawh ngai lo tûrin, boruakah LALPA tâwk tûrin vantirhkohte nên
chuan an chho ang.
Chutiang thil kan hmaa awm reng siin, chutianga beiseina ropui
leh Kristan Ama thisen ngeia min tlanna ropui tak hmachhuan
chungin, kan ngawi reng dâwm em ni? Sabengtung chunga chuanga
Jerusalema Isua A luh lâia zirtîrte tih ang bawkin, keini pawhin aw
ring takin, Pathian chu kan fak dâwn lo’m ni? Anni ai chuan kan
hmabâk a duhawm nasa ngiang lo vem ni? Chuti a nih si chuan
chutiang beiseina ropui, thihtheihlohna leh ropuinaa khat chu kan
neih chuan tuin nge aw ring taka Pathian kan chawimawi chu min
khap ngam ang? Khawvêl lo awm tûr thiltihtheihna chu kan tem
tawh a; a aia tam kan châk a nih hi. Ka taksa pumpui hian Pathian
nung chu a ngai a, A famkimna chuan luahkhah veka ka awm hma
loh chuan, ka kham khawp ka ngah dâwn lo.

KRISTA LO KALNA ATÂNA


INBUATSAIHNA6
Unau duhtakte u, Krista chu A lo kal leh thuai dâwn tih leh, he
khawvêl sual hnêna khawngaihna thuchah hnuhnung ber puan tûr
kawltu chu kan ni tih in inring chiah em? Entawn tlâka kan awmdan
tûr ang chiahin kan awm em? Kan nun leh kan tîti thusawite a
thianghlimin, kan tlawmlai taksa Ama taksa ropui anga rawn siam
danglamtu tûr, Lal leh Chhandamtu Isua Krista lo kal lehna nghâktu
kan ni ngei tih kan vêla mite hnênah kan entîr em? Hêng thil hi kan
hriat tûr angin kan hre lo ang tih leh, kan rin tûr angin kan ring lo
ang tih hi ka hlau a ni. Thutak pawimawh pawma kan inchhal \hin
hi kan ring takmeuh a nih chuan, kan rinna chu kan thiltihah a lang
tûr a ni. Nuamtawlna leh he khawvêla mi hîp bet thei chi ûmna hi
a_____
lutuk ta, incheina lamah rilru kan sêng lutuk a, tîti lawilo leh \angkai
6
Review, February 17, 1853 a\anga lâk a ni.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 95
lo sawi nân kan lei kan hmang zing lutuk a, chu chuan kan sakhua
dâwtah a chantîr \hîn, kan tîti sawi duhzâwng chu vanlam thu,
Chhandamtu lo kal tûra kan thlîrna lam thu a ni si lova.
Vantirhkohte hian min enthlain min vêng reng a; tîti lawi lo leh
fiamthu leh nuihza lawi lo sawi dawklakna leh fimkhur lo leh ã taka
kan awm avangin, hêng vantirhkohte hi kan tilungngai fo \hîn a ni.
Hnehna chang tûrin a châng chânga beiin hlawhtling \hîn mah ila,
kan chelh tlat lova engmah bengkhawn lo leh fimkhur lo takin kan
awm leh \hîn a, thlêmna tuarzo lo leh hmêlma do zo lova kan awm
leh \hin chuan, rangkachak aia hlu kan rinna fiahna chu kan hlen zo
lovang. Krista avangin kan tuar lova, hrehawmna chu kan chhuang
thei hek lo a ni.
Kristian nghet nihna leh Pathian rawngbawlna tlâkchhamna nasa
tak a awm a ni. Mahni nawmna leh lawmna zawng lovin Pathian
chawimawi dan leh tihzahawm dan zawn zâwk tûr a ni a; kan thiltih
leh sawi apiangah Ama ropuina tûr ngaihtuah ran reng tûr a ni.
Hêng thupawimawh tak kan tarlante hian kan rilru a hneh a, kan
vawn reng chuan, thlêmnaah chuan awlsam takin kan tlu lo ang a,
thu \ha thlanchhuah chauh kan sawi fak zêl ang. “Kan
bawhchhiatnate avangin hliamin A awm a, kan khawlohnate avangin
vuak thitlinin A awm a; Kan thlamuanna tûra thununna chu A
chungah a tla a, a vuakna vualtea tihdamin kan awm a ni.” “Thu
lawi lo mai mai an sawi apiang chu rorêlna nîah an la insawifiah
ang.” “Nang Pathian chuan mi hmu reng si a.”
Hêng thu pawimawh tak takte hi, sual retheiin ngaihdamna kan
hmuh a, Pathian tân, A thisen hlua tlana kan awm theihna tûra Isua
tuarna zozai kan ngaihtuah bawk hian, kan rilru a fimkhur a, chuti
fakauva hrehawmna nasa min tuarsaktu tâna tuarsak ve thung
châkna tak chu neih loh theih a ni lo. Hêng thil hi rilrua kan vei
chuan, mahni inhmangaihna leh intih ropuina chu inngaihtlawmnaah
a lo chang a, chutichuan naupang rilru thianghlim ang kan lo pu a,
mi zilhna kan tuar thiam a, tihthinur mai chi kan ni tawh lo a ni. Kan
nunna rorêl tûrin mahni-hmasialna rilru a lo lut dâwn lo a ni.
96 THÚZIAK HMASÃTE
Kristian dikte lawmna leh inhnemna chu vanram a ni tûr a ni.
Khawvêl lo thleng tûr thiltihtheihna tem tawh a, van lawmna ruai kîl
tawhte thlarau ril\amna chu khawvêl thila tihtlai rual a ni lo. Chung
mite chuan hunawlah thawh tûr an hmu zêl \hîn a. An nunna chuan
Pathian a châk a. Ro awmnaah chuan rirlu pawh a awm \hîn a, an
biaklai leh an hmangaih Pathian nên chuan inpâwlna nuam tak an
neihîn a ni. An rochan tûr khaw thianghlim, lei thar, an chatuan in
tûr ngaihtuahna chu an nuam tihzâwng a ni tawh ang. Chutia thil
ropui, duhawm, thianghlim an ngaihtuah rengna chuan vanram a
hnaihtîr a, Thlarau Thianghlim thiltihtheihna chu an chang ang a,
chu chuan khawvêl a\angin a tihrang deuh deuh ang a, an inhnemna
leh an lawmna ber chu, vanram, an in nuam chu a ni ang. Vanram
leh Pathian thiltihtheihnain a hîpna chu a lo chak êm êm ang a,
thlarau chhandamna leh hlawhchhamte chuan taima taka Amah
zawngtute apiang lawmman pêk hmang A ni tih ringin, Pathian lam
an hawi tawh ang.
Mi fel kan nih theih nana thil tih a tamzia ka han hriat chuan,
“Aw hmangaihna, Pathian Fapain mi sual rethei tak mai a hmangaihna
mak tak chu!” tiin ka au chhuak hial a ni. Chhandam kan nih theih
nana thil tihtheih awm zawng zawng tih a nih mêk lai hian âtthlâk
takin an kan lo awm duhdah hle dawn em ni? Van zawng zawngte
khian min ngaihven êm êm a. Mi pakhat engkim chunga awm
chawimawi a, tiropui tur khian kan harh vangin kan phûr hle tur a
ni. Min khawngaihna leh hmangaihnaa khat chunga lawmna leh
hmangaihnain kan thinlung chu luang liam sela. Kan nunin kan
chawimawi tur a ni a, kan tîti thianghlim leh fel chuan chunglama
piang kan ni a, lei hi kan in ni lovin, kan khualzinna mai, ram \ha
zawk lam pana kal mêk kan ni tih a lantir tur a ni.
Krista hming lama a rawn kal lehna nghâktute nia inchhâl
nazawngin, Krista tana tawrhna awmzia hi an hre lo. An thinlung
chu khawngaihnaa chhum hmin a ni lo va, kawng hrang hranga a
lan angin an mahni an inthihsan hek lo. Chutichung chuan fiahna
tawk mek niin an insawi a. Mahse enchhin an nihna chhan pui
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 97
ber chu an thinlung hmin lo kalh zawnga thil a awm fo vang
zawk a ni. Chutiang mite chuan Krista zuitu tlawm tak, Kristian
dik nih dan an hriat chuan \hahnemngaihna \ha nen bul an \an
\ha hle ang. Mahni inthihsan hmasain an \awng\ai ang a, an
thinlungin a châkzawng apiang chu an dal zel ang. Unaute u,
mahni inrintawkna leh nei tâwka inhriatna kha bansan ula,
entawn tur tlawm taka chu zui rawh u. Amah chu kan entawn
tur a ni tiin Isua chu in rilru-ah vawng reng ula, a hniakhnung
chu in zui tur a ni. Kan rinna siamtu leh tifamkimtu Isua, zahna
paltlang a, a hmaa lawmna tur awm avanga kraws tuartu chu en
teh u. Mi sualte hnialna a tuar chhuak a. Amah chu kan sualna
avangin a tlawm tawh a, beram talh tawh a ni a, hliam a tuar a,
vuak a ni a, tihnatin a awm ta sî a.
Tichuan ni tin mahni inkhêngbetin Krista tan lawm takin i
tuar ve ang u. A ropuina chang a, ropuina te, chawimawina te,
thihtheih lohna te leh chatuan nunna te pêk kan nih theih nan he
leia a tawrhna \awmpuitu hi i ni ve ang u.

INPÂWL HONAA RINAWMNA


Sabbath vawngtute chu inkhawm an taimain inkhawm chu a
nuam thei ang berin an siam tur a ni tih LALPA mi entir a. Hemi
lam ngaihvena tha sen uar zel hi a \ul êm êm a ni. Mi tinin LALPA
tan eng emaw tal sawi tur nei sela, hetianga an tih hian malsawmin
an awm ang. Inkhawm \hulh ngai lova midangte nen thu
inhrilhtawn fote chu hriatrengna bu-ah ziah an ni. A la bang
kohhran mite chu Beram No thisen leh an chanchin \ha puan
chuan a hneh tur a ni. |henkhat chuan, anmahnia engmah tih
tumna bik awm tak tak si lovin, midang tel lova Beram No
thisena hneh an tum \hin. |awng theihna min pêkah hian Pathian
ngilneihzia chu ka hmu a. |awngna tur lei min pe a, a tana hman
chu A laka kan bat a ni. Kan kâ hian Pathian chu kan chawimawi
tur a ni a, thutak leh A zahngaihna tawp nei lo chawimawi zawnga
thu sawiin, Beram No thisen avanga kan thuhriatte hmangin kan
hneh tur a ni.
98 THÚZIAK HMASÃTE
Ngawi reng ringawt turin kan kalkhawm tur a ni lo; LALPA hre
reng a, A ropuina leh chawimawina thu sawi a, A thiltihtheihna
hriltute hnenah chauh Pathian malsawmna a thleng ang a, tihthar leh
an ni bawk ang. Mi zawng zawngin an tihtur tise chuan hun hlu
engmah hi khawhral a ni lo vang a, rei deuh deuha \awng\ai leh
fuihna thusawi avanga inzilh a \ul hek lo vang. Hun zawng zawng
chu \awng\aina tawi fel tak leh a tum kâwk fuh chat chata thusawi
tawi fel takin a luah zâwk dawn a ni. Dîl ula, ring ula, dawng rawh
u. LALPA ngaihnepna leh \awng\aina naran, \awng\aina tak tak tling
si lo a tam lutuk a, chu chuan vantirhkohte tilungngaiin Pathian a
tithinur a; dilna chapo awmze nei lo lah a tam lutuk. A hmasain
mamawh hlein kan inhre phawt tur a ni. Chutah kan mamawh êm
êma chu Pathian hnenah kan dil lai ngei pawhin min pe thei tih ring
chungin kan dîl ang; tichuan kan rinna a lo \hang ang a, rilru lamah
hmasawnna a awm bawk ang. Chak lote chu tihchak an ni ang a,
mi beidawng leh lungngaite pawh LALPA chu taima taka Amah
zawngtute zawng zawng lawmman petu a ni tih ring tur leh, van lam
thlîr tura tihdanglam an ni ang.
|henkhatte chu thu thar sawi tûr an neih loh avangin inkhâwmte
an \hulh a, an sawi ve chhunah pawh a ngai an sawi mai dâwn a ni
si a. Hei hi a bul takah chuan chapona a awm vang a ni; Pathian leh
A vantirhkohte chuan mi thianghlimte hriattîrna thute chu an ngaithla
thîn a, hapta tina an sawi fo \hin avangin an lawm a, chawimawiin
an awm \hîn a ni. LALPAN mawihawih leh inngaihtlawmna hi A
ngaina a ni; nimahsela Pathian roluahtu tûr inti leh Isua ro luahpui
tûr tena an inkhâwmnaa, hun hlu tak mai an khawhral mai mai hian
LALPA chu A lâwm lova, vantirhkohte an lungngai \hîn a ni.
Unaute hi an awmna hmun tûrah awm sela chuan, an sual avangin
Kalvaria khenbeha chawimawi nân leh, Isua chawimawi nân thusawi
tûr an tlachham lo tûr. Pathianin A Fapa neih chhun, A duh ngawih
ngawih, sual leh bawhchhiatna tlanna tûra A rawn pêk phalzia leh,
mi sualina thihna a pumpelh theihna tûra ngaihdamna a hmuh a, a
nun theih nâna Pathian rawn inphah hniamzia hi an lâwmna bul a lo
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 99
nih phawt chuan, Isua tiropui leh chawimawi tûr chuan an inpeih
lehzual sauh mai ang. An ngawi mai mai thei tawh lova; chutih a
hnekin lâwm tak leh hlim takin A ropuizia leh A thiltihtheihzia chu
an sawi an sawi tawh zâwk ang. Chutih hunah chuan Pathian
malsawmna chu an chungah a fu tawh ang. Thu pangngai pawh
sawi nawn leh \hîn mahsela Pathian chu chawimawiin A awm tho a
ni. Chhun leh zan chawl lêk lova “Thianghlim, thianghlim, LALPA
Pathian Engkimtitheia,” titute chu vantirhkoh chuan mi entîr a. “An
sawi ngai an sawi nawn reng nain, Pathian an chawimawi a ni,” tiin
vantirhkoh chuan mi hrilh a. Kan thusawi kha sawi nawn fo \hîn
mah ila, Pathian a chawimawi a ni; kan chunga A \hatna leh
zahngaihna chu kan ngaihthah lo a ni a lantîr a ni.
A hminga kohhran invuah ve mai maite chu an tlu ta, dâkna leh
thihna chuan an thinlungah ro a rêl si a. Pathian thu zawm sela chu
chuan a tlawmna nun a pe ang. Nimahsela LALPA hna chu am kal
pêl a. An inhmuhkhâwm a Pathian \hatzia thu mawl tê tê sawi
nawn fo mai chu a tlawm an ti lutuk a, chuvangin thil thar zir chhuah
an tum a, thil ropui eng emaw, an thu ngaithlatute benglût zawng
tûr leh, ngaihnawm tih tûr chi ngawt an zawng an zawng a, Pathian
Thlarau chuan a kalsan \hîn a ni. Bible zirtîrna tlâwm tak hi kan zui
chuan, Pathian Thlarau chuan keimahniah hna A rawn thawk ang.
Inngaihtlâwma thutak kawng dik tak kan zawh chhûng leh, Pathianah
chauhva kan innghah tlat chhûng chuan, engkim hi a nuam fel duak
mai a, vantirhkoh sualte thlêmna pawh a hlauhawm lo a ni. Pathian
Thlarau chung lamah, mahni chakna ringa an indahsan hian,
vantirhkohte chuan an vêng zui tawh lova, Setana beih tûrin kalsanin
an awm \hîn a ni.
Pathian thuah hian tihtûrte chu ruat fel sa diam a ni a, chu mi
tihna chuan Pathian mite chu a inngaihtlâwmtîr a, khawvêl lak a\angin
a tihrang a, a hminga kohhran intite anga hnungtawlhna a\ng chuan
a vênghim \hîn a ni. Ke insilsak leh LALPA zanriah kil hi uar lehzual
tûr a ni. Entawn tûr Isuan min hnutchhiah a, A tih anga ti ve tûrin
min hrilh a ni. A tihdan hi a duhtui thei ang bera zawm tûr a ni.
100 THÚZIAK HMASÃTE
Chuti chung chuan mipa leh hmeichhe \henkhatte hi ke insilsak
kawngah an fîmkhur tâwk \hîn lova, buaina a chhuak \hîn a ni.
Fing tak leh fîmkhur takin la tihna ngaih loh hmunah chuan an ti \an
tûr a ni, he mi thua LALPA zirtîrna leh entîrna la hre ve lote leh
hetiang tih hriatthiam lohna hmunahte phei chuan fimkhur lehzual
tûr a ni. Zirtîrtu hmasa, an lo rin ve êm êm \hinte chetdan a\angin
mi rinawm tamtakte chuan, he rawngbawlna mâwl tak hi an hmu
thiam lova, chuvangin a hun takah fel taka he rawngbawlna hi
tihhmuh tûr an ni.
Pathian Thuah hian mipain hmeichhe ke silsak* tûra entawn
tûr a awm lo; amaherawhchu hmeichhiain mipa ke silsak tûr erawh
chuan entawn tûr a awm. Isua ke chu Marin a mittuiin a sil a, a
samin a hru a ni (1 Timothea 5:10 pawh en la). Hmeichhiaten
mipa ke an silna tûrin an chungah LALPAN hna A thawk tih ka hmu
a, chanchin \ha nên chu chu a inrem bawk a ni. Mi tinin hrethiam
kiauvin mahni tihtûr chu an ti tûr a ni a, ke sil rawngbawlna hi
ninawmah chantîr tûr a ni lo.
Paulan Isua Krista chanchin \haa inchibaina thianghlim ‘fawh
thianghlim’* a sawite hi a nihna dik taka ngaihtuah tur a ni. Hun
engemaw chen inhmuh tawh lo ringtu han inhmu lehten an inngaihzia
an entirnaah ngaih tur a ni ang. 1 Thesalonika 5:26-ah Paula chuan,
“Unau zawng zawngte kha fawh thianghlimin chibai mi buksak rawh
u,” a ti a. Hemi bungah vek hian, “Sual anga lang zawng zawng
laka inthiar fihlim rawh u,” a ti bawk a. A hun leh a hmun dik taka
fawh thianghlim hi neih a nih chuan sual anga a lanna awm a awm
lem lo.
Hmelma kut chak tak mai chuan Pathian hnathawh kalh zawngin
a thawk zel a, thutak dinchhan hmangaihtu zawng zawngte \anpuina
leh chaknate chu hman \angkai tur a ni; anni chuan thutak \antute
kut tichak turin theihtawp an chhuah tur a nih bakah, ngun taka
invengin hmelma chu an dal thei ang tih ka hmu a. Mi zawng zawng
chuan \angruala hnathawkin, pheikhai rual tak an ni tur a ni. Thil
*Zirbelhna en la.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 101
tihtur awm apiang rang taka thawh zawh tur a nih avangin thlarauvin
chakna a neih zawng zawng chu kaihthawh vek tur a ni.
Vantirhkoh pathumna chu ka hmu a. Min hruaitu vantirhkoh
chuan, “A hnathawh chu a \ihbaiawm a. A tihtur lah a râpthlâk!
Amah chu buh lem zinga buh tak thlang tur leh, têl khawm a,
chhinchhiah a, vanram zêma seng khawmtu tur chu a ni. He thil
hian rilru zawng zawng luah rawh se,” a ti a.

THIL CHINCHANG LA HRE LOTE TÂN


Mi \henkhat chuan thutak leh a hnathawh pawimawhzia hi an
hre lo va, a hun lai azira an phurna leh thathona ang anga chein an
rilrua phurna awm chu an zui a, kohhran kalphung pawh an zah lo
tih ka hmu a. Chutiang mite chuan sakhuanain a huam ber chu
bengchhen* chel chul hi niin an ring. Vantirhkoh pathumna thuchah
rawn hre thar ve mi \henkhatte chu kum tamtak thutak lo vuan
nghet a, chumi avanga lo tuar hrep tawhte leh a thiltihtheihna
thianghlim chang tawhte zilha zirtir turin an inring nghal deu bawk a.
Chutianga hmelmain a nawrh chhohte chuan thutakin mi a hneh
theihna thianghlim hi rilrua vawngin engtin nge a zawn chhuah—
“riangvai, rethei, mitdel, saruak leh hrehawm taka awm” an ni tih
an inhre tur a ni. Thutakin a tihthianghlim a, an bawlhhlawhnate a
paih bosak, a tana he hna ropui tak a thawhtirte chuan rinnaa
hausa, engmah mamawh nei lo ang chuan an inhre hauh lo vang.
Mi, thutak puang a, a thubul hmasa lam zir lem lo pawha engkim
hre tawha inngai, zirtirtute aiawh thei hial tura hma lam pan, thutak
tana kum tamtak lo ding nghet tawhte zilhhau zâwk hialte hian thutak
chu an hre thiam lo va, a hnathawh engmah an hre pha lo tih an
tilang zawk lek a ni; tihthianghlimna thiltihtheihna hi hre tak tak ngat
se chuan, felna rah muanawm tak chu an rahchhuak zawk ang a, a
thiltihtheihna boruak nuam tak hnuaiah chuan an intulut ang. Pathian
ropui nana rah chhuakin thutakin hna a thawhsak chu an hrethiam
ang a, anmahni aiin midang an chawisang zawk bawk ang.
*Zirbelhna en la.
102 THÚZIAK HMASÃTE
A la bangte chu leia thil lo thleng mêk hmachhawn turin an
inbuatsaih lo tih ka hmu a. Thuchah hnuhnung ber kan nei nia
ringtu tam zawkte rilru-ah \uanfumna leh âtnain hmun a luah
tam hle a ni. Min hruaitu vantirhkoh chuan thutak zet hian, “Inring
rawh u! Inring rawh u! LALPA thinurna nasa tak chu a lo thlen
dawn avangin inring rawh u! A thinurna chu khawngaihna tel
miah lova leihbuak a ni dawn a, in la inring si lo. In puan ni lovin
in thinlung thler ula. A la bangte tan hna ropui tak thawh tur a ni.
Mi tamtak chu harsatna tênau tê tê-ah an buai reng mai,” tiin a
au va. Vantirhkoh vek chuan, “Setana tirhkoh sual nuaih
tamtakin thim hnuaia nem luh che u a, an hruai bo theih nan che
u an hual mêk che u a sin. Inbuatsaihna leh ni hnuhnung atana
thutak pawimawh zawng zawng lak a\angin in rilru in la sawn
hma lutuk. Fiahna ho tê têa in buai rei lutuk bakah, harsatna
tênau tak pawh chumi khami tihlawm nan chipchiar zeta sawifiah
in tum \hin,” a ti leh a. A kaihhnawih pawlte chu rei tak tak an
inbia a, chutiangah chuan hun an khawhral mai mai bakah,
Pathian chhiahhlawhte chu ngaithla tura chelh reng an ni a, pawl
pahnihte thinlung lah chu khawngaihnaa chiahzawp a ni hauh si
lo. Mahni hmasialna leh chaponate hi dahbo chu nise, minute
nga chhung lekin buaina tam zawk hi lakbo a ni ang. Mahni
thiamthu sawi nana darkar tamtak hman a nih avang hian
vantirhkohte chu an lungngai a, Pathian pawh a lawm lo hle a ni.
Pathian chu thiamthu sawina thu sei pui pui ngaithlain a kun dawn
lo va, A chhiahhlawhte chu chutianga ti tur chuan a duh hek lo
tih leh hun \ha, bawhchhetute an bawhchhiatna kawng kawh
hmuh a, kang raltu mei a\anga an thlarau hnuhsawnna hun chu
khawhral a ni tih ka hmu bawk.
Pathian mite chu zawl nuam takah an awm a, \henkhat chuan
hun tlem tawhzia leh thlarau hlutzia hriatna an hloh deuh vek tih
ka hmu a. Sabbath serhtute zingah chuan chapona, incheina leh
landan hrim hrima intihveina a lut a. Vantirhkoh chuan, “Sabbath
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 103
serhtute chuan chapona te, fak lawmnate leh mahni inngaih
pawimawhnate an thihsan tur a ni,” a ti leh a.
Thutak, chhandamna thutak ngei mai chu thima awm ril\ama
thi lek lek mipuite hnena pêk tur a ni. Mi tamtak chu inngaihtlawmna
pe turin Pathian hnenah an \awng\ai tih ka hmu a; mahse Pathianin
an \awng\aina chu lo chhang ta ang se, felna a\anga tehin thil
râpthlâk tak a ni ang. Inngaihtlawm chu anmahni lam tih tur a ni.
Mahni inchawimawina chu rilru-ah a luh phal ta ila, thlarau a hruai
bo ngei ang a, hneh a nih loh phei chuan an tan chhiatna a ni ang.
Miin chunglam a en a, mahnia tive thei nia a inhriat hian Pathian
Thlarau a inhnuk dawk a, tichuan mi chu ama chaknaa paihthlaka a
awm thlengin a kal tawh mai \hin. Mi thianghlim pakhat chauh pawhin
a awmdan a fel phawt chuan Pathian bân chu a chettir thei tih leh,
mipui tamtak pawh nise an awm dan a dik loh chuan an chak chuang
lo va, engmah an tithei chuang lo tih ka hmu a ni.
Mi tamtak chuan thinlung hmin lo leh tlawm lo tak mai an nei a,
an harsatna leh hrehawmna tlêm tê chu mi sualte thlarau boral tur
aiin an vei zawk daih bawk. Pathian ropuina hmu se zawng, an vela
thlarau boral mêkte chu an vei ang a, an dinhmun derthawnzia hriain,
chakna LALPA chu an vuan ang a, Pathian an rinna chu an sawizawi
ang. Hmangaihna nen huaisen taka thutak chu an puan chhuah a,
mite chu khawngaihna aw mawi tak maiin chuai lam a pan hmaa
chu thutak chu man tlat tura an vaulawk theih nan, A chhiahhlawhte
kut chu an chelh reng ang. Vantirhkoh chuan, “A hming lamtute
chu an la inring si lo,” a ti a. Hremna pasarih chu phentu nei lo mi
sualte lu chungah a tla tih ka hmu a; tichuan an kawnga dingho
chuan mi sualten an hauna chu an la hria ang a, an thinlung chu a
chau zo vang.
Vantirhkoh chuan, “In phunchiar lutuk, in harsatna tlêm tê chu
invei lutuk a, mi sualte chuan an la boral phah ang,” a ti a. Kan
inkhawmnaahte hian Pathianin hna min thawhsak duh a, chu chu a
nuam tihzawng tak a ni bawk. Mahse Setana chuan, “Hna chu ka
tichingpen ang,” a lo ti a. A tirhkohte chuan, “Amen,” an lo ti
104 THÚZIAK HMASÃTE
bawk a. Ringtu intite chuan an harsatna leh hrehawm tawrh tlêm
tê, Setanan lian tak anga a lantir chu veiin an buaipui êm êm mai
a ni. Kohkir theih loh hun \ha tamtak khawhral a ni a. Thutak
hmelma lah chuan kan chak lohna hi a hre thei si; Pathian chu
tihlungngaih a ni fo va, Krista pawh hliam a ni. Setana thil tum
chu thawh zawh a ni a, a remruatna a hlawhtling a, hnehna a
chang \hin.

MAHNI INPHATNA
Mi thianghlimte tan inkhawmpui ropui tak buatsaiha buai
lutuk a hlauhawm tih ka hmu a, \henkhat chu ei turah an buai
lutuk bawk. Ei tur beisei vang ringawta inkhawm pawh thil
hlauhawm a ni. Mahni nawmsakna ûma hnah tenawm vaihlo
zuk leh hmuam \hinte chuan an thil chin chu bansanin, chumi
atana an senso chu thil \ha zawk tih nan an hmang tur a ni tih ka
hmu a. |henkhat chuan intih nawmsak nana an lo chin \hin thil
chu bansanin, chutiang atana an pawisa hman \hin chu LALPA
sumbawmah an dah a. Hmeithai dere pahnih ang khan chung
thilpek chu Pathianin a lo hmu reng \hin. A tlem viau pawh a ni
thei; mahse hetiang hian mi zawng zawngin tise chuan robawm
chu a nghawng thui hle ang. Mi zawng zawng hian incheina
thilahte hian inrenchem zir sela, thil \ul tak tak ni lem lo te leh \ul
miah lo, taksa tana \ha lo zawk hial heng thingpui leh coffee-te
hi bansanin an senso tur chu Pathian tan hlan sela chuan, leiah
hian malsawmna an dawng nasa lehzual ang a, vanah lawmman
an hmu bawk ang. Tamtak chuan Pathianin sum leh pai a pek
avangin mamawh aia tam lei a, eitur hautak tak tak ei a, duh
tawka inchei chu thil pawiah an ngai lo va. Duh tawk leina nei
sia neih loh chu ropuinaah an ngai thei lo a ni. Chutiang chu
inpêkna a ni lo. Tlema inhrêk deuh hleka thutakin hma a sawn
nan Pathian tan pe sela, inpêkna a ni ang a, Pathianin an thil tih
ang zela mite hnena lawmmman a sen hunah chuan hriatreng a
la hlawh dawn a ni.
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 105
PATHIAN ZAHLOHNA
Pathian hming thianghlim chu zahna leh \ihna nena hman tur a ni
tih ka hmu a. Pathian Engkimtitheia tih thumal pahnih hi \awng\ainaah
duhdah tak leh ngaihtuah chiang mang lova lam kawp a ni fo va.
Hei hian Pathian chu a tilawm lo hle a ni. Chutiang mi chuan Pathian
leh thutak hriatna an nei lo, Pathian ropui leh \ihbaiawm tak, nakin
lawka ro la relsaktu tur khi zah lo takin an lam mai mai tur a ni lo.
Vantirhkoh chuan, “A hming chu a \ihbaiawm êm avangin hmang
kawp suh u,” a ti a. Pathian ropuina leh thiltih theihna hre chiangte
chuan a hming chu inti thianghlimin an lam ang. Tûma kal hnaih
theih loh êngah a awm a; Amah hmua dam thei an awm hek lo.
Heng thilte hi hriatthiam ni sela, kohhran hmaah tihdik an ni tur a ni
tih ka hmu bawk.

BERAMPU SUAKTE
Berampu suakte chu zu in si lovin an rui a, rui si lovin an pai
dawt dawt tih ka hmu a. Pathian thutak chu char sak an ni a, an
chhiar thei lo. Eng hi nge ni sarihna Sabbath, Bible-a Sabbath ni
dik hi a ni nge ni lo tih zawhna an dawn pawhin thawnthu fingin
an rilru an la pêng daih mai a ni. Heng zawlneiho hi thlaler sihal
ang an ni tih ka hmu a. LALPA nîa indonaa mipui dinna tur dai an
theu lo va, hmun awl an hnawhkhat hek lo. Tu rilru emaw a lo
thawkin heng zawlnei derho hi thutak han zawt se an thil tum
hlawhtlin nan a awlsam zawng leh mawi zawngin an chhang a,
zawhna neitu rilru chu an bengdai mai \hin. Chutianga ti tur
chuan anmahni dinhmun hial pawh an thlâk hreh lo. Heng
beramputeho hnenah hian êng pêk a ni a, mahse an manthiam
chuang lo, thutak pumpelh turin an \anhmun an sawn fo va, an
dinhmun ngaiah ding reng se an lo nihpui tur thu tawpna a\ang
chuan an relh bo \hin. An innghahna chu thutak thiltihtheihna
chuan a \hiahsak a, mahse tlawm duh chuang lovin anmahni
pawhin an lungawipui loh \anhmun tur hmun dang an dap chawp
zel tho.
106 THÚZIAK HMASÃTE
Heng berampu suakte hian Pathian zirtirna kal tawh chu an
phatsan a, anmahni ngei pawhin an lo dinpui tawh \hin thutak chu
phatsanin an hnar a, dawivaih thil leh bumna tinrengin an inhliahkhuh
\hin tih ka hmu a. Dâwt thuin an inhrai rui a, an beramte chu thihnaah
an hruai tih ka hmu a. Pathian thutak dotute chuan mutnaa an thil
\ha lo ngaihtuah chhuah chu chhun engah thutak beng hniam tur
leh, thil thara mipui rilru la a, thutak hlu êm êm mai laka an rilru
hruai pêng turin an vahpui \hin.
Mahni beramte thihna lam tluang zawh tirtu puithiamte chu an
nihna \ihbaiawm taka an din laiin man an ni ang tih ka hmu a. Pathian
hremnate chu a lo thleng dawn a, mahse hremna pahnih khat mai hi
chu heng berampu suakte hrem nan hian a tawk lo hle a ni. Pathian
kut chu thinurna leh rorel dikna nen a phar chhuak ang a, A thil
tumte a thawhzawh vek hma loh chuan a la kir tawh lo vang.
Hlawhfaa thawk puithiamte chu mi thianghlimte ke bulah mi
thianghlimten thutak vuana thupek an zawm tlat avangin Pathianin
a hmangaih tih pawma chibai buk tura hruai an nih a, lei ata mi fel
lote tihboral vek an nih hma loh chu Pathian chuan a kut chu a la
sawn tawh dawn lo.
Adventist ringtu pawl hrang hrangte chuan thutak tlêm tê \heuh
an dawng a, mahse Pathian chuan heng thutak zawng zawngte hi
LALPA Ni lo thleng tur atâna inbuaisaih, A fate hnenah a pe vek a.
Heng pawltena an hriat ngai loh leh an hriatthiam hauh loh tur chu a
pe vek bawk a. Thil \henkhat thupa awmte pawh LALPA chuan,
hmu duh leh hriatthiam duha inringte tan a hawng a. Pathianin êng
thar hrilh tur A neih chuan a mi thlan bik leh hmangaihte chu A hriat
thiamtir mai ang a, hmun thim leh dinhmun dik lova awmte thusawi
hriat vanga an rilrua ênna dawng KHER lovin hriat thiamna A pe
mai a ni.
Khawngaihna thuchah hnuhnung ber neia inhriaten ni tina dâwt
thu thar inhrilh \hinte laka inti hran \ulzia hi entir ka ni a. Naupang
emaw puitling emaw, a tu amah chuan an inkhawmte chu an
chhimsak tur a ni lo tih ka hmu a; a chhan chu thudik lo, thlarau
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 107
thihna tur leh mihring thupêk an zirtir reng laia a fuih zawnga thil
lo tih kha a dik loh vang a ni. Chutiang inkhawmin mi rilru a
hneh theihna boruak chu a \ha lo va, Pathianin chutiang thimna
leh dawtthu a\anga min tlan chhuah tawh chuan, min tih zalennaah
chuan ding nghetin, thutak chu kan hlimpui mai tur a ni. Kal tura
tih ni si lovin thudik lo ngaithla tura kan kal hian, kan chungah
Pathian chu a lawm lo hle a; chutiang inkhawmnaa duhthlanna
hmanga thu dik lo chu mipui hnena tuh luih a nihnaah chuan kal
tura min tir a nih loh chuan min veng dawn miah lo. Vantirhkohte
pawhin min hliahkhuhna an hlip a, hmelmapa leh a tirhkohte
thiltihtheihnain duh tawka an sawp theih leh, an tihchauh theihna
thim hnuaia kalsan kan ni a, min hualtu êng pawh thimnain a
tibawlhhlawh zo vek \hin a ni.
Thawnthu fing phuahchawp mai mai ngaihthlâkna hun kan
nei lo tih ka hmu a. Chuvangin kan rilru chu hruai pena awm
lovin, tunlai thudik hian luahkhat sela, kan dinhmun hrethiam
tura finna kan neihdan tur chu zawng ila, tichuan kan rinchhan
beiseina chu Pathian Lehkha Thu a\angin inngaihtlawmna nen
kan hril thei ang. Thurin dik lo leh dâwt thu hlauhawm tak takte
hi Israel chhungkuate LALPA nîa ding thei tura buatsaih tur mihring
rilru chhunga lo nemkai hmasak a nih vaih chuan, chu rilru chu
thutakah a cheng thei tawh \hin lo a ni.

MIHRING HNÊNA PATHIAN THILPÊK


Mihringtena ngaihdamna an hmuh a, an nun theihna tûra A
Fapa A rawn pêknaa Pathian rawn inhnuhhniamna leh
hmangaihna chu entîr ka ni a. Evi leh Adama, Eden Huan
duhawmna leh mawina hmu a, vanneihna bîk changa, thing
pakhat tih loh huana thei tinrêng ei an phalsakte chu ka hmu
bawk a. Nimahsela rûlin Evi a thlêm thlu a, Evin a pasal thlêm
thlûin theirah ei phal loh chu an ei dûn ta a. Pathian thupêk an
bawhchhia a, mi sual an lo ni ta a. Chu chanchin chuan van
khawpui a fan a, \ing\ang ri a reh zo ta. Vantirhkohte chu an
108 THÚZIAK HMASÃTE
lungngai a, Evi leh Adama chuan nunna thingrah chu an ei ang a,
mi sual thi thei lo an ni mai ang tih an hlauthâwng êm êm a.
Nimahsela Pathian chuan, “Khandaihin nunna thing chu ka ventîr
ang a, mihring chuan an pan thei tawh lovang, a rah pawh an ei
thei tawh lo ang, an ei chuan an thi thei lo hlen dâwn si a,” A ti
a.
Mihring chu an boral ta a, Pathian siam khawvêl chu mi thi
thei, manganna leh natna leh thihna tâwk ngei tûr hlîrin an luahkhat
ang a, bawhchhetute tan tlanchhuahna kawng reng a awm lovang.
Adama chhungte zawng zawng chu an boral tur a ni. Mi duhawm
Isua chu ka hmu a, a hmêl a\ang chuan khawngaihna leh
lungngaihnain a khat tih a lang bawk. Rei lote hnuah chuan Pa
hualtu êng ropui tak mai chu A va hnaih ta a. Mi kalpuitu
vantirhkoh chuan, “A Pa nên tih tak meuhvin an inbia a ni,” a ti
a.
A Pa nêna Isua an inbiak lai chuan vantirhkohte chuan an
inbiakna chu hriat an châk lehzual deuh deuh va. A Pa tuamtu
êng ropui tak mai chuan vawi thum a tuam bova, a vawithumna
hnua A Pa hnên ata A lo kal chuan, Amah chu kan hmu thei ta
a. A hmêlah chuan buaina a awm lova, buaina leh manganna
a\angin a thiang vek mai a, sawifiah rual lohvin hmangaihnain a
êng chhuak a. Mihring tlu chhe tawh tân chhandamna kawng
hawn a ni leh ta tih van zaipâwl chu A hrilh a, mihringte tlan nân,
an sualte phur tûrin, an tuar tûr chu Ama zârah tunhma lam
bawhchhiatna ngaihdamna leh, hnawhchhuaha an awmna huanah
chuan thuawihna avanga lakluh leh an nih theihna tûr kawng
hawn a ni ta a. Nunna Thing ropui tak chu, tunah chân tawh
mah sela, chu thing rah chungah chungah chaun thu an nei leh
thei dâwn ta a ni.
Vantirhkoh chuan, “Pa chuan harsa miah lovin A Fapa chu
A pe tawp maiin i ring em ni? Hnai love. Van Pathian tân meuh
pawh, mi sualho chu A boraltîr mai dâwn nge A Fapa duhlai
chu an tâna thi tûrin A pe zâwk dâwn tih hi thil khirh tak a tling
THÍL TÀWN LEH NGÀIHDÃNTE 109
a ni,” a ti a. Vantirhkohte chuan mihringte chhandamna hi an
ngaihtuah êm êm a, an zînga tute emawin an ropuina hlîpin, mi
boral tâna thi tûr an awm mai lo’m ni tih an ngaihtuah a. Mi
hruaitu vantirhkoh chuan, “Chu chuan engmah a su kaw chuang
lovang,” a ti a. Bawhchhiatna chu a râpthlâk êm mai a,
vantirhkoh nunna chuan mihring leibat chu a rul zo chuang
lovang. Pathian Fapa thihna leh dîlpuina chauh lo chu, beisei
bo dera lungngaihna leh manganna a\ang chuan mihringte chu
chhandam thei tûr leh, an leibat rulhsak thei tûr an awm mawlh
lo.
Nimahsela vantirhkohte hnathawh tûra ruat chu, khawvêl
hrehawm zawng zawng Pathian Fapain A tuar chhûnga,
chunglam ropuina hmun chakna damdawi kenga rawn tiharh tûra
chhuk leh chhoh hi a ni. Isua rawng an bâwl \hîn. Khawngaihna
te, vantirhkoh sual leh Setanan an vêla thimna a rawn thlentîr fo
\hin laka lo vênhim hi an hna a ni bawk. Mi bo leh boral mêkte
chhanchhuah nâna A dan tihdanglam mai chu Pathian tân A
theih loh; chuvangin A Fapa duhlai chu mihringte bawhchhiatna
avangin A thih A phal ta a ni.
THLARAU THILPÊKTE

VOLUME KHATNA
HMÂWRHMUHNA
Roswell F.Cottrell

J udate an darh lai khan hrilhlawkna thilpêk chu kohhranah


puanchhuah a ni a. An vah darh tawp lama an kohhran
awmdan \ha lo tak avanga kum zabi engemaw chen hrilhlawkna
chu a reh hnûah Messia lo kal tur kawhhmuhtu atan a lo lang
leh ta a ni. Baptistu Johana pa Zakaria chu “Thlarau Thianghlimin
a khat a, thu a hril thin.” Mi dik Simeona, LALPA lama mi
\hahnemngai, “Israel-te thlamuanna nghâktu” chu temple-ah
Thlarau tirha lo kalin Isua chungchang chu, “Jentail-te tiêngtu
tur, i mi Israelte ropuina tur chu,” tiin a hrilhlawk a ni. Hmeichhe
zawlnei Anna-i pawhin Jerusalem tlanna thlirtu zawng zawngte
hnenah chuan A chanchin chu a sawi a. Baptistu Johana,
Pathianin Israel fate hnena “Pathian Beram No, khawvel sual
kalpuitu,” chanchin puang tura a ruat anga zawlnei ropui reng
an awm lo bawk.
Kristiante hun chu Thlarau leihbuaknaa \anin ringtute zingah
thlarau thilpêk chi hrang hrang lantir a ni. Thlarau thilpêk chu a
tam em avangin Paula pawhin Korin kohhran hnenah chuan,
“Mi tin hnenah Thlarau inlarna chu mi tin hlawkna turin pêk a
ni,” a lo ti thei ta a ni. Mi tamtak ngaihdan anga khawvel mi tin
hnena pek ni lovin, kohhrana mi tin hnenah pêk a ni.
Tluksanna râpthlâk a lo thlen a\ang khan heng thilpêkte hi
hmuh a ni ta mang lo va; hei vang hian Kristian inti tamtakin
hmanlai kohhrante chungah chauh thleng tur emaw an tihphah a
ni. Mahse kohhran kalsual vang leh rin lohna vang zawka heng
thilpêkte hi tawp ta mai a ni lo vem ni? Pathian mite hian hmanlai
kohhrante rinna leh thiltih dan chu Pathian thupêkin ti tura a tih
a nih a, Isua rinna a nihte chuan an chhawm ngei tur a ni ang a,
mahse ‘ruah hnuhnung’ chuan thilpêkte chu a pe leh dawn lawm
ni? Thil awmdan enin kan beisei ngei tur a ni. Judate pawh khan
an tluksan chungin Pathian Thlarau chuan a bika inpuang
chhuakin Judate hun kha a hawng a, a hnu a khar leh a ni. Kristian

112
HMÂWRHMÙHNA 113
Hun hi Pathianin Judate a enkawl hunlai ngaihtuah phei chuan ni
leh thla ang maia inên hleih an ni. He hun hi ropui taka hawn a
nih hnua chiang lo riaia khar a nih rin chu a âtthlâk lam a ni.
Krista lo kal hmasak \um khan mipuite lo buatsaih nan Thlarau
hnathawh mak bik mamawh a ni a; A lo kal vawihnihnaah phei
chuan mamawhna a va nasa lehzual dawn êm! A chhan chu a
bikin ni hnuhnungah chuan tunhma âiin thil awmdan a chhe nasa
dawn a, zawlneiderten chhinchhiahna ropui tak tak leh thilmak
tihtheihnate an nei ang a, thei phei se chu thlante meuh pawh an
bum dawn a ni. Mahse Pathian Lehkha Thuin tihian a ti:
“An hnenah, ‘Khawvel zawng zawngah kal ula, thil siam
zawng zawng hnenah Chanchin |ha hi hril rawh u. A ringa
baptisma chang chu chhandamin an awm ang a; a ring lo erawh
chu thiam loh changin an awm ang. Heng chhinchhiahna hian
ringtute chu a zui zel ang; Ka hmingin ramhuaite an hnawt chhuak
ang a, \awng thartein an \awng ang a; rûlte kutin an la ang a;
thihna tûr engpawh in mah sela engmah an ti lo vang a; damlote
chungah an kut an nghat ang a, an dam zel ang,’ a ti a.” Marka
16:15-18.
Campbell Translation chuan, “Heng thiltihtheihna mak tak
takte hian ringtute chu a zui zel ang,” a ti. Chung thilpêkte chu
apostol-te hnenah chauh pêk ni bik lovin, ringtute zawng zawng
a huap a ni. Tute nge nei ang? A ring apiangin. Eng tia rei nge?
Tawp chin a nei lo, thutiam chu Chanchin |ha hril tura thupêk
leh ringtu hnuhnung ber thlen theihna nena kal dûn rial a ni.
Mahse heng thilpêkte hi apostol-te leh an thu hril awihtute
hnenah chauh tiamsak nia ngaih a ni fo; thupêk chu tihlawhtlingin
Chanchin |ha an phun nghet tawh a, chuvangin Thlarau thilpêkte
hi kha mite chhuanah khan a tawp a ni tiin. Kha thupêk ropui
tak mai kha, kha mite chhuana tawp mai a ni em tih lo en ila.
Matthaia 28:19, 20-ah, “Chutichuan kal ula, hnam tina mi
zirtirahte siam ula, Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hmingin
baptis ula, thu ka pêk zawng zawng che u pawm turin zirtir
rawh u. Ngai teh u, kei kumkhuain, khawvel tawp thleng pawhin,
in hnenah ka awm zel ang,” tih a ni.
114 HMÂWRHMÙHNA
Chanchin |ha hril tura thupêk hi hmanlai kohhranah khan a
tawp mai lo tih chu, ‘khawvel tawp thleng pawhin, in hnenah ka
awm zel ang,’ tih thutiam hian a tifiah khawp mai. ‘Apostol-te
u, khawvel tawp thleng pawhin in hnenah ka awm zel ang,’ a ti
lo; ‘khawvel tawp thleng pawhin, in hnenah ka awm zel ang’ a
ti mai a ni. Heta khawvel tawp a tih hi Judate hun sawina a ni
thei si lo; anni hun chu kros-ah khan a tawp daih tawh si a.
Tichuan ka thu tlûkna chu hmanlai kohhran te zirtirna leh rinna
kha thlarau lam \anpuina thuhmun thovin a zui zel ang a. Apostol-
tehnena thupêk kha Kristian hunah pawh kal zelin a vai khan a
pawm vek a. Khang thilpêkte kha rinna bansanna avang chauha
hloh a ni; hmanlai rinna leh thiltih chin thar lehna a\angin a lo
lang thar leh ang tih hi a ni.
1 Korin 12:28-ah chuan Pathianin kohhranah thlarau thilpêk
\henkhat chu a dah tih kan hmu a. Bible-ah hei hi a sût lehna
engmah kan hmuh loh avangin la awm reng turah kan ngai mai a
ni. Khawiah nge tihbo an ni tawh tih fiahna chu? E le, Judate
Sabbath tih bona leh Kristian Chawlhni din an nihna bung-chu
chu Bawhchhiatna Thurûk leh Sualna lalpa Thiltih Bu-ah tihna
a ni. Mahse hnial kalhtute chuan he Bible châng tlawhchhan
hian thilpêkte chu a tawp tawh an ti \hin- “Hmangaihna hi
engtikah mah a reh lo vang; amaherawhchu thu hrilnate hi awm
mah sela tihban a la ni ang a, \awng-hriat-lohte hi awm mah
sela a la bâng ang a, hriatna hi awm mah sela tihban a la ni ang.
A kim lovin kan hria a, a kim lovin thu kan hril bawk \hin a ni.
A famkim a lo thlen hunah erawh chuan a kim lo hi tihban a ni
tawh ang. Ka naupan laiin naupang \awngin ka \awng a, naupang
hriatin ka hria a, naupang ngaihtuahin ka ngaihtuah \hin; tunah
ka lo puitlin hnu hian naupang tihdan chu ka ban tawh. Tunah
zawng darthlalangah kan hmu riai ruai a ni, chutih hunah erawh
chuan inhmatawnin a ni tawh ang; tunah zawng a kim lovin kan
hria, chutih hunah erawh chuan mi hriat kim \hin ang hian ka hre
kim tawh ang. Chutichuan heng pathum, rinna te, beiseina te,
hmangaihna te hi a awm reng ang.” 1 Korin 13:8-13.
HMÂWRHMÙHNA 115
He lai thu hian thlarau thilpêk te, rinna te leh beiseina te a la
tawp tur thu a sawi a. Mahse engtika tawp tur nge an nih? A
hnuaia hla thu ang hi kan la nghâk reng a nih hi:
“Beiseina chuan hlimna a thlen ang a,
Rinnain a taka hmuhna, tawngtainain fakna.
Vanram \ha famkim a lo thlen hun, darthlalang phenah mai
ni lova, hmaichhana kan hmuh hunah hengte hi chu an la tawp
ang. Mi felte tihfamkim an nih hun tur ni \hafamkim chu nakina
lo la thleng tur a ni. Mi sual fa hian a lo puitlin hunah chuan heng
hrilhlawkna te, \awnghriat loh te, hriatna te, rinna te, beiseina te
leh Kristian hmasate hmangaihna ang kha a bansan ang. Mahse
khawi lai ziakah mah hian Pathian chuan kohhrana a dah tawh
thilpêkte hi a (kohhran) rinna leh beiseinain a vawrtawp a thlen
hma, thih theih lohna dinhmun ropuinain he thi thei dinhmunin a
lantir thlarau lam thiltihtheihna leh hriatna a hliah hma hian a la
bo vang tih a lang lo.
|anchhan atana 2 Timothea 3:16 an hman fo pawh hian
belhchian a dawl lo hle. Paula khan thâwk khumnain engmah
ziah belh tawh tur a ni lo a tihna lo ni tase, eng vangin nge Amah
ngei pawh khan Pathian Lehkhathute kha a ziah belh? Eng vangin
nge he thu chang khat a ziah zawh veleh tal hian a chawlh nghal
loh? A nih, eng vangin nge a hnu kum 30 zetah khan Johana’n
Thupuan Bu hi a ziah leh? He lehkhabu (Thupuan) hi thlarau
thilpêk tihbo a ni tawhzia fiah nan hman a ni fo bawk.
“He lehkhabu hrilhlawkna thu hria apiang ka hriattir e. Tu
pawhin heng thu hi a belhchhah chuan he lehkhabua hremna
ziakte hi Pathianin a chungah a belhchhah ve ang; tu pawhin he
hrilh lawkna lehkhabua ziak thûte hi a lak bo chuan, Nunna
Thing leh Khaw Thianghlima a chan chu Pathianin a la bo ve
ang.” Thupuan 22:18, 19.
He thu a\ang hian Pathian, zawlnei hmanga kawng hrang
hranga rinnaa kan pate be \hin leh Chanchin |ha hun in\an
dawna Isua leh a zirtirte hmanga mihringte be pawptu chuan
116 HMÂWRHMÙHNA
hetiang zawng hian mihringte hi biak a tum tawh lo tih a tiam
chiang hle a ni an ti a. Chuvangin hemi hnua hrilhlawkna reng reng
hi chu an dik lo vek a. Hei (Thupuan) hian thawk khuma thuziak
dan chu a khar a ni an ti. Hei hi lo ni tase eng vangin nge Johana
khan Patmos a\anga Efesi a kir leh hnu-ah chauh Thupuan hi a
ziah? Hetianga a tih hian he lehkhabua hrilhlawkna, Patmos thliarkara
a ziahte kha a belh leh em? A thu a\ang hian hrilhlawkna thu la bo
lo tur leh belh chhah lo tura vaulâwkna hian Bible pum an neih sa
kha ni lovin apostol ut a\anga kan hmuh ang ang hian Thupuan Bu
chauh hi a huam tih a lang chiang hle. Amarawhchu tumah hian
Pathian thawk khuma ziak lehkhabu dang reng reng pawh belh leh
paih \hen theihna chu kan nei lo. Johana khan Thupuan Bu a ziah
khan zawlnei Daniela Bua hrilh lawkna hi a belhchhah em?
Belhchhah lo ve. Zawlneiin Pathian thu thlâk theihna a nei lo. Johana
inlarnate hian Daniela inlarnate kha thlawpin êng fiah zawk a pêk
belh a ni. Tichuan hei hi ka thu tlûkna a ni: Pathian chu ngawi reng
ringawt tawh tura inphuar lovin duh duh sawi theiin a la zalen zawk
a ni tih hi. ‘LALPA, ka thinlungah hian i duh angin thu sawi rawh; i
chhiahhlawhin a ngaithla e.’
Tichuan Bible a\anga thlarau thilpêk a tawp tawh tih fiah tumna
chu a hlawhchham tih a chiang ta. Mitthi khaw kawngkharin kohhran
chu a hneh loh avang leh, Pathianin leiah hian mi a la neih avangin
vantirhkoh pathumna thuchah, apostol-te dinnaa kohhran dintirtu
tur leh khawvel tana thimna ni lo va êng ni zawk tur thuchah nena
inzawmna nei thilpêk lo awm tur chu kan beisei thei ang.
Ni hnuhnungahte chuan zawlnei suak an awm tur thu hrilh lawk
kan ni a. An zirtirna a\anga zawlnei dik leh zawlneider kan hriat
hran theihna tura a fiahna pawh Bible hian min pe a. Chuta a fiahna
ropui ber chu Pathian dan, (zawlnei nungchang leh a thu
hrilhlawknate teh nana hman) hi a ni. Ni hnuhnungahte hian hrilh
lawkna dik awm tawh lo tur ni tase, zawlnei dik leh dik lo awm
kawpa, an dik leh dik loh fiah ai chuan thudik sawi a awlsamin
bumna thu hriat a va awlsam zawk awm em.
HMÂWRHMÙHNA 117
Isaia 8:19, 20 hi tunlaia thlarau biakna lar tak mai hrilh lawkna
a ni a; a fiahna tur pawh pêk a ni: “Dan leh Hriattirna Thu chu rawn
tur a ni; hemi thu anga an sawi loh chuan, anmahni-ah êng a awm
loh vang a ni.” Eng vangin nge hemi ruala thlarau dik inpuanna
emaw, hrilhlawkna emaw chu a awm tawh dawn loh chuan ‘an
sawi loh chuan,’ tih a nih tho? Matthaia 7:15,16-ah Isuan, “Zawlnei
suak lakah fimkhur rawh u….An rahah in hria ang,” a ti a. He thu
hi tlânga A thusawi zinga mi a ni a, mi tinin he thu hi Chanchin |ha
hun tawp thleng huam tura sawi tih kan hre thei a ni. Zawlneiderte
chu an rah a\angin emaw, an nungchang a\angin emaw an hriat
theih ang. An rah \ha nge \ha lo tih tehna awm chhun chu Pathian
dan chauh hi a ni. Tichuan dan leh Hriattirna Thu hmangin kan teh
a. Zawlneider chuan dan leh Hriattirna Thu ang zela sawi ringawt
lovin a nunpui bawk tur a ni. Chutiang taka sawia nung bawk chu
kei chuan ka sawi chhe ngam lo tawp mai.
Zawlneiderte chuan muanna lam an hmu chawk a; ‘muanna leh
himna’ tia an sawi laiin chhiatna chuan a rawn nang thut si. Zawlnei
dik chuan huaisen taka sualna dovin chhiatna lo thleng tur a hrilhlawk
ang.
Bible kalha thu hrilhlawkte chu hnawl tur an ni. Kan
Chhandamtu chuan A zirtirte hnenah khan A lo kal leh huna thil
awmdan tur chu a hrilhlawk a. A zirtirte hmuh reng laia vana a lawn
khan vantirhkohte chuan chiang takin kha Isua ngei kha vana a
chho an hmuh ang chiah khan A lo kal leh dawn tih an puang a ni.
Tichuan Isua chuan ni hnuhnunga zawlneiderte hna thawhdan tur
chu tihian a sawi lawk a ni: “In hnena, ‘Ngai teh u, thlalerah a awm’
an tih chuan kal suh u; ‘Ngai teh u, pindan rilah a awm’ an tih
pawhin kal suh u,” tiin. Hrilhlawkna dik reng reng chuan van a\anga
hmuh theiha A lo kal tur thu hi an sawi vek ang. Eng vangin nge
Isua khan ‘Zawlnei dik an awm tawh dawn loh avangin hrilhlawkna
reng reng chu hnawl vek rawh u,’ a tih loh?
“…rawngbawl hna thawk tura mi thianghlimte tihfamkim nan
Krista taksa siam\ha turin \henkhatte chu tirhkoh atan te, \henkhatte
118 HMÂWRHMÙHNA
chu zawlnei atan te, \henkhatte chu Chanchin |ha hriltu atan te,
\henkhatte chu kohhran chawmtu leh zirtirtu atan te a pe a.” Efesi
4:11-13.
Krista chuan ‘a han chhoh’ khan mihringte hnenah thilpêk a pe
tih kan zir tawh a. Chung a thilpêkte zinga \henkhat chu zirtirte,
zawlneite, tirhkohte, pastor-te leh zirtirtute an ni a. Heng a pêkna
chhante hi chu mi thianghlimte inpumkhatna leh hriatna lama
tihfamkim an nih theih nan a ni. Tunlai hian pastor leh zirtirtu inti
tamtakin heng thilpêkte hian kum sangkhat leh zariat kal ta khan an
tihtur an ti zo vek tawh a lawm tih ngaihdan neiin a tawp der mai a.
Chutiang a nih a hnu eng vangin nge pastor leh zirtirtu nihnate hi an
paih ve nghal loh? Zawlnei hnathawhte hi hmanlai kohhrana tawp
mai a nih chuan tirhkoh hna leh a dang reng reng pawh kha tawp
tur a ni; an danglamna bik reng a awm lo.
He lai thu hi i ngaihtuah leh lawk teh ang. Heng thilpêkte hi
inpumkhatna te, hriatna te leh thlarau lama mi thianghlimte tih
famkimna atana pêk an ni a. Chutiang tak chuan hmanlai kohhrante
khan inpumkhatna nun chu heng thilpêkte avang hian an lo tem
tawh a ni. “A ringtu mipuite chu rilru hmun khat leh ngaihtuah
hmun khatin an awm a….” He inpumkhatna hi a tur ve reng ni
awm takin a awm nghal mai niin a lang: “Tirhkohte chuan awihawm
takin Lal Isua thawh leh thu an hriattir \hin a; an zaa chungah
khawngaihna nasa tak a awm a.” Tirhkohte 4:31-33. Tunah hian
khatianga awm leh kha a chakawm ngawt mai. Mahse tluksanna
chuan mi a \hen hran theihna leh mi mit a tihdel theihna hmangin
kohhran duhawm tak mawina chu a hliah a, pawnchhe hnangkhaiin
a khuh ta tlat mai a. A rah chu in\henna leh buaina a ni. Kristianna
khawvelah hian tunlai ang renga in\hen hranna nasa hi a la awm
ngai lo. Hmanlai kohhrante tipumkhat tura thilpêk a \ul a nih chuan
tunlai hian a va \ul lehzual êm! Hrilh lawknate a\ang hian Pathian
thil tum pakhat chu ni hnuhnung kohhrante tih pumkhat leh hi a ni
tih a chiang hle. LALPAN Zion a din thar leh hunah chuan ralvengtute
chu hmaichhanah an inhmu tawh ang tih thu tiamsak kan ni. Khawvel
HMÂWRHMÙHNA 119
tawp hunah chuan mi fingte chuan an hrethiam ang tih hrilh kan ni
bawk. Hei hi tihfamkim a nih hunah chuan Pathianin finga a chhiarte
chuan rinnaa inpumkhatna an nei ang a, a taka thil ti, diktaka
hrethiamte hriatthiamdan pawh a inang vek ang. He inpumkhatna
siamtu tho hi hemi atana thilpêkte chu an ni.
Heng thilte ngaihtuah hian heta kohhran awmdan \hafamkim a
sawi lawk hi thil lo la thleng tur niin heng thilpêkte hian an tihtur an
la thawk zo lo tih a chiang hle a ni. Thesalonika khuaa mite hnena a
lehkhathawn pahnihnaah hian a hma kum sawm laiah khan Paula
chuan, “Bawhchhiatna thurûk chuan hna a thawk mêk,” a tih
avangin tluksanna chi chu kohhranah a \iak mêk tihna a ni thei ang.
Pawl hote zuah miah lo tur chinghne kawlhte chu kohhranah an lût
mêk a. Kohhran lah chu Pathian thu anga inpumkhat famkim lama
\han chhoh zel a hnêkin ho hran neia innghirnghona leh in\hen
hrannaten a pawt her zo ta vek zawk a. Paula khan hei hi a hre
lawk a, chutah tluksanna nasa tak piah lam, Pathian mi la bangte
inaikhawm lehna chu he a thusawi “rinaa kan inzawmkhawm leh
hma chu,” (Efesi 4:13) tih hian a hmu tawh tih a tilang chiang hle.
Tichuan kohhrana thilpêkte chuan hun an la hmang zo lo tihna a nih
chu.
“Thlarau timit suh u. Hrilh lawknate chu hmusit suh u. Thil
engkim fiah ula, thil \ha chu chelh tlat rawh u.” 1 Thesalonika
5:19-21.
He lehkhathawnah hian Paula chuan LALPA lo kal lehna
chanchin chu hmathehah a hmang a. Chumi hunah chuan ring duh
lo khawvel, an chunga LALPA ni a lo thlen dawn \êp lai leh zana
rûkru anga boral thutna a lo thlen dawn \êp pawha ‘muanna leh
himna’ la titute chanchin chu a sawi a ni. He thil thlir chung hian
kohhrante chu meng reng a, inring reng a, harh fim kar turin a fuih
a. A fuihna \awngkam pakhat chu kan sawi tak “Thlarau timit suh
u, etc…” a tih kha a ni. |henkhat chuan heng châng thumte hi an
awmziaa inzawmna nei miah lo a ni an ti maithei e. Mahse an dinnaah
chuan inzawmna tak chu an nei a ni. Thlarau timittu chu Thlarau rah
120 HMÂWRHMÙHNA
dik tak hrilhlawkna hmusit tura kalsan a ni ang. “Mi zawng zawng
hnenah ka thlarau ka leih ang a; in fanute, in fapaten an hrilhlawk
ang,” Joela 2:28. “Thil zawng zawng fiah rawh u,” tih chuan kan
sawi mêk thupui hrilh lawkna chauh a kâwk a. Chu chu Pathianin a
fiahna min pêk hmangin kan fiah tur a ni. Tunlai hian thlarau lama
inbumna hrilhlawkna dik lo a tam a; chuvangin he châng hi hetah
hian hman a remchang bik hle a ni. Mahse Paula hian ‘Thil zawng
zawng hnar rawh u,’ ti lovin ‘Thil zawng zawng fiah rawh u; thil \ha
chu chelh tlat ula’ a ti zawk tih hi chhinchhiah rawh u.
“Chumi hnûah chuan heti hi a ni ang a, mi zawng zawng chungah
ka thlarau ka leih ang a; tichuan in fapate in fanuten ka thu an hril
ang a, in tlangvalten inlarnate an hmu ang a: chûng niahte chuan ka
bawihpate, ka bawihnute chungah pawh ka thlarau ka leih ang a.
Vanah leh leiah thilmakte ka hmuhtir ang a, thisen te, mei te, meikhu
ding te nen. Ni thimah a chang ang a, thla thisenah a chang ang a,
LALPA ni ropui tak leh râpthlâk tak chu a lo thlen hmain. Heti hi a
ni ang a, tupawh LALPA hming lam apiang chu chhanhim an ni ang:
LALPAN a sawi ang khan tlan chhuakte chu Zion tlângah leh
Jerusalem khuaah an awm ang a, a la awm chhunte zingah chuan
LALPAN a kohte chu an awm ang.” Joela 2:28-32.
Heta Joelan ni hnuhnunga Thlarau Thianghlim leihbuak a nih
tur thu a hrilhlawk hi Chanchin |ha \aidarh tirh khan a thlengfamkim
lova. Hei hi he châng \antira lei leh vana thil mak, ‘LALPA ni ropui
leh râpthlâk’ hma khalhtu a\ang hian fiah mai theih a ni.
Chhinchhiahnate chu kan nei tawh ngei tak naa chu ni râpthlâk
erawhchu kan la hmabâk a ni. Chanchin |ha darh \anna a\ang
khan ni hnuhnung chu a tih ve mai theih tho va, mahse kum 1800
zet kal tawh kha ni hnuhnung tih chu a awm lo lutuk deuh ang. Leia
kan LALPA lo kal hmasak leh Pathian mite chhanchhuah an nih
thleng a huam a. LALPAN a sawi ang khan tlân chhuakte chu Zion
tlângah leh Jerusalem khuaah an awm ang a, a la awm chhunte
zingah chuan LALPAN a kohte chu an awm ang.”
HMÂWRHMÙHNA 121
He a la bang, LALPA ni ropui tak leh râpthlâk tak kâwktu
chhinchhiahna leh thil mak kara awmte hi rinhlelh rual lohin Thupuan
12:17-in a sawi hmeichhe thlah la bang, leia kohhran thlah hnuhnung
berte kha an ni. “Tichuan dragon chu hmeichhe chungah chuan a
lo thinur a, a thlah la awm Pathian thupêkte zawma Isua hriattirna
thu pawmte chu do turin a kal ta a.”
Chanchin \ha kohhran la bang chuan thilpêk a nei ang. Isua
hriattirna thu leh Pathian thupêk a zawm avangin do a hlawh bawk
ang. Thupuan 19:10-ah Isua hriattirna thu chu hrilh lawkna thlarau
hi a ni tih a sawi a. Vantirhkoh chuan, “I chhiahhlawhpui, i unau,
Isua hriattirna thu neitu ka ni,” a ti a. Thupuan 22:9-ah hetiang
hian a tawi zawngin a sawi, “I chhiahhhlawhpui, i unau zawlnei ka
ni,” tiin. A châng pahnih khaikhinna a\angin “Isua hriattirna thu chu
hrilhlawkna thlarau hi a ni” tih thusawi chakna chu kan hmu thei.
Mahse Isua hriattirna thu chuan kha Thlarau pakhat thilpêk zawng
zawng pawh kha a huam vek a ni. Paula chuan, “Krista Isuaa
Pathian khawngaihna in hnena pêk avang khan in chung thûah
Pathian hnenah lawmthu ka hril fo \hin; engkimah, thusawi tinrengah
leh hriatna tinrengah, amahah chuan tihhausaka in awm thûah khan;
chutiangin Krista thu ka hriattir chu nangmahniah tihngheha a awm
kha; chutichuan kan LALPA Isua Krista inlarna nghâkin, thilpêk reng
rengah in hlawhtling lo lo ve.” 1 Korin 1:4-7. Krista hriattirna thu
chu Korin kohhranah khan nemngheh a ni a; engnge a rah chhuah?
Thilpêkah an hnufum lo a nih kha. Tichuan hetiang hian thu tâwp
kan siam thei a ni lawm ni? A la bang kohhrante chu Isua hriattirna
thua nemngheh an nih hun chuan LALPA Isua Krista lo kal lehna
nghâkin thilpêkahte an hnu fum hauh lo vang tih hi.
THLARAU THILPÊKTE
SETANA TLÛKNA

H manah chuan Setana hi vana vantirhkoh chungnungber,


Krista dawttu a ni a. A hmêl pawh vantirhkoh dangte ang
bawkin a nunnêm hmêlin hlimna nei mi a ni tih a lang a. Chal arh
sâng tâwk, a fing tih langsa reng mai hi a ni a. A taksa chu a
\hafamkim a, a pianphung leh kîmtlâng reng reng pawh a ropuiin a
zahawm êm êm a ni. Nimahsela Pathianin, A Fapa hnênah,
“Keimahni anpuiin mihring i siam ang u,” A tih khân Setana chuan
Isua hi a lo îtsîk ta a. Mihring siam thuah hian biakrâwn nih ve a
duh a, nimahsela râwn a ni si lo. Chuvangin elrelna leh îtsîkna leh
huatnain a lo khat ta a ni. Vanah chuan hmun chungnung ber luaha
Pathian dawttu nih a châk ta a.
Hemi hun thleng hi chuan vanah chuan thil awmdan a fel thlap
a, inremna leh Pathian sawrkâra intukluhna \hafamkim a awm a.
A duhzâwng leh A thupêk dodala helna hi sualna lian ber a ni.
Vanram chu buai zo ta vek hian a lang a. Vantirhkohte chu pâwlah
an in\hen a, pâwl tin chuan hruaitu an nei \heuhva. Setana chuan
mahni inchawimawi a tum a, Isua thuhnuaia intulût duh lovin Pathian
sawrkâr chu kher chhiat a tum ta a. Vantirhkoh \henkhatte chuan
Setana chu a helnaah chuan an lainat a, a dangte erawh chuan
Fapa hnêna thuneihna pêk chungthuah hian Pathian zahawmna leh
finna chu an humin an \an tlat a. Vantirhkoh zîngah chuan inhnialna
a chhuak ta a. Setana leh amah \antute chuan Pathian sawrkâr chu
siam\hat an tum a. A finna chhuichhuah rual loh chu chhuichhuah
a, Isua A chawimawina chhan leh chutiang thuneihna leh
thiltihtheihna tâwp nei lo A pêkna chhan tak chu hmuhchhuah vek
an tum a. Fapa thuneihna lakah chuan an hel ta a. Van sipai rual
zawng zawng chu a mal tê têa an chungthu rêlfel tûrin Pathian hmaah
koh an ni ta a. Chutah chuan Setana leh a helnaa tel zawng zawng
chu van a\anga hnawhchhuah tûrin rel fel a ni ta a. Chumi hnu
122
THLARAU THILPÊKTE 123
chuan vanah indona a lo awm ta. Vantirhkohte chuan indona chu
an bei a, Setana chuan Pathian Fapa leh A thuhnuaia intulûtte chu
hneh a tum tlat a. Nimahsela vantirhkoh dik leh \hate chuan an
hneh ta a, Setana chu a hote nên van ata an paihthla ta a.
A hote nêna van ata hnawhchhuah an nih hnu chuan vanram
thianghlimna leh ropuina chu a chân hlen ta a ni tih Setana chuan a
inhria a, sim a, vana lakluh nih leh a duh ta a. A hmun pangngai
emaw, dinhmun engpawh an pêk apiang luah tûrin a inpeih a.
Nimahsela, vanram chu ral\itna hmunah an chantîr dawn si a. Helna
chu amahah a awm a, sual chu amah a\anga lo chhuak a ni a, an
lâkluh leh vaih chuan vanram pumpui chu a hmêlhem zo vek mai
thei a ni. Amah leh a zuitute chu an \ap a, Pathian lawmnaa lâkluh
leh an dîl chiam a. Nimahsela an sualna-an huatna, an elrelna leh
îtsîkna lo nasa ta êm êm chu Pathianin A nuaibo mai thei ta lo. A
tawpa hremna dawng tûrin an awm reng tawh tûr a ni.
Pathian duhsakna chang leh rual a ni tawh lo tih Setanan a han
inhriat chian chuan, a tumdan sual leh a huatna chu a lo lang chhuak
ta a. A vantirhkohte chu a râwn a, Pathian sawrkâr dodal tûrin
rem an ruat ta a. Adama leh Evi chu huan mawi taka dah an nih lai
chuan, an chhiatna tûrin Setanan rem a ruat vêl a. Pathian thu an
awih chhûng chuan he nupa tuak hlim tak makte hi an hlimna chu
chhuhsak rual a ni lo. Pathian thu an awih loh zet a, A duhsakna an
hloh hmasak zet loh chuan an chungah Setanan thiltihtheihna engmah
a nei lo. Thuawilohnaa hruai luh a, Pathian lawm lohzawng tihtîr a,
Setana leh a vantirhkohte thuhnuai ngeia an awm theih nân rem eng
emaw ruat a \ûl a ni. Setana chuan a landan tidanglamin, mihringte
\hatna tûr ngaihtuah angin lang se tih an rawt thlu ta a. Finrawl
thawhin Pathian dikna kalh zawngin verther takin a thawk anga,
Pathian hian a sawidan chiah hi A tumdan tak a ni tih a rinhlelhtîr
ang a, a dawt lehah chuan an rilrua dilchhûtna a chawk chhuak ang
a; Pathian remruatna chhuichhuah rual loh chu chhuichhuah tum
tûrin a hruai sual ang-chu tak chu Setana sualna a ni a; chhia leh \ha
hriatna thingrah ei khap a nihna chhan a ngaihtuahtîr ang.
124 THÚZIAK HMÁSÃTE
MIHRING TLÛKNA
Vantirhkoh thianghlimte chuan huan chu an tlawh fo va, Adama
leh Evi chu an hnathawh tûrte an kawhhmuh thîn a, Setana hel leh
tlûkna thute pawh an zirtîr \hîn a. Setana laka fimkhur tûrin
vantirhkohte chuan an zilh a, he hmêlma van a\anga an paihthlâk
nên hian an intawh mai theih avangin an hnathawhnaah pawh thawk
dun rial rial tûrin an hrilhlâwk diam a. Thu an awih famkim chhûng
chauhva him tûr an nih avangin Pathian zirtîrna ang zêla awm tûrin
vantirhkohte chuan thu an pe bawk a. Chutichuan he hmêlma tla
tawh hian an chungah engmah a ti thei lova.
Setana chuan Evi chu thuawih lo tûrin a thlêm \an ta a. A
hmasa berin a pasal hnên ata a tlat hran avangin a tisual a ni, a
dawtah chuan, thing khap bula a châmbân avang leh “In ei chuan in
ei nî la lain in thi nghal ang,” Pathianin A tih ringhlel hial khawpa
thlêmtu thusawi a ngaithla lehzêl chu a sual hle a ni. LALPAN A
sawi ang chiah chu A tumdan a ni ang tih a ringhlel ta a, tichuan a
ban a, a rah chu a lova, a ei ta mai a. Tui deuh mai, mit la tak mai
a ni bawk si a. An tâna thil \ha tak Pathianin A lo pe phal lo chu
Pathian lakah a vui ta a. A hnêna rûlin a sawi kha a sawi lehchhâwng
vek a, chutia a \awng mai thei chu mak a tih thute pawh a hrilh a.
Adama hmêla lungngaihna lo awm ta chu ka hmu a. A rilruah
chuan indona a awm niin a lang a. Chu zet chu hmêlma, a laka
fimkhur tûra vantirhkohten an lo hrilh ngawih ngawih kha a ni ngei
mai tih leh a nupui chu a thi tûr a ni tih a hria a. An in\hen dâwn ta
a ni. Evi a hmangaihna chu a chak êm êm a, beidawn namên lohva
beidawngin, a tuar tûr chu tuarpui a thlang ta a. Theirah chu a la a,
rang takin a ei ta a. Setana chu a lâwm ta ngei mai. Vanah a hel
tawh a, a sual tawh a, mi dangte pawh a hruai sual ta a. Tûnah hian
Pathian ringhlel tûrin leh A finna chhui tûr leh, engkim hriatna A
remruatdan chhui chhuahpui vek tum tûrin hmeichhia chu a thlêm
thlu ta a. Amah chauhvin hmeichhia chu a tlu lovang tih Setanan a
hria a. Adama chuan Evi a hmangaih êm avangin Pathian thupêk
chu a bawhchhe ta a, a tlu ve ta a ni.
THLARAU THILPÊKTE 125
Mihring suala an tlûk thu chuan van khawpui chu a fan chhuak
a. |ing\ang ri a reh zo ta. Lungngai êm êmin vantirhkohte chuan
an lallukhumte chu an hlip vek a. Vanram chu a lo buai zo ta.
Nupa sual chu engtia tihtûr nge tih ngaihtuahin rorêlna inkhâwm an
nei ta a. Vantirhkohte chuan Evi-te chuan an bân pharin nunna
thingrah chu an lo ang a, an ei anga, misual thi thei lo an ni mai ang
tih an hlau êm êm a. Nimahsela bawhchhetute chu huan ata A
hnawtchhuak dâwn a ni tih Pathianin a sawi a. Nunna thing panna
kawng chu vantirhkohte chu chawplehchilha vêng tûrin tirh an ni
nghâl a. Evi leh Adama chuan dam kumkhua lovin A thinurna
dawng sela, thuawih lohnaah leh sualnaah chuan dam kumkhua
sela, sual hi thi thei lovah chantîr ni thei sela tih chu Setana tum a ni
a, chuvangin nunna thing rah eitîr leh dan tûr chu a zawng takmeuh
a ni. Nimahsela huan ata hnawtchhuak tûr leh nunna thing panna
tiping tûrin vantirhkoh thianghlimte chu tirh an ni a. Hêng vantirhkoh
chak takte hian an kut dinglam chuan ngûnhnâm tlê tak ang hi an
keng \heuhva.
Chutichuan Setana chuan a lo hneh ta a ni. A tlûkna chuan mi
dangte chungah tuarna a thlentîr a. Vanram ata Setana
hnawhchhuah a ni a, anni pawh chu Paradis a\angin.

CHHANDAMNA RUAHMAN
Mihring chu a boral ta a, Pathian siam khawvêl chu mi thithei,
manganna leh thihna leh natna tâwk ngei tûr hlirin an luah khat ang
tih leh bawhchhetute tân chuan pumpelhna a awm si lo tih an hriat
chuan van chu lungngaihnain a lo khat ta a. Adama chhûngte zawng
zawng chu an thi tûr a ni. Chutihlai chuan Isua duhawm tak mai
chu ka hmu a. Khawngaihna leh lungngaihnain A hmêl chu a khat
a. Reilotêah chuan êng ropui tak mai, A Pa tuamtu chu A va hnaih
a. Mi kalpuitu vantirhkoh chuan, “A Pa nên tihtak meuhvin an
inbia a ni,” a ti a. A Pa nêna an inbiak lai chuan vantirhkohte chuan
an inbiakna chu hriat an châk lehzual deuh deuh va. A Pa tuamtu
êng ropui tak mai chuan vawi thum a tuam bova, a vawi thumna
126 THÚZIAK HMÁSÃTE
hnua A Pa hnên ata A lo kal chuan Amah chu kan hmu thei ta a. A
hmêlah chuan buaina a awm lova, buaina leh manganna a\angin a
thiang vâk mai, sawi fiah rual lohvin hmangaihnain a êng chhuak a.
Mihring tlu chhe tawh tân chhandamna kawng hawn a ni leh ta tih
van mipuite hnênah a hriattîr a. A pa hnênah A ngen a, tlanna tûrin
A nuna pêk A dîl a, thihna ânchhia chu Ama chunga tla tûrin,
chutichuan A zârah mihringten ngaihdamna an hmuh theih nân leh,
A thisen zârah leh dan zawmna avangin Pathian duhsakna an dawng
leh ang a, huan mawi takah lakluh leh an ni ang a, nunna thingrah
chu an ei theihna tûrin A ngensak a ni tih A hriattîr a.
A tirah chuan vantirhkohte chu an hlim thei lo; an Hotuin engmah
zêp lova an hmâa chhandamna ruahman chu A puan nghal avangin.
A Pa thinurna leh mi sual inkârah chuan A ding ang a, khawlohna
leh hmusitna A phur ang a, mi tlêmtê chauhvin Pathian Fapaah an
pawm ang tih Isuan A hrilh hlawm a. Mi zawng zawng deuhthawin
an huain an hnawl ang. A ropuina zawng zawng vanah A hnutchhiah
ang a, leiah hian mihring angin A lo awm anga, mihring anga awm
tûrin a rawn inngaitlâwm ang a, thlêmna awm tûrte chu chhanchhuah
dan A hriat theih nân Amah ngeiin thlêmna kawng tinrêng, mihring
tawh tûr chi chu a rawn tuar vek ang a, a tâwpah Zirtîrtu hna A
thawh tûr chu A hlen hunah mihringte kutah pêk a ni ang. Setana
leh a vantirhkohten, nunrawng tak leh hrehawm taka an sawisak
dan tinrêng mi sualte hriattîrin, chutiang taka sawisa tûr chuan
fuihpawrh an ni ang a, a tawpah thihna râpthlâk ber chu tuarin, mi
sual nung tlâk lo angin lei leh van kârah khaikanin A awm ang a,
vantirhkohte pawhin an en ngam lohva, an hmai an khuhna hial
khawpa lungngaihna hun râpthlâk ber chu A tuar dâwn a ni. Taksa
hrehawmna mai ni lovin, rilrua hrehawmna nasa ber leh râpthlâk
ber, mihringte tuar reng reng nêna tehkhin rual loh chu A tuar ang.
Khawvêl pumpui sualna phurrit chu A chungah a nghah vek a ni
ang. A thi ang a, a ni thum nîah A tho leh ang a, mi sual leh
vakbote tâna dîlsak tûrin A Pa hnênah A lâwn chho leh ang tih A
hrilh a.
THLARAU THILPÊKTE 127
Vantirhkohte chu A hmâah chuan an bawkkhup a. An nunnate
an hlân a. Vantirhkohte nunna chuan mihring leibat chu a rul zo
lova, A thihna chuan mi tamtak A chhandam dâwn a ni tih A hrilh
a. Mihringte tlan nân A Pa chuan a nunna chauh chu A pawm thei
a. A hnêna awm tûr leh hun hrang hranga Amah tichak tûra thawh
tûr tâwk an nei ve tho tih a hrilh a; suala tlu tawhte mihrinna chu A
\awmpui ang a, an (vantirhkohte) chakna pawh A chakna chuan a
tluk lo ang a; a tlâwmlai leh a tuarnate hretu an ni ang a; chutia A
tuarnate leh mihringten Amah an huatzia an hmuh hun chuan Amah
an hmangaihna avangin khengbettute laka rawn chhanchhah leh
lak chhuah mai an duh ang a, namêm lovin rawn chhan an châk zek
zek ang a, nimahsela an thil hmuh tûrah chuan engti kawng mahnin
an rawn inrawlh ve tûr a ni lova; A thawhlehnaah tihtûr an nei ang
a; chhandamna kawng chu hmuhchhuah a ni tawh a, chu remruatna
chu A Pain A pawm tawh a ni tih A hrilh a.
Vantirhkoh chu lungngaihna thianghlim tak nên Isua chuan
thlamuanin A tihlim a. Nakinah A tlante chu A hnênah an awm
ang a, A thihna chuan mi tamtak A chhandam ang a, thihna
thiltihtheihna neitu chu A tiboral ang tih A hrilh a. A Pain ram A pe
ang a, kumkhuain A nei hlen tawh ang. Van emaw lei tihthianghlim
tawh emaw chu rawn tibuai leh tawh ngai lo tûrin Setana leh misualte
chu tihboral an ni ang. Chhandamna kawng ruat, Pain A pawm
tawh ang chu pawm tûr leh, A thihna zârah misualte chu chawimawia
an awm a, van lawmna chang tûra Pathian duhsakna an chan dâwn
avangin, van mipuite chu lâwm tûrin Isuan A hrilh a.
Chutah zet chuan, van chu lâwmna, lâwmna sawi rual lohvin a
lo khat a. Van mipuite chuan fakna hla leh chawimawina hla an sa
dur dur mai a. Suala tlu tawhte tâna thi tûra A Fapa neihchhun leh
duhlai A rawn pêk avanga Pathian inngaihtlawmna leh, zahngaihna
ropui tak avang chuan an \ing\angte chu an tum a, a hma aia ring
zâwkin an zai hluah hluah mai a. A Pa ângchhung kalsan remti leh,
hrehawm leh lungngaihna nun thlang a, mi dangte hnêna nunna pêk
theihna tûr a mualpho taka thih te A lo thlan tâk avangin, Amah a
128 THÚZIAK HMÁSÃTE
inphatna leh A inhlanna avangin Isua hnênah chuan fakna leh
chawimawina pêk a ni.
Vantirhkoh chuan, “Harsat miah lovin Pa chuan A Fapa chu
A pe tawp mai em ni? Hnai love, van Pathian tân meuh pawh, mi
sualho chu A boraltîr mai dâwn nge, A Fapa duhlai chu an tâna thi
tûrin A pe dâwn tih chu thil khirh tak a tling a ni,” a ti a. Vantirhkoh
chuan mihring chhandamna hi an ngaihsak êm êm a, an ropuina
kalsan a, mihringte tâna an nunna pe mai thei awm sela an duh a ni.
Nimahsela mi hruaitu vantirhkoh chuan, “Chu chuan engmah a su
kaw lovang. Bawhchhiatna chu a râpthlâk êm avangin vantirhkoh
nunna chuan mihring leibat chu a rul zo lovang. Pathian Fapa thihna
leh dilpuina chauh lo chu, beisei bo dera lungngaihna leh manganna
a\anga mihringte chhandam thei tûr leh an leibat rulhsak thei tûr an
awm lo,” a ti a.
Nimahsela vantirhkohte hnathawh tûra ruat chu, khawvêl
hrehawmna zawng zawng Pathian Fapa in A tuar chhung a,
chunglam ropuina hmun a\anga, chakna damdawi kenga rawn tiharh
tûr leh A rawngbâwl tûra chhuk leh chhoh hi a ni. Khawngaihna
fate, vantirhkoh sualte leh Setanan an vêla thimna an rawn thlentîr
fo \hin laka lo vênhim hi an hna a ni bawk. Mi bo leh boral mêkte
chhandamna tûr A dan tihdanglam mai chu Pathian tân a theih loh;
chuvangin A Fapa duhtak chu mihringte bawhchhiatna atân A thih
A phal ta a ni.
Mihring suala a thlêm thlûk a, A dinhmun sâng tak ata Pathian
Fapa a hnuh thlâk theih avangin Setana chu a vantirhkohte nên
chuan an lâwm êm êm mai a. Setanan chuan suala tlu tawhte
mihrinna \awmpui tûra Isua A lo kal hunah chuan a lo hneh leh thei
ang a, chhandamna thuthlung hlenna chu a lo dal thei ang tih a
vantirhkohte hnênah a hrilh a.
Setana chu vantirhkoh chungnung leh hlim tak a nih lai entîr ka
ni a. Chu mi hnuah chuan tûna a awmdan entîr ka ni leh a. A lal
hmêl fû mai. Vantirhkoh tla kha a ni nain a pianphung pawh ropui
tak a la ni. A hmêl chu lungkhamna leh rilru hahna te, hlimlohna te,
THLARAU THILPÊKTE 129
rilru chhia leh huatna te, sualna te, bumna te leh thil \ha lo tinrêngin
a khat a. A chal, hmana zahawm ve tawh tak ni \hin chu ka hmu
chiang bîk a. A mitko a\ang hian chal arh nei tawh lovin, a tukkhum
lam hawi hian a zuih chho rut mai a. Sual lamah a lo inhmang rei
tawh êm a, a nungchang \ha tinrêng kha a lo khawlo zo tawh a,
nungchang sual tinrêngah a lo chang zo ta a. A mitmeng reng reng
hi a vertherin a vervêk a, a meng bir ngut mai a ni. Ruakhau tak
mah ni sela a biang leh a kutte chu a sawng deuh \ûp mai a, a
khabe chu a kut veilamah a nghat a. Engemaw ngaihtuah vung
vung ni awm takin a lang a. A thanga mite awk bet a, a han phuar
bet vel lai hmêl hlim tak chu râpthlâk tak a ni.

KRISTÂ LO KAL VAWI KHATNA


Setana thlêmnate tuar tûra, Amah A rawn indah hniama mihring
anga A lo awm a, mihring mihrinna Isuan A rawn \awmpuina hun
lam thlîrtîr ka ni a.
A lo pianna chu khawvêl ropuina tel lovin a ni. Bawng inah A
lo piang a, ran chaw pêkna thlêngah A mu a; chutichung chuan
mihring fa piang tawhte reng reng aia chungnung daihin A lo pianna
chu chawimawi a ni a. Vana vantirhkohte chuan berâmpute hnênah
chuan Isua lo kal vawikhatna thu chu an rawn hrilh a; Pathian hnêna
mi ênna leh ropuina chuan an hriattîrna thu chu a rawn thlâwp bawk
a. Van mipuite chuan \ing\ang tumin Pathian an chawimawi bawk
a. Tlanna hna thawk zo tûr leh, A thihna zâra mihringte hnêna
remna leh hlimna leh chatuan nunna lo thleng tûr chu, khawvêl suala
tlu tawh hnênah chuan lâwm takin an rawn tlângaupui ta a. A Fapa
lo kalna hi Pathian chuan A chawimawi a. Vantirhkohte chuan
Amah chibai an bûk ta a.
A baptisma chanlai te chuan vantirhkohte chu A chung zawnah
an lo kal a, Thlarau Thianghlim chu A lu chungah chuan |huro
angin a lo chhuk a, makti êm êma mipuite chuan an thlîra an din
reng lai chuan, van a\anga Pa aw, “Ka Fapa duhtak ka lawm êm
êma chu i ni,” tih an hre bawk a.
130 THÚZIAK HMÁSÃTE
A hnêna baptisma chang tûra Jordan luia lo kal chu
Chhandamtu a ni ngei tih Johana chuan a hre chiah lova. Nimahsela
Pathian Berâm No chu A hriat theih nân chhinchhiahna Pathianin
pêk A tiam a. Chhinchhiahna tura a thlan chu Isua chunga vanram
|huro lo fû leh, Pathian ropuina A vêla a lo êng phût mai tur chu a
ni. Johana chuan bân a phar a, Isua lam a kâwk a, aw ring takin,
“En teh u, Pathian Beram No khawvêl sual kalpuitu tûr saw!” tiin
a au chhuak a.
Johana chuan a zirtîrte hnênah chuan Isua chu lo kal tûr,
Hriakthiha (Messia) khawvêl Chhandamtu chu a ni tih a hrilh a. A
hnathawh a kin dâwn lai chuan, a zirtîrte chu Isua en tûr leh Zirtîrtu
Ropui atâna Amah chu zui tûrin a hrilh a. Johana damchhung nite
chu lungngaihna leh mahni inphatna hlir a ni. Krista lo kal vawi
khatna chu a tlangaupui a, nimahsela A thilmak tihte chu a hmuh ve
phal a ni lo, A thiltihtheihna A târlanna a lawm ve phal a ni si lo.
Isua chu zirtîrtua A insiam ngheh hunah chuan ani chu a thi dâwn a
ni tih Johana chuan a inhria a. A âw chu thlalêrah chauh lo phei
chuan hriat pawh a ni meuh lo, a khawhar ngawt mai. A pa chhungte
hnênah chuan an inpâwl hlimnate chên ve tûrin a khawsa lova, a
hna hlen tûrin a chhûngte chu a kalsan tawh si a. Zâwlnei ropui tak
chu ngaithla tûrin khawtê leh khawpui buai nuai nuai te chu kalsanin
mipui tamtak chu thlalêrah chuan an pungkhâwm \hîn. Johana
chuan thingbulah hreipui chu a dah ta a ni. A zilhhauna chuan
engpawh rawn thlen dâwn mahsela hlau miah lovin sualna chu a
zilh a, Pathian Berâm No tân kawng a buatsaih ta a ni.
Johana hriattîrna thu khauh tak leh fiah zet mai chu Heroda’n a
hriatin a ngaihsak hle a, a zirtîr a nih ve theih nân engnge a tih tûr tih
dîlchhût takin a zâwt a. A unaupa nupui, a pasal la dam reng sia
neih a tum chu Johana chuan a \ha lo tih a hrilh a. Heroda chuan a
sim duh chuang hauh lova. A nupui thuin Johana chu a man a,
chhuah leh tumin tân inah a khung a. Chuta a tân lai chuan Johana
chuan a zirtîrte hnên a\angin Isua thiltih ropuite chu a lo hre \hîn a.
Johana chu Heroda nupui neih hnu rei loteah chuan a lu tan a ni ta
THLARAU THILPÊKTE 131
a. Zirtîr hnuaihnung berte, Isua zui a, A thilmak tihte hmu a, A kâ
a\anga thlamuanna thu ngaithla \hinte chu, baptistu Johana ai chuan
an ropui zâwk a ni tih ka hmu a; chu chu an damchhunga
chawimawina leh ngaih ropuina leh nawmna an chên tam zâwk
tihna a ni.
Isua lo kal vawikhatna thu puang tûrin Johana chu Elija rilru leh
thiltihtheihna puin a lo kal a. Ni hnuhnung lam entîr ka ni thung a,
chutah chuan Elija thiltihtheihna leh rilru pua thinurna ni lo thleng tûr
leh Isua lo kal lehna puangtu tûrte entîrna chu Johana chu a ni tih
ka hmu bawk a.
Isua chu Jordan Luia baptisma A chan hnu chuan, Thlarau
chuan Diabola thlêm tûrin thlalêrah a hruai ta a. Chu thlêmna
hlauhawm tak mai su tlang ngei tûr chuan Isua chu a buatsaih a. Ni
sawmli zet Setana’n a thlêm a, chung nîte chuan engmah A ei hek
lo. A vêla thil engkim mai chu a hrehawm a, mihring mihrinnaa tuar
ngam chi hi a ni mawlh lo. Ramsate zîngah Diabola nên, thlalêr
ram reh deuh maiah chuan an awm a. Chaw nghei leh hrehawmna
avang chuan Pathian Fapa chu A cherin, A dawldang lawp mai a.
Nimahsela A tihtûr chu ruatsa diam a ni a, A rawn kal chhan hna
chu A hlen tûr a ni.
Pathian Fapa tuarna chu remchângah hmangin, Setana chuan
thlêmna tamtaka hual vêl tumin a inbuatsaih a, inngaitlâwma mihringa
A lo chan tâk avangin hneh mai theih a inbeisei a ni. He ti hian
Setana chuan a rawn thlêm ta a, “Pathian Fapa i nih chuan, he lung
hi chhanga chang tûrin thu pe rawh,” tiin. A thiltihtheihna hmanga
Hriakthiha A ni ngei tih lanfiah nân Isua chu inhnukhniam tûrin a
thlêm a. “‘Mihring hi chhang chauhvin an nung lovang a, Pathian
kâa thu tin chhuakin an nung zâwk ang,’ tih ziak a ni,” tiin zaidam
takin Isuan A chhâng a.
Setan chuan Isua Pathian Fapa nihna chu hnialna a zawng a.
Isua chak lohna leh hrehawmziate chu sawiin, uang thuang takin
Isua aia chak zâwkah a insawi siah siah mai a ni. Nimahsela van
a\anga aw lo chhuak, “Nang hi ka Fapa duh tak, ka lawm êm êma
132 THÚZIAK HMÁSÃTE
chu i ni,” tih kha, hêng hrehawmna laka Isua tichaktu atân a tâwk a
ni. A thiltihtheihzia hnial ruallohva Setana han hmuhtîr emaw,
khawvêl Chhandamtu a nihzia chu Krista tân lan nawntîr a \ûl lo.
Setana chuan Pathian Fapa thu neihna leh dinhmun sâng tak hriatna
chu fiah tâwk tak a nei reng a. Krista thuneihna hnuaia a intukluh
duh lohna chuan vanram a chântîr ta a ni.
Setana chuan a thiltihtheihna lantîr nân Isua chu Jerusalemah a
la daih a, biak in chhîp zumah a dah a, chutah chuan Pathian Fapa
a nihzia chu, chu biak in sang deuh lu ti hai rum rum thei a\anga
zuang thlaa lanfiahtîr tûrin a thlêm leh ta a. Setana chuan Pathian
lehkha thu hmangin a rawn bei ta a. “I chung thuah zawng a
vantirhkohte chu thu a pe anga, an kutin an dawm ang chia, chutilo
chuan i kein lung i chhuih hlauh dah ang e,” tiin. Isuan, “LALPA i
Pathian fiah suh,” tih ziak a ni tiin A chhâng a. A Pa khawngaihna
chuan a vêng ang tih Isua chu rintîr a, A hnathawh tûr chu a hlen
hmaa thih leh thih tia han chettîr mai kha Setana chuan a duh a ni.
Chhandamna thuthlung chu a hlawhchham theih a beisei a, nimahsela
chu thuthlung chu a nghet êm êm mai a, Setana hneh leh han tihchhiat
mai rual a ni lo.
Krista chu Kristian zawng zawngte entawn tûr a ni. Thlêmna
an tawhin emaw, an dikna chu an rawn hnial kalh sakin emaw,
chhel takin an tuar tûr a ni. Chu inbeihnaah chuan Pathian chuan
chawimawi leh zah A hlawhna ngei tûr a nih loh chuan an hmêlmate
chu an hneh theih nân LALPA chu A thiltihtheihna rawn lantîr tûra
koh mai theihna neiah an inngai tûr a ni lo. Biak in chhîp zum a\ang
khân Isua chu lo tla ta mai sela, chu chuan Pathian a chawimawi lo
ang, chu chu Setana leh Pathian vantirhkohte tih mai loh chuan
tuman an hriatpui lo. A hmêlma sual ber hmâa A thiltihtheihna
lantîr tûrin LALPA chu thlêm a ni. Lo tlu tase Isua tân pawh A rawn
tih tlâwm tûr hmâa inhnuhhniamna lek a ni bawk ang.
Diabola chuan tlâng sâng takah a hruai leh a, khawvêl ram
zawng zawng leh a ropuina chu a entîr leh a. A hnênah,
THLARAU THILPÊKTE 133
“Bawkkhupin chibai mi bûk la, hêng zawng zawng hi ka pe vek
ang che, ka hnênah pêk a ni tawh si a, ka duh apiang hnênah ka pe
mai a ni,” a ti a. Isuan A chhâng a, a hnênah, “Setan, kal bo daih
rawh. ‘LALPA i Pathian chibaibûk la, Ama rawng chauh bâwl rawh,’
tih ziak a ni,” A ti a.
Setana chuan Isua hmaah khan a îtawm thei ang berin khawvêl
ram chu a lantîr a. Chutah chuan Isuan chibai bûk duh sela chuan,
khawvêl neitu nihna a duh \hin pawh chu pe phal dâwnin a insawi
a. Chhandamna thuruat chu a tâwp ang a, a tâwpah chhuhsakin a
awm ang a, tihboralin a awm ngei dâwn tih Setana chuan a inhria a.
Chuvangin Pathian Fapain hna ropui tak mai A rawn thawh \an
tawh chu, a theih phawt chuan thawh zawh a nih loh nân lo dal tlat
chu Setana tum ber a ni. Mihringte tlanna tûra remruat chu lo
hlawhchham ta sela chuan, chutih laia a ram atâna Setanan a chuh
tlat chu a nei hlen ang a. A hlawhtlin phawt chuan van Pathian
dodâl zâwngin ro a rêl dâwn a ni tiin a infak bawk a.
Isuan A ropuina leh thiltihtheihna hlîpa vanram A rawn kalsan
chuan Setana chu a lo lâwm êm êm a. Pathian Fapa chu a thuhnuaiah
chutih lai chuan dahin A awm ta emaw a ti a. Nupa thianghlim
awlsam deuhva Eden huana a thlêm thlûk theih avangin sual
thiltihtheihna leh finna hmang chuan Pathian Fapa meuh pawh lo
hneh a, ama nunna leh a ram chu humhim theih a inbeisei a. A Pâ
duhzâwng a\anga Isua chu a thlêm hran theih phawt chuan a tum a
hlawhtling a ni mai ang. Nimahsela thlêmtu chu Isuan A hau va.
“Setan, ka hnungah kal rawh,” tiin A chhâng ta a. A Pa hmaah
chauh kûn tûr a ni. Khawvêl ram chu Setana chuan a ta neih tlat a,
Isua pawhin amah chu chibai A bûk duh phawt chuan, A
hrehawmna zawng zawngte chu a pumpelh ang a, he khawvêl ram
nei tûr hian A thih pawh a \ûl lo ang a, he khawvêl thil awm zawng
zawng leh a ropuina hi A nei ang a, a chungah ro A rêl mai ang, tiin
a thlêm vêl a. Nimahsela Isua chu A nghet a ni. Ama nunna ngeia
lalram chu Setana lak ata A tlan chhuah hun chu a lo la thleng dâwn
a ni tih leh, hun engemawti hnuah chuan, lei leh vana mi zawng
134 THÚZIAK HMÁSÃTE
zawng chu a hnênah an la intulut dâwn a ni tih A hria a. Lei lalram
roluahtu dik tak A nih theihna tûr leh, chatuana A neih hlen theihna
tûra A kuta pêk a nih theih nân, A Pâ kawng lo ruat sa chu zawh a,
hrehawm tuar leh râpthlâk taka thih chu A thlang ta zâwk a. Isua
emaw, ram ropuia mi thianghlimte emaw a tihbuai leh tawh ngai loh
nân, Setana pawh chu tihhlum tûrin A kutah pêk a la ni dâwn si a.

KRISTÂ RAWNGBÂWLNA
A thlêm zawh hnuah hun remchâng dang nghâkin Setana chu
Isua hnên a\ang chuan a kal ta a, thlalêrah chuan vantirhkohte chuan
eitûr an buatsaihsakin, an ti chak a, A Pa malsâwmna chu A chungah
a lo thleng a. A thlêmna nasa berah chuan Setana chu a hlawhchham
ta a; Isua rawngbâwl hun tûr leh hun hrang hranga a lo beih leh
theihna hun tûr chu a thlîr reng a. Isua lawm duh lote chawk thovin,
huattîra A boralna tûr zawntîrin hneh theih a la inbeisei ran a. A
vantirhkohte nên chuan Setana chuan rorêlna bîk an nei ta a.
Pathian Fapa lakah engmah an tih theih loh avangin an beidawngin
an thinrim hle a. Khawvêl Chhandamtu a nihna hi Ama chite zîngah
rinhlelhna chawk chhuak tûrin a verther thei ang bera an thiltihtheihna
hman an rawt thlu a. Hetiang hian a rawngbâwlnaah Isua chu
tihbeidawn an tum a. Hrilhlâwkna lama an mit an tihdelsak theih a,
Hriakthiha chu khawvêl lal ropui tak anga lo kal tûra an rintîr theih
phawt chuan, Judate chu an inthawinaah leh an sakhuanaah chuan
engang pawhin khermei mah sela, Isua hmusit tûr leh hnar tûr chuan
hruai sual theih an ni tho.
Krista rawngbâwl chhûng chuan, mite rilrua rinlohna leh huatna
leh hmusitna chawk tho tûrin Setana leh a tirhkohte chu an \ûl hle
reng a. Thudik mi khei ren rawn tak, an sualna zilh siahtu Isuan a
sawichhuah hian mipuite chu an thinrim fo \hîn a. Pathian Fapa
nunna la tûr chuan Setana leh vantirhkohte chuan an nawr reng a.
Vawikhat reng reng pawh ni lo denhlum tumin lung an chhar \hîn a;
nimahsela vantirhkohte chuan an vêng tlat zêl a. Tichuan A kâ
a\anga thutak fiah zet mai a lo chhuah chuan, mipuite chuan an man
THLARAU THILPÊKTE 135
a, khâmah namthlâk an tum leh thung a. Engtia tih tûr nge tih thuah
anmahni zîngah inhnialna a lo chhuak a, chutih lai chuan vantirhkohte
chuan mipuite hmuh lohvah an thup a, Ani chuan anniho chu tâwn
tlangin A kal bo san ta a.
Tlanna thuruat ropui chu Setana chuan tihhlawhchham theih a
la beisei ta fan a. Mite thinlung a sak theih nân leh, Isua laka rilru
chhia an put theih nân a theih tâwpin a bei zêl a. Pathian Fapaah mi
tlêmtê chauhvin an pawm ang a, A tuarna leh A inhlannate chu mi
tlêmtê tân chuan hlawk lo lutukah A ngaih a beisei a. Nimahsela
mi pahnih chauh pawhin Pathian Fapaah Isua chu an pawm a, an
thlarau chhandamna tûra Amah an rin phawt chuan remruatna chu
A hlen tho ang tih ka hmu a.
Mihringte tuarna chunga Setana thiltihtheihna chu tichiaiin a hna
chu Isuan A thawk \an ta a. Damlote A tidam a, mitdelte mit A
tivâr a, kebaite A tidam a, lâwm êm êma Pathian chawimawiin A
zuantîr a. Ramtuileilo leh Setana thiltihtheihna nunrawng takin kum
tamtak a lo phuar tawhte chu ti zalênin hrisêlna \ha tak a pe a. Thu
mawi takin chaklote leh khûrte chu A thlamuan a, mi chaklo,
hrehawm tuar reng, Setana kuta mite chu Isuan a chhuahsak a.
Taksa hrisêlna leh lâwmna nasa tak leh hlimna A pe a. Mi thite A
kaithova, A thiltihtheihna ropui tak lantîrna avang chuan Pathian an
chawimawi a. Amah ring apiangte tân ropui takin hna A thawk ta
a.
Thil \ha tihna, khawngaihna leh hmangaihna thiltih leh thuin Isua
rawngbâwlna chu a khat a. A hnêna lo kalte chungpikna chhawk
tûr leh, an thu lo bengkhawn tûrin A inpeih reng a. Mipui tamtakin
anmahni taksaah chuan Pathian thiltihtheihna fiahna chu an chang
tawh a. Chutichung chuan, an mangannate chhâwk an nih hnuin
zirtîrtu hnuaihnung leh ropui tak chu an zahpui leh si a. Rorêltuten
an rin duh loh vangin mipuite chuan Isua chu an pawm duh lova.
Mi lungngai, lungngaihna hre mi a ni. A nundan fîm leh mahni
inphat zo tak awpna hnuaiah chuan an awm peih lo. Khawvêlin a
pêk ropuina chen chu an duh a. Chutichung chuan mipui tamtakin
136 THÚZIAK HMÁSÃTE
Pathian Fapa chu an zui a, A zirtîrnate chu an ngaithla a, A kâ
a\anga khawngaihna thu chhuak chu ruai ang maiin an ei a. A thute
chu awmzia a nei hle vek a, nimahsela michaklo ber pawhin an
hrethiam si.
Setana leh a vantirhkohte chuan Judate mit chu tidelin an hriatna
chu an tichawlawl a, Chhandamtu nunna la tûrin mipui hotute leh
rorêltute chu an chawk tho va. Mi \henkhat chu Isua man tûrin tirh
an ni a; nimahsela A kiang an lo thlen chuan mak an ti leh êm êm si
a. Mihringte chungpikna A hmuh chuan lainatna leh khawngaihnain
A khat a ni tih an hmu a. Mi chak lo leh hrehawm tuarte hnênah
chuan hmangaihna leh khawngaihnain fuihna thu chu a sawi a ni tih
an hre bawk a. A kâ a\anga finna thu lo chhuak chu an ngaithla a,
chu chuan a hneh a, A chungah kut an thlâk thei ta \hin lo a ni.
Upate leh puithiamte hnênah chuan Isua man lo bawkin an kîr leh
\hîn a. “Eng vangin nge in rawn hruai loh?” tia an lo zawh chuan,
A thilmak tih an hmuhte leh finna leh hmangaihna leh hriatna thu an
va hriatte chu an sawi zâwk hlauhva, a tâwpah, “Mi tumahin he mi
ang hian thu an sawi ngai lo,” an ti lehnghal a. Puithiam lalberte
chuan, “Bumin in awm zuk nia le,” an ti a, hotu \henkhatte erawh
chuan an rawn hruai loh avangin an lo zahpui hle a. Cheksawlh
takin puithiamte chuan, rorêltuten an ring ve em tihte an zâwt a.
Upa leh rorêltu tamtakte chuan Isua chu an ring a, nimahsela Setanan
a pawm lohtîr a, Pathian an hlauhna aiin mipui hmusit an hlauhna
chu a lian zâwk a ni tih ka hmu a.
Chhandamna thuthlung chu Setana finna leh huatna chuan a la
tichhe zo chuang lova. He khawvêla A rawn kal chhan Isuan a
hlenna hun chu a lo hnai ta a. Setana leh a vantirhkohte chu an
inrawn khâwm a, Krista chite ngei chu A thisen ngen tlat tur leh A
chunga nunrawnna leh hmusitna chhêkkhâwm tûra chawhphur an
rawt thlu ta a. Chutiang hrepa nghaisakna chu Isuan A tuar peih
loh leh A inngaihtlawmna leh zaidamna chu chelh reng peih loh an
beisei a.
THLARAU THILPÊKTE 137
Setanan rem a ruat vêl lai chuan, A zirtîrte hnênah chuan fîmkhur
takin A tuar tûrte chu A hrilhfiah a-khenbeha A awm a, ni thum
nîa A thawhleh tûr thute A hrilh a. Nimahsela an hriatthiamna chu
a chauva an hnêna A thusawi chu an hrethiam lo niin a lang.

HMÊL DANGLAMNA
Hmêl danglamnaah khân Krista ropuina leh van a\anga âwin
Pathian Fapa a nihzia a rawn sawi an hmuha an hriat ve phalsak an
nih avangin zirtîrte rinna chu a lo chak ta sawt a. Khenbeha A
awm hnua, an lungngaihna tâwpkhâwkah leh beidawnnaah pawh
khân, an rinna chu an hloh vek lohna tûrin A zuitute hnênah chuan
Isua chu tiam lawk Hriakthiha kha A ni ngei tih fiahna pêk chu
Pathianin A thlang a. Hmêl danglamnaah khân LALPAN Mosia leh
Elija chu A tuarna leh A thihna chungthu Isua rawn sawipui tûrin A
rawntîr a. A Fapa zuk be tûr chuan Vantirhkohte aiah mahni ngeia
khawvêl hrehawmna pal tlang tawh chu Pathianin A thlang zâwk a
ni.
Elija chu Pathian nên an lêng dûn \hîn a. Amah hmanga Israelte
sualna chu LALPAN A zilh \hin avangin a hna chu a hrehawmin a
hau tak ngei mai. Elija chu Pathian zâwlnei mah ni sela a nunna
hum tûrin hmun hrang hrangah tlanchhe lo thei lovin a awm \hîn.
An tihboral theih nân Ama hnampuite ngei chuan ramsa angin an
pêl \hîn. Nimahsela Pathian chuan Elija chu A ti danglam ta a ni.
Ropuina leh hnehna changin, vanah vantirhkohte chuan an hruai ta
a ni.
Mosia chu a hma lama mite zawng zawng ai chuan a ropui
zâwk. Pathianin nasa takin A chawimawi a, mihringin a thian a bia
ang bawkin LALPA nên inhmatawna inbiakna vanneihthlak tak mai
chu a nei thîn a ni. Pa tuamtu êng nasa tak leh ropuina nasa tak mai
chu a hmuh phalsak a ni. Mosia hmangin Aigupta sal tânna ata
Israelte chuan LALPAN A hruai chhuak a. Mosia chu A mite tân
diksaktu a ni a, anmahni leh Pathian thinurna inkârah chuan a ding
\hîn a. An rinlohnate, phunnawinate leh an sualna râpthlâk tak
138 THÚZIAK HMÁSÃTE
avanga Israelte chunga nasa taka LALPA thinurna lo alh chuan
Mosian an niho a hmangaihna chu a lanfiahtîr ta a ni. Pathian chuan
anni chu tihboral a, amah chu hnamropui taka siam A tum a. Israelho
a hmangaihzia chu an aiawha thahnemngai taka dilsakin Mosia chuan
a lo lantîr tawh a ni. Mangang takin Pathian hnênah A thinurna chu
la kiang a, Israelte chu Pathian leh Mosia chunga an phunnawi lai
chuan, tihhlum tûra anmahni leh an fate hruai chhuakah Mosia chu
an puh a. An phunnawina chu LALPAN A lo hria a, mipuite chuan
tui an hmuh theih nân Mosia chu lungpui hnêna thusawi tûrin A
hrilh a. Thinrim zet hian lungpui chu Mosian a vua a, ropuina chu
aman a chang a, Israelho bona leh phunnawina tâwp neilo chuan
lungngaihna nasa ber a tuartîr a, hun rei lo deuh chhûng phei chu an
laka LALPA dawhtheihzia a theihnghilh hial a. An phunnawina chu
ama chungah ni lovin LALPA chungah zâwk a ni si a. Amah chauh
a inngaihtuah a, a laka a mipui hruaite an sual nasat zia leh anniho
chuan anmahni a hmangaihna nasa tak avanga lâwmna hriattîrna an
lan tlêmtîr ziate a ngaithuah a.
Hmun chêp taka A mite hruai fova, A hmangaihna leh enkawlna
chu an hriat a, A rawngbâwl tûr leh Amah chawimawi tûra hruai
kîr an nih theih nân an mamawh lai taka A thiltihtheihnaa A
chhanchhuah leh hi Pathian remruat dan a ni. Nimahsela mipuite
chuan an chawimawi theih nân Mosian mipuite hmaah chuan Pathian
chu a chawimawiin, A hming chu a lo tizahawm ta lo a ni. Hetah
tak hian ama chungah LALPA lawm lohna a thlentîr a ni.
Dan ziakna lungphêk pahnih kenga Mosia chu tlâng a\anga a
lo chhuk laia Israelten rangkachak sebâwng no lem an lo bia a
rawh hmuh chuan, a thinrimna chu nasa takin a lo alh ta phut mai a,
lungphêkte chu a paih thlawrh a, a tikeh ta a. Hetah hian Mosia
chu a sual lo tih ka hmu a. Pathian tân a thinrim a ni a, A ropuina
atân a thîk a ni. Amaherawhchu ama pianpui thinlung duhzâwnga
a inpêk a, ropuina Pathian ta chu ama tân a lâk tâk khân a sual ta a,
chu sualna avang chuan Kanaan ramah Pathianin A luhtîr phal ta lo
a ni.
THLARAU THILPÊKTE 139
Setana chuan vantirhkohte hmâa Mosia hêkna tûr a zawng
reng a. Tichuan Pathian tilungni lo tûra a hruai theih tâk avangin a
lâwm êm êm a, mihringte tlan tûra he khawvêl chhandamtu A lo
kal hunah pawh a lo thlêm leh thei ang tih vantirhkohte chu a hrilh a.
A bawhchhiatna avangin Mosia chu Setana thuhnuaiah thihna ramah
a lût ang a, chumi hnuah chuan thihna tem lo tûrin tihdanglamin
vanah hruai a ni ang.
Mosia chu a thi ta a; nimahsel a taksa chu a \awih hmain Mikaela
a lo chhuk a, a rawn kaitho leh ta a ni. Setana chuan ruang chu ta
neihin kawl tlat a tum a, nimahsela Mikaela chuan Mosia chu a
kaithova, vanah a hruai ta a ni. Setana chuan nasa takin Pathian
chu a hêk a, a saseh A chhuhsak avangin Pathian chu fel lo taka
thiltia puhin a sawichhe chiam a; nimahsela Krista chuan A hmêlma
chu A hau lo, a thlêmna avangin Pathian bawi chu tlu ta a ni na a,
“LALPAN hau zâwk che rawh se,” tiin, thuhnuairawlh takin A Pâ
hnênah A thlen zâwk a ni.
Pathian ram, thiltihtheihna nêna lo kal an hmuh hma loh chuan
thihna tem hauh lo tûr A hnêna ding ve ho zîngah chuan an awm a
ni tih Isuan A zirtîrte chu A hrilh a. Hmêl danglamnaah khân chu
thu chu hlenin a awm ta a ni. Isua hmêl chu a lo danglam a, nî angin
a êng ta a. A silhfênte chu mi ênkhalh thei khawpin a vâr ta a. Isua
lo kal vawihnihnaa kaihthawh tûrte entîr nân Mosia pawh a lo lang
ve a. Elija, thihna tem lova tihdanglama awma chu Krista lo kal
vawihnihna thihtheihlohna pêk tûr, thihna tem lova tihdanglama vana
hruai tûrte entîr nân a lo tel bawk a. Isua lal ropuina nasa tak mai
leh anmahni rawn khuhtu chhûm chu mak ti tak leh hlau takin an
hmu a, ropui râpthlâk tak maiin Pathian âwin, “Hei hi ka Fapa
duhtak a ni, Ama thu ngai rawh u,” A rawn tih chu an hre bawk a.

KRISTA MANTÎRNA
A zirtîrte nêna Isuan Kalhlen kût zanriah an kîlna hun lam thlîrtîr
ka ni leh ta thung a. Setanan Juda chu a bum a, Krista zirtîr dik tak
ni ve ngeiin a inhriattîr a; nimahsela a thinlung chu a tisa reng a ni.
140 THÚZIAK HMÁSÃTE
Isua thiltih ropuite chu a hmu a, a rawngbâwlnaahte pawh a tel ve
zêl a, Hriakthiha A ni ngei tih fiahna hnial rual lohte pawh chu a
hmu fiah tawh a; nimahsela Juda chu mi duhâm tak a ni, pawisa a
ngainâ tlat a. Isua chunga hriak rimtui tê tak mai leih a nih te pawh
khân thinrim takin a lo phunnawi a. Mari chuan a LALPA chu a
hmangaih a, a sualna tamtakte chu A lo ngaidam tawh a, a nu\a a
hmangaih êm êm pawh chu a thih hnuin A kaihthawhsak tawh a,
Isua hnêna pêk tûr chuan engmah to lutuk awmin a hre lo. A hriak
rimtui chu a to zawh poh leh A tâna hmang zovin, A Chhandamtu
hnênah chuan a lâwmna chu a lanfiah tîr ting mai a ni. Juda chuan,
îtsîkna avangin hriak rimtui chu hralha, a man chu retheite hnêna
pêk tûr a lawm, tiin, a lo phunnawi chiam a. Amaherawhchu mi
retheite a hmangaih vang a ni lo, mahni hmasial mi a nih avangin, mi
retheite hnêna pêk tûra a kuta kawltîra awm chu ama mamawh
atân a hmang ral fo \hîn a ni. Isua nawmna tûr pawh ni lo, A
mamawh ngei pawh Juda chuan a ngaihsak ngai lo, a duhâmna
chhuanlam atân mi retheite hi a lam ve mai mai a ni. Heta Mari
thilphalna hi a duhâmna na taka zilhna a ni a, Juda thinlungah chuan
Setana thlêmna luhna tûrin kawng buatsaih a lo ni ta a.
Juda puithiamte leh rorêltute chuan Isua an hua a, nimahsela A
thu fing tak ngaithla tûr leh a thiltih ropui takte hmu tûrin mipui
tamtakin an bawr luai luai reng mai si a. Mipuite rilru chhûngril
bera tuina chu chawhharh a ni a, he Zirtîrtu ropui tak zirtîrna thute
ngaithla tûr hian Isua chu chak takin an zui zêl a. Rorêltu tamtakte
pawhin an ring a; nimahsela biak in ata hnawhchhuaha an awm
hlauh avangin an rinna chu an puang ngam lo. Isua lak a\anga
mipuite rilru la pêng tûrin puithiamte leh rorêltute chuan eng emaw
tal tih tûr a ni tih an rawt a. Mi zawng zawngin Isua an rin an hlau
va. An tân himna an hmu thei lo. Isua an tihhlum ngawt si loh
chuan an dinhmun an chân ngei mai dâwn. An tihhlum hnu pawhin
A thiltihtheihna hriat rengna nung reng tûrte a la awm zêl bawk si a.
Isuan mitthi zînga Lazara A kaitho tawh a, Isua chu lo tihlum ta
pawh nisela, A thiltihtheihna ropui tak chu Lazara chuan a lanfiahtîr
THLARAU THILPÊKTE 141
ang tih an hlau bawk si a. Mitthi tawh hnu kaihthawha chu en tûrin
mipuite rilru chu thurochhiah leh mihring zirtîrna lamah an kaiher
thei anga, lengser leh pardi-ah te sâwma pakhat pêk tîrin an lama
hîp leh an tum a, Isua chu Amah chauhva A awm hunah man an
tum a; chuti lova mipui zînga a\anga man an tum mai chuan, mipuite
rilru zawng zawng chu A hneh vek si a, lunga den an hlawh mai ang
tih an hlau va.
Isua man an châkzia chu Juda chuan a hria a, puithiam lalte leh
upate hnênah chuan tangka tlêmtê hlawha mantîr a va intiam ta a.
A tangka ngainatna chuan a LALPA chu a hmêlma sual berte kutah
a mantîr ta a. Setana chuan Juda hmangin hna a rawn thawk a,
zanriah hnuhnung ber an kîl ho lai chuan mantîrtu chuan a Zirtîrtu a
mantîr dan tûr a suangtuah vêl a. Chumi zân chuan Amah avangin
an zain tihlungnih lohvin an awm dâwn a ni tih Isuan A zirtîrte chu
lungchhe takin A hrilh a. Petera’n Amah avangin midang zawng
zawng chu tihlungnihlohvin awm mahsela ani chu a lungni lo lovang
tih khauh takin a sawi a. Isuan Petera hnênah, “Setanan buh thlei
anga a thlei theihna tûr chein, nang hi a dîl che a sin; nimahsela, i
rinna bo loh nân ka tawngtaisak che a ni, i pianthar hunah nangin i
unaute tinghet ang che,” A ti a (Luka 22:31, 32).
Isua chu A zirtîrte nên huanah chuan ka hmu a. Lungngai êm
êmin, thlêmnaa an luh loh nân inring renga \awng\ai tûrin A hrilh a.
An rinna chu fiahin a awm dâwn a, an beidawng dâwn a, inring
renga \hahnem ngai taka \awng\aina zâra chakna an hmuh theih tûr
zawng zawng chu an mamawh ngei dâwn tih A hria a. Lungchhe
takin Isua chu A \ap chhuak rawih rawih mai a, “Ka Pa, rem i tih
chuan he no hi ka hnên ata la sawn rawh; nimahsela, keia thu ni
lovin, nangma thu thu ni zâwk rawh se,” tiin, A \awng\ai a. Pathian
Fapa chu thlaphangin A \awng\ai ta a ni. A biangah chuan thisen
a far a. Chu hmun chungah chuan vantirhkohte chu an lo thlâwk a,
thil awmzia chu an rawn hmu a, nimahsela a lungngaih lai chuan
Pathian Fapa tichak tûr chuan vantirhkoh pakhat chauh tirh a ni.
Vanah chuan lawmna a awm tawh lo. Vantirhkohte chuan an
142 THÚZIAK HMÁSÃTE
lallukhumte hlîpin an \ing\angte chu an thlak zo ta, engtin tak awm
zêl ang maw tiin Isua chu an thlîr thuap mai a. Pathian Fapa chu
zuk hual mai an châk et et mai a, nimahsela, vantirhkohte zînga an
hotupa chuan a phal lo, chutilochuan an man laite chu an hmuhin,
an chhanchhuak hlauh mai thei a ni; thu chu thlun a ni tawh a, hlen
a ni tûr a ni.
A \awng\ai zawh hnu chuan Isua chu zirtîrte hnênah A lo kal a,
an lo muhil vek lehnghal a. Chu hun râpthlâk tak maiah chuan A
zirtîrte lainatna leh \awng\ai sakna pawh a hlawh si lo. A hma
lawka phur êm êm Petera pawh a mut a chhuak êm êm a. Huai
taka a \awng pang pang lai hriat nawntîr zawng takin, “Dârkâr
khat chauh pawh mi venpui thei ngang lo maw?” A ti a. Lungngai
êm êmin Pathian Fapa chu vawi thum A \awng\ai a. Chutah sipai
ralthuam kengte nên Juda chu a lo lang ta a; A zirtîrtu chu an rawn
hual a, amaherawhchu A Pathian thiltihtheihna chu hêng \awngkam
hnih lek A sawi pah hian A lantîr zeuhva, “Tunge in zawn?” “Keimah
hi ka ni.” Hnung lamah an tawlh a, an tlu a. He thu hi Isuan A
zawhna chhan chu A thiltihtheihna an hmuh a, duh sela chuan an
kut ata A inchhanchhuah theihzia an hriat nân A ti a ni.
Mipui, an tiang leh khandaihte nêna an han hnungtawlh tlu duak
mai an hmuhin zirtîrte chuan beiseina an nei thuai a. An lo tho lehin
Pathian Fapa an hual leh lai chuan, Peteran khandaih a phawi a,
puithiam lalber bawih beng chu a sat thla hlawk mai a, Isuan
khandaih chu a pâiah khung tûrin A hrilh a. “Tûnah pawh vantirhkoh
sang ruk hmun sâwm leh hmun hnih aia tam zâwk mi rawn tirhsak
tûrin, ka Pa hnênah ngen thei lovin mi ring em ni le?” A ti a. Hêng
thu a han sawi hian vantirhkohte hmêlah chuan beiseina a lang chhuak
uai mai a. Chu hmunah ngei, chutih lai ngei chuan an Hotupa chu
zuk hual a, mipui thinrim ho umdarh vek mai chu an châk a.
Nimahsela Isuan, “Engtinnge Pathian lehkha thu hetianga a lo awm
tûr thu hi a thlen theih ang le?” A han tih leh tâk avangin, an hmêl
chu a ngui leh ta rawih mai a. A hmêlmate kuta hruai bova Isua A
han inawmtîr tâk mai avang chuan zirtîrte thinlung chu a beidawng
let der a, beisei bo derin an awm leh ta ni.
THLARAU THILPÊKTE 143
Zirtîrte pawh chuan tihnat nih an hlau va, an zain an hnuchhawn
a, an tlan bo zo ta a. Tualthah hmang mipui kutah chuan Amah
chauhin Isua chu an hnutchhiah ta a. Aw, chutih lai zet chuan
Setana chuan a va hneh ta êm! Isua an sawisak zêl dan hmu tûrin
vantirhkohte chu hruaitu bîk neiin a pâwl pâwlin tirh an ni a. Pathian
Fapa chunga diriamna leh nunrawnna an thlentîr apiang chu
chhinchhiah zêl tûr an ni a, lungngaihna na tak Isuan A tuar apiangte
chu an ziak vek a, he thil râpthlâk tak mai tihnaa tel ve zawng
zawngte chuan, an thiltihte chu fiah takin an la hmu nawn leh ngei
dâwn a ni.

KRISTÂ CHUNGCHÂNG RÊLNA


Lungngai taka vanram an rawn chhuahsan lai chuan vantirhkohte
chuan an lallukhum mawi takte chu an hlîp a. An Hruaitu chungthu
ngaihtuah a nih lai leh A hling lukhum khum dâwn laia annin lallukhum
lo khum reng chu an thei lo a ni. Rorêlna pindan chhûngah chuan
mihringte khawngaihna leh tuarpuina chu tireh tûrin Setana leh a
hote chu an buai ruai mai a. Rorêlna in chhûng chu an huhang
chuan a chiah hnehin a uap hneh chur chur ngei mai. Mihring
mihrinnain tuar harsa a tih ber chi tûr hlîra Isua chu cheksawlha
tihnawmnah tûrin Setana chuan puithiam lalte leh rorêltute chu a
fuihpawrh a. Chutiang hmuhsitna leh pawngnêkna chuan Pathian
Fapa lak a\ang chuan phunnawina emaw vuina emaw ko chhuakin
a nih loh vek leh mipuite kut a\ang chuan Pathian chakna hmangin
A inchhanchhuak ang a, chutichuan tlanna thu thlung chu engmah
lovah a chang mahna tih Setana chuan a beisei ran a.
An man hnu chuan a LALPA chu Petera chuan a zui zêl a. Isua
chu engtinnge an tih dâwn hmuh a châk hle a. Amaherawhchu
Isua zirtîrte zînga pakhat ni vea an han puh meuh chuan thih a hlauh
avangin, “Chu mihring chu ka hre love,” tiin a \ang leh ta tlat a.
Zirtîrte chu an \awngkam thianghlim dan a\angin an hriat riau mai a
ni; Petera chuan a puhtu rinhlelhna chu a tihreh nân, a vawi thumnaah
chuan, chhechhamin, ânchhe lawh meuhvin an puhna chu a pha
144 THÚZIAK HMÁSÃTE
thlawt mai a. Petera chu hla deuh a\angin zilhna mitin Isuan A han
en a, “Nangmah vangin mi zawng zawng tihlungnihlohvin awm
mahsela, kei chu ka lungni lo ve lovang,” huai taka a tih pap pap
laia a thusawi hriat nawntîr ziain Isuan a melh a. A LALPA chu
ânchhia nên chhechham meuhvin phat mahsela, Isua mitmei chuan
Petera thinlung chu a hneh hle a, a inhmuchhuak ta a ni. Lungchhe
takin a \ap a, a sualna nasa tak chu a sim a, a piangthar ta a, a
unaute tichak tûrin buatsaih a ni ta a ni.
Mipuite chuan Isua thisen chhuah chu an châk êm êm a.
Nunrawng fahran hian an vaw \huai \huai mai a, lal puan senduk
hlui deuh an sintîr a, A lu thianghlimah chuan hling lukhum an nghat
a. Luang tiang an pe a, A hmâah an kun a, “Chibai, Judate Lal!”
tiin an tiel vêl a. A luang tiang chu an chhuh a, A lû-ah chuan an
vua a, hling lukhum chuan A hmêl duhawm tak mai chu a chhun
pawp hrawih hrawih mai a, thisen chu A biangah a luang thla a, A
khabe hmulah chuan a far zawih zawih a.
Vantirhkohte tân chuan hmuh a hrehawm takmeuh mai. Isua
chu zuk chhanchhuah mai an duh a; nimahsela vantirhkoh zînga
hotute chuan mihringte tlanna ropui tak pêk a \ûl a, chu chu hlen a,
thihna thuneitu tihhlumna tûra tuar tlang a \ûlzia hrilhin an lo khap
hrâm hrâm zêl a. A tlawm lai awmdan zawng zawngte chu
vantirhkohte chuan an hmu vek a ni tih Isuan A hria a. Ti-eltu
mipuite engmah ti thei lo tawp khawpin vantirhkoh chak lo ber
pawhin a sawisain, Isua chu a chhanchhuak thei a ni. A Pa hnênah
dîl sela chuan chawplehchilhin vantirhkohte chuan an rawn
chhanchhuak nghâl mai thei tih pawh A hria a. Nimahsela tlanna
remruat tifamkim tûr chuan misualte tihduhdahna chu A tuar a \ûl
miau si a ni.
Mipui thinrimin nawmnah thei ang bera an sawisak lai chuan,
an hmâah thuhnuairawlh tak leh inngaitlâwm êm êmin Isua chu A
ding reng a. A hmâah eng nîah emaw chuan A hmel laka bihrûk
an la duhna tûr Pathian khawpui êntu, nî aia la êng tûrah chuan-chil
THLARAU THILPÊKTE 145
an chhâk a. A tilungnilo tute chu thinrim hmêl Isuan a hmuhtîr lo.
Puan hluiin A mit an tuam tlat a, “Tunge vua che i rin sawi rawh,”
tiin A hmaiah te chuan an vawi thuai thuai mai a. Chhanchhuah mai
duha awm vantirhkohte pawh an buai nasa hle mai. Chawpleh
chilha zuk chhanchhuah mai an duh a, nimahsela an zînga hruaitute
chuan an khap bet hrâm hrâm zêl a.
A zirtîr \henkhatte chu Isua awmnaah chuan an lo lût ngam ta
hrâm a, A chungthu an rêl dante chu an rawn hriatpui a. A Pathian
thiltihtheihna hmanga A hrem an beisei a. A chungthu an rêla, an
sawisak dan hran hran an han hmuh zêl lai chuan an beiseina chu a
sângin a hniam leh \hîn a. A châng chuan an hlauva, “Bumin kan
awm a ni mai awm mang e,” an ti rilru deuh \hîn. Nimahsela hmêl
danglamna tlânga an âw hriat leh ropuina an hmuh khân Pathian
Fapa a ni ngei ang tih an rinna chu a tichak a. An thil lo hmuh
tawhte an ngaihtuah chhuak a, Isuan damlo A tihdam a, mitdelte
mit A tihvâr a, bengngawngte beng a tihvâr a, ramhuaite hauva A
hnawhchhuah laia, mitthite A kaihthawha thli leh tuifâwn a tihbân a,
A thilmak tih an hmuh tawhte kha an hre chhuak thar leh a, A thi
ang tih an ring thei lo. A thiltihtheihna A hmang ang a, biakbûka A
luh \uma Pathian ina sumdawngtute A ûmchhuah a, sipai ralthuam
kengin a um ang maia an tlanchhiat lai ang mai khân A thuneihnain
mipui thisen chhuah châk êm êmte chu A vau darh vek mai an
beisei a. Isuan A thiltihtheihna A lantîr ang a, Israel Lal a ni tih mi
zawng zawng chu A hriattîr mawlh chu an beisei bawk.
Awm lo tak maia Isua chu a mantîr avangin Juda chu a zakin a
inchhîr vawng vawng ngei mai. Chhandamtun chuti fakauva
cheksawlhna A tuar ta mai chu a hmuhin a inchhîr lehzual a. Isua
chu a hmangaih a, nimahsela tangka a hmangaih zâwk a ni. Isuan a
mipui rawn hruaite kutah chuan A inmantîr leh an hruai zêla A
awm duh a lo ring lova. Thilmak tiin an hnên ata A intih chhuah mai
a lo ring a. Nimahsela thisen chhuah châk ngawih ngawih mai,
mipui thinrim, rorêlna pindana an awm khâwm a han hmuh meuh
chuan a sualzia a inhre lehzual a. Dim lo baksakna mi tamtakin Isua
146 THÚZIAK HMÁSÃTE
an hêk siah siah lai chuan Juda chuan mipuite chu rawn tawn tlangin,
pawi khawih nei lo a lo mantîr tâk avangin a thiamlohzia chu a
rawn inpuang ta a. Puithiamte hnênah chuan an pawisa pêk chu
pêk kîr leh a tum a, engmah A tisual lo tih puangin Isua chu
chhuah leh tûrin a ngên a.
Rêi lo deuh chu thumum nei loh leh tih zêl dan tûr hre lovin
puithiamte chu an han reh \hap a. An kuta mantîr tûrin Isua
zuitu inti ve si kha an lo tham a ni tih mipuite hriattîr an duh lova.
Rûkru ang maia Isua an tihdan leh a rûka an manzia chu thup an
duh a. Nimahsela Juda inpuanna leh a hmêla zahna leh thiamlo
hmêl pua a lanna chuan, Isua chu an huat avangin an mantîr a ni
tih chu mipuite mithmuhah chuan a tilang tho va. Isua chuan
pawi A khawih lo tih Judan ring tak maia a han auchhuahpui
meuh chuan puithiamte chuan, “Chu chu kan tân engnge pawi
ang? Nangin i tih tihin ti rawh,” an lo tihsan mai a. Isua chu an
kutah A awm tawh a, chhuah an tum mawlh lo. Juda chu
lungngaihnain a zial hneh ta ngang a, amah thamtute ke bulah
chuan tangka chu a paihthla \huai a, lungngai leh thlaphâng êm
êmin a chhuak a, a va inâwkhlum ta a.
A vêla mipuite zîngah chuan lainattu tamtak Isuan A nei a,
an zawhna tamtak A chhân lohte chu mak an ti hle a. Mipuiin
an hmusitin an cheksawlh nawmnah êm êm chung pawhin, A
hmêl chu a buaiin a dur chuang lo. Zahawm leh nghet takin A
awm a. Thlîrtute chuan mak an ti ngawt mai. A taksa
\hafamkim, A landan nghet leh zahawm tak mai chu, A chungthu
rêltute nên chuan an lo bûk vêl a, tichuan, “Rorêltute zawng
zawng ai pawhin A lal hmêl daih maw le!” an ti hlawm a. Mi
sual pawikhawih nei hmêl A pu ngang lo. A meng fiah kak a,
zam hmêl A pu hek lova, A chal lah chu a arh mawi phak mai si
a. A hmêl reng rengah chuan \hatna leh zahawmna hi a lang
chhuak a. A chhelna leh dawhtheihna chu mihring A an lohna
ber a ni, chuvangin mi tamtak an khûr a. Heroda leh Pilata
meuh pawh A Pathian anna leh zahawmna avang chuan an khûr
hial a ni.
THLARAU THILPÊKTE 147
A tîr a\ang rengin Isua chu mi narân a ni lo tih Pilata chuan
a hria a. Nungchang \ha fawr, an hêkna zawng zawngah pawh
thiam lohna nei lo ni ngeiin a ring a. Vantirhkohte chuan an thlîr
reng a. Rom ram awptu rilrua ngaihdan awmte pawh chu an lo
chhinchhiah vek a, tichuan khenbeh tûra Krista chu a pêk loh
nân chhanhim tûrin Pilata nupui hnênah chuan vantirhkoh tirh a
ni a, chu chuan a mumangah a pasal kuta a rêl tûra mi an rawn
hruaia chu Pathian Fapa a ni tih hrilhin, pawi khawih nei si lova
an tuar tîra chu a ni tih a hmuhtîr a. Chawp leh chilhin Pilata
hnênah chuan zualko tîrin lehkha a thawn a. Isua avangin
mangah thil tamtak a tuar thu leh chu mi thianghlim chu engmah
tih lo tûrin a hrilh a. Zualko chuan hmanhmawh takin, mipuite
chu su tlangin lehkhathawn chu Pilata a rawn pe a. A han chhiar
chuan a kun a, a dang ta sawp sawp mai a, Isua tihhlumna tûrah
chuan engmah tih ve loh a tum ta nghâl a. Judate chuan Isua
chu tihhlum an duh a nih pawhin puih a tum lova, chhuahtîr tûra
beih a duh zâwk a.
Jerusalemah Heroda a awm tih Pilatan a hriat chuan a thaw
a veng huai a; thubuai rêlnaa mawhphurhna leh Isua thiamloh
chantîrna lak ata chu inthiar fihlim theih a inbeisei a. A hêktute
nên chuan Heroda hnênah a tîr ta nghâl a. He rorêltu hi sualin a
tikhauh hneh tawh khawp mai. Baptistu Johana a thahna khân
a chhia leh \ha hriatna chu a tichawlawl hneh khawp a, chu hna
thawh ropui takte chu a hriat chuan, baptistu Johana mitthi zîng
ata a lo tho leh a ni ang tih ringin hlauvin a khûr a. Pilatan a kuta
Isua a rawn hlan avangin, Heroda chuan a thuneihna leh lalna
leh rorêltu nihna pawmsakna angah a ngai a. Hei hian tunhma
lama inngeih ngai lo rorêltu pahnihte chu a in\hiantîr ta a. A
lungawi nân engemaw thilmak ropui tak A tih beiseiin Heroda
chu Isua a hmuh chuan a lawm hle a. Nimahsela mi dilchhûtna
tihfiah emaw Ama himna zawn emaw chu Isua hna a ni lo.
Pathian A nih avanga A thiltihtheihna mak tak mai chu mahni
inchhanhim nân ni lovin mi dangte chhandamna tûr a ni zâwk.
148 THÚZIAK HMÁSÃTE
Heroda zawhna tamtak chu Isuan A chhang lova, A hmêlma
tak zetten dîm lo baksaka an hêknate pawh chu A chhang chuang
hek lo. A thu neihna hlau âwma A lan loh avangin Heroda chu a
thinrim a, Pathian Fapa chu an hmusit ta a, an cheksawlhin an
tinawmnah a. Mualpho thlâk taka an sawisak pawhin Pathian anna
ropui tak Isua chuan A neih tlat avangin mak a ti a, thiam loh chantîr
ngam lovin Pilata hnênah a tîr leh ta a.
Setana leh a tirhkohte chuan Pilata chu an thlêm a, a chhiatna
tûra hruai luh an tum a. Isua thiam loh chantîrnaah hian tel vena i
neih loh chuan midangin thiamloh an chantîr ang a; mipuite chuan
A thisen chhuah an châk êm êm si a, khenbeh tûra an hnêna a pêk
loh chuan, a thuneihna leh khawvêl ropuina a chân ang a, tihdertu
ringtu anga sawichhiat a hlawh ngei ngei ang ti lamtein an nawr a. A
thuneihnate leh lalna chân hlauh vangin Pilata chuan Isua thih chu a
remti ta a. Chutichung chuan Isua thisena chu A hêktute chungah
chuan a nghat a, mipuiho chuan, “A thisen chu keimahni chungah
leh kan thlahte chungah awm rawh se,” tiin an au va; nimahsela
Pilata chu a fihlim bîk mawlh lo, Isua thisenah chuan thiamloh a
chang tho tho. Mahni hmasialna avang leh leia mi ropuite laka
zahawmna a duh avangin, sual nei lo chu thi tûrin a pe ta a. Ama
chhia leh \ha hriatna chu zawm sela chuan Isua thiamloh chantîrnaah
hian Pilata chuan mawhphurhna a nei ve lo ang.
Isua chungthu rêl laia Isua landan leh thusawi khân mi tamtak
thinlung chu a hneh hle a. Khatih laia mi rilrua A sulhnu neih kha A
thawhleh hnuin a lo lang chhuak a. Kohhran rawn belhchhahtute
zîngah khân mi tamtak chu Isua chungthu rêl laia an rilrua pawmna
lo nei \an tawhte an ni.
Nunrawng thei tâwpa Judaten an nghaisak chung pawha Isua
A phunnawi duh chuang si lo khân Setana chu a ti thinrim lehzual a.
Mihring mihrinna chu rawn tawm mahsela, Pathian anga nghehna
chu A nei tlat a, A Pâ duhzâwng a\ang chuan tlêm tê chuh pawhin
A pêng mawlh lo.
THLARAU THILPÊKTE 149
KRISTA KHENBEHNA
Pathian Fapa chu khenbeh atan mipui kutah hlan a ni a; hnehna
authawm nen Chhandamtu duh taka chu an kal pui ta. An sawisakna
leh vuakna avangin thisen a hloh tam a, a chauvin a na êm êm mai
a ni. Chuti chung chuan amah an khenbehna tur kraws rit zet mai
chu an la puttir zui a. A rih em avangin Isua chu a thidang a.
Vawithum zet a kokîah chuan kraws chu an nghat lui a, vawithum
zet a thidang bawk. Chutah amah zuitu, Isua a ring tih ualau taka
puangzar ngai lem lotu chu an man a. Kraws chu puin hmun
\ihbaiawm tak lam chu a panpui ta a ni. Chung lam a\ang chuan
vantirhkoh tamtakin an lo thlir \hup a. Lungngai êm êma \ap chungin
a zirtir engemaw zatin Kalvari tlang thlengin Isua chu an zui bawk
a. A hma ni rei vak lova ropui taka Jerusalem a luh dan te, a kalna
tura an silhfen leh chhawl an lo phah dan te, “Chungnung berah
khian Hossana’ tia an lo auh dan te kha an ngaihtuah let nasa hle a
ni. Lalram a din ang a, Israel-te chungah ro a rel dawn emaw an ti
a. Mahse thil awmdan chu a danglam ta viau mai. An hmabak chu
a thim hlê a. Beiseina lawmawm nena hlim taka zuite chu a hnai ta
lo; beidawng êm êm leh hlauva khur ru der der chungin hmuhsit leh
tihtlawma awm, thi mai tura chu lungngai takin an zui ta zawk a ni.
Isua nu pawh a awm ve reng a. A hringtu nu chauhin a hriat
theih thinlung na chuan a chhun tlang a; mahse a zirtirte nen chuan
Krista chu thilmak engemaw tak tia amah thah tumtute laka la
inchhanhim hram turin a beisei ru deuh tlat reng a. Khenbeh tura
Amah leh Amah chu a intawrhtir tur chu a ngaingam lo. Mahse
inbuatsaihna chu a pangngaiin a kal zel a, chutah Krista chu kraws-
ah ngei chuan an muttir ta. Tuboh leh perek an rawn la a. Chutah
zet zawng, a zirtirte thinlung chu a chau zo ta. Isua nu phei chuan en
ngam lovin a hmai a hup tlawk tlawk mai a ni. Kraws-a Isua an
khenbeh hmain a kut leh ke nêm taka perek khen luh ri a hriat phak
lohna tur hmunah a zirtirte chuan Isua nu chu an hruai hrang ta hial
a. Isua chu a phunnawi lo naa a thil tawrh chu a nat em avangin a
rum nasa hle a ni. A hmêl chu a dang hle a, A biangah thlan a luang
150 THÚZIAK HMÁSÃTE
zawih zawih bawk a. Setana erawh chu Pathian Fapa na tuar hmêl
a hmuh chuan a lawm hle a, amarawhchu chhandamna kawng dal
a tumna chu a thlawn ang a, a lalram chu a hlauh ang a, a tawpah
tihboral a ni ang tih erawh chu a hlau khawp mai.
Krista chu kraws-ah chuan an khengbet fel ta. Chutah a phunna
tura an ban khur laih saa sawhphun turin kraws chu an tung a.
Tichuan dim lo baksakin kraws chu an sawh phun dawt a, chu
chuan a kut leh kea an khenna kha a sawh thler belh a, a nat phah
lehzual êm êm mai a ni. Isua thihna chu a zahpuiawm thei ang bera
siam tumin a sir lehlam lehlamah rukru pahnih khenbeh tel an ni a.
Chung rukru pahnihte chu an rawn hruai lui a, an tal nasa hle mai.
An kut leh ke chu kraws-a nawr bet luiin an khengbet ve ta a ni.
Isua erawh chuan ngawi rengin a dawh mai a. Tûma tihluih a ngai
ve lo. Chutia mi sual pahnih na tuar awm hlei thei lo an rak vel lai
chuan Isua chu a hmelmate tan, “Ka pa, anni hi ngaidam rawh. An
thiltih hi an hre lo a ni,” tiin a lo \awng\ai thung a. Isua chuan a
taksa na chauh a tuar a ni lo; khawvel pum sualna chu a chungah
nghah a ni.
Kraws-a Isua a inkhai kan reng lai chuan mi \henkhat chu rawn
kalin nuihza siam nan an rawn hmang a; lal chibaibûk anga an lute
kun elin, “Nang, temple \hiata ni thum chhunga tungding leh theitu,
inchhandam ta che. Pathian Fapa i nih takzet chuan kraws a\ang
khan rawn chhuk rawh,” an ti a. He thu, “Pathian Fapa i nih takzet
chuan,” tih tho hi thlalerah khan Setanan a hmang tawh a nih kha.
Puithiam lalte, lehkha ziaktute leh upate chuan, “Midang mah a
chhandam a, mahni inchhandam thei si lo. Israel lal a nih chuan
kraws a\ang khian lo chhuk se kan ring ang chu,” an ti bawk a.
Roreltuten hmusit taka, “Pathian Fapa a nih chuan Amah leh Amah
khi inchhandam ang hmiang,” tia an nuihsawh vel lai chuan
vantirhkohte chu Krista an khenbehna chung zawn van boruakah
chuan tihngaihna hre lovin an lo vir sek a. Isua chu rawn chhanchhuah
an chak zek zek a, mahse chutiang titura tih chu an ni lo. A rawn
kalchhan chu a la ti zo tlat lo a ni.
THLARAU THILPÊKTE 151
Kraws chunga thil hrehawm tawp khawk a tawrh lai pawhin
Isua chuan a nu chu a theihnghilh reng reng lo. A fapa chu hmu lova
a awm rei theih tak tak loh avangin chu hmun râpthlâk takah chuan
a rawn kir leh tawh a. Isuan entawn tura min hnutchhiah hnuhnun
ber chu khawngaihna leh lainatna a ni. Lungngaihnain a tih zur hrep
hnu a nu chu a en a, chutah a hmangaih Johana chu a en leh a. A nu
hnenah chuan, “Hmeichhia, en teh, i fapa kha,” a ti a. Johana hnenah
chuan, “En teh, i nu kha,” a ti leh a. Chumi darkar a\ang chuan
Johana chuan ani chu a inah a hruai hawng ta a.
Isua na tuar chu a tuihal a, uain thur an pe a, mahse a han tem
chhin chu a in duh ta lo va. Vantirhkohte chuan an Hotu na tuar chu
an en thei ta ngang lo va, an hmai an hup ta ringawt mai a ni. Ni
pawhin chu thil râpthlâk tak mai chu a en ngam bik lo. Isua chu
amah tihhlum tumtute hlauh thama ringin, “Thawh zawh a ni ta,”
tiin a au vak a. Temple puanzar chu a chung lam a\anga a hnuai lam
thlengin a thler thla vek a. Lir a nghing a, lungpuite an khi bawk a.
Khua a rawn thim khup khup a, zirtirte beiseina chu Isua thih rualin
a tawp ve nghal der mai le. Amah zuitu tamtak chuan a tawrhna leh
thihna chu an rawn hmu hlawm a, an lungngaihna chu a khat liam
tak meuh meuh a ni.
Setana chu a hma angin a phur ta hauh lo mai le. Mihringte
chhandam nana Krista remruatna chu tihchhiat theih a inbeisei a.
Mahse ani tihchhiat mai mai theih a lo ni hauh lo mai. Krista thihna
avang hian ani pawh a tawpah chuan a la thi ve ang a, a lalram chu
Krista hnenah pêk a la ni dawn tih pawh a hre chiang ta hle a ni. A
tirhkohte nen rorelin an \hu khawm nghal a. Pathian Fapa lakah
chuan engmah a tithei lo; chuvangin nasa lehzuala thawkin an
thiltihtheihna leh fin vertherna zawng zawng nen Krista zuitute lam
an hawi tawh thung ang. Isuan a leisak chhandamna chu miin an
dawn theih loh nan an dang \ng \ang ang a. Chutiang ti chuan Setana
chuan Pathian sawrkar chu a la do zui zel thei dawn a ni. Chubakah,
Isua lak a\anga mi a tam thei ang ber hruai bo chu a nuam tihzawng
tak a ni bawk ang. Krista thisena tlan tawhte sualna chu sual ching
152 THÚZIAK HMÁSÃTE
chhuaktu hnenah dahkir niin a hremna pawh amah Setana chuan a
tuar ang a, chutihlaiin Isua Krista chhandamna chang duh lotute
erawh chuan anmahni sualna chu an tuar thung ang.
Krista nun kha khawvel hausakna te, chawimawina te leh
intihveina tel lo an ni a. A inngaihtlawmna leh mahni a inphatna te
kha upate leh puithiamte chapo dan leh nawmsakzia nena teh chuan
a inlet thawk a ni. A nun thianghlimna tak kha an sual thiam loh
chantirtu chu a ni a. A inngaihtlawmna leh thianghlimna te tak kha
hmuhsit nan an hmang a. Mahse he leia hmusittute ngei khan engtik
nîah emaw chuan, van ropuina leh tûma el rual loh A Pa ropuina
nen an la hmu ang.
Rorelna pindanah khan A thisena tuihal a hmelmate chuan an
zim luih luih a, mahse khang mi luhlul, “A thisen mawh chu kan
chungah leh kan fate chungah tla rawh se,” tia pawr tak taka aute
khan chawimawia awm Lal, Amah ngei chu an la hmu ang. A lo
kal leh hunah chuan Amah, talha awm tawh, lo nung leha, hnehtu
ropuia hnena hnehna hla te, ropuina te, chaknate pein van mite
chuan an rawn \awiawm ang.
Mipuitena an hmuhsitna au thawm ri luih luih karah ropuina Lal
chu mihring chak lo tak leh rethei tak mai chuan a hmaiah chil an
chhak a. Rawng takin van mite ngaihsan rawn hmaiah ngei chuan
an hnek a. Kha hmêl ngei kha chhunlai ni anga êngin an la hmu ang
a, tlan bona tur an la zawng ruai ang. Hnehna nun rawng aurawl
aiah A hmâah chuan an la \ap tlawk tlawk zawk dawn a ni.
Isuan khenbeh a nih chhinchhiahna a kut ser chu a phar chhuak
ang a. He nunrawnna entirtu chhinchhiahna hi a pu hlen tawh dawn
a ni. Perek hnuhmate chuan mihring tlanna mak tak leh a leina man
to tak mai chanchin chu a hril zel ang. A nâka chhuntute ngei khan
an fei vihna hmuamhma kha an hmu leh ang a, A taksa tihmelhem
zawnga tha an lo thawh ve avang khan lungngaiin an kun tlawk
tlawk bawk ang.
Amah tihlumtute kha a lu chunga thu inziak, “Judate Lal” tih
avang khan an thinur hle a nih kha. Mahse chutih hunah chuan A
THLARAU THILPÊKTE 153
ropuina zawng zawng leh A thuneihna zawng zawng nen an hmu
tawh dawn a ni. A thawmhnaw leh A malpui ding lamah chuan
hawrawp nungin “Lalberte Lalber, lalte Lal,” tih a inziak a. Kraws-
a a awm lai khan hmusit takin, “Nang Krista, Israel-te lal, kan
hmuha kan rin theih nan kraws a\ang khan lo chhuk ta che,” an ti a.
Mahse chutih hunah chuan Lalber thuneihna leh thiltihtheihna neiin
an hmu tawh ang. Israel Lalber A nih fiahna an phût tawh hauh lo
vang; phût a hnêkin A ropuina leh thiltihtheihna an hmuh chuan,
“LALPA hminga lo kal chu A eng a thawl e,” ti lo thei lo dinhmunah
din luihtir an ni dawn a ni.
Lir lo nghing ta dur dur te, lungpui lo khi chat ta phuk phuk mai
te, khaw lo thim ta mup mai te, a thih dawna ring tak leh fiah taka,
“A kin ta,” tia Isua au rawlte chuan a hmelmate tibuaiin Amah
tithhlumtute chu a tikhur a. Zirtirte chuan heng inpuanchhuahnate hi
mak chu an ti naa an beiseina chu a tawp vek tho mai. Judate
chuan tihboral ve mai an tum ang tih an hlau hle a. Pathian Fapa
chunga huatna an lantir kha Amahah khan a tawp mai lovang tih an
ring nghet hle a ni. Khawhar tak leh lungngaia rum leh \apin darkar
engemaw zat chu an hmang ral a. Isua khan leiah hian Lal angin ro
a rel an lo beisei \hin a, mahse a thih rual khan chu beiseina chu a
thamral nghal a. An lungngaih lai leh rilru hnual lai tak tak chuan A
lo bum reng a nihte chu an ring rum rum a ni. A nu meuh pawhin
Krista nia a lo rinna chu a ringhlel ta rum rum mai.
Chutiang khawp chuan zirtirte chu Isua chungchangah chuan
beidawng mah se an la hmangaih reng a, chuvangin a ruang tal chu
zah taka phum chu an la tum fan a ni. A tihdan tur erawh chu an hre
mai lo. Arimathai khuaa mi Josefa, mi hausa, Judate zinga thiltithei
tak, Isua zirtir chuan Pilata hnenah huaisen takin Isua ruang chu
phum atan a va dil a. Judaten an huat em avangin ualau tak chuan a
kal ngam bik lo. Zirtirte chuan Krista chu dan pangngaia phum an
phal lo ang tih an hlau hle. Pilata chuan a dilna chu a lo remti a.
Tichuan zirtirte chuan nunna nei tawh lo taksa chu kraws a\ang
chuan beisei bo êm êma \ap chungin an la thla a. Uluk taka ruang
chu puan \ha mia tuamin Josefa thlan tharah chuan an zalh ta a ni.
154 THÚZIAK HMÁSÃTE
Krista damlaia a zirtir mi tlawm tak takte bula khawsa ve \hin
hmeichheho chuan thlana phum a nih a, lungpui rit tawka an chhilh
hnan lai an hmuh hma loh chu kalsan an tum lo; hmelmaten a ruang
neih duhin an la bo ang tih an hlau a ni. Mahse a hlauhawm lo ve;
vantirhkohte chuan sawi fiah rual loh khawpin Isua zalna thlan chu
an rawn ngaihven tih leh, nghakhlel takin ropuina Lal chu a tanna in
a\anga an chhuahtir hun tur an thlir reng tih ka hmu a ni.
Krista tihhlumtute khan A tho leh ang a, a tlanbo ang tih an
hlau hle a. Chuvangin Pilata chu ni thum chhung zet thlan chu sipai
ventir turin an ngen a. An ngenna chu phalsak an ni. Thlan chhinna
lung chu an chhinchhiah thlap a; chutilo chu a zirtirte chuan la bovin
Isua kha a tho leh ta an ti ang tih an hlau a ni.

KRISTÂ THAWHLEHNA
Zirtirte chu Sabbath ni, thlana Ropuina Lal Isua a chawlh lai
chuan an LALPA thihna avanga lungngai êm êm chungin an chawl a.
Khua a lo thim dawn chuan Chhandamtu chawlhna thlan vên tumin
sipaite chu an rawn kal \an ta a. Hetihlai hian chu hmun thianghlim
chung zawnah chuan hmuh theih lovah vantirhkohte chu an lo thlawk
kual reng bawk a. Khawvar a lo hnai hret hret a, chung lam a\anga
lo thlir rengtu vantirhkohte chuan Pathian Fapa duh tak, an hmangaih
êm êm an Hotu chu a chawlhna a\anga chhuahtir a hun \êp tawh tih
an hria a. Chutia zauthau êm êma A hnehna hun lo thleng tur an thlir
reng lai chuan, van a\angin vantirhkoh chak tak mai hi a rawn thlawk
thla a. A hmêl chu kawlphe ang a ni a, a silhfente chu vûr anga var
a ni. A êng chuan a kalnaa thimna chu a rawn hnawt kiang a. Isua
ruang lo intineitu ve tak Setana tirhkohte chu a ropuina êng hlauvin
an tlanchhia a. Vantirhkoh rual zinga pakhat, Krista an tihduhdah
dan zawng zawng hmu a, a zalna thlan vengtu chuan van a\anga
vantirhkoh rawn chhuk thla chu a zawm ve nghal a. An pahnihin
thlanah chu an pan ta a ni. Thlan pana an kal lai chuan lei hi a khur
a, lir a nghing dur dur a.
THLARAU THILPÊKTE 155
Vengtu Rom sipaite chu hlauvin an khur ta. Khawiah nge Isua
ruang chelh tura an chaknate chu? An duty emaw, zirtirten an ru
bo ang tih lam emaw an ngaihtuah hman lo. Nî aia êng vantirhkohin
an bul vel a chhun ên chuan thi ang derin leiah chuan a tlu a.
Vantirhkoh pakhat zawk chuan thlan chhilhna lung chu vuanin a
lum sawn a, a chungah chuan a \hu nghal a. Vantirhkoh dang chu
thlanah chuan a lût a. Isua an tuamna puan chu a lu a\angin a phelh
thla zel a. Chutah van a\anga lo chhuk vantirhkoh chak tak chuan
lei tinghing dur dur khawpa auvin, “Nang Pathian Fapa, i Pain a ko
a che. Lo tho rawh,” a ti a. Chutah zet zawng, thihnain a chungah
engmah reng a tithei ta lo. Isua chu hnehtu ropui niin thlan a\ang
chuan a tho leh ta. Vantirhkohte chuan mak ti êm êmin thil awmdan
chu an lo thlir \hup a. Thlan a\anga Isua a lo chhuah lai chuan
vantirhkoh êng tak takte chu chibaibûkin leiah an lo \hing\hi a.
Hnehna hla nen an lo lawm a ni.
Setana tirhkohte chu van a\anga vantirhkoh lo kal êng tak takte
hmâah chuan an tlanchhe lo thei lo. An lal Setana hnenah chuan an
saseh chu chhuhsak an ni a, an mi huat bera chu thihna ata a tho leh
ta tih an hrilh a. Setana leh a hote chu mihring tlu tawhte chunga an
thiltihtheihna chuan nunna LALPA meuh pawh thlanah a tirh luh avang
khan an lawm hman êm êm a, mahse an hnehna ni chu a tawi ngawt
mai. Isua, hnehtu ropui chu a tanna lung in (thlan) a\anga a lo
chhuah lai chuan Setana chuan hun tawp engtikah emaw chuan
amah zawk chu a la thi ang a, a lalram chu a neitu dik tak Isua
hnenah pêk a la ni dawn tih a hre nghal a. A theihna zawng zawng
nena a bei chung pawhin Setana chuan Krista chu a hneh zo ta lo
va, mihring tan chhandamna kawng hawngin chumi kawnga kal
apiang chu chhandam an ni dawn tih a hria chu a lungchhia a, a
thinur êm êm bawk.
Ramhuai sualho chu an hruaitu Setana hovin eng tin nge Pathian
sawrkar chu an do zawm zel ang tih relin an \hukhawm leh ta a.
Setana chuan a nauteho chu puithiam lalte leh upate hnena kal turin
156 THÚZIAK HMÁSÃTE
a tir a. An hnenah chuan, “Isua do turin an thinlung kan tisak thei a,
an mit tidelin kan bum hlawhtling a. Lemchang mai niin kan rintir
bawk a. Rom sipaite khan chanchin thar huatthlala tak Krista thawh
leh thu chu an pu darh dawn a. Puithiamte leh upate chu Isua huattirin
kan khenbehtir thei bawk a. Isua thawh leh thu hi hriat a nih vaih
chuan mi pawisawi lo nunna an lak avangin mipuiin lungin an deng
hlum mai ang tih an hnenah va sawi rawh u,” a ti a.
Vantirhkoh hovin thlan an kalsan a, ropuina êng a lo reh hnu
chuan Rom sipaite pawh an bul vela thil awmdan enin an lo hawi
chhuak ve ngam \an ta a. Thlan kotlanga a chhilhna lungpui lum
sawn leh Isua ruang lo bo ta daih mai chu mak tiin an khat a. An thil
hmuh chu upate leh puithiamte hnena hrilh turin khaw chhûngah an
tlan lût nghal a. Tualthattuten chu chanchin thar mak tak mai an hria
chu hlauvin an dang sawp sawp a. An thiltihte an ngaihtuah lêtin an
râp zui ngei mai. An report hriat chu a dik a nih ngat chuan mi boral
an ni mai. Rei vak lo phei chu engtia tihtur nge tih hre lovin ngawi
rengin an inen he hu hlawm a. An report hriat chu thudika an pawm
chuan anmahni leh anmahni thiam loh an inchantir tihna a ni ang.
Thil tihdan tur ngaihtuahin an han inrawn khawm a. Vengtute thu
rawn ken chu mipuiin an hriat darh vaih chuan Krista tihlumtute chu
tihhlum an ni ve mai ang tiin an ngaihtuah a. Tichuan sipaiho chu
ngawi bo tura thlem an titlu ta a. Puithiamte leh upate chuan pawisa
tam tawk tak pein sipaiho hnenah chuan, “Zana kan mutthilh hlanin
a zirtirte an rawn kal a, ruang chu an rawn ru bo ta a ni’ ti ang che
u,” an ti a. Sipaite chuan an duty laia an muhil tih an sawia an
chunga thil lo thleng tur chu an hrilh a. Mahse Juda hotute chuan
ramawptu Pilata biain ani chuan engtin mah n ti lovang tih an tiam a.
Tichuan Rom sipaihote chuan pawisaa an zahawmna chu hralhin
puithiam lalte leh upate thurawn zawm chu an thlang ta a ni.
Krawsa khai kan a nih laia Isuan, “Thawh zawh a ni ta” a tih
khan lungpuite an lo khi a, lir a lo nghing a, thlan \henkhat chu an lo
inhawng a. Thihna hneha thlan a chhuahsan a, khawvel a khurh
hlawk hlawk lai leh, hmun thianghlim bul velte van ropuina êngin a
chhun ên phût lai khan mi fel thi tawh tamtak an lo tho va, Isua chu
THLARAU THILPÊKTE 157
a tho leh ta tih hriatpuitu atan kohna awihin an lo tho leh a ni. Chung
duhsakna dawng mi thianghlim tho lehte chu tihropui an ni a.
Thilsiam tirh a\anga Krista inkar hun hrang hranga mi thianghlim
thlanchhuahte an ni. Tichuan Juda hruaituten Krista thawhlehna
thudik chu thup an tum lai khan Pathian chuan Isua thawhleh thu
puang tur leh a ropuina puang turin mi \henkhat chu thlan a\angin a
kai tho a ni.
Chung mitthi tholehte chu an pianzia leh hmelah an in ropui
hleih hle mai a. Leilung luahtute hi an hmel\hatna leh an chakna
hlohin an chhe hret hret zel tih hrilh ka ni. Setana chuan natna leh
thihnaah hian thiltihtheihna a nei a, hun liam zelah chu anchhia chu a
zual telh telh a, Setana thiltihtheihna pawh a hluar sawt hle a ni.
Nova leh Abrahamate hun lai amite chuan pianzia leh chaknaah leh
hmel\hat lamah vantirhkohte an tluk thuak a. Mahse a hnu zela an
thlahte erawh chu an chak lo telh telh a, natna hrik an tuar thei lo
telh telh a, an nun pawh a tawi tawlh tawlh bawk. Setana chuan
hnamte tihchak loh dan leh tihthinur dan hi a zir reng a ni.
Isua thawhleh ruala tho vete chu mi tamtak hnenah inlarin mihring
tana inthawina chu a zo ta, Isua, Judaten an khenbeha kha a tho leh
ta an ti a. An thusawi nemngheh nan, “A ruala kaihthawh kan ni,”
an ti a. A thiltihtheihna ropui takin an thlan a\angin a kaitho tih chu
an thuchah ken chu a ni. Dawt thu chu theh darh mah se Setana leh
a hote leh puithiam lalte chuan Krista thawhleh thu chu an thup thei
tak tak chuang lo; a chhan chu heng pawl thianghlim, thlan a\anga
kaihthawhte hian chanchin thar mak tak mai leh lawmawm tak mai
chu an theh darh ve a. Isua ngei pawh chu a zirtir beidawng leh
lungngai tak takte hnenah chuan an hlauhnate um bosak a, hlim leh
lawm taka siam turin a inlar \hin a ni.
Khaw hrang hranga chu chanchin thar a lo darhzau zel lai chuan
Judate chuan an nunna atan a hlauhawm thei tih hriain zirtirte an
huatna pawh an thup phah zawk ta hial a. An beiseina awm chhun
chu an dawtsawi theh darh chiah kha a ni. He dawt lêng vel hi
dikse ti ngawih ngawihtute chuan an pawm mai reng a. Pilata phei
158 THÚZIAK HMÁSÃTE
chu Isua a tho leh tih a hriat khan a khur hial a ni. An thusawi chu a
awih lo thei si lo va, khata \ang khan thlamuanna chuan chatuan
atan a chhuahsan hlen ta a ni. Khawvel chawimawina duh avang
leh a nunna leh a thuneihna chan hlauh vangin Isua kha thi turin a
hlan a. Tunah erawh chuan rilru inthiam lo chunga thisen a chhuaha
kha mi pawisawi lo satliah ni lovin, Pathian Fapa ngei a ni tih a
chiang ta. Pilata hring nun tawp dan kha a hrehawm ngawt mai.
Beidawnna leh lungngaihna chuan beiseina êng leh rilru hlimna a
tichhia a, rilru rethei êm êmin a thi ta a ni.
Heroda1 thinlung pawh a sak zual zel a, Isua thawh leh thu a
hriat pawh khan a buai pha lo. Jakoba nunna a laksak a, chu chuan
Judate a tilawm tih a hriatin Petera pawh tihhlum tumin a man leh a.
Mahse Pathianin Petera hmanga hna thawh a la duh avangin a
chhanchhuaktu tur vantirhkoh a tir ta a ni. Heroda chungah chuan
Pathian rorelna a lo tla a. Mipui tamtak hmaa a inchawimawi vel
laiin vantirhkohin a tihlum a, râpthlâk takin a thi ta a ni.
Chawlhkar khata ni hmasa ber, khaw ên hmain hmeichhe
thianghlimho chu Isua taksaa rimtui hnawih turin thlanah chuan an
rawn kal a. Thlan chhinna lungpui chu a lum sawn tih leh thlan
chhûngah chuan Isua a awm tawh lo tih an hmu nghal a. An
hmelmaten Isua ruang chu an la bo a nih hlauvin an thin a phu zawih
zawih a. Thawklehkhatah vantirhkoh pahnih, silhfen vara inthuam,
hmêl êng êm êm mai hi an hmu ta thut mai a. Heng van mite hian
hmeichheho rawn kalchhan chu an hrethiam a, Isua chu hetah a
awm tawh lo tih an lo hrilh nghal a; A tho tawh a, mahse a zalna
hmun chu an en thei ang tih an hrilh a. Kir leh a, zirtirte hnena an
hma Gallili-ah a kal tih hrilh turin an ti a. Hlau bawk si, hlim êm êm
_____
1
Kristâ chungchâng rêlnaah Herod Antipa a tel a, Herod Agrippa-I khân
Jakoba a tihlum thung. Inchhûngkhat hnai tak niin, Agrippa’n phiarrûin
Antipa hi a lalna a chhùhsak a, Herod chhûngkuaah hian lal paruk an
indawt chhova, Kristiante háwtu vék an ni. Thúpuan 12:17-a ‘rûlpui’
châng 3 leh 9-naa chêttîrtu tho kha Heroda chhûngkaw mi hrang hrangah
a lo lang a. Chutiangin Pagan Rome hmanga lo chêin, kan sorkar hmang
pawhin a ché zui ta bawk.
THLARAU THILPÊKTE 159
bawk siin hmeichheho chu zirtir lungngai tak takte awmna lamah
chuan haw nghalin an thil hmuh leh hriatte chu an va hrilh ve a.
Zirtirte chuan Isua tho leh tih chu awih thei lo mah se chanchin
rawn hrilhtu hmeichheho nen chuan thlanah hmanhmawh takin an
va kal ve ta tho va. Isua thlan ruak leh a tuamna puante chu an hmu
a, mahse chu chanchin lawmawm, thihna ata Isua a tho leh ta tih
chu an la awih theih chuang lo a ni. An thil hmuh leh hmeichheho
thusawite chu mak ti êm êm chungin an haw leh a. Mari erawh chu
a thil hmuhte ngaihtuah chung leh mi bumna a ni thei ang em tih
ngaihtuah chungin thlan bul velah chuan a la tei khawmuang a. A
rilruin fiahna dang hmachhawna inhriatna a nei a ni. A lungte chu a
chhiat thar leh tak avangin a \ap leh ta a. Thlan chhûng en leh tuma
a zu kûn hniam leh chuan vantirhkoh pahnih, puan var sin, pakhat
Isua mutna lu lama \hu, pakhat zawk a ke lama lo \hu hi a zu hmu
ta a. Aw nêm taka lo biain eng vanga \ap nge a nih an lo zawt a.
Ani chuan, “Ka LALPA an la bo va, khawiah nge an dah ka hre si
lo,” a ti a.
Thlan kalsan tuma a hawi lêt chuan a bul lawka Isua lo ding
reng chu a hmu a, mahse tunge a nih a hre si lo. Isua chuan aw nêm
takin a lungngaihna chhan leh tunge a zawn tih a lo zawt a. Huan
enkawltu emaw tiin Mari chuan a LALPA kha a la bo a nih chuan a
kalbopui theih nana a awmna hrilh turin a ngen a. Chutah Isua chuan
A van âw ngei chuan “Mari” tiin a ko va. Chu aw duhawm tak mai
chu a hriat hnu a ni chiang mai le. Rang takin, “Zirtirtu” a ti a. A
hlim lutuk chuan han pawm chûk chûk mai hi a duh a. Mahse Isua
chuan, “Mi khawih suh, tun thlengin ka Pa hnenah ka la chho lo,
mahse ka unaute hnenah va kal la, an hnenah chuan, ‘Ka pa, in Pa
leh ka Pathian leh in Pathian hnenah ka chho dawn e,’ tih va hrilh
rawh,” A ti a. Chu chanchin thar lawmawm tak mai nen chuan hlim
takin zirtirte hnenah chuan a tlan haw ta nghal a. Isua chu rang takin
vana A Pa hnen a\ang ngeia a inthawina chu pawmsak a ni tih hre
tur leh, van leh leia thiltihtheihna zawng zawng nei turin A Pa hnenah
chuan A chho ta thuai a.
160 THÚZIAK HMÁSÃTE
Vantirhkohte chuan chhûm ang maia Isua chu hual velin chatuan
kawngkhar chu ropuina Lal a luh theih nana hawng turin an ti a.
Isua chuan van mipui êng tak takte nen A Pa hmaa ropuina hual
vela A din lai pawhin a zirtirte chu A theihnghilh lo va, A Pa hnen
a\anga thiltihtheihna lain A lo kir leh ang a, an hnenah A pe chhawng
zawk dawn a ni tih ka hmu a. Chumi ni vêk chuan kir lehin A
zirtirte hnenah A inlar a. A Pa hnenah han chhova thiltihtheihna chu
a dawn avangin anni chu Amah an khawih theih nan A tawrhtir
phawt a ni.
He mi \um hian Thoma chu a awm lo va. Inngaitlawm taka
zirtirte thusawi chu awih ve mai duh lo chuan mahni inring tawk tak
leh dingnghet inti takin A kuta an khenna leh fei \ihbaiawm taka A
naka an chhunnate a zen hmasak phawt loh chuan a awih theih loh
thu a sawi a. Hetah hian a \hiante a rin tawk lohzia a tilang a ni.
Hetiang fiahna nen chauha awih tur hi ni ta se tunah hian tuman Isua
chu hmuin a tholeh tih an ring thei lo vang. Mahse Pathian duhdan
zawk chu Chhandamtu chanchin mahni ngeia hmu a, a thusawi hre
ve pha lote chuan a zirtirte thusawi chu awih mai se tih hi a ni.
Pathian chu Thoma rinhlelhnaah chuan a lawm lo hle a. Isuan zirtirte
A hmuh leh \um chuan Thoma pawh a awm ve a; Isua hmêl a hmuh
meuh chuan a ring ve ta a ni. Mahse a mit ngeia a hmuh chauhin a
ring thei tih a lo puan tawh avangin a duh ang tak fiahna chu Isua
chuan a pe ta tho va. Thoma chu, “Ka LALPA leh ka Pathian,” tiin
a au chhuak a. Isua erawh chuan a rinhlelhnaah chuan tihian a zilh
a, “Thoma, nang chuan min hmuh avangin min ring a: min hmu lova
min ringtute chu an eng a thawl e,” tiin.
Chutiang bawk chuan vantirhkoh pakhatna leh pahnihna
chungchang engmah tawn hriat nei lote chuan a lo hre tawhte leh lo
kalpui tawhte hnen a\angin an dawng ve tur a ni. Isua kha hnar a
nih ang zelin heng thuchahte pawh hnar an ni tih ka hmu a. Zirtirte
chuan van hnuai mihring sakhming chhiar zingah hian chhandamna
reng a awm lo tih an puan lai hian vantirhkoh pathumna thuchah a
\hena zar chauh pawmtute chu, lawm taka Pathian pêk anga
THLARAU THILPÊKTE 161
thuchahte chu an pawm ve theih nan rinawm tak leh huaisen takin
an vaukhan tur a ni; chutiang a nih loh chuan chan reng an nei lo
vang.
Hmeichhe thianghlimten Isua thawhleh thu an theh darh lai chuan
Rom sipaihote pawhin puithiam lalte leh upate dawt sawitir, ‘Zana
an mut hlanin zirtirte an lo kal a, Isua ruang chu an la bo,’ tih chu an
lo theh darh ve mêk bawk a. Setana chuan he dawt thu hi puithiam
lalte thinlungah leh an kâ-ah chuan a dah a, mite chuan an awih
duak duak mai a ni. Mahse Pathian chuan he thil hi chiang takin a
lantir a, he thil thleng pawimawh tak, kan chhandamna innghahna
hi rinhlelh rual lohin a siam a; puithiam lalte leh upate thup bo mai
mai theih a ni lo. Krista thawhlehna puang turin hriatpuitute chu
mitthi zing ata kaihthawh an ni.
Krista chu a zirtirte bulah ni sawmli zet a cheng a. Pathian lalram
awmzia dik takte chiang zawka a hrilh lai chuan an thinlung chu a
hlimin a lawm êm êm mai a. A tawrhna te, a thihna te leh a thawhlehna
chungchanga an thil hmuh leh hriatte, sual tlan nan inthawina a siam
tih te, a hnena lo kal apiangin nunna an hmu ang tih thute puang
turin thu a pe a ni. Rinawm taka an awm chuan tihduhdah niin
hrehawm tih chang an la ngah ang; mahse an thil paltlangte ngaihtuah
kirin an hnena A thusawite kha hre reng se chawlhna an hmu ang
tihte a sawi zel bawk a. Setana thlemna chu a hneh tawh a, chu
hnehna chu hrehawm tak leh nasa fêa tuar chungin a chang thei
chauh a ni tihte a hrilh zel a. Setana chuan A chungah thiltihtheihna
nei tawh lo mah se a thlemna chu an chungah leh A hming la ringtu
turte chungah a tla dawn tihte a hrilh a. Mahse Ani pawhin A hneh
ang khan an hneh ve thei a ni. Isua chuan zirtirte chu thilmak
tihtheihnain A thuam a, mi sualin tiduhdah mah se anmahni
chhanchhuak turin vantirhkohte A tir zel ang tih A hrilh nghal a. An
tihtur an tih zawh hma loh chu an nunna laksak theih an ni lo; tichuan
Pathian thuchah an puanchhuahte chu an thisen ngeia an nemnghehte
pawh a la \ul mai thei a ni.
162 THÚZIAK HMÁSÃTE
A zirtir phawklêk tak takte chuan a thusawi chu hlim taka
ngaithlain A hmui thianghlim a\anga thu lo ri chhuak chu lawm takin
an lo ei zel a. Chiang takin khawvel Chhandamtu A ni tih an hre ta.
A thusawite chuan an thinlung chhung ril ber a luah a, chutih rual
chuan an van Zirtirtu nen chuan an inthen \êp tawha an hriatna leh,
A thusawi thlamuan thlak tak tak leh mawi tak takte chu an hre fo
tawh dawn lo tih an hriatna chuan a tilungngai hle a ni. Mahse Isuan
an tana hmun buatsaih turin a kal dawn tih leh, a lo kir leh ang a,
chatuana cheng ho tawh turin a rawn hruai dawn tih a sawi chuan a
tihlim leh deuh a. Chubakah, thutak zawng zawng hruaitu tur
Thlamuantu, Thlarau Thianghlim rawn tirh A tiamsak bawk a.
“Tichuan A kut A phar chhuak a, mal a sawm ta a.”

KRISTÂ VÃN LÃWN THÛ


Van zawng zawngte chuan hnehna darkar, Isuan A Pa hnen A
thlen chhoh hun tur chu an lo nghak \hup a. Vantirhkohte chu ropuina
Lal hmuak tur leh vanram thleng ropui taka \awiawm turin an lo kal
a. Isuan a zirtirte mal a sawm zawh chuan vana hruai chhohin A
awm a. Chung lama A chhoh lai chuan A ruala tho ve mi sang
tamtakte chuan an zui chho a. Van mipui tamtak an tel ve bakah
vanah chuan vantirhkoh chhiar sen lohten a thleng chho tur chu an
lo hmuak bawk a. Khawpui Thianghlim an luh dawn chuan Isua
zuitu vantirhkohte chuan, “Nang, kawngkhar, dak chhuak la, nangni
chatuan kawngkharte u, inhawng rawh u, ropuina LALPA A lo lût
dawn e,” tiin an au va. Khawpui chhunga vantirhkoh lo awmte
chuan, “Tunge he ropuina LALPA hi?” an lo ti a. A zuitu vantirhkohte
chuan hnehna authawm nena chhangin, “LALPA chak leh thiltihthei,
LALPA, indonaa mi chaka chu. Kawngkharte u, dak chhuak ula,
nangni chatuan kawngkharte u, inhawng rawh u. Ropuina LALPA a
lo lût dawn e,” tiin an chhang a. Khawpui chhunga vantirhkohte
chuan, “Ropuina LALPA chu tu nge ni?” tiin an zawt nawn leh a. A
zuitu vantirhkohte chuan, “Sipaihote LALPA, ropuina LALPA chu a
THLARAU THILPÊKTE 163
ni,” tiin an chhang a. Van rêl chuan khawpui chu a kal tlang a.
Tichuan van mipui zawng zawng chuan an Hotu chu an din hual a,
A hmâah chuan chawimawina thûk ber nen an kun a, A ke bulah
an lallukhum mawi tak takte chu an dah a. Chutah an rangkachak
phênglawngte lain mawi êm êm, rimawi chikim nen Beram No talh
tawha, ropuina leh chawimawina nena lo tho leha fakna hlate chu
an sa a.
Zirtirte chuan an LALPA van lawn lai chu a hmuh theih chhûng
en tumin van lam hawiin an dak reng a. Chutia chunglam an thlir
reng lai chuan puan var sinin vantirhkoh pahnih hi an lo ding reng
mai a. An hnenah chuan, “Gallili mite u, eng vangin nge chung lam
in en reng? He Isua, in hnen ata vana lak chhoh hi, tuna a chho lai
in hmuh ang chiah hian a lo kal leh dawn a ni,” an ti a. Zirtirte leh
Isua nu, vana Pathian Fapa lawn chho lai hmu ve ngeitute chu chumi
zan chuan awm khawmin a thil tihmakte leh rei lo te chhunga thil
mak leh ropui tak tak thlengte chu an sawi ho va.
Setana chu a tirhkohte nen an inrawn a. Pathian sawrkar huatna
namen lo nen a tirhkohte chu lei chunga a thuneihna leh thiltihtheihna
a la neih avangin Isua zuitute chu a lêt sawm zeta nasain an do tur a
ni tih a hrilh a. Isua chungah eng ti thei lo mah se a zirtirte tal chu a
theih phawt chuan pheh thlûk zel an tum dâwn a ni. Chhuan tinah
Isua ring tura an ngaihte chu tih\haih zel dan an ngaihtuah ang. Isuan
a zirtirte chu Setana leh a hote an hauh a, an hnawhchhuah theih
nan thiltihtheihna A pe tih A hrilh bawk a. Tichuan Setana tirhkohte
chu sakeibaknei hahum ang maiin Isua zuitute tichhe turin an vak
vel ta ruai mai a ni.
KRISTÂ ZIRTÎRTE
Thiltihtheihna nasa tak nen zirtirte chuan Chhandamtu khenbeh
a, tho leh ta chanchin chu an hril a. Isua hminga chhinchhiahna leh
thilmakte tiin damlote an tidam a. Pian tirh a\anga kebai mi pakhat
chu an tidam viah a. Mipui hmuha Pathian fak leh kea kala zuang
vel chungin Petera leh Johana chu tempul-ah a zui lût a. Chu thu
chu a darh thuai a. Mite chuan zirtirte chu an rawn bawr \an nghal
164 THÚZIAK HMÁSÃTE
a. Mi tamtak chu damlo an tihdam avang khan an tlan vel ruai
bawk a.
Isua a thih khan puithiamte chuan an zingah thilmak tih a ni
tawh lovang a, phurna a reh ang a, mipuite chu pi leh pute thu
rochhiah lamah an kir leh maiin an ring a; mahse a ni lo. An bul
lawkah ngei zirtirte chuan thilmak an ti a; mipuite chuan mak tiin an
thlir \hup bawk si. Isua chu khenbeh a ni tawh a, khawi a\angin nge
zirtirte hian thiltihtheihna an neih an ti a. Amah Isua damlai kha
chuan an hnenah thiltihtheihna a pe niin an ring a; a thih chuan heng
thilmak tihnate hi chu tawp mai turah an ngai a ni. Petera chuan an
chî-ai dan hriain an hnenah, “Nangni Israel mite u, heng hi engati
nge mak in tih? Keimahni thiltihtheihna leh Pathian kan ngaihsak
avanga ani hi kan kaltir ang êm chuan engati nge min en reng?
Abrahama te, Isaaka te, Jakoba te Pathian, min thlahtute Pathian
chuan a chhiahhlawh Isua a chawimawi ta a nih hi; ani chu in mantir
a, Pilatan chhuah a tum pawhin a hmaah in lo duh loh kha. Mi
thianghlim leh fel tak kha in duh lo va, tualthattu kha in hnena pêk in
ngen ta zawk a. Nunna siamtu chu in that a; nimahsela Pathianin
Ani chu mitthi zing ata a kaitho leh a; chu chu a hretute kan ni e.
Ama hming rin avangin a hming chuan hemi in hmuh leh in hriat \hin
hi a tichak ta a ni; ani amah avangin rinna lo awm hian in zaa
mithmuhah a tidam ta viah a nih hi,” (Tirhkohte 3:12-16) a ti a.
Puithiam lalte leh upate chuan a thusawi chu an ngai thei lo hle
mai. Petera leh Johana chu tan inah an khung ta hial a. Mahse mi
tamtak chu an lo harhin zirtirte thusawi pakhat lek avang chuan
Krista thawhlehna leh vana a lawn thu chu an pawm ta a. Puithiamte
leh upate chu an mangang nasa hlê mai. An lama mipui \antir beiseiin
Krista kha an tihlum a. Mahse a hma aiin thilawm dan chu a chhe ta
zawk si a. Zirtirte chuan ualau takin Pathian Fapa thattuah an puh
ta hmiah mai si. He thil hi eng chen nge a kal zel dawn a, engtin nge
mipui lamin anmahni ngei pawh chu an hmuh tih lah an hre thiam
tawh hek lo. Petera leh Johana chu lawm taka tihlum mai tawh tur
an nih nen mipui an hlauh avangin an ngam ta lo.
THLARAU THILPÊKTE 165
A tukah apostol-te chu rorelna hmâah an hruai a. Roreltute
chu a hma lawka mi dik Isua thisen ngena au vak vakte kha an ni.
Peteran a LALPA chhechham leh anchhe lawh meuha a phat dante
kha an hriat avangin tihzam leh mai theih an inbeisei deuh a. Mahse
Petera chu a piang thar tawh a, tunah chuan hmanhmawh tak leh
dawihzep taka a phatsan avanga a hmingchhiatna khuhna hun \ha
leh a lo tih hmingchhiat tawh Isua chawisan lehna hun \ha a hmu ta.
Huaisenna thianghlim nen, Thlarau thiltihtheihnaa awmin hlau miah
lovin an hnenah chuan, “Nangni zawng zawngin hre rawh u, Israel
mi zawng zawng pawhin hre rawh se. Nazareth Isua Krista kraws-
a in khenbeh, Pathianin mitthi zinga ata a kaihthawh leh kha, Ama
hming ngeiin hemi hi hetah in hmâah damin a ding ta a nih hi. Nangni
in satute u, in lung paih, a kila lung \angkai tak lo ni ta kha Amah hi
a lo ni e. Midang tûma hnenah chhandamna a awm lo; van hnuaia
mihring sak zinga’n min chhandam tur hming dang reng a awm lo,”
a ti a.
Mipuite chuan Petera leh Johana huaisenzia chu mak an ti a. A
hmelmate hmaa Isua a zam lo ang bawk khan an zam loh avangin
Krista-ah chuan an awm tih an hre ta bawk a. Peteran a phat khan
Isua chuan a lawm lo hle tih a hmelah a lantir a. Tuna huaisen taka
a LALPA a \an leh takah hian Petera chu malsawmin a awm leh ta a
ni. Isuan a thiltih chu a pawm tih entir nan Thlarau Thianghlima
tihkhah a ni.
Puithiamte chuan mipui an hlauh avangin zirtirte an huat dan
chu an tilang ngam lo. Rorelna a\ang chuan an chhuahtir a, “Heng
mite hi engtin nge kan tih ang? Thilmak tamtak an ti tih Jerusalem
khua zawng zawngin fiah takin an hriat tak hi; keini pawhin kan
hnial thei si lo,” tiin an inrawn kual a (Tirhkohte 4:16).
He thil \ha tihna hi mipui zingah a darh zau zel ang tih an hlau
va. Vantlangin an hriat zau lutuk chuan an thuneihna an hlauh ang a,
Isua thattu anga endawng an ni ang tih puithiamte chuan an hlau va.
An tihngam tawk chu Isua hminga thusawi tawh lo tura zirtirte chu
thu pêk a, an awih loh chuan an thi ang tia vau chiah chu a ni.
166 THÚZIAK HMÁSÃTE
Mahse Petera chuan huaisen takin an thil hmuh leh hriatte chu sawi
lovin an awm thei lo tih a puang nghal thung a.
Isua chaknain zirtirte chuan an hnena an rawn hruai damlo leh
natna tuarte chu an lo tidam zel a. Chhandamtu, thia, tho leh a,
vana lawn ta lamah chuan mi sang tel an rawn luh belh zel bawk a.
Puithiam leh upate, a bikin chutiang thila inrawlh deuhte chu an zam
lehzual hle. An hlimna boruak chu a reh mai beiseiin zirtirte chu
lung inah an khung leh a. Setana leh a tirhkohte chu an hlim hle a;
mahse Pathian vantirhkohte chuan lung in kawngkharte chu an
hawng a, puithiam lalte leh upate thupêk kalh chiahin apostol-te
chu, “Pathian biak inah va ding ula, mi hnenah heng Nunna thu
zawng zawng hi va sawi rawh u,” a ti a (Tirhkohte 5:20).
Roreltute chu \hu khawm lehin lung in tangte chu an ko leh a.
Tang vêngtute chuan tan in kawngkhar chu an va hawng a, mahse
an mi zawnte chu an va hmu zo ta lo. Puithiamte leh upate hnenah
chuan kir lehin, “Tan in chu him taka inkharin a vengtute pawh
kawngkhar bula dingin kan hmu si a; nimahsela kan han hawng a, a
chhungah tumah kan hmu si lo,” tiin an hrilh a (Tirhkohte 5: 23).
“Mi pakhat a lo kal a, an hnenah, ‘Ngai teh u, tan ina mi in khungte
khan Pathian biak inah dingin mi an zirtir ka ti!” tiin a rawn hrilh a.
Tichuan hotu chu tiang kengtu nen chuan an va kal a, vantlang an
hlauh avangin tlang takin an rawn hruai a, chutilo chuan lunga den
an hlau va. An rawn hruai thlen chuan roreltuho hmâah chuan an
dintir a, puithiam lalber chuan an hnenah, ‘He hming hian zirtir loh
tur kan tih tlat tawh che u kha; hre rawh u, in thu zirtirin Jerusalem
khua in tihkhah vek tawh hi, chumi tihhlum bul chu tumtir min tum a
nih hi le,’ tiin a chhal a.” (Tirhkohte 5:25-28).
Chung Juda hruaitute chu mi vervek an ni a; Pathian an
hmangaihna aiin mihringte fak hlawh an duhna chu a nasa zawk a.
An thinlung chu a sak tawh khawp a, apostol-te thiltih mak ber
pawh chuan a tithinur thei tawk a nih chu. Zirtirten Isua thu,
khenbehna te, thawhlehna te leh a van lawn thute an zirtir zel chuan
THLARAU THILPÊKTE 167
tualthattu anga an inthiam lohna rilru chu a nasa ting mai dawn a ni.
Pawr tak maia “A thisen mawh chu kan chungah leh kan thlahte
chungah tla rawh se,’ (Matthaia 27:25) an tih lai ai khan Krista
thisen avanga chhandamna dawn chu an hlat tawh a ni.
Zirtirte chuan huaisen takin ‘Mihring thu aiin Pathian thu kan zawm
zawk tur a ni’ an ti a. “Nangnin Isua thingah khai kangin in tihhlum
kha, min thlahtute Pathianin a kaitho leh ta a ni. Amah ngei kha
Pathianin Lalah leh Chhandamtua awm atan a dinglamah a
chawimawi ta a, Israelte sual simtir tur leh ngaidam turin chung thu
chu a hretute kan nih hi; Thlarau Thianghlim, Pathianin a thu zawm
apiangte hnena a pêk kha a hretute an ni ve bawk a,” an ti a
(Tirhkohte 5:30-32). Chu thusawi ngan tak mai chuan chung
tualthattute chu a tithinur nasa ta mai a; apostol-te tihhlum a, an kut
chu thisena tihbawlhhlawh pawh an pawisa lo. Chutianga thil tih
dan tur an ruahman lai chuan Pathian vantirhkoh koh chuan
Gamaliela thinlungah chuan hetiang thu sawi tur hian hna a lo thawk
a: “Heng mite hi tawk suh ula, awm mai rawh se; heng an thiltih tum
leh an thiltih hi mihring tihchhuah mai a nih chuan a boral ang;
amaherawhchu Pathian tihchhuah a nih chuan anmhani in tiboral
thei lo vang; chutilo chuan Pathian do in lo ni hlauh dah ang e,” a ti
a (Tirhkohte 5:38, 39). Setana tirhkohte chuan puithiamte leh upate
chu zirtirte tihlum turin an lo fuih pawrh ve thung a; mahse Pathian
chuan chumi lo dang tur chuan a vantirhkoh chu Juda puithiamho
zing a\ang ngeia a zirtirte \an zawnga aw chhuahtir turin a tir a.
Apostol-te chuan an hna chu an la thawk zo lo nasa mai. Isua
hming hriatpui tur leh an thil hmuh leh hriatte puang chhuak turin
lalho hmâahte hruai tur an la ni ang.
Puithiamte chuan an mi tangte chu an vua a, Isua hminga thu
sawi tawh lo turin an vau bawk a; tichuan hreh tak chungin an
chhuah ta a ni. “Chutichuan roreltute zing ata an kal chhuak a, chu
hming avang chuan mualpho tuar tlaka ruat an nih avangin an lawm
hle a. Nî tin Pathian biak inah leh anmahni inahte ‘Isua chu Krista a
168 THÚZIAK HMÁSÃTE
ni’ tiin zirtir leh hrilh an bang chuang lo,” (Tirhkohte 5:41, 42).
Tichuan Pathian thu chu darh zelin zirtirte chu an pung zel a. Huai
takin an thil hmuh leh hriatte chu an puang zel a; Isua hmingin thilmak
tak takte an tizel bawk a. Isua thisen man chu Pathian Fapa chunga
thuneihna neih phalsak an nih laia lawm taka dawngtute hnenah
chuan huai takin an \hing lêt leh a ni.
Pathian vantirhkohte chu thutak pawimawh leh thianghlim,
chhuan tinrenga Krista zirtirte innghahna veng tura thu pêk an ni tih
ka hmu a. Thlarau Thianghlim chu a bikin apostol, kan LALPA
khenbeh a nih dan te, a thawhleh dan te, leh vana a lawn dan te ang
thu pawimawh, Israelte beiseina la ni tur hretute chungah chuan a
awm bik a ni. Mi zawng zawng hi khawvel Chhandamtu chu an
beiseina awmchhun anga thlir a, Ama nun ngei a hlanna ngeiin a
hawn kawng chu zawh a, Pathian dan zawma nung tur an ni. Zirtirte
hnena Judaten amah an huat phahna leh an tihhlum phahna hial a
hnathawh chhunzawm theihna tur chakna a pekah hian Isua finna
leh \hatna chu ka hmu a ni. Zirtirte chuan Pathian hmingin Setana
chungah thiltihtheihna an nei a. Ropuina leh êng zam kual chuan
Isua thihna leh thawhlehna hun lai kha hual velin, thutak thianghlim
khawvel Chhandamtu A nihna chu chatuan atana thutakah a siam
ta a ni.
STEFANA THIHNA
Jerusalem-ah chuan zirtirte chu an pung zel a, puithiam zinga
tamtakin rinna chu an vuan bawk a. Stefana, Thlarauva khat chuan
mipui zingah chuan chhinchhiahna leh thilmak tamtak a ti a. Chutianga
puithiamte meuh pawhin Judate pi leh pute thurochhiah leh an
inthawina leh thilhlante kalsana inthawina ropui atana Isua an han
pawm ve ta mai chu Juda hruaituten an hmuh chuan an thinur lehzual
sauh a. Chung lam thiltihtheihna nen Stefana chuan ring duh lo
puithiamte leh upate chu na taka zilhin an hmâah chuan Krista chu
a chawimawi a. A thusawi fing tak mai leh thiltithei tak mai chu an
hnial theih loh avang leh a hêkna tur thil dang engmah an hmuh theih
bawk si loh avangin Mosia leh Pathian a sawichhiat lai kan hria tia
THLARAU THILPÊKTE 169
thuhretu dera \ang tur mi an ruai ta ringawt mai a. Mipuite chu an
fuih pawrh a, Stefana chu an man a, thuhretu der hmangin Pathian
biak in leh dan sawichhiaah an puh a. He Nazareth mi Isua hian
Mosia pêk an hnam dante hi a tichhe vek dawn a tih an hria tiin an
puang bawk a.
A chunga roreltute hmaa a din lai chuan Stefana hmêl chu Pathian
ropuinain a lo êng ta sût mai a. “Roreltuho thute zawng zawng
chuan Stefana an en reng a, a hmêl chu vantirhkoh hmêl angin an
hmu a,” Tirhkohte 6:15. An puhnate chhang tura koh a nih chuan
Mosia leh zawlneite a\anga \anin Israel fate chanchin, Pathianin a
enkawl dan leh hrilhlawknaa Krista chanchin sawi lawk a nih dante
chu a thlirkir pui a. Pathian biak in chungchang sawi kaiin Pathian
chu kuta sak inah ni lo, mihring thinlungah a cheng \hin tih a sawi a.
Judate chuan Pathian biak in chu an bia a, chuvangin Amah Pathian
sawichhiat aiin an biak in sawichhiat chu an haw zawk daih a ni.
Stephana chuan Isua chanchin leh Pathian biak in chanchin a sawi
laia mipui hmêl awmdan a\angin a thusawi chu an pawm lo tih a hre
thiam a; huaisen takin a hau zui ta a ni: “Mi tihmawh, thinlung leh
beng tan lohte u, kumkhuain Thlarau Thianghlim in dodal fo ve; in
thlahtute tih ang zel khan in ti \hin,” tiin (Tirhkohte 7:51). Pawn
lama lang thei an sakhaw thilte an zawm \hat hle laiin an thinlung
chu hlemhlêtna leh sualnain a khat si a. An thlahtute sualna zawlnei
an tihhlum \hin thu sawiin tuna a thusawi ngaithlatute chu Krista an
khenbeh avangin an sual zawk fê tih a sawi a: “In thlahtuten zawlnei
zingah tunge an tihduhdah loh ni? Mi fel tak lo kal tur thu hrilh
lawktute kha an tihlum a; chu mi takzet chu mantirtu leh thattute
nangmahni hi tunah in a sin-Dan, vantirhkohte pêk chhawn kha,
hmu zeta zawm si lote u,” a ti a (châng 52, 53).
Chung thu hriam tak mai chu an hriatin puithiamte leh upate
chu an thinur ta a, Stefana chungah chuan an ha chang an \hial a,
rual takin an bei chiam a. “Nimahsela ani chu Thlarau Thianghlimin
a khat a, van lam a en tlat a, Pathian ropuizia” a hmu a. An hnenah
chuan, “Ngai teh u, van inhawngte ka hmu a, Pathian ding lama
Mihring Fapa ding pawh ka hmu,” a ti a (châng 55, 56). Mipui
170 THÚZIAK HMÁSÃTE
chuan an ngaithla tawh lo. “Ring takin an au va, an beng an hup a,
khua ata chu an nam chhuak a, lung in an dêng a,” (châng 58). A
\hing\hi a, ring takin a au va, “LALPA, he an thil tihsual hi an chungah
mawhphurhtir suh ang che,” a ti a (châng 60).
Stefana chu Pathian mi chak tak, kohhrana hmun pawimawh
tak chang tura a bika chawi len a ni. Zirtirte chuan a boral ta chu an
tuar hle dawn tih hriain Setana chu Stefana a thih avang chuan a
lawm hlê a, mahse Setana hnehna chu a rei lo; an zingah chuan
Stefana thihna hriatpuitu, Isua la inpuan chhuahna tur chu a awm ve
a. Saula chuan Stefana chu a dêng ve chiah lo naa a thih chu \ha a
ti a. Pathian kohhran tihduhdah chu a \hahnemngaihna lam a nih
avangin zirtirte chu a zawng a, an inte a luhkhung a, a tihlum duhtute
hnenah a hlan hmiah hmiah mai a ni. Saula chu lehkhathiam, mi
chak tak a ni. A \hahnemngaihna leh a zirsanna chuan Juda mite
ngaihsan a hlawhtir hle a; zirtirte erawh chuan an hlau êm êm thung.
A talent dawn chu Pathian Fapa leh Amah ringtute dova hel
chhunzawm nan Setana chuan a hmang \angkai khawp mai. Mahse
Pathian chuan a hmêlma pa thiltihtheihna chu a tichhe thei a, a sal
mante chu a chhuah zalen thei a ni. Krista chuan Saula chu ‘ruat
bik’ nia A hming hrilh darh a, an hnathawh mêka zirtirte tichak a,
Stefana aiawh zo hle tur atan a thlang a ni.

SAULA PIANTHARNA
Damaska khaw lama Paula zin chhuak chuan Isua chanchin
hrilhtute chu hmeichhia pawh mipa pawh man zel a, phuar chunga
Jerusalem lama thawn phei zel theihna lehkha a keng a, a velah
chuan vantirhkoh sualten hlim takin an zui zel bawk a. Mahse
thawklehkhatah a bul vel chu a rawn êng phut a, chu chuan Setana
tirhkohte chu tlanchhiattirin Saula chu leiah a tlu tawp bawk a. “A
hnenah, ‘Saula, Saula, nangin engti nge mi tihduhdah?’ tiin aw a
hria a. Ani chuan, “LALPA, tunge i nih?” a ti a. LALPAN a hnenah,
‘Isua, i tihduhdah hi ka ni e: i tan hling chhun a na lua e,’ a ti a. Saula
chuan mak tia khur chungin, ‘LALPA, eng ti turin nge min duh?’ a ti
THLARAU THILPÊKTE 171
leh a. LALPAN, ‘Tho la, khuaah lût rawh, tichuan i tih tur an lo hrilh
ang che,’ a ti a” (Tirhkohte9:3-6).
A hnena kal vete chu \awng ngaihna pawh hre lovin an ding
reng a; aw chu an hre naa tumah an hmu lo. Amah chhun thlutu êng
a tawp chuan Saula chu a tho va, engmah a hmu thei ta lo tih a inhre
ta a. Pathian ropuina chuan a mit a tidel a ni. A kuta kaiin Damaska
khuaah an hruai lût a. Chutah chuan mitdel, engmah eia in lovin ni
thum zet a awm a. LALPAN a vantirhkoh pakhat chu Saulan man a
chak êm êmte zinga pakhat hnenah chuan a tir a. Inlarnain chu mi
hnenah chuan Kawtthler Ngîl an tiha kal turin a ti a: “Juda inah,
Tarsa khuaa mi, a hming Saula zawt chhuak rawh; a \awng\ai mêk
a ni a; a hming Anania mi pakhat lûta a mit tivar turin a chungah kut
nghatin a hmu tawh e,” a ti a (châng 11-12).
Anania chuan he thilah hian engemaw hriat sual a awm a nih
ringin, Saula chungchang a hriat dan chu LALPA hnenah a thlen a.
Mahse LALPAN Anania chu, “Kal mai rawh, Jentailte, lalte, Israela
thlahte hnena ka hming put luh nana ka bêl ruat a ni a lawm; ka
hming avangin hrehawm engtia nasa nge a tuar tur amah ka la hriattir
dawn a ni,” a ti a (châng 15,16). Anania chuan LALPA thu chu
awihin inah chuan a va kal a, Saula chunga a kut nghatin a hnenah,
“Ka nau Saul, i mit varna tur leh, Thlarau Thianghlim khata i awm
theih nan, LALPA, i lo kalna kawnga i hnena inlar Isua khan min
rawn tir a ni,” a ti a (châng 17).
Saula mit chu a lo var nghal a, a tho va, baptisma a chang ta a.
Tichuan inkhawmna inahte Isua chu Pathian Fapa a ni tih thu chu a
hril ta nghal a. A hria apiangin mak tiin an inzawt a, “He mi hi
Jerusalem khuaa he hming lamtute tidudah \hin kha a ni lo vem ni?
Chung mite chu puithiam lalte hnena phuar chunga hruai a rawn
kalchhan a nih kha,” an ti a (châng 20). Mahse Saula chu a lo
chak lehzual a, Damaska khuaa Judate chu a hnial dang hiau \hin a.
Judate chu an mangang leh ta. Mi zawng zawngin Saulan Isua a
kalhzia leh A hming ringtute zawng chhuak a, tihhlum tura a pêkziate
chu an hre vek a; mak tak maia a pian thar avang chuan mi tamtakin
172 THÚZIAK HMÁSÃTE
Isua kha Pathian Fapa a nih an rin phah si a. Saula chuan a thil
tawn chu Thlarau Thianghlim nen a sawi zawm a. Damsaka lam
pana a kal lai khan hmeichhia leh mipa sawi lova phuarin, thi turin
lung inahte a khung hlawm a, chutah van a\angin êng chak tak mai
hian a rawn chhun phut mai a; Isua chu Amah ngeiin rawn inpuangin
Pathian Fapa a ni thu a rawn hrilh a.
Isua chanchin Saula hril chuan mi a hneh thei êm êm a ni Pathian
Thu a hre si a, a pianthar hnu chuan Isua chungchanga hrilh lawknate
chu van êngin a rawn chhun a, chu chuan huaisen tak leh chiang
taka thutak chu hriltirin Bible hrilhfiah dan dik lote pawh a tihdik
theih phah a ni. A chungah Pathian Thlarau a awm avangin a thu
ngaithlatute chu Krista lo kal hmasak zawk chanchin hrilh lawknate
leh A tawrhna te, A thihna te leh A thawhlehna chanchin chuanna
Bible changte fiah tak leh thunei takin a hrilhfiah thei a ni.

JUDA-TEN PAULA THAH AN TUM


Puithiam lalte leh ram awptute chu Paula awmdan an hmuh
chuan a chungah an thinur êm êm mai a. Huaisen taka Isua chanchin
hrilin A hmingin thil makte a ti a, mipui tamtakin a thusawi ngaithlain
an pi leh pute thurochhiah an hawisan a. Juda hruaitute chu Pathian
Fapa tihhlumtu angin an hmu tih an hre bawk a. An thinrimna chu a
alh a, chu hlimna boruak chu engtia tih tur nge tih sawi ho turin an
inhmu khawm a. Kawng him awm chhun chu Paula tihhlum chu a ni
an ti a. Mahse Pathian chuan an thiltih tum chu a hre vek a, Paulan
a rawngbawlna a hlen theih nan a veng him tur vantirhkoh pakhat
ruat a ni.
Setana hruaiin ringlo Judate chuan Damaska khaw kulh chu
Paula a lo kal veleha an thah theih nan chhun zan zawmin an veng
reng a. Mahse Paula chu Judaten a nunna laksak an tum tih an hrilh
a, tichuan zanah zirtirten kulh bangah chuan bawmin an thlâk thla a.
An thil tum a hlawhhcham avang hian Judate chu an zakin an thinur
hle mai; Setana thiltum chu hlawhchhamtirin a awm leh ta a ni.
THLARAU THILPÊKTE 173
Hemi hnu hian Paula chu zirtirte fin turin Jerusalemah a kal a;
mahse anni chuan an lo hlau va. Zirtir zînga mi a ni ve thei ang tih an
ring ngam lo. Damaska-ah Judaten tihhlum an tum a, rinnaa a nauten
an duh bawk si lo; mahse Barnaba chuan apostol-te hnenah hruaiin,
kal kawnga LALPA a hmuh dan leh Damaska khawpuia Isua hminga
huaisen taka thu a hril dante chu a sawi a.
Mahse Setanan Paula tiboral tura Judate chu a fuih pawrh
avangin Jerusalem chhuahsan turin Isuan thu a pe a. Barnaba nen
khawpui dangte fangin Isua chanchin a hril zel a, thilmak tiin mi
tamtakin Isua an ring ta a. Kebai pakhat a tihdam phei chu milembe
mite chuan an hnenah inthawina hlan an tum hial mai. Paula chu a
ngui rawih a; amah leh a \hiante chu mihring ve mai bawk an ni a,
lei leh van te, tuifinriat te leh a chhunga awm zawng zawng Siamtu
Pathian chauh chibai bûk tur a ni tih a hrilh a. Paula chuan mipuite
hmaah chuan Pathian a chawisang a; amah be lo turin a khap thei
hram a ni. Pathian dik rinna hmasa ber leh, Amah chibaibûkna leh
chawimawina chu an rilru-ah a intuh \an a; chutia Paula thusawi an
ngaihthlak lai chuan Setana chuan khaw danga Judate chu Paula
zui zel a, a hnathawh \ha zawng zawng tihchhiatsak vek turin a fuih
pawrh a. Chung Judate chuan Paula chungthua dawt sawiin, chung
milem betute rilru chu an chawk thova. An mak tihna leh an
ngaihsanna chu huatna-ah a inthlak a, a hma lawka zirtirte chibaibûk
hial tumtute khan Paula chu khaw pawnah hnûk chhuakin, lungin
an dêng a, a thi emaw an ti hial a ni. Mahse zirtirten a thi tawh
emaw tia an \ah lai chuan a rawn tho va, an rualin khuaah chuan a
lût leh ta a.
|um khat pawh Paula leh Sila-te chu Isua chanchin an hril laiin
ramhuai man nu pakhat hian, “Heng mi chhandamna kawng hrilhtu
che u hi, Chungnungber Pathian bawih an nih hi,” tia auvin a zui tlat
a. Chutiang chuan ni engemaw zat a zui a. Mahse a au ri chuan
thutak ngaithla \ha thei lo khawpa mi rilru a lak pên nasat avangin
Paula chu a lung ni ta lo va. Hetiang ti tura Setanan he nu a hruaina
chhan chu mipuite huattir a, zirtirte boruak tihchhiat a ni. Paula chu
174 THÚZIAK HMÁSÃTE
a rilruin a rûm a, a hawi a, ramhuai hnenah chuan, “Isua Krista
hmingin a kawchhung ata chhuah thu ka pe a che,” a ti a. Thlarau
sual chuan chu nu chu a chhuahsan ta nghal a.
A pute chu zirtirte zuia a au lai khan an lawm hle a; mahse
ramhuaiin a chhuahsan a, Krista zirtir zaidam tak a ni tih an hriat
chuan an thinur ta a. A aienna a\angin pawisa tamtak an hmu \hin
a, tunah chuan chutiang chu beisei chi a ni ta lo. Setana thiltum chu
hneh a ni a; mahse a chhiahhlawhte chuan Paula leh Sila chu an
man a, dawr hmunah te, ram awptute hnenah leh roreltute hmaa
hruaiin, “Heng Juda mite hian kan khawpui hi an chawk buai nasa
a ni,” an ti a (Tirhkohte 16:20). Chutichuan mipuite pawh chu
tirhkohte bei turin an thawk ve a, roreltute chuan an puante an
hlihsak a, tianga vuak tur thu an pe a. Vawi tamtak an vuak zawhin
tan inah an khung a, a vengtu hnenah him taka ven tur an ti tlat a;
chuti kauva thu an pêk avangin ani chuan rip chhungnungah a khung
a, an keahte chuan thing kawl a buntir tlat a. Nimalsela lung in
pindan chhungahte chuan vantirhkohten an awmpui reng a, an lung
in tang chu Pathian ropuina hrilna remchangah hmangin mite hnenah
chuan Pathianin hna a thawk a, a mi thlan a chhiahhlawhte chu a
awm pui reng \hin tih an entir ta zawk a.
Zan laiah Paula leh Sila chu an \awng\ai a, an zai bawk a,
thawklehkhatah lir nasa takin a lo nghing a, tichuan tan in lungphum
lam chu a nghing a; chu veleh Pathian vantirhkoh chuan mi tin
kawlbun chu a hlihsak tih ka hmu a. Tangvengtu chu a lo tho va,
tan in kawngkhar inhawngte chu a hmu a, a hlau hlê mai. Lung in
tangho chu an tlan chhuak emaw a ti a, thi khawpa hrem tur a ni tih
a inhre nghal a. Mahse intihhlum a tum lai takin Paula chuan ring
takin a va au va, “Engmah intih suh; kan zain hetah kan la awm vek
a lawm,” a ti a (Tirhkohte16:28).
Pathian thiltihtheihna chuan tangvengtu chu a thiam lohzia a
inhriattir a. Khawnvar a lam a, a zuang lût a, hlauva khur chungin
Paula leh Sila hma-ah a bawkkhup a; tin, anni chu a hruai chhuak
a, “Pute u, chhandama awm turin engnge ka tih tur?” a ti a. Anni
THLARAU THILPÊKTE 175
chuan, “LALPA Isua ring la, tichuan chhandamin i awm ang, nang
leh i chhungte nen,” an ti a. Tangvengtu chuan a chhungte zawng
zawng chu a ko khawm a, Paula chuan Isua chanchin a hrilh a.
Tichuan tangvengtu chuan an vuakna vualte chu a silsak a, chumi
zan chuan amah leh a chhungte chuan lungrual takin baptisma an
chang ta a. Ei tur a hlui a, Pathian an rin avangin a chhungte zawng
zawng nen chuan an hlim ta êm êm a.
Tan in kawngkhar hawnga Pathian thiltihtheihna lo landan mak
tak mai leh tan in vengtu chhungkuate pian thar thu chu a darh thuai
a. Roreltute chuan chu chu an hriatin an hlau va, tan in vengtu chu
Paula leh Sila chhuah turin an ti a. Mahse Paula chuan chutia a
rûka tan in chhuahsan a, Pathian thiltihtheihna lo lang chhuak thup
bo ngawt chu a duh lo. An hnenah chuan, “Rom mi kan ni si a, kan
thiam leh thiam loh hre lovin vantlang mithmuhah min vua a, tan
inah min khung a; tunah hian a rûkin min hnawt chhuak dawn vel a
ni maw? A ni tawp lo vang; anmahni ngei lo kal sela min rawn hruai
chhuak rawh se,” a ti a (Tirhkohte 16: 37). Heng thute hi roreltute
hnena an va hrilh a, apostol-te chu Rom mi an ni tih an hriat chuan
dan lo taka an enkawl avang khan lalber hnenah an hêk ang tih an
hlau ta êm êm mai a. An lo kal a, an hruai chhuak a, khua chhuahsan
turin an ngen chiam a.

PAULAN JERUSALEM A TLAWH


A pian thar hnu khan Paula chuan Jerusalem a tlawh a, Isua
chanchin leh a khawngaihna mak tak mai chanchin chu a va hril a.
A pianthar dan a sawi chuan roreltute leh puithiamte a tithinur êm
êm a, tihhlum dan an zawng a. Mahse a taksa him nan a \awng\ai
laiin Isua a rawn inlar a, a hnenah, “Hmanhmawh la, Jerusalem
khua ata chhuak rawh; ka chanchin i hrilh tur chu an pawm dawn
loh hi,” a ti a (Tirhkohte 22:18). Paula chuan, “LALPA, inkhawmna
in tina a ringtu che apiang tan inah ka khung a, ka vuak \hin kha an
hre si a, i thu hretu Stefana thisen an chhuah lai khan kei pawh a
kiangah ka ding a, ka lo rem ti a, a tihlumtute puante ka veng hlawm
176 THÚZIAK HMÁSÃTE
bawk a ni,” a ti a (châng 19). Paula ngaihdanin Jerusalema Judate
chuan amaha danglamna nasa tak chu Pathian thiltihtheihna chauhin
a thlen thei tih hriain, a thusawi chu an pawm lo thei lo. Mahse a
chhanna chu a hma aiin a khauh ta zawk a: “Kal rawh, heta \angin
hla taka Jentailte hnenah ka tir zawk ang che,” tiin (châng 21).
Jerusalem a\anga a kal chhuah hnuah Paula chuan hmun hrang
hrangah lehkha thawnin a thil tawh chanchin, mi hneh thei tak takte
chu a ziak a. Mahse \henkhatin chung a lehkha ziakte chuan mi a
hneh zel loh nan an bei a. A lehkhathawnte chuan thil a tithei tih chu
an pha lo va, mahse an hnenah a awm tlêm tih leh a thusawite chu
a huatthlala tiin an puang a.
Thu dik tak zawk chu hei hi a ni: Paula chu mi inzir sang tak
niin a finna leh a chezia chuan a thu ngaithlatute a hneh êm êm a. A
hriatna chuan mithiam a tilawm a, an zinga tamtakin Isua an ring a.
Lalte hmaah leh mipui tamtak hmaa a dinin nal takin thu a sawi a, a
hmaa mite chu a hneh êm êm \hin a. Hei hian puithiamte leh upate
chu a tithinur hlê a ni. Paula chuan mite thinlung chhungril ber lûtin,
an ngaihtuahna chu Pathian khawngaihna thûk tak hmu thei turin
sang takah a hruaisak mai thei zel a, tiang chuan an hmaah Krista
hmangaihna mak tak mai chu a entir \hin. Mi vantlang hriatthiam
phak tawk leka mawlin thu a sawi a, mi hneh theih ang berin a
thiltawn chanhin a sawi kai a, chu chuan mite chu Krista zuitu nih a
chaktir êm êm \hin a ni.
LALPA chu Paula hnenah inlar lehin, Jerusalema kal tur thu a pe
a; chutah chuan A hming avanga phuar tawkin hrehawm nasa tak a
han tuar dawn tih a hrilh a. A hun tamtak lung in tan nan hmang
mah se chungahte chuan LALPAN amah hmangin A hna \ûl bik tamtak
a thawk zo va. Phuara a awmte pawh Krista chanchin hrilhna
hmanrua leh Pathian ropuzia lanna a ni zel bawk. A chungchang rel
tura khaw hrang hranga thawn kual a nih pawhin, Krista chanchin
a puanna leh a pian thar dan chanchin ngaihnawm tak mai chu, lalte
leh ram awptute hmaah chuan Isua chungchanga chhuanlam an neih
loh nan a hril thei zel bawk. Mi sang tamtakin Pathian ringin A
THLARAU THILPÊKTE 177
hming avang chuan an lawm a. Tuifinriata Paula zin chhuak chu
Pathianin a hna bik hlen chhuah nan a hmang tih ka hmu a; lawng
hnathawkte chuan Paula avanga Pathian ropuina an hmuh theih
nan leh, milembe mite pawhin Isua hming an lo hriat a, Paula zirtirna
avanga mi tamtak an lo pianthar theih a, a thilmak tihte an hriatpui
theih nan rem a ruat a ni. Lalte leh ram awptute chu a finna chuan a
hneh a, Thlarau Thianghlim thiltihtheihna nen \hahnemngai takin
Krista chanchin chu ama thil tawn ngaihnawm tak nena sawi kawpin
a hril a, Isua chu Pathian Fapa a ni tih an rilruah a intuh nghet \an ta
a ni. Makti êm êma Paula thusawi an ngaihthlak lai chuan an zinga
pakhat chu, “Kristianah min siam \helh a lawm le,” tiin a rawn
\awng chhuak a. A tam zawk chuan an thu ngaihthlak chu engtik
nakinah emaw chuan an la ngaihtuah zui ang tih rilru an lo pu mêk
a. Mahse Setana chuan chu rilru ‘nakin’ tih tak mai chu remchangah
a rawn la ta a, an thinlung nêm lai hun remchang chu an ngaihthah
avangin chatuan atan an hlauh hlen a. An thinlung chu tihsakin a
awm ta a ni.
Setana chuan Judate chu Chhandamtu atana Krista an pawm
theih loh nan an mit a tidel hmasa phawt a; chutah A hnathawh
ropui takte itsik a, a nunna lak hial duh khawpin a hruai leh a.
Setana chu Krista zirtirte zinga pakhat hnenah ngei lûtin nunna leh
ropuina LALPA an khenbeh theih nan a hmelmate hnena hralh turin
a hruai thei a ni.
Isua thawh leh hnu khan, Judate chuan Rom sipaite chu A
thawh lehna an thup theih nan thu dik lo theh darh tura ruaiin, an
sualna chu an belhchhah zel a. Mahse Isua thawhlehna chu a ruala
mi tamtak tho vete khan rinhlelh rual lohin a tichiang a ni. A thawh
leh hnu khan Isua chu a zirtirte hnenah a inlar a, chutah mi zanga
chuang hnenah a inlar leh a, a ruala a kaihthawhte chu Isua a tho
leh ta tih puangin mi tamtak hnenah an inlar bawk.
Setana chuan Judate chu Pathian Fapa hnara A thisen hlu taka
an kut tibawlhhlawhin Pathian lakah a heltir a. Tunah chuan engtin
pawhin Isua chu Pathian Fapa, khawvel Tlantu a ni tih chu lantir
178 THÚZIAK HMÁSÃTE
mah se, A lam hawi zawnga fiahna chu a engamah an pawm
tawh lo vang. A tlûk hnua Setana awmdan ang khan an beiseina
leh inhnemna awm chhun chu Pathian Fapa do chhunzawm zel
chu a ni. Tichuan Krista zirtirte tiduhdaha tihhlumin, an helna
chu an chhunzawm zel a. An khenbeh Krista hming lam rik tluka
an beng nghawrtu thil dang a awm lo va; A lam\ang zawnga
thusawi reng reng chu ngaihthlak an tumlo tawp mai a ni. Stefana
hmanga Thlarau Thianghlimin Isua kha Pathian Fapa a nihzia
chiang taka a puan lai pawh khan an rilru a hneh ang tih hlauvin
an beng an hup a. Setana chuan Isua tihlumtute chu a man nghet
hle a ni. Hna tenawm tak thawkin a thu hnuaiah an intulût tawh
a, anmahni hmangin Krista ringtute chu a tibuai \hin. Judate
hmangin Jentail-te chu Krista leh A zuitute tibuai turin a fuih
pawrh a. Mahse Pathianin vantirhkohte chu zirtirten an thil hmuh
leh hriatte an puan theih nan leh, hna an thawh theih nan bakah
a tawp berah chuan, an chanchin \ha puan chu an thisena an
nemngheh theih nana \anpui turin thu a pe a.
Setana chu a ang chhûnga Judate an awm avang chuan a
lawm hle a. An thiltih dan \angkai tawh lo, an inthawinate leh an
rawngbawlnate chu an la chhunzawm reng a. Kraws-a Isua
khaikan a nih laia “A kin ta” a tih rual khan tempul puanzar chu
a chung lam a\angin a hnuai lam thleng a thler chhuak a. Chumi
awmzia chu Pathianin tempul-ah chuan an inthawina leh
rawngbawlna pawm turin puithiamte chu a be tawh dawn lo
tihna a nih bakah, Judate leh Jentailte inkara daidanna bang chu
\hiah a ni tihna a ni. Isua chu Jentailte leh Judate tana inthawi
nan a inhlan tawh a, chhandam an nih chuan heng mite hian
Amah, khawvel Chhandamtu chauh chu sual thawi nan an ring
tur a ni.
Khenbeh a nih laia sipaiin a nâk an chhun khan thil inang lo
pahnih: thisen leh tui a lo luang chhuak a. Thisen chu Amah
ringtute sual tlenfaina a ni a, tui erawhchuan ringtu hnen a\anga
kan dawn tur chu a entir a ni.
THLARAU THILPÊKTE 179
TLÛKSANNA RÛNPUI
Milembe miten lainatna tel hauh lova Kristiante an tihduhdah
lai hunah khan hruai ka ni a. Thisen a luang nasa ngei mai. Mi
ropuite, mi thiamte leh mi vantlangte chu ang khat vekin rawng
taka thah an ni. Mahse chutiang khawp chuan tihduhdahna leh
hrehawmna nasa chu heng Kristiante hian tuar mah sela an nundan
an tihniam chuang reng reng lo. An sakhua chu an vawng thianghlim
reng a. An tawrhna avang chuan Setana chu hnehna intichang takin
a lawm hle a. Mahse Pathian chuan A tâna martar rinawmte chu
lawm takin a en a. Chung hun ral\it laia Kristianten A tana engkim
an tawrh huam avangin, A tan chuan an duhawm êm êm a. An
tawrhna reng reng chuan vana an lawmman a belhchhah a ni.
An tisa leh rilru thunun a duhin, mi thianghlimte tawrhna avang
chuan Setana chu lawm ve bawk mahse a lungawi famkim tak tak
lo. An thil tawrhte chuan LALPA a hnaihtira, a inhmangaihtirin, A
duh loh zawnga awm an hlauh phah bawk. Setana chuan Pathian
duh loh zawng ti tura hruai thei a chak hle a; a hruai theih vaih
chuan an chakna te, an nghehna te leh an ralthuamte an hloh ang.
Mi sang tamtak tihlum mahse an aiawh turin mi dang sang tamtak
an rawn chhuak ve zel a. Setana chuan a mite a chân zel a, thihna
leh tihduhdahte tuar mahse, Krista lalram mi leh sa ni turin Krista
an vuan nghet tlat tih a hmu a. Tichuan Pathian sawrkar leh kohhrante
hlawhtling lehzual zawka a do theih nan, rem ruatna dang a siam ta
a. Milem betute chu Kristian thurin \henkhat pawm turin a hruai a.
Thinlung lama danglamna awm hauh si lovin Krista thihna leh
thawhlehna chu an ring a, Isua zuitute nena inzawm an rel ta a.
Kohhrante tan a va hlauhawm dawn êm! Rilru lama lungngaihna
hun a ni. |henkhat chuan chung milem beho, Kristian thurin \henkhat
pawm ve hote nen inzawm tura an inphah hniam theih chuan an
pianthar vek phah theihna kawng niin an ngai a. Chutiang chuan
Setana chuan Bible thurin tihchingpen chu a tum hle a ni.
A tawpah chuan inhnûkhniamin, milembe mite chu Kristiante
nen chuan an inzawm ta tih ka hmu a. Heng milem betute hian
180 THÚZIAK HMÁSÃTE
piang thar chuan inchhal ve mahse an milem biakna chu kohhranah
an la lut a; an milemte chu mithianghlimte lemin an thlak a, Amah
Krista leh a nu Mari-te lim meuh pawh an siam a. Krista zuitute an
zawm ta chuan Kristian sakhuana a tibawlhhlawh a, kohhranin a
thianghlimna leh thiltihtheihna a hloh a. |henkhat chuan milembe
mite zawm chu an duh lova, an thianghlimna vawngin Pathian chauh
chibai an buk a. Chung lam vana mi anpui emaw, leia mi anpui
emaw pawh nise milem hmaah reng reng an kun duh lo.
Mi tamtak an tlûk avang chuan Setana chu a lawm hle a; tichuan
kohhran tlu tawh chu serh leh sang leh milem biakte zawm ve tur
emaw, an zawm loha tihhlum tur leh an sakhaw thianghlimna la
vawngtute tilui turin a fuih leh ta a. Tihduhdahna meipui chu kohhran
dik takte chungah chuan a lo alh leh ta hluai a, khawngaihna tel
miah lovin mi maktaduaih tamtak tihhlum an ni.
Hetiang hian hmuhtir ka ni: Milembe mi pawl lian tak hian
puan dum, nî, thla leh arsi lemte inziahna hi an zar a. Chu mite chu
an thinrimin an hmêl a dûr khup hian a lang a. Chutah pawl dang,
puan var, “LALPA hnenah thianghlimna leh felna” tih inziahna tar hi
an awm bawk a. An hmêl landan chu nghehna leh van muannaa
chhinchhiah an ni. Milem betute chuan an rawn pan a, insamna
râpthlâk tak a thleng tih ka hmu a. An hmaah chuan Kristiante chu
an tuiral a; mahse an inngheng hnai telh telh a, an puanzar chu an
vuan nghet sauh sauh bawk a. Tamtak an tlu a, puanzar hual chuan
mi tamtak rawn kalin an hmun awl chu an rawn luah zel a.
Milem be mite chu inrawn khawm leh hian ka hmu a. Kristiante
an tihtlawm theih loh avangin rem an ruat \ha leh ta a. An puanzar
hlipin Kristian pawl ho chu an rawn pan a, rawtna an rawn siam tih
ka hmu a. Kristiante chu an inrawn khawm ve tih ka hmu bawk a.
|henkhat chuan an puanzar la thla a, an rawtna chu pawmin nunna
tamtak an chhan thei dawn a ni, nakinah milem beho zingah kan
puanzar chu an chawisang leh thei tho vang an ti a. Mi tlêm tê
erawh chuan an rawtna pawma an puanzar tihhniam ai chuan
thihchilh pawh an duh zawk a. Mi tamtak chuan an puanzar tihniamin
THLARAU THILPÊKTE 181
ringlo mite chu an va zawm a, mahse mi ding nghette erawh
chuan puanzar chu lain an chawisang leh tih ka hmu a. Mite
chuan puanzar thianghlim zartute pawl chu an chhuahsan reng
a, chung puanzar thianghlim zartute tiduhdah tur chuan puanzar
dum zartute an zawm tih ka hmu bawk a. Mi tamtak thah an ni
chungin puanzar var chu sang takah zar a ni a, ringtute chu a
vela din hual turin kaihthawh an ni.
Juda mi, Isua do tura milembemi fuih pawrhtute chu hrem
lohin an chhuak lo vang. Rorelna pindanah khan Pilata chuan
Isua hrem kha a hreh hle a nih kha. Mahse Judate thinur chuan,
“A thisen mawh chu keimahni leh kan thlahte chungah awm
rawh se,” tiin an nawr a nih kha. An lu chunga an chhêk he
anchhia hi Juda hnam chuan a tuar nasa khawp mai. Milem
bemite leh inti Kristian ho chu an tan hmelma thuhmun an ni.
Kristian intite chuan Judate khenbeh Krista tana an
\hahnemngaihna lamah Judate an tihduhdah nasat poh leh
Pathian chu lawmin an ring a. Tichuan ring duh lo Juda tamtak
chu thah an ni a, midangte pawh an kalna apiangah a theih dan
dana tihduhdah an ni.
Krista thisen leh an tihhlum zirtirte thisen chu an chungah a
tlak miau avangin rorelna râpthlâk takin a delh a. Pathian anchhia
chuan a zui zel a, milem bemite leh inti Kristianho kut thak
hnawihna leh \awngkam chhe tleuhna ber an ni. Kaina zar chu
an chungah a inzar ta zel emaw tih tur khawpa hmuhsit leh
endawng an hlawh a. Chutichung chuan mak tak maiin Pathian
chuan he mite hi a vawng him tlat a, Pathian anchhiain a delh a
ni tih a lan nan khawvel hmun tinah tihdarh an ni bawk. Pathian
chuan Judate hi hnam ang chuan a kalsan tawh a, mahse an
zinga mimal tute emaw chu lo piang tharin an thinlung khuhtu
puan chu an tithler thei a, an chungchang hrilhlawkna a lo thleng
dik a ni tih an hmu ang a; Krista chu khawvel Chhandamtu anga
pawmin an lo khenbeh avang leh an lo hnar avanga an hnam
sualna chu an hmu ang.
182 THÚZIAK HMÁSÃTE
BAWHCHHIATNA THURÛK
Setana ruahmanna chu mipuite rilru Isua a\anga mihring lama
lak pen a, mimal rinawmna tihchhiat a ni. Setanan Pathian Fapa a
thlêm khan a remruatna chu a thlawn a; mahse mihring tlu tawhte
hnen a lo thlen hian a hlawhtling \hin. Kristianna pawh a dal zo ta.
Pope leh puithiamte chuan hmun pawimawh bik luahah an inngai a,
mite chu an sual ngaihdam nana Krista entir lovin anmahni zawk en
turin an ti a ni.
Mipui an bum chiang hle. Pope leh puithiamte chu Krista aiawh
an ti a, a nihna takah chuan Setana aiawh an ni a, an hmaa kun
\hinte chuan Setana a ni an biak ni. Mipui chuan Bible an duh a,
mahse puithiamte chuan anmahnia an chhiar chuan a hlauhawm an
ti a; tihvarin an awm ang a, an hruaitute dik lohna an hailang ang tih
an hlau a ni. An thusawi apiang chu Pathian a\anga chhuak a ni tih
rintir turin bumtute chuan mipui chu an zirtir a. Pathian chauhin a
neih tur mihring rilru thunun theihna chu neiin an inngai a. Miin
anmahnia Pathian inpuanna zui se Setana leh Judaten Isua an huatna
ang chiah khan huat an hlawh ang a, thuneitute chu an thisenin an
tuihal ang.
Setanan hnehna a chang lai hmuhtir ka ni a. Kristian sang tamtak
chu an sakhaw thianghlimna an vawn avangin ram sakawlh sehtîra
râpthlâk taka tihhlum an ni. Bible chuan huat a hlawh hle a, lei ata
paihbo vek tum a ni. Mipuite chu thih an hlau a nih loh chuan chhiar
khapsak an ni a, a bu hmuh theih zawng zawng pawh hal vek a ni.
Mahse Pathian chuan a Thu chu a bikin a enkawl a tih ka hmu a. A
venghim tlat a ni. Hun hrang hrangah bu tlêm tê chauh awm chang
a awm a, mahse ni hnuhnungah chhung tin chhiar theih tura tihpun a
la nih dawn avangin A thu bo hlen tur chu A ngai ngam lo. Bible
chhiar tur a la tlêm lai khan Isua zuitu tihduhdah tuarte tan chuan a
hluin a thlamuanpui awm hle tih ka hmu a. A rûk thei ang bera
chhiar niin vanneihna changa chhiar tur neite chuan hmaichhana
Isua leh a zirtirte kawm ang hialah an inngai a ni. Mahse he
ham\hatna lawmawm tak hi mi tamtakin an thih phah thung. Man
THLARAU THILPÊKTE 183
an nih vaih chuan lu tantu hnenah emaw inhalhlumna banah emaw
ril\ama thi turin pûkah emaw dah an ni \hin.
Setana chuan chhandamna atana remruatna chu a hliah thei lo.
Isua chu khenbeh a ni a, ni thum niin a tho leh a. Mahse Setana
chuan a tirhkohte chu Isua khenbehna leh thawhlehna chu
remchangah a la dawn tih a hrilh a. Isua ring intite chuan Judate
serh leh sang dan zawng zawng kha Isua thih rual khan a tawp vek
tih ring vek se a tih bakah chu aia thui hret, Thupêk Sawmte pawh
Krista thih rual khan a boral ve tih ring tura nawr theih nise a ti hle
a ni.
He Setana hmanrua hi mi tamtakin an pawm nghal tih ka hmu
a. Pathian Dan thianghlim rah beh chu an hmuhin, van zawng zawng
khi lungawi lohnain an khat a. Isua leh van mite zawng zawng chu
Pathian Dan nen hian an inhne hnai hle a; a tidanglam dawn lo va, a
tiboral dawn hek lo tih an hre chiang hle. An tlûk hnua mihring
awmdan beisei bo tak avang khan van chu a tilungngai nasa êm êm
mai a. Chu chuan Isua chu Pathian dan thianghlim bawhchhetute
tlan turin a inpêktir hial a ni. Mahse chu dan chu thlak theih nise
mihring chu Krista thihna thleng lo pawha chhandam theih an ni
ang. Chutiang zelin A thihna khan A Pa Dan chu a tichhe lo va,
tihchhiat a hnêkin a tilian a, a chawimawi a, a thupêk thianghlim
zawng zawng zawm turin min ti zawk a ni.
Kohhran kha thianghlim tak leh nghet tak chuan awm reng se,
Setana khan a bum thei lo vanga, Pathian dan rapbet turin a hruai
thei hek lo vang. He remruatna huaisen tak mai hmang hian Setana
chuan lei leh vana Pathian sawrkar chu a do va. A helna avangin
van ata theh chhuah a ni tawh a. A hel hnu khan amah leh amah a
inchhandam theih nan Pathian chu A dan thlak turin a duh hle a,
mahse van mi zawng zawngte hmâah chuan Pathian dan chu thlak
theih a ni lo tih hrilh a ni. Dan bawhchhia apiang chu an thih dawn
avangin, Setana chuan midangte pawh Pathian dan a bawhchhiattir
chuan a lam\angah a siam tihna a ni.
184 THÚZIAK HMÁSÃTE
Setana chuan kal zel a la tum a. A tirhkohte chu mi \henkhat,
Pathian dana thikthu chhe tak mai an la awm a, chuvangin hetiang
bumnaah hian an awk mai thei lo; Thu Sawm Pêk hi a chian tawk
em avangin mi tamtakin la zawm zel turah an ngai a, chuvangin
thupêk zinga pakhat chauh bawhchhiattir dan a zawng dawn tih a
hrilh a. Tichuan a aiawhte chu thupêk palina thlak tum turin a hruai
a, Thu Pêk zinga Pathian dik, lei leh van Siamtu min kawhhmuhtu
Sabbath chu a thlak ta a ni. Setana chuan Isua thawhlehna chu an
hmaah chuan a mawi thei ang bera lantirin, chawlhkar khata ni
hmasa berah a thawh avangin, Sabbath ni sarihna chu chawlhkar
khata ni hmasa berah a sawn tih a hrilh a.
Tichuan Setana chuan thawhlehna chu a duhzawng tihpuitlin
nan a hmang ta a ni. Setana leh a tirhkohte chu Krista \hian \ha nia
inchhalte zinga an bumna a luh thûk em avang chuan an lawm hle.
Mi pakhatin kalsualnaa a ngaih chu midangin an lo pawm a. Tichuan
kalsualna hrang hrang chu miin pawmin an lo humhim ta a. Pathian
duhzawng, Bible-a lang chiang tak chu thurin dik lo leh thurochhiah,
Pathian thupêk ang hiala zirtirnate chuan hliah a ni a. Hetiang van
cho pha meuh khawp bumna hi Isua lo kal leh hma zawng tawrh
tur nimah sela, heng bumna leh dik lohna hun zawng zawngah pawh
hian, Pathian chu hriatpuitu nei lo khawpa kalsan a ni ngai lo.
Kohhran tihduhdahna leh thimna chhah ber karah pawh khan
Pathian thupêk zawng zawng zawmtu mi rinawm leh dik an awm
zel a ni.
Ropuina LALPA tawrhna leh thihna an hmuh khan van mite chu
mak tiin an khat tih ka hmu a. Mahse nunna leh ropuina LALPA,
hlimna leh lawmnaa vanram tikhattu, thihna khaidiat hneha, A tanna
hmun a\anga hnehtu ropui anga a lo chhuak an hmuh erawh kha
chuan mak an ti lo. Chuvangin he thil thleng pahnih zinga pakhat
zawk hian chawlhna ni siam tur chu nise khenbehna ni kha serh tur
a ni ang. Mahse a khawi mah mah hi Pathian dan tidanglam tur
emaw, nuaibo tur emawa duan a ni lo tih ka hmu a; nih a hnêkin
thlak theih a nih lohzia fiahna \ha ber a ni ta zawk a ni.
THLARAU THILPÊKTE 185
Heng thil thleng pahnihte hian anmahni hriat rengna tur thil an
nei ve ve a ni. LALPA Zanriah kil a, chhang leh uain kan ei hian, A
lo kal leh hma zawng chu LALPA thihna kan entir a. A tawrhna leh
thihnate kha kan rilru-ah hian a lo thar leh \hin. Krista thawhlehna
chu baptismaa phum kan nih a, tui thlan a\anga A thawhlehna anga
nun thara nung tura kan thawh leh hian kan hre reng tihna a ni.
Pathian Dan chu chatuana ding nghetin lei tharah pawh chatuanin
a awm dawn tih hmuhtir ka ni. Khawvel siam a nih lai leh leilung
nghahchhante phum a nih lai khan Pathian fate chuan Siamtu
hnathawh ngaisang êm êma thlirin, van mipuite chu hlim takin an zai
a. Chutah chuan Sabbath lungphum pawh phum a ni. Ni ruk lai A
siam hnu-ah a ni sarihna ni chuan Pathian chu a thilsiam zawng
zawng a\ang chuan a chawl a, chumi nî chu a thilsiam zawng zawng
A chawlhsanna nî a nih avangin mal a sawm a, a tithianghlim bawk
a. Sabbath chu mihring tlûk hmaa din tawh, Adama leh Evi-te mai
bakah van mipuite pawhin an serh a ni. Pathian chu a ni sarihni
chuan A chawl a, a tithianghlim a, mal a sawm bawk. Sabbath chu
tihbo a ni ngai dawn lo tih leh tihbo a hnêkin mi thianghlim tlansate
leh vantirhkoh zawng zawngte pawhin chatuana Siamtu ropui
chawimawi nan an serh dawn tih ka hmu a ni.

THIHNA, CHATUANA INHREMNA NI LOVIN


Setana bumna hi Eden huan a\anga in\an a ni. Evi hnenah khan,
“In thi lo tawp ang,” a ti a. Hei hi Setanan thlarau thi thei lo
chungchang a zirtirna hmasa a ni a, he a bumna hi khata \ang khan
tun thleng hian a la chhunzawm ta zel a, Pathian fa saltangte an
chhuah hma loh chu a chhunzawm zel dawn a ni. Eden Huana
Adama-te nupa awm lai chu entir ka ni a. Thei ei thiang lo chu an
ei a, chutah nunna thing rah eia misual thi thei lo an nih loh nan
nunna thing chu mei khandaih a ventir a. He thing rah hi thih theih
lohna a ni. Vantirhkohin, “Adama chhungte zingah he mei khandaih
kal tlanga nunna thing rah ei an awm em?” a tih ka hria a. Vantirhkoh
186 THÚZIAK HMÁSÃTE
dangin, “Kha mei khandaih kha Adama chhungte zinga mi tumah
paltlanga nunna thing rah ei an awm lo; chuvangin mi sual thi thei lo
tumah an awm lo,” tiin a lo chhang a. Thil tisualtu chu chatuanin a
thi ang a. Chu thihnaah chuan thawhlehna beiseina reng reng a awm
hek lo vang a; tichuan Pathian thinurna chu a reh tawh ang.
Setanan Pathian thu, “Mi sual chu a thi ang,” tih hi ‘Mi sual chu
a thi lo vang a, chatuanin hrehawm takin a dam zawk ang,’ tia
mihringte a rintir thei hi mak ka ti êm êm mai a ni. Vantirhkoh
chuan, “A hrehawm emaw a nuam emaw nunna chu nunna a ni.
Thihnaah chuan natna te, hlimna te, huatna te a awm lo,” a ti a.
Setana chuan Eden Huana Evi a bumna hmasa ber “In thi tawp
lo vang” tih thu kha a bik taka theh darh chiam turin a tirhkohte chu
a hrilh a. Chu dawt thu mipuiin an lo dawnsawn a, mihring chu a thi
thei lo tih ring tura hruai an nih phawt chuan, Setana chuan misual
chu chatuanin hrehawm takin a dam reng ang tih ring turin a hruai
zel a. Tichuan a aiawhte hmangin Setana chu kawng sialsak a ni a,
mipui hmaah Pathian chu phuba lak hmang mi nunrawng-a lung
tiawilote hremhmuna paih zeltu, A thinurna pawh mihring tuartir
rengtu anga a lantir bakah, chatuan hremhmunah sawi hleih theih
loh, na hrehawm an tawrh laia lungawi taka lo thlir veng veng thei
anga a lantir theih bawk chuan, mi tamtakin Pathian chu an haw hle
dawn tih Setana chuan a hria a ni.
He bumna hi miin a pawm phawt chuan Pathian chu hmangaiha
chawimawi lovin an hua ang a, tamtak chu Pathian thua inziakte hi
a nih ang ang hian a thleng dik thei lo vang. A thilsiamte chatuana
nghaisak hi a nungchang hmangaihna leh lainatna nen a inkalh si tih
ring tura bum an ni bawk.
Setanan thil danga mi a bumna chu, Pathian rorel dikna leh
Bible-in mi a vaulâwknate enkhum tura mite a hruaina hi a ni. Pathian
chu zahngaihnaa khat a nih avangin tumah an boral lo vang, a tawpah
chuan mi thianghlimte leh mi sualte leh pawh A lalramah a chhandam
vek dawn tiin.
THLARAU THILPÊKTE 187
He dawt lar tak, thlarau thih theih lohna leh, tawp lova na
tawrhna thu hi, Setana chuan remchangah lain pawl \henkhat chu
Bible hi thawkkhum a ni lo tih a rintir a. Thil \ha tamtak a zirtir tih
chu an ring a, mahse chatuan hremna a zirtir avangin innghahna tlak
loh leh hmangaih tlak loh a ni an ti.
Setana chuan pawl dang leh chu thûk lehzual, Pathian a awm
lo ti turin a hmin bawk a. Pathianin mihringte hi chatuan hremna
râpthlâk tak a tawrhtir duh chuan Bible-a A nungchang lo lang nen
hian a inmil lo a ni an ti a. Tichuan Bible leh a Siamtu chu an phat a,
thihna chu chatuana muthilhna angah an ngai a ni.
Pawl \henkhat, dawihzep deuh mai leh ti deuh mai an awm leh
a. Heng mite hi Setana chuan sual turin a thlêm a, a thlêm thlûk hnu
chuan sualman chu thihna ni lovin hremna râpthlâk tak, chatuana
tawp lova tawrh tur a ni tiin a hrilh a. Tichuan an rilru chak lo tak
mai chu chatuan hremhmun hlauhnaa tikhatin an rilru chu a neihsak
a, an chhia leh \ha hriatna an hlauh phah der \hin. Chutah Setana
leh a tirhkoh sualte chu an lawm hle a. Ring lo mi leh Pathian awm
ring loho chuan Kristianna chu an hmusit a. Heng thil \ha lote hi
Bible leh a Siamtu rinna avanga lo awm a ni an ti a. Mahse bumna
lar tak avanga chungte chu lo awm a ni zawk si a.
Van mite chu Setana thiltih huaisar tak mai avang hian an lungni
lo hle tih ka hmu a. Pathian vantirhkohte hian thil an tithei hle si a,
tirh nise hmêlma thiltihtheihna chu awlsam takin an tichhe dawn a,
chuti si engati nge heng bumna zawng zawngte hian mihringte rilru
an khawih chhiat phalsak an nih tih ka zawt a. Tichuan Pathianin
Setanan mihring tichhe turin a thiam thil zawng zawng a hmang
dawn tih ka hria a, chuvangin A Thu chu A ziahchhuahtir a, mihringte
tana A thiltum chu mi chak lo ber pawhin an hriat sual loh tur khawpa
chiangin a siam tih ka hmu a. A thupêkte chu mihring A pêk hnûah
Setana emaw, a tirhkohte leh a aiawhtuten emaw an tih boral loh
nan A vawng him tlat a. Lehkhabu dangte chu tihboral theih an nih
laiin he lehkhabu erawh hi chu chhe thei lo tura siam a ni. Hun tawp
dawn, Setana bumna a pun lehzual huna a duh apiangin an neih
188 THÚZIAK HMÁSÃTE
theih nan leh, Setana bumna leh dawt mak tak tak laka inven nana
hmang duh apiangin an hman theih nan, nasa taka la tihpun tur a ni.
A copy a la tlêm hle lai pawh khan Bible hi Pathian chuan a
vêng tlat a. A chang chuan a fiah zawk nan tiin mithiamten a thumalte
an thlak \hin a, mahse a tak takah chuan a thu chiang sa kha an
tichiang lo zawk a, chu chuan pi-pute thurochhiaha innghat anmahni
ngaihdanah a innghahtir \hin tih ka hmu bawk. Mahse Pathian Thu
chu a pum hian a inkhaidiat chhawng \ha famkim, chang dangte
inhrilhfiah tawn \heuh an ni. Chuvangin thutak zawngtu diktakte
chu an bo dawn lo; Pathian Thu hi nunna kawng a puannaah hian a
chiangin hriat a awlsam a ni ringawt lo va, Thlarau Thianghlim chu
Bible chhûng thuin a puan chhuah nunna kawng hriatthiamnaa mite
pui tura pêk a ni tih ka hmu bawk.
Pathian vantirhkohte chuan mi duhthlanna an tilui tur a ni lo tih
ka hmu a. Pathian chuan mihring hmâah hian thihna leh nunna a dah
a, mahni duh zawk zawk thlan theih a ni. Mi tamtakin nunna duhin
kawng zau lam an zawh lui tlat lawi a. Khawngaihna leh zahngaihna
avanga an tana thi tura A Fapa A pe chung pawhin, Pathian sawrkar
laka hel an la thlang cheu bawk. Man to taka lei sa chhandamna
pawm duh lote chu hrem ngei tur an ni. Mahse Pathian chuan
chatuana hremna tuar turin hremhmunah a khar hnan reng dawn lo
tih leh, mi thianghlimte zinga awm chu an tan a hrehawm dawn
lutuk avangin vanrama hruai luh pawh a tum chuang lo tih ka hmu
a. Amaherawhchu la awm ngai reng reng lo ang maiin a tiboral vek
dawn a ni; tichuan A rorel dikna chu hlen a ni tawh ang. Vaivut
a\angin mihring a siam a, mi thu awih lo leh thianghlim lote chu
meiin a kang ral ang a, vaivutah an kir leh ang. Hemi chungchanga
Pathian khawngaihna leh lainatna hian A nungchang ngaihsanna leh
A hming thianghlim chawimawina lamah mi a hruai tur a ni tih ka
hmu a. Lei a\anga mi sualte tihboral vek an nih hunah chuan van
mite zawng zawngin ‘Amen’ an ti ang.
Setana chu Krista hming lama amah ngeiin a tihchhuah bumna
vuan reng site avang chuan a lungawi hliah hliah mai a. A hna ber
THLARAU THILPÊKTE 189
chu bumna thar siam chhuah a ni a, he mi kawnga a thiltih theihna
leh thiam thilte chu a la pung zel bawk. A aiawhtu, pope-te leh
puithiamte chu mahni indah sang a, bumna pawm duh lotute nasa
taka tiduhdah turin a hruai a. Krista zuitu duhawm tak takten
harsatna leh hrehawmna an tawrh tur chu a va nasa êm!
Vantirhkohte chuan engkim an chhinchhiah vek a. Setana leh a
tirhkohte chuan lawm takin chung mi thianghlim tuar mekte vengtu
vantirhkohte hnenah chuan, Kristian dikte chu tihhlum vek an ni
ang a, tichuan lei chungah hian Kristian dik reng reng an awm tawh
lovang tih an hrilh a. Chutihlaia kohhrante chu an thianghlim tih ka
hmu a. A chhungah mi rilru bawlhhlawh an lo luh hlauhawmna a
awm lo; Kristian dik tak, mahni rinna puangzar ngam chuan
inhalhlumna bante, innghaisakna ban leh Setana leh a tirhkoh sualten
tihduhdahna an hmuhchhuah theih apiang emaw, mihring rilru an
fuihpawrh nasat theih ber emaw chu an hmabak si a.

SIAM|HATNA
Mi thianghlimte chu tiduhdah hle mah se Pathian thutak
hriatpuitu nung chu an lo chhuak zel a. LALPA Vantirhkohte chuan
an kuta tihtur dah chu an ti zel bawk a. Hmun thim tak taka mi thim
tak tak zing a\angin mi rinawmte an zawng chhuak zel a. Dawt thua
khuh bo ni mah sela Saula ang khan, Pathianin A thutak phur tura
A thlan bik atan leh A mite sualna do tur mi a ko zel bawk. Pathian
Vantirhkohte chuan Martin Luthera te, Melanchthon-a te leh hmun
hrang hranga mite chu ko chhuakin, Pathian Thu puanchhuahnaa
tuihal turin a siam a. Hmelhmate chu tuilian angin an lo thawk si a,
a danna bang lo tihchhah a ngai a ni. Luthera chu thlipui lo dang tur
te, kohhran tlu tawh zirtirna do tur leh an rinna thianghlima rinawm
mi tlêm tê te tichak tura thlan a ni. Pathian pawisawi palh a hlau hle
\hin. Thil tiha Pathian tihlawm a tum \hin a, mahse thil tih ni lo,
Krista thisen zawk ring tura van êngin a rilru thimna a chhun ên hma
loh kha chu a hlim tak tak thei lo. Tichuan pope emaw mi sualna
190 THÚZIAK HMÁSÃTE
puang lo ngaithlatu tuemaw ni lovin, Isua zârah chauh Pathian hnen
a thleng thei a nih chu.
Luthera tan chuan a thil hriat dan thim tak mai leh, a puithuna
hnawt botu êng thar ropui tak mai chu a va hlu êm! Khawvel
rosum aiin a dah sang zawk a. Chu Pathian thu chu a tan thil thar a
ni. Engkim a danglam vek mai. A mawina a hmuh theih loh avanga
a râp deuh hial lehkhabu chu a tan nunna leh chatuana nunna a lo ni
ta a. A hlimna te, a inhnemna te leh a zirtirtu \hate a ni ta vek mai.
Engmahin Bible-a zirna chu a dal thei lo. Thih a lo hlau tawh \hin a,
mahse Pathian thu a han chhiar chhoh chuan Pathian nungchang
chu a ngaisangin a hmangaih a. Ama tan ngeia Bible zirin a chhunga
rophum ruk awm chu a pumbilh a ni ber e. Chutah kohhran tan a
zir leh a. Chhandam nana a lo rin ve êm êmte sualna chu a ten a,
amah khuhtu thimnain a khuh midangte a hmuhin khawvel sual la
bo theitu awmchhun, Pathian Beram No kawhhmuhna hun
remchang chu \hahnemngai takin a zawng ta a ni.
Rome kohhran sualna leh dik lohna auchhuahpuiin, thim hnuaia
awm mi sang tamtak, chhandam nana thiltih rintirtu khaidiat tihchah
tum chuan \hahnemngai takin a bei ta a. Pathian khawngaihna
nasatzia leh Isua Krista kaltlanga chhandamna \hat famkimzia chu
an rilru tuh theih a chak êm êm mai a ni. Thlarau Thianghlim
\anpuinain a hun laia kohhran hruaitute sualna chu a do va, puithiam
hote a\anga dodalna thlipui lo thawk pawh chuan Pathian kut chak
taka a innghah avang leh, hnehna atana Amah chu a rin tlat avangin
a tihnual lo. Indona chu a hnai deuh deuh a, puithiamte thinurna
pawh a sang tial tial bawk a. Siam\hat an duh lo a, an awm ang
ang, nuam tawla sual taka awm chu an thlang a, kohhran pawh
thim hnuaiah awm reng se an ti a ni.
Luthera chu sual a dona leh thutak puanna kawngah chuan a
huaisenin \hahnem a ngai KHER mai. Misual emaw ramhuai emaw
pawh a hlau lo; heng zawng zawng aia chak Pathian a nei tih a hria
a. Luthera chu a huai a, \hahnem a ngai a, a luhlul bawk a, a chang
phei chuan a ti lutuk ang tih a hlauhawm hial \hin. Mahse a nungchang
THLARAU THILPÊKTE 191
letling chiah nei Melanchthon-a chu Pathianin siam\hatnaa Luthera
thawhpui turin a kai chhuak a. Melanchthon-a chu mi zakzum,
huaisen vak lo, mi fimkhur tak leh zaidam tak a ni. Pathian hmangaih
mi a ni a. Bible-a hriatna chu a ropui hle a, a finna leh rorel thiam
dan pawh sawisel bo a ni. Pathian tana \hahnemngaihnaah chuan
Luthera nen an intluk reng bawk. Pathianin an thinlung chu a phuar
belhbawm avangin \hian in\hen thei miah lo an ni. Hlauhawma an
awm chang leh an kal muam lutuk dawnin Luthera chu Melanchthon-
a \anpuitu \ha tak niin, Melanchthon-a pawh Luthera tan chuan an
kal chak lutuk dawna \anpuitu \a tak a ni. Melanchthon-an fimkhur
taka thil thui tak a thlir \hinna chuan an hna chu Luthera kutah
chauh awm se an buaina tur kha a pumpelhtir fova; chutiang bawkin
Melanchthon-a kutah chauh awm se hna a kal muang dawn lutuk
bawk. Siam\hatna hna thawk tura he mite pahnih thlangtu Pathian
finzia chu hmuhtir ka ni.
Apostol-te hunah khan hruai ka ni a. Mi hmanhmawh,
\hahnemngai Petera leh mi zaidam leh dawhthei Johana-te chu
inkawp turin Pathianin a thlang tih ka hmu a. A chang chuan Petera
chu a hmanhmawh lutuk \hin a, chutiang hunah chuan Johana khan
a bengdai fo \hin. Amarawhchu hei hian a siam\ha lo. Mahse a
LALPA a phat hnu a sim a, a pian thar kha chuan a \hahnemngaihna
leh phurnate lo thununtu chu Johana zilhna nêm tak chu a ni. Johana
kutah chauh khan awm se chu Krista hna khan a tuar hle ang,
Petera phurna kha mamawh a ni. A huaisenna leh chaknate khan
harsatna tamtak a\anga chhanchhuakin an hmelmate a tidang fo.
Johana pawhin mi rilru a hneh hle a. A dawhtheihna leh a inpêkna
thûk tak khan mi tamtak chu Krista lamah a hruai a ni.
Pathianin Rom kohhrana sualna awm mêkte do tur leh,
Siam\hatna chhunzawm zel turin mite a ko chhuak a. Setana chuan
heng mi hriatpuitu nungte hi tih boral a tum a; mahse Pathian chuan
palin a hung a. Mi \henkhat chu A hming ropui nana an chanchin
\ha puan anmahni thisena nemngheh phalsak an ni a; mahse Luthera
leh Melanchthon-a te ang bawka mi thiltithei, puithiamte, pope-te
192 THÚZIAK HMÁSÃTE
leh lalte sualna pho chhuak a, an nuna Pathian chawimawi thei ber
berte an awm bawk. Heng mite hi Luthera leh a \hiante thawmah
chuan an khur a. Chung mi thlan bikte hmang chuan êng zung chuan
thimna chu a rawn hnawt \iau \an a, tichuan mi tamtakin chu êng
chu lawm taka dawngin, chu êngah chuan an kal a. Hriatpuitu pakhat
tihhlum a nih apiangin a hmun ruak luah tur midang pahnih tal an
rawn tho chhuak \hin.
Mahse Setana chu a lungawi thei lo. Mihring taksa chungah
chauh thiltihtheihna a nei a. Ringtute chu an rinna leh beiseinate a
thlahtir thei lo. Thihna hmaah meuh pawh mi fel thawhleh huna thih
theih lohna an beiseina avangin hnehna an chang \hin. Mihring chakna
piah lamah chakna an nei a ni. Rei lo tê pawh an muhil ngam lo, an
Kristian thirkawr chu an ha reng a, buaina atana inbuatsaih sa diam
an ni. An do tur hi thlarau lam hmelma chauh a ni lo, mihring anga
Setana inlar, an au hla pawh, “In rinna in phatsan loh chuan, in thi
ang,” titute an ni si a. Heng Kristian mi tlêm tê hi Pathianah chuan
an chak a, A mithmuhah chuan Krista hming pu ve si, Amah \an
ngam si lo khawvel chanve aiin an hlu zawk daih a ni. Kohhranin
tihduhdahna a tuar lai chuan an lungrualin an inhmangaih a; Pathianah
an chak hle bawk. Misualte chu kohhran nena an inzawm phal a ni
lo va. Krista tana an engkim hlan phaltute chauh A zirtirte an ni
thei. Heng mite hian retheih leh, tlawm leh Krista ang nih chu an
duhzawng tak a ni.

KOHHRAN LEH KHAWVÊL |ANHONA


Hemi hnu hian Setana chu a tirhkohte nen inrawnkhawma an
hlawhtlinnate ngaihtuah hovin ka hmu a. Thih hlauh avangin mi dawih
\henkhat chu thutak pawm lo turin an tithei tih zawng a dik ngei e;
mahse mi tamtak, dawihzep ve tak takte pawhin thutak chu an
dawng a, an hlauhna leh dawihzepna chuan a kalsan nghal zel mai
a ni. Heng miten an unaute thi lai leh, an ngheh dan leh dawh theihna
an hmuhin, chutiang tuar thei tur chuan Pathian leh vantirhkohten
an vêng tih an hria a, an huaisenin hlauh reng an lo nei ta lo mai \hin.
THLARAU THILPÊKTE 193
An nunna ngei chan a lo \ul pawhin an rinna chu nghet tak leh dawh
thei tak, anmahni tihhlumtute khurh phahna hial khawpin an vuan
nghet a ni. Setana leh a tirhkohte chuan thlarau tihboralna kawng
\ha zawk, a tawpa hlawhtling tur chiang zawk la awmah an ngai a.
Kristiante chu tihduhdah hle mah se, an dinnghehna leh an mahni
tihlimtu beiseina êng chuan mi chaklo ber pawh a tichak a, zam
miah lovin mei leh innghaisakna hmanrua pawh a pantir thei a ni.
Amah tihhlumtute hmaa Krista awmdan kha an entawn a, tichuan
an rinawmna leh an chunga Pathian ropuina awm nen chuan mi
tamtak chu thutakah an hruai zawk a ni.
Chuvangin Setana chuan nêm deuh zawka kal a tum ta a. Bible
thurinte chu a pawlhdal tawh hle a, mi maktaduaih tel tichhe tur
pipute tihdan hlui pawhin zung a kaih thûk tawh khawp mai. A
huatna rilru chu a thunun a, tichuan a hnuaia mite chu chutiang
tihduhdahna nasa tak chu ti tawh hrih lo tur leh, kohhrante chu
rinna ringawt ni lova pipute tihdan hlui chi hrang hranga lungawi
thei tura hruai turin a ti ta zawk a. A hlawk zawk a lawm tih
chhuanlam hmanga khawvel duhsakna leh chawimawina dawng
tura a hneh hnu chuan, kohhran chuan Pathian duhsakna a lo hlauh
\an ta a. Nawmsakna lawmtute leh khawvel \hiante kawng hawnsak
ngai lotu thutak chiang fak mai a puan tak loh chinah phei chuan,
kohhran chuan a thiltihtheihna a hloh ta hret hret a ni.
Kohhran chu tihduhdahna meipuiin a tuam laia mi mak bik leh
khawvel laka hrang tak kha a ni ta lo va. Rangkachak mawina chu
a chuai a, rangkachak \ha mi chu a lo danglam zo ta a ni. Kohhran
khan a danglam bikna leh a nungchang thianghlim tak kha chhawm
zel se chuan zirtirte awmpuitu Thlarau Thianghlim khan a chenchilh
reng ang. Damlote tihdam an ni ang a, ramhuaite chu zilh leh
hnawhchhuah an ni ang; a hmelmate tan mi chak tak leh hlauhawm
tak a ni reng ang tih ka hmu a ni.
Pawl lian tak, Krista hming chhal si, Pathianin A ta atana a
pawm hauh si loh ka hmu a, anmahniah lawmna reng a nei lo. Setana
chuan mite chuan Kristian emaw inti se a duh êm êm a. Isua leh
194 THÚZIAK HMÁSÃTE
khenbeh a nih dan te, a thawhlehna te chu ring se a pawiti hek lo.
Setana leh a hote ngei pawhin chungte chu an ring a, an khur \hin.
Mahse chu rinna chuan thil \ha a chhuah loh a, Kristian intite chu
Krista inphatna nun entawn tak tak tura a hruai loh phawt chuan
Setana chu a buai lo; Kristian hming an pu ve ringawt a, an thinlung
a la bawlhhlawh si, chuvangin Kristian an intih hma ai khan a
hnathawk turin a hmang \angkai thei zawk a ni. Kristianna phena
an dik lohna thupin an pianpui mize tihthianghlim lo nen an kal ve
zel a, an chakna sual tak lah thunun a ni hek lo. Heng an famkim
lohnate hian ringlo mite tan Krista sawiselna remchâng a siamsak
a, mi thianghlim leh mi \hate an timualpho bawk.
Rawngbawltute chuan khawvel mithiamte rilrem zawngin thu
an hril a. Isua leh Bible thu ngialngan chu an zirtir ngam lo; chutianga
an zirtir chuan heng khawvel mithiamte hian kohhran an chhuahsan
ang tih an hlau a ni. An hausak hlawm em vangin Setana leh a
tirhkohte aia an \hat bikna awm lo mah se kohhranah chuan chelh
reng tur an ni an ti a. Hei hi Setana duhdan chiah a ni. Krista sakhua
chu khawvel mithmuha lar tak leh ropui taka lantir a ni a. Mite chu
sakhaw mi intite chu khawvel mithmuhah an zahawm tur a ni tiin an
hrilh a. Mahse Krista zirtirna nen chuan a inang lo khawp mai. A
zirtirna leh khawvel hi a inrem thei lova, Amah zuitute chuan khawvel
hi an hnuchhawn tur a ni zawk. Heng thil zirtirna tluang purh maite
hi Setana leh a tirhkohte a\anga lo irh chhuak a ni. An ruahmanna
siam chu a hming maia inti sakhaw miten an tihlawhtling a. Thawnthu
tawi fing tak tak an zirtirte chu an lo pawm nghal duak duak a, mi
vekvekte leh ualau taka thil tisualtute chu khawvel nen an \angrual
bawk. Thutak chu a thianghlimna ang taka puan nise, heng mite hi
kawng a khar hnan ngei ang. Mahse Krista zuitu intite leh khawvel
hian danglamna an nei lo. Kohhran mite lak a\angin an inkhuhna
suak chu hlih ni ta sela bawhchhiatna te, bawlhhlawhna te leh
hlemhletna te hailan a ni ang a, Pathian fa zakzum ber pawhin heng
inti Kristianho hi, an pa ramhuai hna an thawh avangin an hming dik
taka koh a tim tawh lo vang tih ka hmu a.
THLARAU THILPÊKTE 195
Isua leh van mipui zawng zawngte chuan thil kal dan chu thinur
takin an thlir a; Pathian erawh chuan kohhran tan thuchah thianghlim
leh pawimawh tak a nei a. Miin an pawm phawt chuan kohhranah
siam\hatna famkim a thlen ang a, chanchin \ha puan chhuahna nung
titharin chu chuan mi vervekte leh mi sualte a thianfai ang a, kohhran
chu Pathian tana duhsak tlakah a siam leh dawn a ni.

WILLIAM MILLER-A*
Pathian chuan Bible ring lo mi, loneitu pakhat thinlung chu
hrilhlawkna thu zir tura kai harh turin a vantirhkoh a tir a. Pathian
vantirhkohte chuan chu mi chu a rilru kaihruai a, Pathian mite tana
hrilhlawkna hriatthiam phak rual loh chu a hriatthiam theih nana
hawnsak turin an tlawh fo bawk a. Thutak khaidiat in\anna chu
pêk a ni a, Pathian Thu ngaihsanna leh maktihnaa a khah thlengin a
indawt chhoh zel dan zawng tura kaihhruai a ni bawk. Pathian Thu-
ah chuan thutak inkhaidiat \hafamkim chu a hmu a. Tunhmaa
thawkkhum ni pawha a hriat loh Bible mawina leh ropuina chu
inlarnain a hmâah chuan hawn a ni. Bible chang pakhatin chang
dang a hrilhfiah a, thu pakhat a zirlaiin a hrilhfiahtu thu dang a hmu
zel bawk a. Pathian thu thianghlim chu hlim tak, zah tak leh mak ti
takin a en ta a ni.
Hrilhlawkna thu a zir zel chuan leilung luahtuten hun tawp an
hnaih tawhzia leh, engmah an hriat si lohzia chu a hmu a. Kohhrante
chu a han en a, an bawlhhlawhzia a hmu a, Isua hnuchhawnin
khawvel an ngaina ta zawk a; chunglam chawimawina zawng lovin
khawvel mite chawimawina an zawng a; vana ro khawlkhawm lovin
lei hausakna an zawng a. Hmun tinah vervekna te, thimna te, leh
thihna te a hmu a. A rilru chu a let but but a. Pathianin Elija zui tura
Elisha, a lo leh bawngpa kalsan tura a ko ang khan a huan-ram chu
kalsan turin a ko a. Khur chungin William Miller-a chuan Pathian
lalram thurûk chu mipui hnenah a haihawng a, a thu ngaithlatute
chu Krista lo kal leh tur thu hrilhlawkna a hrilhfiah chiang hle. A
beih nasat poh leh a chak zual zel a. Baptistu Johana’n Isua lo kal
*Zirbelhna en la.
196 THÚZIAK HMÁSÃTE
hmasak dawna tlang a lo au hmasa a, a lo kal lehna tur atana kawng
a lo buaisaih ang khan William Miller-a leh a thawhpuite chuan
Pathian Fapa lo kal leh hun tur chu an puang a ni.
Zirtirte hunah khan hruai kir niin Pathianin hmangaih Johana
tan thil tih tur bik a nei tih ka hmu a. He hna hi Setana chuan khuhbo
daih a duh a. Johana tih boral turin a chhiahhlawhte chu a hruai
reng a. Mahse Pathianin a vantirhkohte a tir a, mak takin a chhanhim
a. Johana chhanchhuahnaa Pathian thiltih theihna lo lang hmutute
chuan mak an ti a, mi tamtak chuan Pathianin a awmpui tih an hre
ta a, Isua chanchin a sawite pawh dik ngeiin an ring ta a ni. Tihboral
tumtute meuh pawhin an tum nawn ngam lova, Krista tana a tawrh
zawm phalsak zel a ni. A hmelmaten dawta an hêk avangin thliarkar
reh zet maiah hnutchhiah a ni a. Chuta a awm lai chuan LALPAN lei
chunga thil lo thleng tur leh khawvel tawp thlenga kohhrana
hnungtawlhna lo thlen tehih dan leh, Pathian tilawm se a tawpa a
hnehtu a nihna dìnhmun tur hriattir turin a vantirhkohte a tir a.
Vantirhkoh chu van a\angin Johana hnenah chuan ropui takin a
lo kal a, a hmêl landan chu Pathian ropui famkimin a êng a. Johana
hnenah chuan Pathian kohhrante awmdan ngaihnawm tak leh thûk
tak mai chu a puan bakah, a hmaah chuan Krista zuituten buaina
namenlo an la tawh turte chu a entir bawk. Johana chuan ringtute
chu fiahna râpthlâk tak kaltlang a, sûk fai leh fiah, a tawpa hnehna
chang, ropui taka Pathian lalrama chhandam niin a hmu a ni.
Vantirhkoh hmêl chu Johana hnena Pathian kohhran hnehna chang
a entir lai chuan lawmna leh ropuina nasa takin a lo êng chhuak a.
Kohhran chhanchhuahna hnuhnung a hmuhin a ropui tiluk chu
zahna leh mak tihnaa khatin vantirhkoh ke bulah chuan chibai bûk
turin a bawkkhup a. Mahse Vantirhkoh chuan a kaitho vat a, zilh
pahin a hnenah, “Heti hian ti suh; i chhiahhlawhpui, Isua hriattirna
thu kengtu i unau ve tho ka ni alawm; Pathian chibai bûk zâwk
rawh. Isua inpuanchhuahna chu thuhrilhna thlarau hi a ni,” a ti a.
Vantirhkoh chuan van khawpui chu a ropuina leh a mawina zawng
zawng nen a entir leh a, a ropui tilutuk leh mak ti lutuk chuan a hma
THLARAU THILPÊKTE 197
lawka vantirhkoh zilhna kha theihnghilhin a hmaah chuan chibai
bûk turin a bawkkhup leh a. Aw nem takin vantirhkoh chuan a
zilh leh a, “Khatin ti suh, i chhiahhlawh pui, i unau zawlnei, he
lehkhabuin a sawite vawngtute zinga mi ve mai ka ni: Pathian
chibai bûk zâwkrawh,” tiin.
Thuhriltute leh mipui pawhin Thupuan bute hi thurûk, Pathian
Thu Thianghlim dangte aia pawimawh lo deuh zawkah an ngai
a. Mahse hun hnuhnunga miten an chhawr atana a bika thupuan,
an dinhmun leh tih tur dik tak an hriat theihna atana hruaitu a ni
tih ka hmu a. Pathianin William Miller-a rilru kha hrilhlawkna
lamah hruaiin Thupuan bu bikah hian êng nasa tak a pe a ni.
Daniela inlarna kha hriathiam nise mipui chuan Johana inlarna
hi an hrethiam lehzual thei ang. Mahse Pathian chuan a hun takah
a mi thlan, a chhiahhlawh, Thlarau Thianghlim thiltihtheihnaa
awm, chiang taka hrilhlawkna kawngka hawngtu tur chu a
kaiharh a. Ani chuan Daniela inlarna leh Johana inlarna
inkungkaih dante leh, Bible thu dang inlaichin dante kawhhmuhin,
mipui thinlungah Mihring Fapa lo kal lehna atana inbuaisaih tura
Pathian thu thianghlim vaulâwkna chu a tuh bawk. A thusawi
hriate rilruah chuan thuk tak leh tihtakzeta inpekna a awm a.
Mipuite leh rawngbawltute, misualte leh mi bawlhhlawhten
LALPA lam an hawi a, rorelna hmaa an din hun tur atana
inbuatsaihna an zawng bawk.
Pathian vantirhkohte chuan William Miller-a chu a
rawngbawlna apiangah an zui zel a. A huaisen a, a zam lova, a
chunga thuchah puan tur innghat chu hlau miah lovin a puang a.
Sualnaa khat khawvel leh kohhran nung lo leh, khawvel lutuk
maite chu a theihna zawng zawng chhuahtir tur leh hrehawmna
te, khawharna te pawh tawrh huam khawpin a siam a ni. Kristian
inti tamtak leh khawvelin amah chu dovin Setan’n tibuai mahse,
a sawmtu apiang hnenah chuan a hril zel a, “Pathian \ih ula,
chawimawi rawh u; a rorel hun chu a lo thleng ta,” tih thu chu
hmun tin rengah a puang ta a ni.
198 THÚZIAK HMÁSÃTE
VÃNTIRHKOH PAKHATNA THUCHAH*
Kum 1843 khan Pathian chuan a hun chu a puang tih ka hmu
a. Mipui rilru chawh thawh a, thutak an do dawn nge do dawn lo
tiha fiah chu a remruatna a ni. Rawngbawltute chu hun hrilhlawkna
chungchanga an dinna chuan an rilru a hneh a, \henkhat phei chuan
an chaponate dah \hain, chu thuchah puanga hmun hrang hrang
fang tur chuan an hlawh leh an kohhrante an chhuahsan ta hial a.
Mahse van a\anga thuchah lo chhuk chuan Krista rawngbawltu inti
tlêm tête thinlungah chauh hmun a luah theih avangin chu hna chu
thuhriltu ni lem lo mi tamtak koah nghah a ni. Thuchah puang tur
chuan mi \henkhat chu an lo a\anga koh chhuah an ni a, a \hente
chu an dawr leh an sumdawnna a\angtea koh chhuah an ni bawk.
Mi thiam bikte meuh pawh an hnathawh kalsan a, vantirhkoh
pakhatna thuchah lar lo tak mai puang tur chuan koh luih an ni.
Rawngbawltute chuan an pawl bik rilru leh an thil thlirdante
chu dah \hain, Isua lo kal lehna thu chu luangrual takin an puang a.
Mite chu sual simin an \ap a, ngaihdam dilin an \awng\ai a. Rinawm
lo taka thil ti \hinte pawhin a rulh lêt dan ngawt an ngaihtuah bawk.
Nu leh paten an fate thlarau chu namen lovin an vei thar a. Thuchah
dawngtute chu an chhungte leh an \hiante la piang thar lo tan nasa
takin an thawk a. An rilru, thuchah urhsun takin a uaih rih chuan
chung an chhungte leh \hiante chu mihring Fapa lo kal hun atana lo
inbuatsaih tura vaulawkin, an ngen bawk a. He Thlarau
Thianghlimna hna hian khawvel thil ngainatna a\angin tunhmaa mi
tawn ngai loh inhlan thianghlimnaah mi a hruai bawk.
William Miller-a thusawi pawm turin mi sang tamtak hruai an
ni a, Pathian chhiahhlawhte chuElija thlarau leh thiltihtheihna hmanga
thuchah puang tura tihharh an ni. Krista kawng sial hmasatu Johana
ang khan, he thuchah pawimawh puangtute pawh hian thingbul tina
hreipui dah tur leh, sim hming pu tlaka rah tura mite ngen chu an tih
makmawhah an ngai a. An thuchah puan chu chak taka kohhrante
sawi nghing tur leh, an nungchang dik tak tarlang tura ngaih a ni.
Thinurna lak a\anga tlanchhe tura vaulawkna puan a nih lai chuan
*Zirbelhna en la.
THLARAU THILPÊKTE 199
kohhran zawmtuten chu damna thuchah chu an lo dawng ve a; an
hnung tawlhnate inhmuchhuakin, simna mittui leh thlarau lungngaiin
Pathian hmâah an inngaitlawm a. An chunga Pathian Thlarau a chen
lai chuan, “A rorel hun chu a lo thlen tak avangin Pathian chu hlau
ula, chawimawi rawh u,” (Thupuan 14:7) tih hi an puang a.
A hun leh ni chiang taka puan a ni chu mi chi tin, pulpita
rawngbawltu a\anga Pathian pawh hlau lo misual thlengin an sawisel
nasa khawp mai. “Tuman a ni leh darkar an hre lo” tih chu nuihsantu
leh rawngbawltu der tamtak \anchhan a ni a. A engahmah hi Krista
lo kal leh hun hrilhlawkna a zawh hun, Krista lo kal a hnai a,
kawngkhar bulah a ding tawh tih chhinchhiahna kawktute chuan a
dik zawk sawiin an zirtir bik lo. Krista hmangaih inti beram vêngtu
tamtak chuan a hun leh ni sawi tel lova Krista lo kal lehna puan
ringawt chu a thuphung chuan an do lo tih an sawi a. Engkim hmutu
Pathian mit chuan an thinlung a chhiarsak a. Isua chu lo la kal hrih
lo se an duh a ni. Pathianin chiang taka a chhinchhiah kawng tlawm
tak chu an zawh loh avangin an nun Kristian lo lutuk chuan fiahna a
patlang zo dawn lo tih an hria a. Heng berampu suakte hian Pathian
hna kal lai chu an dal a ni. Thutak thiltithei tak mai chuan mite
thinlung chu a chawk harh a, tang vengtu ang mai khan, “Chhandama
ka awm theih nan engnge ka tih tur?” (Tirhkohte16:30) tiin an
inzawt a. Mahse heng berampute hi mipui leh thutak inkarah lo
tlazepin thutak a\anga hruaibo turin thu mam tak an lo sawi a. Setana
leh a tirhkohte nena \angrualin “Muanna, Muanna” an ti a, muanna
chu a awm si lo. Mahni nawmsakna ngainaa Pathian hlata awm
nuam titlattute chu an khawvel himna a\ang chuan kaih harh an ni lo
vang. Pathian vantirhkohte chuan a chhinchhiah vek a; chutiang
berampu bawhhlawhte silhfen chu thlarau thisena chhilh a ni.
He chhandamna thuchah pawm lo rawngbawltute ngei chuan a
pawm duhtute chu an dal a. Chung mite thisen chu an chungah
chuan chhêk khawl a ni. Van a\anga thuchah lo chhuak do tur leh
William Miller-a leh thawhpuite tiduhdah turin thuhriltute leh mipui
chu an inthurual a. A boruak tih hniam nan dawt thu an thehdarh a;
200 THÚZIAK HMÁSÃTE
a chang chuan hmun hrang hranga a thuhril zo, mi thinlung a hneh
êm êm changte hian buaina nasa tak an lo siam a, inkhawm bang
pawna a chhuakte hi thah tumin an lo chang \hin. Mahse amah
vêng turin Pathian vantirhkohte chu tirh an ni a, mipui thinrim lak
a\anga chuan him takin an hruai bo \hin, a hna a la thawk zo si lo
va.
Pathian hnaih apiangin lawm takin thuchah chu an dawng a.
Pathian hnen a\anga lo chhuak, a hun taka puan a ni tih an hria a ni.
Chu van thuchahin a rahchhuah chu vantirhkohte chuan uluk takin
an en reng a, kohhranten an hawisan a, an hnar hnu phei chuan
lungngai takin Isua hnen an thlen a. Isuan kohhrante chu a hawisan
a, an chanchin \ha puan la hnar ve lo mi \ha tak takte chu, êng dang
pêk belh an nih dawn avangin vantirhkohte chu vêng zel turin a ti a.
Kristiana inchhalte chuan an Chhandamtu lo kal tur chu ngaiin,
Amah chu ngaina tak zet se, leiah hian amah han khaikhin tur reng
an awm lo tih ngaihtuah bawk sela chu, A lo kal leh tur thu puan
hmasa ber chu lawm takin an lo hmuak ang tih ka hmu a. Mahse
LALPA lo kal lehna thu an hriata an duh lo tih an lantirna chuan an
hmangaih lohzia a lantir chiang hle a ni. Setana leh a tirhkohte chuan
hnehna changin Krista zuitu nia inchhalte chuan Isua chu an
hmangaih tak tak lo va, A lo kal lehna pawh an nghakhlel lo tiin
Krista leh a vantirhkoh thianghlimte chu an uankhum a.
Pathian mite chu beiseina hlimawm tak nen an LALPA thlir rengin
ka hmu a. Mahse Pathian chuan fiah a tum thung a. Hun hrilhlawknaa
an tihdik loh chu LALPA kut chuan a hliah tlat a. He thil hriatsual hi
an LALPA lo kal nghaktute chuan an hre chhuak zo lova, a hun
hnialtu mi thiam ber berte pawhin an hmuh \helh tho. A mite lunghnur
tur chu Pathian remruatna a ni. An hun tiam a lo ral a, lawm taka an
LALPA lo kal nghaktute chu an lungngai a, an zak bawk a. Krista lo
kalna nghaktute zinga \henkhat, amah hmangaih lem lo, hlauh vanga
thuchah pawm ve ringawt hote erawh chu an beisei huna A lo kal
loh avangin an lawm hle thung. An eizawnnaten an thinlung a khawih
lo va, an nun a tithianghlim hek lo. Chu hun tiam lo liam ta chu
THLARAU THILPÊKTE 201
chutiang thinlung puho hailang tura lo chhût lawk diam a ni a. An
niho kha hawikir a, mi lungngaite leh hrehawm ti taka awm, Krista
lo kal leh se ti tak taktute nuihzat hmasatu chu an ni. Pathianin A
mite A fiahdan leh fiahna huna hawikir mai tur hriat nana fiahna a
pêkdan finthlakzia kha ka hmu bawk.
Isua leh van mipui zawng zawngte chuan hmangaihna leh lainain
Amah Isua hmangaih a, beiseina lawmawm êm êm nena nghaktute
chu an thlir a. Vantirhkohte chu fiah an nih laia lo enkawl turin an
bul velah chuan an thlawk kual reng bawk. Van thuchah hnartute
chu thimah kalsan an ni a, van a\anga a thawn thlak êng chu an
pawm duh loh avangin Pathian thinurna chu an chungah a tla a. Mi
rinawm, an LALPA lo kal lohna chhan hre thiam lova hrehawm tiho
erawh thim hnuaia hnutchhiah an ni lo. Hun hrilhlawkna awmzia zir
zawm turin Bible lamah hruaikir an ni leh a. LALPA kut chuan a thil
hup chu a han hawng a, an thil hriat sual palh pawh hrilhfiah a ni ta.
An hun hrilhlawkna chuan kum 1844 a thleng tih an hmu chhuak a,
kum 1843-ah khawvel a tawp dawn tih an \anchhan hmang bawk
chuan kum 1844-ah a tawp dawn an ti a. Pathian Thu a\anga êng
an dawn chuan an dinhmun chu rawn chhun êngin hun pawhsei a
nihdan chu an hmuchhuak a. “Rei deuh mah se (inlarna) nghak
rawh u,” (Habakuka 2:3). Krista lo kal tur an nghahhlelh luatah
inlarna pawhsei, tihtakzeta nghaktute tilang tur chu an hmuh hmaih
a ni. Chutah a hun dang chu an ruat leh ta a. Chuti chung chuan mi
tamtak chuan kum 1843-a an beidawnna \uma an phurna leh chakna
ang kha an thleng zo tawh lo tih ka hmu a ni.
Setana leh a tirhkohte chuan an uan khum a, thuchah pawm
lote pawhin thil an thlir thui avang leh bumna tia an koh pawm lo
tura an finna avang chuan tifuh an inti êm êm mai a. Mahse Pathian
thurawn hnarin mahni leh mahni an indo a, van a\anga thuchah lo
chhuak nunpuitu Pathian mite timangang turin Setana leh a tirhkohte
an thawhpui tih an inhre si lo.
He thuchah pawmtute hi kohhranah pawh hnehchhiah an ni a.
Engemaw chen chu thuchah pawm duhlote chuan an rilrua awm
202 THÚZIAK HMÁSÃTE
chu an lan chhuahtir ngam chiah lo va; mahse a hun a lo liam chuan
an rilru dik tak a lo lang ta. A lo kal lehna nghaktuten phur chhuak
ngei tura an inhriat hun hrilhlawkna chu kum 1844 thleng a ni tih
thupuan chu hmeh mih hmiah an duh a. Ringtute erawh chuan chiang
takin an tihsual chu an puang a, kum 1844-a an LALPA an beiseina
chhante chu an sawi bawk a. Anmahni hnialtute pawhin an an
\anchhan chiang tak mai chu hnial ngaihna an hre lo. Mahse
kohhrante thinurna chu chhem alh a ni a; an \anchhan chu
ngaihthlaksak tum lovin midangten an hriat tam loh nan an chanchin
\ha puan chu khap behsak an tum zawk a ni. Pathianin êng a pek
midang hnena puang lo thei lote chu kohhran a\anga hnawhchhuah
an ni a; mahse Isua chu an hnenah a awm reng a, a hmêl êngah
chuan an lawm êm êm \hin a. Vantirhkoh pahnihna thuchah dawng
tura buatsaih an ni a.

VÃNTIRHKOH PAHNIHNA THUCHAH*


Kohhranten vantirhkoh pakhatna thuchah an hnar a, van êng
an hnar takah chuan Pathian duhsakna chu an tluksan ta a. Anmahni
chakna an ring a, vantirhkoh pakhatna thuchah hnarin vantirhkoh
pahnihna thuchah êng an dawn theih lohna tur hmunah an indah ta
a ni. Mahse Pathian hmangaih, hnehchhiaha awmte chuan thuchah
chu an pawm a, “Babulon chu a tlawm ta” tiin kohhrante chu an
chhuahsan a.
Vantirhkoh pahnihna thuchah* tawp dawn \êpah chuan Pathian
mite chhuntu van a\anga êng lo chhuk hi ka hmu a. He êng hi ni ang
maia êng a ni. Vantirhkohte aw, “Ngai teh u, moneitu chu a lo
thleng ta; a hmuak turin kal rawh u,” (Matthaia 25:6) tih ri hi ka
hria a.
Hei hi vantirhkoh pahnihna thuchah tichaktu zanlai au aw chu a
ni. Van a\angin vantirhkohte chu mi thianghlim beidawng tawhte
chawk harh tur leh an hmaa tih tur ropui tak atana buatsaih tura tirh
an ni a. He thuchah dawng hmasatute hi mi talent nei \ha \hate an ni
lo. Vantirhkohte chu mi inpe leh inngaitlawmte turlui a, “Ngai teh u,
*Zirbelhna en la.
THLARAU THILPÊKTE 203
moneitu chu a lo thleng ta; a hmuak turin kal rawh u,” tia autir tura
tirh an ni. Chu thu aupui tura ruatte chuan rang takin Thlarau
Thianghlim puihna nen an unau ngui tawhte chu an au harh a. He
hna hi mihring finna leh zir thiamnaa innghat lovin Pathian
thiltihtheihnaah a innghat a, A mi thianghlim chu au thawm hriate
chuan an dal zo lo. Thlarau mi apiangin thuchah chu an dawng
hmasa a, a hmaa hmahruaitute kha chu “Ngai teh u, moneitu chu a
lo thleng ta; a hmuak turin kal rawh u,” ti thu aupui tur dawng hnu
hnungah an \ang zel a ni.
Ram kil tinah vantirhkoh pahnihna thuchah chu puan a ni a, mi
sang tamtak thinlung a hneh a ni. Thuchah lo nghaktu Pathian mite
a kaih harh hma loh chu khawpui pakhat a\angin khawpui dangah,
thingtlang khua a\angin thingtlang khaw dangah a darh zau zel a.
Kohhran tamtakah chuan he thuchah hi sawi phal a nih loh avangin
chanchin \ha puanna nung neitu mi engemaw zatin chung kohhran
tlu tawhte chu an chhuahsan bawk. Zanlai au thawm nasa takin thil
nasa tak a ti a ni. He thuchah hi thinlung khawrh tak mai niin anmahni
\heuh nunpui turin ringtute chu a hruai a. A inrin kep theih loh tih an
hre chiang hle.
Mi thianghlimte chuan phur takin an LALPA chu chawngheia
inring reng leh bang lova \awng\ai chungin an lo nghak a. Mi sual
\henkhatte meuh pawhin a hun chu hlau chungin an thlir ve a; mahse
mi tam zawkte erawh chuan Setana rilru nen chu thuchah an hnarzia
chu an lantir thung. Hmun tinah “Tuman a ni leh darkar an hre lo”
tih thu hmangin an nuihsan a. Setana tirhkoh sualte chuan Setana
thanga an awh ngheh theih nana an thinlung tisak tur leh van a\anga
êng zung lo chhuk chu hnar turin an lo tur ve reng bawk a. Krista
nghaktu inti tamtak chuan he thuchah puanna hnaah hian tihtur an
nei lo. Pathian ropuina an lo hmuh tawh te, LALPA nghaktute tlawmna
leh an inpekna te leh an Bible tlawhchhan hnial rual lohte chuan
thutak dawng chuan a inchhaltir ve mai a, mahse an piang thar tak
tak lo va; an LALPA lo kal lehna atan an inpeih tak tak hek lo.
204 THÚZIAK HMÁSÃTE
Mi thianghlimte chu hmun tinah \hahnemngai tak leh tih takzetin
an \awng\ai a. Puithuna thianghlimin a tuam a. Vantirhkohte chuan
chu thuchahin a nghawngte chu uluk takin an lo thlir reng a, a
dawngtute chu an chawisang a, khawvel thil kalsan a, chhandamna
tuikhur ata tui tamtak nei turin an hruai a ni. Tichuan Pathian mite
chu A mi pawm tlakte an lo ni a. An hmêlah A hmêl a lan avangin
Isuan lawm takin anni chu a en a. Inhlan pumhlumin an intithianghlim
vek a, thi theih lohna nei tura tihdanglam an inbeisei a ni. Mahse
beidawng nawn leh êm êm tura hruai an ni si. An hun thlir ber chu
a lo ral a, leiah an la awm reng si, chu anchhiain a nghawng a
langsar lehzual ta a ni. Vanram lam chu an lo ngaina laklawh tawh
a, thi thei lo tura chhanchuahna nun pawh lawm takin an lo tem
lawk tawh a, mahse an beiseina chu a thamral ta mai si a ni.
Mipui tamtak rilrua hlauhna chu a tir chuan a reh nghal mai lo
va; heng mi beidawngho pawh hi an hnehsawh mai ngam bik lo.
Mahse Pathian thinurna hmêl a lo lan tak mai lovah chuan an rilrua
hlauhna awm chu a lo reh \an a, an nuihzatin an hmusit \an ta a ni.
Pathian mite chu en chhin leh finfiah an ni leh ta. Khawvel chuan a
nuihzatin a hmusit a, a zilhhau bawk a. Ringhlel miah lova Isua chu
a lo kal ang a, mitthite a kai tho ang a, mi thianghlimte a tidanglam
ang a, chatuanin a lalramah a hruai tawh ang tih ringtute chu Isua
thlan bula a zirtir beidawng takten, “Ka LALPA an kal bopui a, an
dahna chin ka hriat loh avangin,” (Johana 20:13) an tih lai dinhmun
ang chiah kha an ni.

KRISTA LO HMUAHNA ENTÎRNA


Hruihruala phuarkhawm ang pawl tamtak ka hmu a. Heng
pawl zinga mi tamtakte chu thim chhah mupah an awm a; hnuai lam
an melh tlat bawk nen, Isua nen an inzawmna awm reng reng a lang
lo. Mahse heng pawl awm darh nuaih mai zingah hian mi hmêl êng
tak tak, van lam hawi tlat mai an awm a. Isua hnen a\anga êng lo
chhuk chuan ni êng angin a chhun a. Vantirhkoh pakhat chuan ngun
taka en turin min ti a. Tichuan chung êng zungin a chhunte chu
THLARAU THILPÊKTE 205
vantirhkoh pakhat zelin an vêng tih leh, thima awmte erawh chu
Setana tirhkohten an hual vel tih ka hmu a. Vantirhkohin aw ring
taka, “A rorel hun a lo thlen tak avangin Pathian chu hlau ula,
chawimawi rawh u,” (Thupuan14:7) a tih hi ka hria a.
Hêng pawlte hi êng ropui tak mai hian a dawngtute apiang
tiêng turin a zuk chhun a. Thim chhah tak mai hnuaia awm mi
\henkhatte pawhin chu êng chu dawngin an lawm êm êm a. Mi
\henkhatte erawh chuan anmahni hruaibo tur nia hriain an lo hnar
thung a. Eng chuan chung mite chu a kalsan a, thimah chuan
hnutchhiah hlen an ni. Isua hnen a\anga êng lo chhuk pawmtute
chuan anmahni chhuntu êng hlu tak mai lo pung zel chu lawm takin
an ngaihlu êm êm thung. Hmuhnawm ti taka Krista lam an thlir
chhoh lai chuan an hmêlte chu hlimna thianghlimin a kap a,
vantirhkoh thusawi rual chuan, “A rorel hun a lo thlen tak avangin
Pathian chu hlau ula, chawimawi rawh u,” tiin an au ve a. Hetia an
au lai hian thim hnuaia awmte chu innêk vak hian ka hmu a. Chu
êng thianghlim ngaitute chuan anmahni phuar khawmtu hrui chu pal
chatin chung pawlhote a\ang chuan an ding hrang a. Hetia an tih
avang hian pawl hrang hranga awm mi \henkhat, an zah êm êmte
chu thu lawmawm tak nen an lo kal a, \henkhatte erawh chu hmêl
nelawm lo tak leh hlauhawm taka rawn kalin an inphuar khawmna
hrui dul tawh tak mai chu an rawn suih \ha a. Heng mite hian, “Kan
hnenah Pathian a awm a. Thudik kan keng a, LALPA êngah kan
ding,” an ti a. Heng mite hi tute nge tih ka han zawh chuan êng
hnartute leh, midangin an dawng ang tih hlau rawngbawltute leh
hruaitute an ni tih min hrilh a.
Eng dawn chak êm êmtute chuan Isua lo kal se A hnenah hruai
tawh se ti êm êmin van lam an thlir reng tih ka hmu a. Chutah
chhûm hian a rawn hliah thut a, an lo lungngai ta êm êm mai a. He
chhûm hi engnge a awmzia tih ka zawh chuan an beidawnna a ni tih
hmuhtir ka ni a. Isua lo kal tura an beisei hun, a lo kal leh si loh lai
kha a ni. Isua nghaktute an beidawn lai chuan a hma lama ka hmuh
rawngbawltute leh hruaitute kha an lawm hle a, êng hnartute zawng
206 THÚZIAK HMÁSÃTE
zawng chu hnehna chang intiin an lawm a, Setana leh a tirhkohte
pawh hnehna avangin an lawm êm êm a ni.
Vantirhkoh dangin, “Bubulon chu a tlawm ta, a tlawm ta”
(Thupuan 14:8) a tih ri hi ka hria a. Vantirhkoh dang, “Babulon
chu a tlawm ta, a tlawm ta” tia au hi ka hmu leh a. Mi beidawngho
chu êngin a zu chhun leh a, A lokal lehna ngai êm êm chungin Isua
lam chu an en leh a. Vantirhkoh tamtak “Babulon chu a tlawm ta”
tia au ka hmu a, Amah Isua nena \angrualin, “Ngai teh u, moneitu
chu a lo kal ta, a hmuak turin kal rawh u,” tiin an au va. Chung
vantirhkohte aw mawi tak chuan hmun tin nghawr chhuakin a lang
bawk. Anmahni chhuntu êng lo ngai ngawih ngawihtute bul velah
chuan êng ropui êm êm mai hian a chhun a. An hmêl chu sawisel
bovin a ropui a, vantirhkoh rual chuan, “Ngai teh u, moneitu chu a
lo kal e,” an ti a. Pawl hrang hrangte zinga inchawih mawi taka an
au lai chuan chu êng hnartute chuan an lo nam sawk sawk a, thinrim
taka hauin an endawng bawk a. Setana leh a tirhkohten thim chhah
taka khuh a, van êng hnar tura tih an tum lai chuan Pathian
vantirhkohte chuan tihuhdah tuarte chu an thlain an zar hliah a.
Hmuhsit leh tihduhdah tuarte hnena, “An zing ata lo chhuak
ula, thil bawlhhlawh reng reng pawh dek suh u,” tia au ri hi ka hre
leh a. Chu aw hria chuan mi tamtakin anmahni phuartu hrui chu an
phelh a, thima awm mek pawlho chu an kalsan a, zalenna lo nei
hmasate chu an zawm a, hlim takin an aupui ve ta zawk a ni. Thima
la awmte zinga mi tlêm tête hrehawm ti tak leh \hahnemngai taka
an \awng\ai ri chu ka hria a. Heng pawl hrang hrangte hi
rawngbawltute leh hruaitute chuan kan kualin an mahni phuartu
hrui chu an suih nghehsak sauh sauh a; mahse tihtak zeta \awng\ai
ri chu ka la hre reng tho. Tichuan chung \awng\aiho chuan mi zalen,
Pathiana lawm êm êm hote \anpuina dilin kut an phar chhuak tih ka
hmu a. Tihtak zeta van lam an thlir laia an chhanna dawn chu, “Lo
chhuak ula, a hrangin awm rawh u,” tih a ni. Mi mala zalenna sual,
a tawpa an mahni phuartu hrui phelh thei mi ka hmu \euh bawk.
Anmahni phuartu hrui suih ngheh tuma, “Pathianin min awmpui”
THLARAU THILPÊKTE 207
“Kan hnenah thu tak a awm,” tih sawi fotute beihna chu an dodal
tlat a.
Mite chuan thima awmte chu chhuahsan zeuh zeuhin pawl zalen,
lei chunga khai kan hmun zau taka awm niawm taka langte chu an
zawm zel a. Chung lam hlir an hawi a, an chungah Pathian ropuina
a awm a, hlim taka Amah fakin an au bawk. Nghet takin an inzawm
a, van ênga phuarkhawm ang an ni. He pawl bul hnaiah hian êng
rawn chhim pha, pawl rawn zawm tak tak chiah si lo an awm a.
Anmahni chhuntu êng ngai tlat tute chuan phur êm êmin van lam
chu an thlir a, Isua pawhin hriatpuina lawmawm tak nen a thlir
bawk. Isua chu lo kal turin an beisei a, A lo lan hun chu an nghakhlel
hle a ni. Lei lam chuan an mit a la chhe te lo. Mahse an chungah
chhûm a lo zing leh a, an mit hah tawh tak chuan hnuai lam an en
leh tih ka hmu a. Thil awmdan inthlak chhan chu ka zawt a. Ka
bula vantirhkoh chuan, “An beiseinaah chuan an lungngai leh ta.
Isua chu leiah a la rawn kal thei lo. A tan fiahna nasa zawk an la
tuar ngei tur a ni. Mihring hnen a\anga tihdan an lo chhawm leh thil
dik lote bansanin Pathian leh A thûah an inpe pumhlum tur a ni. Tih
thianghlim a, tihvar a, fiah tur an ni a. Chu fiahna harsa tak paltlangte
chuan chatuanin hnehna an chang ang,” a ti a.
Isua chu pawl hlim takten an beisei ang hunah chuan meia lei
kang fai a, biakbûk tlêng fai turin a rawn kal ta lova. An hun
hrilhlawkna chhûtdanah chuan an ti dik a; hun hrilhlawkna chu kum
1844-ah a tawp a. Isua chu biakbuk tlêng fai turin ni tawpah chuan
hmun thianhlim berah a lut tih ka hmu a. An tihsual chu biakbuk leh
a tlenfaidan hriatthiam tawk loh vang a ni.
Isua nghaktu lunghnur tak takte ka en leh chu an lo ngui nghiai
a. An \anchhan chu uluk takin an han ennawn leh a, hun
hrilhlawknate pawh an chhui nawn a, mahse an tihsual awm an
hmu thei si lo. Hun chu a liam tawh a, mahse khawiah nge an
Chhandamtu chu? An hloh ta der mai.
Isua ruang an hmuh loh avanga zirtirte lungngaihna kha entir ka
ni a. Mari chuan, “Ka LALPA an kalbopui a, an dahna ka hre lo a
208 THÚZIAK HMÁSÃTE
ni,” a ti a. Vantirhkohte chuan zirtir mangan tak takte hnenah chuan
an LALPA chu a tho tawh a, an hmaah Gallili-ah a kal a lo ti a.
Chutiang bawk chuan Amah lo nghak thlawntute chu
khawingaihna thûk ber nen a en a, a awmnaa an kal theih nana an
rilru hruai turin a vantirhkohte a tir a. He lei hi biakbuk a ni lova,
mahse van biakbuk hmun thianghlim berah chuan a mite tana inthawi
tur leh, A pa hnen a\anga lalram la a, leia A lo kir leh a, chatuan
atan a hnena awm tura a rawn hruai theih nan a lût tur a ni tih a entir
a. Zirtir hmasate beidawnna khan kum 1844-a an LALPA beisei
thlawntute beidawnna a entir a ni.
Hnehna changa Kristan Jerusalem a luh lai tak kha entir leh ka
ni a. A zirtir hlim tak takte chuan lalram A din ang a, ro a rel dawn
emaw an ti a. Beiseina sang tak nen an Lalber chu an zui a. A
kalna tur kawngah chuan tumkau te, an thawmhnawte chu phur
takin an lo phah a, a hma lama kal pawl leh a hnung lama zuitute
chuan, “Davida fapa hnenah Hosanna; LALPA hminga lo kal chu a
eng a thawl e; chungnung berah khian Hosanna,”tiin an au va. An
hlimna boruak chuan Farisaite a tibuai a, Isua chuan a zirtirte chu
hau se an ti hle a. Mahse an hnenah chuan, “Heng mite hi an ngawih
reng chuan lungte tal an au chhuak ang,” a ti a (Luka 19:40).
Zakaria 9:9-a hrilhlawkna hi tihfamkim tur a ni; mahse a zirtirte
chuan lungngaihna nasa tak an la tawk dawn si a. Ni rei lo te hnuah
Isua chu Kalvari tlangah an zui a, kraws rawng tak chunga a tuar
lai leh thisen chhuak laite chu an hmu a. Na tuara A thih dante chu
an hmu a, thlanah an zalh bawk a. Lungngaiin an rûm a, an beiseina
chu pakhat tê mah tihhlawhtlin a ni lo; an beiseina chu Isua thih
rualin a thi ve nghal a. Mahse thihna a\anga a thawh leh a, an hnena
a inlar leh khan an beiseina chu a lo thar leh a, Amah chu an hmu
leh ta a ni.
Kum 1844-a LALPA hmuak thlawntute beidawnna khan zirtir
hmasate beidawnna kha a tluk lo tih ka hmu a. Vantirhkoh pakhatna
leh pahnihna thuchah hunah khan hrilhlawkna chu tihfamkim a ni a.
A hun taka pêk an ni a, Pathianin an thawh tura a tih pawh an
thawk zo a ni.
THLARAU THILPÊKTE 209
ENTÎRNA DANG
Leia hna kal lai mêk chu van mite zawng zawng khian an
ngaihven êm êm vek tih hmuhtir ka ni a. Isua chuan vantirhkoh
chak tak pakhat chu leia awmte hnena A lo kal vawihnihna atana
inbuatsaih tura lo zuk inralrintir turin a tir a. Vantirhkohin Isua awmna
van a kalsan lai chuan a hmaah êng ropui tak leh nasa tak hi a kal a.
A tihtur chu a ropuinaa khawvel ên tur leh, Pathian thinurna lo
thleng tura mihring lo zuk vaulawk chu a ni. Mi tamtakin chu êng
chu an lo dawng a. Mi \henkhat chu an tihtak hmêl hle a, \henkhat
erawh chu an hlimin nuam an ti hle a. Eng dawngtu zawng zawng
chuan van lam hawiin Pathian an chawimawi a. Mi tin chunga zar ni
mah sela \henkhat chu a phawvuakah an awm a, an rilru tak takin
an dawng lo. Mi tamtak chu an thinur êm êm a. Rawngbawltute leh
mite chuan \angrualin vantirhkoh êng rawn chhit chu buluk takin an
lo hnar a ni. Mahse êng dawngtute zawng zawng chuan khawvel
hransanin an lo \ang rual ta deuh deuh a.
Setana leh a tirhkohte chu miin êng an hmuh theih loh nana a
tam thei ang ber rilru thil danga lo lak pên tumin an lo buai hle thung
a. Eng hnartu pawlte chu thim hnuaia hnutchhiah an ni. Pathian
vantirhkoh chuan A mite chu van kutchhuak thuchah an dawn
avanga an nungchang danglam chhohdan chhinchhiah turin ngun
takin a vêng a. Isua hmangaihtu nia insawiten hmusitna leh huatna
nena van thuchah an kalsan lai chuan zahpuiawm takin an chanchin
chu vantirhkoh chuan a kuta ziakna a kenah chuan a lo chhinchhiah
zel a. Amah zuitu nia inchhalten Isua zah lo awm taka an awm lai
chuan van zawng zawng lungawi lohnain a khat a ni.
An beisei huna an LALPA a lo lan tak loh vanga ringtute
beidawnna chu ka hmu a. Hma lam hun thup a, duhthlanna ruama
A mite dah chu Pathian remruatna a ni. Krista lo kal leh hun tur
chiah kha puan ni lo se Pathian remruatdan chu tihfamkim a ni lo
vang. Setana chuan mi tamtak chu khawngaihna kawngkhar leh
rorelna ni lo thleng tur hun râpthlâk tak chu nakin hun hla taka lo
thleng tur niin a rintir a. Mite chu \hahnemngai taka inbuatsaih
nghal tura tih a \ul êm êm a ni.
210 THÚZIAK HMÁSÃTE
Hun a lo kal zel a, êng dawng famkim ve lote chu thuchah
hmusittute nen chuan an inthurual a, LALPA hmuak thlawntute chu
an nuihsan ta a ni. Vantirhkohte chuan Krista zuitu intite dinhmun
chu an lo chhinchhiah zel a. A lo kal hun tura ruat lo liam ta chuan
eng mi nge an nih a fiah tawh a, tamtak chu an rilru a inbûk a, an
chi-ai khawp mai. Ring takin Krista zuitu an nih thu an puang a,
mahse eng kawngahmah an zui lo. Setana chu Krista zuitu intite
awmdanah chuan a lawm a. A thangah a awk chiang hlawm hle a
ni. Mi tam zawk chu kawng dik a\ang chuan a hruai pêng a, kawng
danga vanram luh an tum a. Vantirhkohte chuan mi thianghlimte
chu mi sualte leh mi vervek khawvel hmangaihtute nen Zion-ah
chuan an inpawlh tih an hmu a. Isua zirtir diktakte chu an thlir reng
a; mahse mi bawlhhlawhte chuan mi thianghlimte chu an khawih a.
Isua hmuh chak ngawih ngawihtute chu an unaute nia inchhal ho
chuan A lo kal lehna thu an sawi tur chu an khapsak tlat si a ni.
Vantirhkohte chuan thil awmdan chu an lo thlir reng a, an LALPA lo
kal nghakhleltute chu an khawngaih hle.
Vantirhkoh chak tak pakhat hi leia kal chhuk turin tih a ni a. A
kutah chuan Isuan thuziak hi a kentir a. A rawn chhuk pah chuan,
“Babulon chu a tlawm ta! A tlawm ta!” a ti a. Chutah mi
beidawngte chuan rinna leh beiseinaa an LALPA lo kal tur chu thlirin
van lam an han hawi leh a. Mahse muhil ang maiin an awmdan
âthlâk takah chuan awmin an lang a; chutichung chuan an hmelah
lungngaihna thûk tak ka la hmu thei tho mai. Mi beidawngte chuan
Pathian Lehkha Thu a\angin hun pûkah an awm tawh a, dawh thei
takin inlarna thlen famkimna hun chu an nghak tur a ni tih an hmu a.
Kum 1843-a an LALPA beiseitirtu an \anchhan bawk khan 1844-
ah pawh an LALPA chu lo kal ngei dawnin a beiseitir a ni.
Amarawhchu mi tam zawk chuan kum 1843-a an rinna tilangtu
phurna ang kha an nei tawh lo tih ka hmu a. An beidawnna khan an
rinna a tihnual a ni.
Pathian miten vantirhkoh pahnihna thuchah an puan lai chuan
van mipuite chuan an rilru zawng zawngin thuchah avanga thil lo
THLARAU THILPÊKTE 211
thleng chu an lo chhinchhiah zel a. Kristian hming pu ve si, mi
beidawngte nuihsan a, hmusit zui ta mai mi tamtak an hmu a ni.
Nuihsantute hmui a\anga, “In la harh chhuak chuang lo maw!” tih
thu a rik lai chuan vantirhkohte chuan an lo ziak zel a. Vantirhkoh
chuan, “Pathian an hmusit a ni,” a ti a. Hetiang bawka mi thil tihsual,
vana Elija hruai chhoh a nih lai leh, Elisha chunga a puan a tlak laia
thleng kha hmuhtir ka ni. Naupang sual tak tak, an nu leh pate
a\anga Pathian mihmusitdan zirho chuan Elisha chu, “Nang lu kawlh
pa, lu kawlh pa, aan chho rawh,” an ti a. Chutianga A chhiahhlawh
hmusittute chuan Pathian an hmusit a, hman a\anga tun thleng hian
hremna an la tawk zel a ni. Chutiang bawk chuan mi thianghlimte
vanah an lawn tih ngaihdan hmusita nuihsantute chu Pathian thinurnain
a la nang ang a, an Siamtu dah hniamna chu thil tenau a ni lo tih
hriattir an la ni ang.
Isua chuan A mite rinna tlahniam mêk tiharh a, tichak tur leh
vantirhkoh pahnihna thuchah leh vana thil pawimawh tak thleng
turte hrethiam thei tura lo buatsaih tur vantirhkoh dang a tir leh
hlawm a. Heng vantirhkohte hian thiltihtheihna nasa tak leh Isua
êng ropui tak an nei tih ka hmu a. Chak takin lei lamah chuan an
hna vantirhkoh pahnihna hnathawh \anpui turin an thlawk a. “Ngai
teh u, moneitu chu a lo kal e; a hmuak turin chhuak rawh u,” tia
vantirhkohte an au lai chuan Pathian mite chu êng ropui tak hian a
chhun êng a. Tichuan chung mi beidawngte chu an tho va,
vantirhkohte rual chuan, “Ngai teh u, moneitu chu a lo kal e; a
hmuak turin chhuak rawh u,” tiin an auva. Vantirhkohte enna chuan
hmun tina thimna chu an chhun êng zel a. Setana leh a tirhkohte
chuan he êng hi a darh zau loh nan leh, hna a thawh theih loh nan lo
dan an tum \ang \ang bawk a. Vana vantirhkohte hnenah chuan
Pathianin mite chu a bum tawh a, chuvangin an êng leh thiltihtheihna
chuan Krista lo kal leh tur thu chu khawvel a rintir thei tawh lo an ti
a. Mahse chutiang tak chuan Setana chuan kawng chu dal tumin mi
rilru chu thutak êng a\ang chuan lak pen tum mah se vantirhkohte
chuan hna chu an thawh zawm zel a.
212 THÚZIAK HMÁSÃTE
Eng dawngtute chu hlim hle hian an lang a. Van lam chu an thlir
tlat a, Isua chu lo kal se an ti êm êm mai a ni. |henkhat chu lungngai
taka \apin an \awng\ai a. Anmahni chauh an inen niin a lang a,
chung lam pawh an hawi ngam lo. Van a\anga êng lo chhuk chuan
thimna chu a tihkiansak a, beidawng taka anmahni chauh an
inhmuhna mit chu, thil reng reng hlimna thinghlim leh lawmnaa khata
a lan lai chuan chung lamah hruai chhoh a ni a. Isua leh a vantirhkoh
rualte chuan Amah nghaktu mi rinawmte chu hlim takin an lo thlir
reng bawk a.
Vantirhkoh pakhatna thuchah hnawla dotute chuan a pahnihna
thuchah êng chu an hmu thei lo va, “Moneitu chu a lo kal e,” tih
thuchah ropuina leh thiltihtheihna chu an chang ve thei lo. Amah
ngainêpa an lo hnar tawh avangin Isuan a hawisan tawh a ni. Thuchah
pawmtute erawh chu ropuina chhuma khuh an ni a. Pathian duh loh
zawnga awm an hlau êm êm a, a duhzawng hriat tumin an nghak a,
an \awng\ai a, an thlir reng bawk. Setana leh a tirhkohte chuan he
êng hi Pathian mite laka khar an tum hle tih ka hmu a; mahse a
nghaktute chuan êng chu an duh tlat a, an mit chu lei a\anga Isua
lama an len tlat chuan chu êng hlu tak chu Setanan a chhuhsak thei
reng reng lo. Van a\anga thuchah lo kal chuan Setana leh a tirhkohte
chu a tithinur hle a, tichuan Isua hmangaih intite chu A lo kal lehna
hmusit a, mi rinawm, Isua ringtute hmusit tur leh nuihsan turin an
hruai a. Mahse vantirhkoh chuan Pathian faten an unau intite lak
a\anga hmuhsitna te, ngaihnêpna leh thil dik lo an tawrhte reng reng
chu a lo chhinchhiah vek a ni.
Mi tamtak chu, “Ngai teh u, moneitu chu a lo kal e,” tiin an
unau, Isua lo kal lehna ngaisang lotu leh A lo kal lehna boruaka
inchentir phal lo turte chu an kalsan a. Isua chuan A lo kal lehna
hmusita hnartute chu a hawisan a, A vantirhkohte chu an
bawlhhlawh ve palh takin mi bawlhhlawhho lak a\anga A mite hruai
chhuak turin thu a pê tih ka hmu a. Thuchah pawmtute chu zalen
tak leh lungrual takin an ding nghet tlat a. Êng thianghlimin a chhun
a. Khawvel an hawisan a, an lei rosumte an hluihlawn a, an khawvel
THLARAU THILPÊKTE 213
ngainatna an chân ngam a, an hmangaih Chhandamtu beiseiin
nghakhlel takin van lam an thlir reng \hin. An hmêl chu êng
thianghlimin a kâp a, chu chuan an chhûng lam nun hlim tak leh
thlamuang tak chu a lantir a ni. Fiahna hun a hnaih tawh em avangin
Isuan a vantirhkohte chu anmahni tichak turin a tir a. Heng LALPA
nghaktute hi a nih tur ang taka fiah an la ni lo tih ka hmu a. Dik
lohna a\angin an la fihlim lo. Lei mite hnena vaulâwkna a pekah te,
thinlung chhung ril taka ngaihtuah tura thuchah a hrilh nawn fo leh,
milem be mi leh pope a\anga zirtirna dik lo rawn kal chho tawh, an
pumpelh theih nana Pathian Lehkha Thu zir tura a hruainaah te
hian, Pathian \hatna leh zahngaihna ka hmu a. Heng thuchah hmang
hian Pathian chuan thiltihtheihna nasa zawk nena a thawhsak theihna
tur leh A thupek zawng zawng an zawm theihna tur hmunah A mite
chu a hruai chhuak a ni.

BIAKBÛK CHU
Beisei ang huna Isua a lo lan tak loh avanga Pathian mite
beidawnna râpthlâkzia chu entir ka ni a. Hun hrilhlawkna a la tawp
lo tih fiahna an hmuh loh avangin Isua lo kal lohna chhan chu an hre
lo. Vantirhkoh chuan, “Pathian thu a daw tawh em? Pathianin a
thutiam a bawhchhe tawh em ni? Bawhchhe lo; A thutiam chu a
hlen ziah \hin. Isua chu a tho va, van biakbuk hmun thianghlim
kawngka kharin hmun thianghlim ber kawngka a hawng a, biakbuk
thian fai turin a lut ta. Dawhthei taka nghaktu apiangin thuruk chu
an hrethiam ang. Mihring chuan thil a tisual \hin; Pathian erawh a
sual ngai lo. Pathian thutiam chu tihhlawhtlin a ni zel a; mahse mihringte
chuan dik lo takin lei hi hun hrilhlawkna tawpa thenfai tur biakbuk
awmna emaw an ti tlat a lawm. Pathian thutiam ni lovin, mihringte
beiseina a ni hlawhchham zawk chu,” a ti a.
Isuan a vantirhkohte chu hmun thianghlim ber, biakbuk a
thenfaina tur leh Israel fate tana a bik taka tlanna a siamna tur hmun,
Amah nghaka beidawngte hnena kawhhmuh turin a tir a. Isua chuan
vantirhkohte chu Amah zawng hmu apiangin a hna thawh tur chu
214 THÚZIAK HMÁSÃTE
an hrethiam ang tih a hrilh a. Hmun thianghlim bera a awm lai
ngeiin Isua chuan Jerusalem Thar chu a nei ang a, Hmun Thianghlim
bera A hna a zawh veleh leiah hian lal thiltihtheihna neiin a lo chhuk
ang a, dawhthei taka Amah lo nghaktu duhawm tak takte chu A
hnenah a hruai ang.
Kum 1844 hun hrilhlawkna tawp hnua thil thleng kha hmuhtir
ka ni a. Hmun Thianghlima Isuan rawng a bawl zawh a, kawngka
a khar rual khan, A lo kal lehna thuchah hriaa hnawltute chu thimna
nasa takin a khuh a, Amah chu an hmu thei ta lo. Tichuan Isua
chuan silhfen hlu tak tak a inbel a. A kawrfual hmawrah chuan dar
leh pomgranate a inkhai a. Thirkawr ang hi a awrh a. A chêt vel
pah chuan lunghlu ang maiin a de a, chu chuan a thirkawr ang deuh
awrha hming tam deuh ziak tlar niawm tak chu a tilang lian sawt a.
A lûah chuan lallukhum ang tak hi a khum bawk a. A inchei zawh
veleh vantirhkohten an din hual a, mei tawlailira chuangin puanzar
pahnihna chhungah chuan a lût ta a ni.
Van biakbuk pindan pahnihte chu en ngun tura tih ka ni a.
Puanzar emaw, kawngkhar emaw ni awm tak chu an han hawng a,
min luhtir ta a ni. Pindan hmasa zawkah chuan khawnvar chhitna
leh khawnvar pasarih te, chhang dahna dawhkan te, rimtui halna
maicham leh no ka hmu a.
Pindan chhunga hmanruate chu rangkachak thianghlim ber ang
an ni a, a chhunga lût chu tunge a nih a hril thui hle a ni. Pindan
daidangtu puanzar chu rawng hrang hrang leh hmanraw hrang hranga
chei, mawi taka a tlang chei kual, vantirhkohte entirna rangkachak
milem awm a ni. Puanzar an han hlim chuan pindan pahnihna chu
ka en a. A chhungah chuan rangkachak \ha ber chia siam niawm
tak bawm hi a lo awm a. Bawm chung lam chu lallukhum entirna
mawi êm êm mai hian a kual chhuak a. A chhûngah chuan lung
phêk pahnih, thu sawm pêk inziahna chu a awm.
Cherub nalh tak tak pahnih hi bawm hmawr lam ve ve-ah chuan
zahngaihna \hutphah hmaa ding Isua lu chunga insi tawk chiah hian
an thla pharhin an ding a. Inhawi tawna dingin vantirhkoh zawng
THLARAU THILPÊKTE 215
zawngte chuan Pathian dan chu an ngaihven hle \heuh a ni tih entirnan
Pathian Bawm chu an en reng a. Cherubte inkarah chuan
rangkachak rimtui halna a awm a, rinnaa mi thianghlimte \awng\aina
chu, Isua hnenah a thleng chho va, Anin A Pa hnen a thlen leh a,
rimtui halna a\anga meikhu rawng chi hrang hrang mawi ber ang
hian a rawn khu chhuak a. Bawm hmaa Isua dinna zawn chung
lamah chuan êng ropui tak, ka hmuh \hat theih miah loh hi a awm a;
a landan chu Pathian lal\hutphah ang a ni. Rimtui hal khuin Pa hnen
a han thlen chuan Isua hnenah ropuina \hafamkim hi a rawn chhuk
a, Isua hnen ata chu hal rimtui anga \awng\ai \hinte hnenah hlan
chhawn leh a ni. Isua chungah chuan ropuina nasa tak a lo thleng a,
zahngaihna \hutphah chu a hliah hial mai. Biakbûk chu ropuina
zam velin a luah ta mup mai a. Chu ropuina nasa tak mai chu ka en
reng thei ta lo va, eng \awng maha hrilhfiah zawh rual a ni lo. Ka tlin
ta ngang lo chuan chu thil ropui tak leh mawi tak mai chu ka hawisan
ta hial a.
Lei biakbuk pindan pahnih hmuhtir ka ni bawk a. Vana mi kha
a ang deuh a, vana mi entawna siam a ni tih hrilh ka ni bawk. Lei
biakbuk pindan hmasa zawka hmanraw awmte chu van biakbuk
pindan hmasa zawka mi nen khan an inang hle. Puanzar chu an han
hlim a, hmun thianghlim ber chu ka han en a, a chhunga hmnaraw
awmte chu van biakbuk hmun thianghlim ami nen a inang tih ka
hmu leh a. Lei biakbuk pindan pahnihahte chuan puithiamin rawng
a bawl \hin a. Pindan hmasa zawkah chuan ni tin a lût a, a
pahnihnaah erawh chuan sualna tlingkhawm an lak luh thian fai turin
kum khatah vawi khat chauh a lût thei. Van biakbuk pindan pahnihah
chuan Isuan rawng a bawl tih ka hmu a. Lei biakbukah chuan sual
thawina ran thisen kengin puithiam a lût a. Van biakbûkah
erawhchuan Ama thisen ngei hlan turin Isua a lût thung a. Lei
biakbuka rawngbawl \hin puithiamte chu thihnaa lakbo an nih \hin
avangin rei an daih thei lo va, Isua erawh chu chatuan atana puithiam
a ni. Lei biakbuk thil hlan leh inthawina hmangin Israel fate chu
Chhandamtu lo kal turin vanneihna a ken lo nei tura tih an ni. Pathian
216 THÚZIAK HMÁSÃTE
finnain he hna kalhmang chipchiar tak mai hi kan han en thuak
pawha van biakbuka Isua hnathawh dan kan hriatthiam theih nana
pêk kan ni.
Isua thi turin, “A kin ta,” a tih veleh khan biakbûk puanzar chu
a chung lam a\anga a hnuai lam thlengin a thler chhuak vek a. Hei
hian a entir chu lei biakbuk rawngbawlna chu chatuan atan a tawp
tawh a, Pathianin an inthawina lo pawmsak turin puithiamte chu
biakbûkah chuan a pawl tawh dawn lo tih a entir a ni. Isua thisen,
Amah ngeiin van biakbûka a hlan tur chu chhuah a ni tawh a.
Puithiam Lalber lei biakbuk tlengfai tura kum khata vawi khat hmun
thianghlim ber a lût ang khan van biakbuk hmun thianghlim ber chu
Isua pawh Daniela 8-a a sawi ni 2300 tawp kum 1844 khan a
inpêkna hlawkpuitu tur zawng zawngte tana inthawina hnuhnung
ber hlan tur leh biakbuk thianfai turin a lût ta a ni.

VÃNTIRHKOH PATHUMNA THUCHAH*


Hmun thianghlima Isua rawngbawlna a zawh chuan hmun
thianghlim berah a lût leh a, Pathian dan awmna bawm hmaa a va
din lai chuan vantirhkoh chak tak mai hi khawvel hnena a thuchah
pathumna puang turin a tir leh a. Vantirhkoh kutah chuan ziakna hi
a awm a; ropuina leh thiltihtheihna nena lei lam a pan lai chuan
vaulâwkna hlauhawm tak, mihring vauna tawh azawnga râpthlâk
ber chu a puang a. He thuchah hi Pathian fate hnenah an hmaa
thlemna leh lungngaihna an tawh tur kawhhmuha an lo invenlawk
theih nana puan a ni. Chu vantirhkoh chuan, “Sakawlh leh a lem
nen an indo dawn a. Chatuan nun an beiseina awm chhun chu nghet
taka din chauh a ni. An dinhmun hlauhawm mah se thutak chu an
chelh tlat tur a ni,” a ti a. Vantirhkoh pathumna chuan a thuchah
chu heti hian a khar a, “Mi thianghlim, Pathian thu awihtute leh Isua
zuitu rinawmte tan hetah hian chhel a \ulzia a lang,” tiin a khar a.
He thu a sawi nawn leh lai hian van biakbuk chu a kawk a ni. He

*Zirbelhna en la.
THLARAU THILPÊKTE 217
thuchah pawmtute rilru chu Bawm hmaa dinga Isuan khawngaihnain
a la khuhte leh hre lova Pathian dan bawhchhiate tana dilna hnuhnung
a hlanna hmun thianghlim lamah hruai an ni. He tlanna hi mi fel thi
tawhte leh mi fel la damte tana siam a ni a. Krista ring chunga thite
chauh lo pawh, Pathian dan hre famkim lo, a thupekte hre lova
bawhchhiate chu a huam vek a ni.
Isuan hmun thianghlim ber kawngkhar a hawn veleh Sabbath
êng a lo lang a, hmanlai Israel fate kha fiah an ni ang bawkin, Pathian
mite Pathian dan an zawm dawn nge dawn lo fiah an ni a. Vantirhkoh
pathumna chu van biakbuk hmun thianghlim ber kawng chu mi
beidawngte kawhhmuha van lam kawkin ka hmu a. Rinnaa hmun
thianghlim an luh chuan Isua an hmu a, beiseina leh lawmna thar an
nei leh ta. An hun kal en let a, hun kal tawh, Isua lo kal lehna an
puan \an a\anga 1844 an paltlang dante thlir nawn leh hian ka hmu
bawk a. An beidawnna chhan hrilhfiah a nihdan te an hmu a, hlimna
leh thudika chianna chuan a tinung leh ta a ni. Vantirhkoh pathumna
chuan hun kal tawh leh, tun hun leh nakin hun thlengin a rawn tifiah
ta uar mai a. Pathian chuan a thiltihtheihna thuruk hmangin a lo
hruai takzet tih an hre ta a ni.
A la bangte chuan Isua chu hmun thianghlim berah zui lutin,
Pathian bawm leh zahngaihna \hutphah chu an hmu a, a ropuina
chuan a hneh ngei mai. Chutah Isua chuan Pathian bawm chu a han
hawng a le! Lung phêk pahnih, thu sawm pek inziahna chu a lo
awm reng mai! A thu inziak nung tak mai an chu an han chhiar a;
thupek thianghlim zinga thupek palina, a dang pakuate aia êng zawk
leh ropuina êng hual vel an han hmu chu an khur a. Chutah chuan
Sabbath tihbo a nih thu leh chawlhkar khata ni hmasa berah sawn
a nih awm reng an hmu lo. Thupek chu Sinai Tlanga Pathian awin
ropui tak leh urhsun tak, khawpui ri leh kawlphe nena a a puan ang
chiah khan a la inziak a, lungpheka A kut zung\ang ngeia a ziah nen
khan thuhmun chiah an ni: Ni ruk chhung i hna i thawk tur a ni a, i
hna zawng zawng i thawk zo tur a ni: a ni sarihna erawh chu LALPA
218 THÚZIAK HMÁSÃTE
i Pathian chawlhni a ni.” Thupek sawmin vawn uluk a hlawhzia an
hmuhin mak an ti a. Jehova bul maiah a awm a. A thianghlimna
chuan hliahkhuhin a vêng a ni. Thupek zinga a palina chu an lo rap
bet tawhin milembe mite leh pope-in an tihchhuah ni, Jehova
tihthianghlim ni miah lo chu an lo serh \hin a ni tih an hmu ta a.
Pathian hmâah chuan inngaitlawmin tunhmaa an lo bawhchhiat
tawhna avang chuan an \ap a.
Isuan an \awng\aina leh an inpuannate Pa hmaa a thlen lai chuan
rimtui halna a\ang chuan rimtui a khu chhuak tih ka hmu a. Chutia a
khuk chhoh lai chuan êng fiah tak hian Isua leh zahngaihna \hutphah
chu a rawn chhun a, \hahnemngai taka \awng\ai mek, Pathian dan
bawhchhetu an lo ni reng mai tih hre chhuaka lungngai takte chu
malsawmin an awm a, an hmêl chu beiseina leh hlimnain a lo êng
chhuak bawk a. Vantirhkoh pathumna hna thawh chu zawm vein
chu vaulâwkna urhsun tak mai chu an puang ve ta a ni. A tirah
chuan tlem tein an dawng a; chuti chung chuan mi rinawmte chuan
thuchah puang tura chakna neiin an chhunzawm zel a. Chutah mi
tamtakin vantirhkoh pathumna thuchah chu an pawm a, a lo pawm
hmasa tawhte nen chuan lungrual takin an puang ve a, A
tihthianghlim chawlhna ni ngeia chawlin Pathian chu an chawimawi
a.
Thuchah pathumna pawmtu tamtak chuan thuchah hmasa
pahnih pawmtute dai hriat ang kha an hre ve lo va. Hei hi Setana
chuan a hrethiamin pawhthluk dan tur a melh ran reng a; mahse
vantirhkoh pathumna chuan hmun thianghlim ber chu a kawhhmuh
a, thuchah hmasa dawngtute chuan van biakbuk kawng chu an lo
kawhhmuh bawk a. Mi tamtakin vantirhkoh thuchahte inzawm dan
chu an hmuh avangin lawm takin a indawt chuan an pawm a, van
biakbukah Isua chu an zui lut a. Heng thuchahte hi ka hnenah chuan
Pathian mite tana innghahna anga lantir a ni. Heng thuchahte
hrethiam a, pawmtute chu Setana bumnain a hnawlna lak ata venhim
an ni ang.
THLARAU THILPÊKTE 219
Kum 1844 beidawnna râpthlâk hnu lamah khan Setana leh a
tirhkohte chu kohhrante rinna tinghin nana thang kamin an buai hle
a. Thuchah lo dai hriat tawhte leh ingaitlawm awm taka awmte
thinlung chu a kuai her a. Tichuan \henkhatin vantirhkoh pakhatna
leh pahnihna thuchahte chu nakina la tihfamkim tur niin an ngai a, a
\henin hun kal tawh kawkin hmana hmanah khan a thleng famkim
tawh an ti bawk a. Hengte hian engmah la hre lote rilru hnehin an
rinna chu an tihnghinsak a. A \henin Krista taksa zawm lo anmahni
rinna siam turin Bible an zir a. Lawng thlunna a\anga tal chhuakte
chu dawt hrang hrangin an rilru a hruai pêng thei tih leh, thurin
hrang hrang thlipuiin a khalh kual vel thei tih a hriat chian em avangin,
heng zawng zawngah hian Setana chu a lawm hle a ni. Thuchah
pakhatna leh pahnihnaa hruai mi tamtak chuan an lo phatsan leh ta
a, taksa pumpuiah buaina leh in\hen darhna a lo awm ta a ni.
William Miller-a chungah ka mit a fuh ta. A mite avang chuan
a buaiin a rilru a hah KHER mai le. Kum 1844-a pawl inlungrual
tak leh inhmangaih tak khan an hmangaihna an hloh a, an inep a,
dinhmun nuam lo takah an hnung tawlh ta a. Heng thil awmdan a
hmuh avanga a lungngaihna chuan a tichau a. Hruaitute chuan
vantirhkoh pathumna thuchah leh Pathian thupekte chu a dawng
ang tih hlauvin an thlir reng tih ka hmu a. Van a\anga êng lo chhuk
man tuma a chêt veleh heng mite hian a rilru la pêng tur thil dang an
lo ruahman zel a. Thima awmtir reng tur leh thutak dotute zinga a
huhang chu a vawn reng theih nan mihring thununna hman a ni. A
tawpah phei chuan William Miller-a chuan van a\tanga êng lo kal
do zawngin aw a chhuah ta hial a. A beidawnna hrilhfiah vek thei
tur thuchah, a hun kal tawh tiropuia a awmzia tilang tur te, a chakna
chuai tawh tichak thar leh thei tur leh, a beiseina tieng leha Pathian
chawimawitir lehtu tur chu a pawm ta lo va. Pathian ring lovin mihring
finna a rinchhan a, mahse LALPA tan rei tak a thawh rim avanga
chau a nih avangin thutak a hmuhna daltute anga relsak tur chu a ni
lo. An chunga sualna awmah chuan a mawh an phur a ni.
220 THÚZIAK HMÁSÃTE
William Miller-a khan thuchah pathumna kha hmu thei sela
chuan thuruk inthup leh thim mup anga a ngaih kha hrilhfiah a ni
ang. Mahse amah hmangaiha lawmtu nia inchhalte chu \hen theiah
a inngai si lo. A thinlung chuan thutak lam chu han awn \hin mah se
a unaute a han en a, annin an lo do si. Isua lo kal tur thu a puan laia
a thurualpuite chu a kalsan thei em? An hruai bo thei hian a ring bik
si lo.
Pathian chuan thihna LALPA Setana hnena a tluk phalin thutak
a\anga hruai pêng rengtute lak a\ang chuan a la bo va, thlanah a
thukru ta zawk a ni. Mosia khan Ramtiam a thlen dawn \êpah thil a
tisual palh a. Chutiang bawk chuan William Miller-a pawhin van
Kanan a thlen dawn \êpah mi a hneh theihna chu thutak do nan
hmangin thil a tisual a. Hemi tur hian midangin an hruai a, a mawh
pawh midangin an phur ang. Mahse vantirhkohte chuan he Pathian
mi duhawm tak ruang vaivut chang tawh hi an vêng reng a,
tawtawrawt hnuhnung ber rik hunah a lo tho leh ang.

DINHMUN NGHET
Pawl ding nghet tak leh invêng \ha tak, rinna thu bul\an tawh
tinghing theitu tur thil engmah lantir lo chu ka hmu a. Pathianin a
pawmpuina mitin a thlir a. Thil indawt pathum vantirhkoh pakhatna,
pahnihna leh pathumna thuchah hmuhtir ka ni. Min hruaitu
vantirhkoh chuan, “Heng thuchahte daltu chu anchhe dawngin awm
rawh se. Dik taka heng thuchahte hriatthiam hi a pawimawh hle si
a. Miin an dawn dan azirin chhandam an nih leh nih loh tur a hril a
ni,” a ti a. Heng thuchahte hi kaltlangtir leh vek ka ni a, Pathian mite
thilpaltlang hautakzia pawh ka hmu. Hrehawm tamtak tuara buaina
nasa tak tuarin, chung an paltlangte chu nei thei chauh an ni. Pathian
chuan pen khat tê têin dinna hmun nghet an neih hma loh chu a
hruai bek bek a. Mi \henkhat chuan an dinna dawhsan chu rawn
en chiangin a innghahna lungphumte chu an en chik hle a. Chutah
\henkhat chu lawm takin dawhsanah chuan an lawn chho nghal a.
A \henin a innghahna lungphumah chuan sawisel tur an hre \an
THLARAU THILPÊKTE 221
nghal bawk a. Siam\hat phawt nise tichuan an dinna dawhsan chu
a \ha lehzual anga mite pawh an hlim zawk ang an ti a ni. |henkhat
chu dawhsan a\ang chuan zuang thlain a innghahna chu a \ha lo an
ti a. Mahse an vai deuh thawin dawhsanah chuan an dingnghet a,
kal chhuk ta hnenah khan sawisel tawh lo turin an ngen a; a dawhtu
hi Pathian a ni a, a sawiseltute chuan Pathian an dodal tihna a ni.
Pathian hnathawh dan mak tak, an dinna dawhsana a hruai dante
chu an chhiar nawn leh a, van lama an mit len chhovin Pathian chu
aw ring takin an chawimawi ta a. An thiltih chuan dawhsan sawisela
chhuksantute rilru kha a khawih hle a, inngaitlawm takin dawhsanah
chuan an lawn ve leh ta a ni.
Isua lo kal hmasak \uma a chanchin lo hrilhlawk a nihdan kha
hmuhtir ka ni a. Isua tana kawng lo buatsaih turin Johana chu Elija
thlarau leh thiltihtheihnaa tirh a ni. Johana thusawi pawm duh lote
kha chuan Isua zirtirna kha an hlawkpui thei tawh lo. A lo kal tur
thu hrilhlawkna thuchah an dodalna khan Hriakthiha a nihzia fiahna
chiang ber pawh an pawm mai theih tawh lohna tur hmunah a dah
tlat a ni. Setana chuan Johana thuchah hnartute chu Krista hnawla
khêngbet turin a hruai zui zel a. Hetianga an tih avang hian anmahni
leh anmahni chu Pentecos nia malsawmna lo sur, van biakbuk kawng
kawhhmuhtu tur dawng thei lo turin an insiam a ni. Biakbuk puanzar
thler khan Judate inthawina leh an sakhaw serh leh sang chu pawm
a ni tawh dawn lo tih a entir a. Krista Inthawina Ropui chu hlan a ni
a, pawm a ni tawh bawk a, Thlarau Thianghlim, Pentecos nia lo
thleng chuan zirtirte rilru chu lei biakbûk a\angin van biakbûk, A
zirtirten a tlanna hnathawh an hlawkpui theih nana Ama thisen
kenga Isua luhna lamah chuan a hawitir ta zawk a. Judate erawh
chu thim hnuaiah hnutchhiah an ni. Chhandamna atana remruatna
êng an chan tur chu an hlauh a, an thilhlan leh inthawina awmze nei
tawh lo chu an la ring zawk a ni. Van biakbûk chuan lei biakbûk
chu a luahlan tawh a, mahse chu thil awmdan lo danglam ta chu an
hre si lo. Chuvangin hmun thianghlima Krista dilpuina pawh chuan
an tan awmzia a nei ve ta lo a ni.
222 THÚZIAK HMÁSÃTE
Mi tamtak chuan Judaten Krista an hnar dan leh an khenbeh
dante kha mak ti takin an thlir a, A chunga an tihdan zahpuiawm
tak tak chanchin an chhiarin, Amah chu hmangaihin an inhria a,
Petera ang khan an phatsan theiin an inring lo va, Judate anga an
khenbeh an inring hek lo. Mahse thinlung zawng zawng chhiartu
Pathian chuan Isua hmangaih riauva an inhriatna chu a fiah a.
Van zawng zawngte khian ngun êm êmin vantirhkoh pakhatna
thuchah pawm a nih dan chu an lo thlir reng a. Mahse Krista
hmangaih inti tamtak, kraws chanchin an chhiara mittui titla \hinte
chuan a lo kal lehna chanchin \ha chu an hmusit a. Lawm taka
thuchah chu lo pawm a hnêkin inbumna ang leka an lo chhuah
a. A lo kal lehna nghakhleltute chu huain kohhran a\angten an
hnawt chhuak a. Thuchah hmasa zawk pawm lote kha chuan a
pahnihna kha an hlawkpui thei lo va; a pathumna zanlai au
thawm, rinnaa Isua nen van biakbûk hmun thianghlim ber luhtir
tura buatsaihtu tur an chhawr thei lo. Thuchah hmasa pahnih an
hnar avang khan an thil hriat thiamna kha an tithim tawh a,
chuvangin hmun thianghlim kalna kawng kawhhmuhtu tur
thuchah pathumnaah khan êng an hmu thei tawh lo a ni. Judaten
Isua an khêngbet ang khan kohhran hming pute chuan heng
thuchahte hi an khêngbet a, chuvangin hmun thianghlim ber kalna
kawng chu an hre thei lo va, chumi hmuna Krista dilpuina hna
kal mêk pawh chu an tan hlawkna tur reng a awm tawh lo.
Judaten inthawina \angkai tawh lo an hlan ang khan Isua kalsan
tawh pindan a\angin \awng\aina awmze nei tawh lo chu an hlan
a, bumna avanga lawm êm êm Setana chuan sakhawmi niawm
taka awmin heng inti Kristianho hi a lamah a hip a. A thanga a
awh ngheh theih nan a thiltihtheihnaa thawkin chhinchhiahna leh
dawt thilmakte a ti a. Kawng pakhata mi \henkhat a bum laiin
\henkhat chu kawng dangin a bum a. Mi hrang hrang bum nan
bumna peihsa chi hrang hrang a nei bawk. Mi \henkhat chuan
bumna pakhat chu awlsam taka bumna dang pawm reng siin
hlau takin an en a. Setana chuan mi \henkhat chu thlarau biakna
THLARAU THILPÊKTE 223
hmangin a bum bawk. Eng vantirhkoh anga inlarin a thiltihtheihna
chu siam\hatna suak hmangin ramahte a theh darh a. Kohhrante
chu chawisan an ni a, thlarau dang hnathawh a nih reng lai si
khan Pathianin an tan thil ropui tak a ti niin an ngai a. An phurna
boruak chu a reh ang a, khawvel leh kohhran chu a hma aia
dinhmun chhe zawkah a hnutchhiah ang.
A hming maia Adventist-ho zingah leh kohhran tlu mêk zingah
chuan Pathianin fa rinawm tak tak a nei tih leh, hremna berhbu
leihbuak a nih hmain heng kohhran a\angte hian rawngbawltute leh
mipui mimirte chu koh chhuah an la ni ang a, lawm takin thutak chu
an la dawng dawn tih ka hmu a. Hei hi Setana pawhin a hriat chian
em avangin vantirhkoh pathumna thuchah puan tak tak a nih hmain
heng sakhaw pawlho zingah hian phurna nasa tak a siam ang a,
tichuan thutak hnartute chuan an hnenah Pathian a awm emaw an ti
ang. Mi rinawmte chu heng kohhranahte hian Pathianin hna a la
thawk a ni tih a rintir theih takin tih thuah bum theih a la inbeisei
reng a. Mahse thutak chu a la êng chhuak ang a, mi rinawm zawng
zawngte chuan kohhran tlu tawh chhuahsanin a la bangte chu an
zawm ang.
THLARAU BIAKNA
Ka hmâah hian bumna ri dawt dawt hi tihlan a ni a, Setana
chuan kan chhûngte leh \hiante Isuaa muhil tawhte hmêl ang tak
pua inlantir theihna a nei tih ka hmu a. Heng kan \hiante hi a tak
takin an awm niawm taka lantir an ni ang a, an damlaia an \awngkam
hman kan hriat \han fote chu benga an aw ri kan hriat \han ang
chiah khan an rawn hmang leh ang. Heng zawng zawng hi khawvel
bum nan leh he bumnaa an awh ngheh lehzual nana tih an ni.
Mi thianghlimte chuan tunlai thudik, Pathian Lehkha Thu a\anga
an hmuh an vawn reng tur chu chiang takin an hre thiam tur a ni tih
ka hmu a. Mitthite awmdan pawh an hre thiam tur a ni; ramhuai
thlaraute chu kan hmangaih kan chhungte leh \hiante thi tawh anga
rawn inlarin Bible kalh thurin an rawn puang dawn si a. An
224 THÚZIAK HMÁSÃTE
thiltihtheihna zawng zawng nen mi rilrua khawngaihna chawh phur
an tum ang a, an thusawi nemngheh nan an hmaah chuan thilmakte
an ti ang. Pathian mite chu he thlarau bumna do thei tur hian Bible
thutak ‘Mitthiten engmah an hre lo’ tih leh ‘Mitthi tawh hmêl
anga lo lang chu ramhuai thlarau an ni’ tih hmang hian an
inbuatsaih tur a ni.
Bible hmanga kan insawifiah a la \ul dawn avangin kan beiseina
lungphum hi kan zir ngun hle tur a ni. He bumna hi a darh zau zel
dawn a, hmaichhana kan inep hun pawh a la thleng ang. Kan
inbuatsaih \hat fe loh chuan min âwk ang a, hnehin kan awm ang.
Mahse buaina hun atana inring tura keimahni tihve theih lam kan lo
tih chuan, Pathianin a tih tur a tive ang a, A ban chak tak chuan min
vêng him ang. Setanan a buma a dawt thilmaktea a bum ai chuan
mi rinawmte hualhim nana dai theu turin ropuina ata vantirhkohte
chu a tir chhuak thuai ang.
He bumna hian hma a sawn chakzia hi ka hmu a. Rêl chak tak
mai, êng tluka chak hi ka hmu a. Vantirhkoh chuan ngun taka en
turin min ti a. Rêl chu ka en reng a. Khawvel pum hi a phur ni hialin
a lang. A khaltu chu min han entir a, pa hmel\ha tak leh fin hmêl
tak, rela chuang zawng zawngten an en ber leh an zah êm êm chu a
ni. Mak ka tih em avangin min hruaitu vantirhkoh hnenah chuan
tunge a nih ka zawt a. Ani chuan, “Setana a ni a. Eng vantirhkoh
anga inlar rel khalhtu ber hi a ni. Khawvel hi sal angin a man a,
thiam loh an channa tur dawt thu an awih theih nan bumna chak tak
pêk an ni. A thawhpui a hnuaia mi chiah chu engineer a ni a. A
thawhpui dangte chu hna pêng hrang hrangah a mamawh dan ang
zela thawhtir an ni bawk a. Chhiatna ruam lamah êng tluka chakin
an tlan mêk a ni,” a ti a.
Rêl chuang lo midang an awm mial lo maw tiin vantirhkoh chu
ka zawt leh a. Rêl tlan lohna lam chu min entir a. Chutah chuan
kawng zim tea pawl tlêm tê kal lai hi ka va hmu a. Thutak hruihrual
hmanga nghet taka phuar khawm an ang hle a ni. Chung pawl tlêm
tête chu buaina leh fiahna nasa tak kal tlang ang mai hian an chauh
THLARAU THILPÊKTE 225
hmêl hle a. Chhûm kar a\anga ni rawn chhuak hlim hlawlin an hmêl
chu hnehna chang mai tur hmêl pu turin an rawn chhun ni hian a
lang bawk.
LALPAN Setana thang hmu thei turin khawvel chu hun \ha a pe
tih ka hmu a. Kristiante tan fiahna dang a awm lo a nih pawhin hei
hi fiahna tling a ni; mi sual leh mi \hate danglamna a awm an tih hi.
Thomas Paine-a, vaivuta chang tawh hnu, a lawmman dawng tura
kum sang rorel zawh thawhlehna hnuhnunga lo tho va, thih hnihna
tuar tur meuh pawh kha Setana chuan vanramah awm reng a,
ngaihsan hlawh hle angin a lantir a. A dam lai khan a theih chhung
Setanan a hmang a, a thih hnûah pawh Thomas Paine-a khan
vanramah chuan ngaihsan leh chawimawi a hlawh hle a, he leia
mite a zirtir ang bawk khan khitah pawh mite a la zirtir \hin niawm
ang taka lantirin, mi bum nan a la hmang zui reng a ni. A nundan leh
thihdan leh a damlaia a zirtirna bawlhhlawh takte râpthlâk tia thlirtu
mi \henkhat chu hetiang mi—mi bawlhhlawh ber leh verther ber,
Pathian leh a dan hmusittu zirtira awm tur hian an inpe a ni.
Dawt pa ngei chuan a tirhkohte chu apostol-te aiawha thusawi
a, leia an awm laia Thlarau Thianghlim hriattirnaa an thuziak kalh
niawm taka lantir a, khawvel mit tidela bum turin a tir chhuak a.
Heng Setana tirhkohte hian apostol-te chu anmahni zirtirna ngei
pawh tibawlhhlawh a, pawlhdal an nih thu an sawitir bawk. Hetia a
tih hian Setana chuan lawm takin Kristian intite leh khawvel zawng
zawng chu Pathian Thua chian ngam lohna a neihtir a. He Lehkhabu
thianghlim hian a kawng dalin a remruatna a titlawlh a, chuvangin
mite chu Bible lo chhuahna ringhlel turin a hruai \hin. Tichuan Pathian
awm ring lo Thomas Paine-a meuh pawh chu a thih veleha vanram
kai nghal a, leia a awm laia a huat êm êm apostol-te nena han lêng
za a, khawvel zirtirnaa inhmang angin a lantir a ni.
Setana chuan a tirhkohte chu an thawh tur a tuksak \heuh a.
Fing verther tak, themthiam tak leh bumthiam tak ni turin a ti bawk.
|henkhat chu apostol lem chang tur leh, anmahni ang taka \awng
turin a ti a. A \hente erawh chu mi sual Pathian anchhe lawh chunga
226 THÚZIAK HMÁSÃTE
boral, tuna sakhawmi ang tak lemchang turin a ti bawk a. Aposto
fel ber leh mi sual ber inkarah danglamna reng reng an siam lo va.
Thil thuhmun zirtir tura tih an ni ve ve bawk. A duhzawng hlenna a
nih phawt chuan Setanan tunge a hman tih lam kha chu engmah a ni
lo. Paine-a damlai khan an inhnim hnai hle a, a hnathawhah a pui
reng bawk a, chuvangin a tan chuan rinawm taka a rawng lo bawl
tawh \hin leh, a duhzawng lo tihpuitlinsak \hintu kutziak leh
\awngkam hriat chu a harsa lo.
Paine-a thuziah tamtak kha Setana sawi a ni a. Setana tan chuan a
tirhkohte hmanga han sawichhuah leh Paine-a irawm chhuak niawm
taka han lantir chu a harsa tawh lo. Hei hi Setana kutkawih liau liau
a ni. He zirtirna zawng zawng, apostol-te, mi thianghlimte leh mi
sual thi tawhte sawi niawm taka lantirho hi Setana hnen a\anga lo
chhuak vek an ni.
Setanan a duh êm êm, a ta nia a chhal ngheh tlat, Pathian
hawtute chu tunah hian apostol thianghlimte nen, vantirhkohte nen
ropuinain vanah an awm tih thu hi mi zawng zawng rilru hliahtu
puanzar hlimtu atan a \ha tawk a, Setana hnathawh dan thuruk chu
hmuchhuah phah rawh se. Khawvel leh Pathian awm ringlo ho
hnenah chuan tihian a sawi a ni ber e: “Engang pawhin sual la,
Pathian leh Bible chu i ring emaw ring lo emaw, i duh duhin awm
rawh, vanram chu i ta a ni; Thomas Paine-a pawh vanramah a
awm a, chawimawi a hlawh chuan an kal ve ngei ang tih mi zawng
zawngin an hria e,” tiin. Hei hi a lansarh em avangin an duh phawt
chuan mi tinin an hmu thei a ni. Setana chuan mimal Thomas Paine-
a te ang hmang hian a tluk tirha a thil tum kha tihhlawhtlin a la tum
ngar ngar a. A thiltihtheihna leh dawt thilmak hmangin Kristian
beiseina lungphum chu a tichhia a, vanram kawng zim tak entu tur
nî pawh a hliah bawk. Khawvel chu Bible hi thawkkhum ni lovin
thawnthu satliah aia \hat bikna nei chuang lovah a ngaihtir a.
Chutihlain Bible aiawh tur hian thurin dang a lek thung a, chu chu
thlarauva inpuanna hi a ni.
THLARAU THILPÊKTE 227
Hetah hian a hnena inpe pumhlum hmanraw pakhat, a thuhnuaia
awm chu a awm a, khawvel chu a duhzawng a rintir thei a ni.
Amah leh a tirhkohte ro la relsaktu tur lehkhabu chu a duhna takah
a dah sawn a. Khawvel Chhandamtu pawh mi naranah a chhuah
bawk. Isua thlan vêngtu Rom sipaiten dawt thu an theh darh a,
puithiam lalte leh upaten an sawi chhawng ang bawk khan thlarau
inpuanna lem zuitu bum tawkte chuan Chhandamtu pian dan te, a
thih dan te leh a thawhleh danah te kha engmah thil danglam thleng
lo anga lantir an tum a. Hnung lama Isua an dah hnûah chuan
khawvel rilru chu anmahni lamah leh an thilmak tih leh an dawt
thilmak tinreng, Krista thiltih aia ropui zawk nia an sawi chuan an
hip a. Tichuan khawvel chu thanga awk ang a ni a, hremna hnuhnung
pasarih leihbuak a nih hma loh chu an bumna râpthlâk tak mai
zawng hmu thei lo tura him tlata inhriatna rilru nei tura dawi ât a ni.
Setana chu a remruatna a hlawhtlin avang leh khawvel pumpui hi a
man theih avangin a hlim hle a ni.

AWHNA
Setana chuan a tirhkohte chu a bikin Isua lo kal lehna thlir
chunga Pathian thupêk vawngtute awhna tur thang kam turin a ti a.
Setana chuan a tirhkohte chu kohhrante an muhil tih a hrilh a. A
thiltihtheihna leh a dawt thilmakte chu tipungin a chelh thei tih a ni.
An hnenah chuan, “Mahse kan mi huat Sabbath serhtute chu min
do zawngin an la thawk zel a, Pathian dan huatthlala zet mai zawm
turin kan mite min la chhuhsak reng mai. Kal ula, ram leh sum
neitute chu lungkhamna tui intir rawh u. Heng thila an rilru in nghahtir
theih phawt chuan kan ta an ni mai. An duh apiang an sawi thei
ang; mahse Krista lalram hnathawh hlawhtlinna emaw kan huat ber
thutak thehdarh emaw aiin pawisa lungkhamtir ang che u. Khawvel
hi an hmangaih a, an biak theih nan a îtawm thei ang berin lantir
bawk rawh u. Kan thunun theihna tur hmanrua reng reng chu kan
kawl tlat tur a ni. Krista zuituten A hnathawh nana sum an pêk tam
poh leh kan thuhnuaia awmte min chhuhsakin kan lalram hi an hliam
228 THÚZIAK HMÁSÃTE
na a ni mai. Hmun hrang hranga inkhawm an koh hian dinhmun
hlauhawm takah kan ding a. Fimkhur hle rawh u. A theih phawt
chuan buaina leh chi-aina thlen ula. An inkara hmangaihna tichhe
rawh u. Kan huat em avang hian an rawngbawltute chu tihnualin
tilungngai ula. Sum neiten an thawh loh nan chhuanlam \ha tak tak
siamsak ang che u. In theih phawt chuan pawisa lam reng reng chu
thunun ula, an rawngbawltute chu thil awta lungngai hle turin khalh
rawh u. Hei hian an phurna leh an huaisenna a tihniam ang. Samzai
khat pawhin tawlh suh u. Lei rosum awhna leh hmangaihna chu an
nun thununtuah siam ula. He nungchang hian ro a rêl chhûng chu
chhandamna leh khawngaihnate an inkiltawih \hin. An kiangah chuan
khawvel hipna chi tin dah ula, tichuan kan ta an ni mai. Anmahni
chauh kan nei lova, midangte vanrama hruai turin mi an hneh theihna
huatthlala tak chu an hmang thei lo mai \hin a ni. Mi tupawhin pêk
an tum chuan an khêk theih nan an zingah awmdan nuam lo tak
siam ang che u.
Setana chuan a ruahman ang chiahin a thawk tih ka hmu a.
Pathian chhiahhlawhten inkhawm an huaihawtna apiangah hna
ti\huanawp turin Setana leh a tirhkohte chu an lo tel ve zel a. Pathian
mite rilruah rawtna a thlen reng bawk a. Mi \henkhat kawng pakhata
a hruai laiin \henkhat chu kawng dang daihah a hruai a, ringtu
hmeichhia leh mipate \hat lohna lai chu remchangah a la a, an pianpui
rilru fel lohna chu tisangin a chawk tho ziah bawk. Mahni hmasial
tur leh awt tura hruai theih an nih phawt chuan Setana chuan a lo
dinpui var a, a chakna zawng zawng nen sual tura thlemnaa hruai
luhdan tur a zawng \hin. Pathian khawngaihna leh thutak êng chuan
an awhna leh mahni hma an sialna chu rei lo te a tireh a ni thei;
mahse hnehna famkim an neih loh chuan chhandamna boruak hnuaia
an awm loh hun, nundan nghet ropui tak leh mawi tak a lo chuai
hunah Setanan a thlem leh a, min an phut sang lutuk niin an inhre fo.
Thil \ha tih an ning a, Kristan Setana thiltihtheihna leh leh beisei bo
nun hrehawm lak ata a tlannaa a inhlanna ropui tak kha an lo
theihnghilh ta \hin a ni.
THLARAU THILPÊKTE 229
Setana chuan Juda awhna leh hmasialna rilru kha remchangah
lain, Mari’n hriak rimtui man to taka Isua a leih pawh khan phunnawi
turin a lo thlem hman a. Juda chuan hriak kha a ui hle a ni; hralh
zawk se mi retheite hnenah pêk zawk tur a ni a ti a. Mi retheiho chu
a khawngaih tak tak lo, Isua tana miin zalen taka thil an hlan chu thil
chuangtlaiah a ngai a ni. Juda chuan a LALPA chu tangkaraw pawisa
tlêm têa hralh tawk velah a ngai a. Isua lo kalna nghaktu nia inchhalte
zingah pawh hian Juda ang mi ka hmuh \euh mai. Setanan a thunun
tlat a, an inhre si lo. Pathian chuan awhna chhete chauh emaw,
mahni hmasialna chhete chauh emaw pawh hi a pawm thei lo va,
hetiang nungchang sual \ha lo tak mai neitute \awng\aina leh fuihna
hi a ten tlat a. Setana chuan hun tlem te chauh a nei tawh tih a
hriatin, mite chu mahni hmasiala awt zual zel turin a hruai a, tichuan
mahni hmasial tak, inren tak leh inhawng lo taka an awm a hmuhin
a lawm êm êm mai a ni. Chung mite mit chu hawn nise zawng,
inhnehtu chanchang fêa Setana awm lai te, an chunga a lawm êm
êm lai te leh, a rawtna pawma a thanga awk mêkte âtna a lo nuihsan
vel lai chu an hmu ngei ang.
Setana leh a tirhkohte chuan heng mi inren leh duham lutuk
thiltihte hi lo chhinchhiah zelin, Krista leh a vantirhkohte hnenah
hmusit takin, “Heng mite hi Krista zuitute an ni a; intihdanglam an
tum mêk a ni,” an ti a. Setana chuan an kawng zawh lai leh chutiang
thil demna Bible chang chu khaikhinin, vana vantirhkohte chu, “Heng
mite hi Krista leh A thuawihtute an ni a. Krista inthawina leh tlanna
rah chhuahte chu an ni,” tiin a nuihsan a. Vantirhkohte chu chuta
\ang chuan lunghnur takin an kal sawn a. Pathian chuan A mite chu
thil \ha ti reng turin a phût a; thil \ha tih an nin chuan Ani pawhin
anni chu a ning ve mai a ni. Pathian chu A mite nia insawi, Isuan A
nunna hlu tak pawh zuah lova a pêkten mahni hmasialna tlêm tê
chauh pawh an tihlan hian a lawm lo hle. Mi duham leh hmasial
reng reng chu vanram kawng ata an pêng bo zel ang. A LALPA
hralhtu Iskariota ang khan lei lawmna tlêm têin nunphung nghet leh
ropui, nungchang mawi tak chu an hralh a. Chutiang mite reng reng
230 THÚZIAK HMÁSÃTE
chu Pathian mite zing ata dahhran an ni ang. Vanram kai duh apiang
chuan an thil neih zawng zawng nen van nun phung \ha chu an
chawisang tur a ni a. Mahni hmasialna avanga vuai mai lovin mite
tana thil \ha tih avanga \hang zel tur an ni zawk. Mite tana thil \ha
tih theihna hun \ha apiang hmang \hain vanram nungchang chu kan
ngaihlu tur a ni. Isua kha entirna famkim atan ka hmaah tarlan a ni
a. A nun kha mahni hmasialna tel lo, duhsak bik nei lo, mi tana
thil\ha tih chaknaa chhinchhiah a ni.

SÃWI |ILHNA
Mi \henkhat, rinna chak tak leh hrehawm ti tak leh \ap chunga
Pathian hnena thil dil ka hmu a. An hmelte chu a dawldangin an
rilru chhungrilah an hlim lo hle tih a lang a. An hmêl a\ang chuan an
ding nghetin \hahnem an ngai hle tih a lan bakah, an chal a\ang
chuan thlan tui a rawn bawl chhuak \uam \uam hlawm a. Chutah an
hmêl chu Pathian pawmpuinain a tiêng a, mahse \hahnemngaihna
leh nguina chuan an hmêl chu a rawn tuam leh a.
Setana tirhkohte chu chung mite bul velah chuan Isua hmêl an
hmuh theih loh a, anmahni hual veltu thimna chauh an mitin a hmuh
theih a, Pathian ring lo tur leh, Amah do zawnga an \awng theihna
tura thim chhah taka khuh tumin an lo inhawr khawm a. An himna
awm chhun chu van lam en chauh a ni. Pathian vantirhkohte chu A
mite chunga mawhphurhna nei an ni a, Setana tirhkohte boruak
hlauhawm takin heng mi ngui tak takte hi a tuam lai chuan,
vantirhkohte chuan Pathian mite khuhtu thim chhah tak chu vai
kiansak tumin thla an zar reng a.
|hahnemngai taka an \awng\ai zawm zel lai chuan Isua hnen
a\anga êng zung lo chhuak chuan an thinlung tiphur tur leh an hmêl
tiêng turin a rawn chhun \hin a. |henkhat erawh lungngai taka dilnaah
hian an tel ve lo tih ka hmu a ni. Engmah hre lo leh pawisa lo ang
maiin an awm a. Anmahni tuamtu thimna pawh chu an do lo va,
chu chuan chhûm chhah tak angin a khuh tlat mai a ni. Pathian
vantirhkohte chuan heng mite hi kalsanin, \hahnemngai taka \awng\ai
THLARAU THILPÊKTE 231
mêkte \anpui tur chuan an kal sawn a. Pathian vantirhkohte chu mi,
an chakna zawng zawng nena Setana tirhkohte dova, beidawng
lova Pathian ko reng a, mahni in\anpui \hinte pui turin an hmanhmawh
hle tih ka hmu a. Mahse Pathian vantirhkohte chuan mahni leh mahni
pawh inpuih tum lote chu an kalsan a, chu mite hmêl chu ka hmu
leh tawh lo.
Sawi \ilhna ka hmuh awmzia chu ka zawt a. Laodikei mite
hnena Hretu Dika thurawn, chanchin \ha puanna fir tak vanga lo
awm a ni tih hmuhtir ka ni. Hei hian a pawmtu thinlungah rah chhuahin
chu chuan ringtute nundan a chawisantir ang a, thutak fir chu a luan
chhuahtir ang. |henkhat chuan Krista inpuanna hi an nunpui lo,
nunpui a hnêkin an do zawk ang a, hei hi Pathian mite zinga sawi
\ilhna awmtirtu chu a ni ang.
Hretu Dika inpuanna chuan a chanve leka ngaihven pawh a
hlawh lo tih ka hmu a. Kohhran hma lam hun innghahna thupuan
urhsun tak mai chuan ngaihsak a hlawh lo tawp a nih loh pawhin
ngaihsan chu a hlawh lutuk lo a ni. He chanchin puanna hian thuk
taka simna hna a thawk tur a ni a; dik taka dawngtute chuan thu an
awih ang a, an intithianghlim ang.
Vantirhkoh chuan, “Ngaithla teh,” a ti a. Chu veleh rimawi
hmanraw chi hrang hrang inchawih mawi tak ri ang, inrem tak ri hi
ka hre nghal a. Rimawi ka hriat tawh zawng zawng aiin a mawi
zawk a, zahngaihna, khawngaihna leh hlimna thianghlima khat ni
hialin a lang. Ka taksa pum hian min tihlim veng veng hial mai a ni.
Vantirhkoh chuan, “Han en teh le,” a ti leh a. Ka mit chu a hma
lama ka hmuh tawh, nasa taka sawi nghinte chungah khan a fu ta a.
Chung mi ka lo hmuh tawhte \ap lai leh rilru hrehawm taka an
\awng\ai lai chu hmuhtir ka ni. An bul vela vêngtu vantirhkohte chu
a leta tihpun an nih bakah, an ke a\anga an chhip thlengin thirkawr
anga thuam chhuah an ni. Sipai pawl ang mai hian indawt fel takin
an che thlap thlap a. An hmelah chuan buaina nasa tak an tuar
tawh tih leh, indona hrehawm tak an paltlang tih a lang thei a.
232 THÚZIAK HMÁSÃTE
Chutichung chuan an landan chu chhungril lama hrehawmnain
hnuhma nei mah se van ropuinain an êng a. Hnehna chu an chang
ta, chu hnehna chuan an hnen ata hlimna leh lawmna thianghlim a
lantir a ni.
He mite pawl hi an tlêm telh telh a. |henkhat chu thin thlak an
ni a, kalkawngah hnutchhiah an ni. Engmah ngaihsak lo leh, pawlawh
taka thil ti, chhandamna leh hnehna chu nasa tak leh hrehawm taka
beih vaka neih phu ngawih ngawih tihote zawm duh lo chuan hnehna
chu an chang lo mai a, pawn khaw thima hnutchhiah niin an hmun
ruak chu thutak vuantu mi thar dangin an rawn luah zel a. Setana
tirhkohte chuan an lo en ve reng naa an ringtute chungah tih theih
engmah an nei lo.
Thirkawr anga inthuamten thiltihtheihna nasa tak nena thutak
an aupui thawm chu ka hria a. Nghawng pawh a nei nghal, mi
tamtak chu an pasalten an phuar a, naupangte chu an nu leh paten
an phuar bawk a. Mi rinawm, thutak hre lo tura dan behte chuan
phur takin an thu hriat chu an vuan nghal a. Chhungte hlauhna zawng
zawng a bo va, thutak chauh an chawisang bawk. Vantirhkoh
chuan, “Ruah hnuhnung, LALPA chenna ata tiharhtu lo chhuak,
vantirhkoh pathumnain a puan chu a ni,” tiin min chhang a.
Heng mi thlante chungah hian thiltihtheihna nasa tak a awm a.
Vantirhkoh chuan, “En leh rawh,” a ti leh a. Ka mit chu misual leh
ring lote chungah chuan a fu leh ta a. An lo phusa nasa mai. Pathian
mite thiltihtheihna leh \hahnemngaihna chuan kai thovin a tithinur a.
Hmun tinah an buai nuaih nuaih vek mai a. Pathian thiltihtheihna leh
êng neitute pawl dona dan an siamte chu ka hmu a. Pathian mite
chu thimnain a khuh mup chungin Pathian remtihna neia Amah ringin
an ding nghet tlat a. Mangang taka an awm lai chu ka hmu a, chutah
\hahnemngai taka Pathian an au thawm chu ka hre leh a. A chhun
a zanin, “Aw Pathian, i duhzawng tih ni rawh se. I hming a tihropui
theih chuan i mite tan tlanchhuahna kawng siam la. Kan vela milem
be mite lak a\ang hian min chhanchhuak ang che. Thi turin min ti a,
THLARAU THILPÊKTE 233
mahse i ban chakin chhandamna min siamsak thei,” tiin an \ap a.
Hengte hi ka rilrua la cham zawngte chu an ni mai e. An vai chuan
thutaka an tlin lohna hriaa Pathian duhzawnga an inpek pumhlumzia
lantir niin an lang a, chutichung chuan Jakoba ang khan tumah bang
awm lovin, an vai mai chuan \hahnemngai taka chhanchhuahna dilin
Pathian an buan a ni.
|hahnemngai taka an au veleh vantirhkohte chuan an khawngaih
em avangin chhanchhuak tura kal mai an duh a. Mahse an hotu
vantirhkoh sang tak mai chuan a remti mai lo. “Pathian duhdan
tihpuitlin a la ni lo ve. No chu an in ngei tur a ni a. Baptisma an
chang phawt tur a ni,” a ti a.
Chumi hnû lawkah chuan Pathian aw, van leh khawvel nghawr
nghing dur dur khawpa ring chu ka hre ta a. Lir nasa tak a nghing a,
kil tinah in a chim a. Hnehna au thawm ring tak leh fiah tak, mawi
êm êm hi ka hria a. A hma lawka hrênga tâng, lungngai êm êmho
chu ka han en a. An saltannaa tawp ta. Eng mawi tak hian a chhun
a. An va hmel\ha tehreng êm! Lungngaihna leh vei nei riaua an
lanna chu a reh a, an hriselin an hmêl hmuh a nuam ta ngei mai. An
hmelma, an bul vela milembe mite erawh chu mitthi ang maiin an let
der a; tlansa, mi thianghlimte hmêl êng chu an tuar zo lo a ni. He
ropuina êng hi van chhûm zinga Isua hmêl hmuh a nih thlengin a
cham a, mit khap kar chhung lekin mi rinawm, fiaha awm tawhte
chu ropuina ata ropui lehzualnaa tihdanglamin an awm ta a. Thlante
a lo inhawng a, mi thianghlimte chu thih theih lohna taksa puin an lo
thova, “Thihna leh thlan chunga hnehna!” tiin an au va; mi thianghlim
dam laite nen chuan a rualin an LALPA tawk turin boruakah hruai
chhoh an ni a, an lei thi thei tawh lo tur chuan mawi takin ropuina
leh hnehna chu an aupui ta a ni.
234 THÚZIAK HMÁSÃTE
BABULON SUALNA
Vantirhkoh pahnihnain kohhrante tlûk thu a puan a\ang khan
kohhrante chu an lo sual zual deuh deuh a. A hming chuan Krista
zuitu an han intive bawk a, khawvel nen an danglamna htiat theih a
ni lo. Rawngbawltute chuan Pathian Thu an han chhiar ve bawk
naa a ngaihthlak nuam lam hlir an sawi a. Hei hi mihring pianpui
rilru hian a do ngai lo. Thutak thiltihtheihna leh thlarau leh Krista
chhandamnate chauh hi thinlung bawlhhlawh tana huatthlala chu an
ni. Rawngbawlna lar takahte hian Setana thinurna chawk tho va,
misualte tikhur an awm lo va, nakin lawka lo thleng tur rorelna
hlauhawmzia mi thinlung leh chhia leh \ha hriatnaa tuh tak tak thei
an awm hek lo. Misualte chuan Pathian anna tak tak tel lo va
thianghlimna chu a lawm zawk avangin chutiang sakhuana chu
\anpuiin a thlavang an hauh tlat \hin.
Vantirhkoh chuan, “Felna ralthuam ni lo thil dang reng rengin
mihring chu thim thiltihtheihna chungah hnehna a chantir thei lo.
Setana chuan a taksa pakhat angin kohhrante chu a nei a. Mihring
thusawi leh thiltihte chu Pathian Thu, thutak tluang tlam takah an
cheng lo va. Khawvel \ian \hatna leh thlarau chu Pathian nena
inhmelmak tlat an ni. Thutak chuan a tlawmna ang ang leh a chakna,
Isuaa a lanchhuah dan ang hian khawvel rilru do tura tih a nih
apiangin tihduhdahna thlarau chu kaihthawh a ni ve ziah bawk.
Kristian inti tamtak hian Pathian an hre tak tak lo. Mihring pianpui
thinlung chu tihdanglam a ni lo va, tisa rilru pawh Pathian hmelma a
ni reng. Hming dang invuah pawh nise Setana chhiahhlawh rinawm
tak an ni,” a ti a.
Isuan van biakbûk hmun thianghlim a chhuahsana pindan
lehlama a luh a\ang khan kohhrante chu sava bawlhhlawh tinrenga
tihkhah a ni. Kohhran chhungah chuan sualna leh bawlhhlawhna
nasa tak ka hmu a; mahse a member-te chuan ‘Kristian’ an la inti
tho. An hnathawh te, an \awng\aina te, leh an infuihnate chu Pathian
mithmuhah chuan tenawm mai a ni. Vantirhkoh chuan, “An
inkhawmpuiah Pathian a tel thei lo. Mahni hmasialna, inbumna leh
THLARAU THILPÊKTE 235
dawt thu chu chhia leh \ha hriatna mausam \hakin an tilêng a. Heng
thil \ha lo tak tak hi sakhuana kawrin an tuam bawk,” a ti a. A
hming maia kohhran ni vete chapona chu entir ka ni a. An
ngaihtuahnaah Pathian a awm lo va, an rilru sual tak chu anmahniah
a cheng tlat a; an tisa thi thei chu an cheimawi a, chutah lungawi tak
leh nuam ti takin an inen \hin. Isua leh a vantirhkohte chuan thinur
chungin an lo en reng a. Vantirhkoh chuan, “An sualna leh chapona
chuan van a thleng a. An chanvo tur chu buatsaih mek a ni. Dikna
leh rorelna chu rei tak a muhil tawh a, mahse a ding chhuak thuai
dawn. Phuba chu ka chanpual a ni, ka la rul ang, LALPAN a ti,” a ti
a. Vantirhkoh pathumnain vauna hlauhawm tak a sawi kha a la
thleng dik ang a, mi sual zawng zawngin Pathian thinurna no chu an
la in ang. Setana tirhkoh sual chhiar sen lohte chu ram pumah insem
darhin kohhrante chu an chim mup reng a. Heng Setana tirhkohte
hian sakhaw pawlte chu sakhuana kawrfualin bumna nasa ber leh
sual râpthlâk ber berte chu a khuh avangin lawm takin an lo thlir a
ni.
Van zawng zawngte khian lunghnur takin Pathian kutchhuak
mihringte an mihring puiten dinhmun hniam ber, ransa tluk leka an
han hnûk hniam \thin chu an lo thlir reng a. Chu Chhandamtu
duhtaka, mihring retheihzia a hmuha khawngaih êm êm \hin zuitu
nia insawite chu he sualna râpthlâk tak mai, sal leh mihring thlarau
lei leh hralha sumdawnnaah hian phur takin an inrawlh a. Mihringte
lungngaihna chu hmun hrang hrangah phurh sawn niin lei leh hralh
an ni bawk. Vantirhkohte chuan an lo chhinchhiah zel a; lehkhabuah
ziah luh zel a ni. Bawihpa leh bawihnu, pate leh nute leh an fate,
unau hmeichhia leh mipa rinawm tak takte mittui chu vanah khawl
zel a ni bawk. Pathian chuan a thinurna chu rei lo tê chauh a sum
tawh ang. A thinlung chu he ram avang hian a alh a, a bikin sakhaw
pawl \henkhat, he sumdawnna râpthlâk tak mai awmtir phaltu leh
inrawlh ve hialte chungah hian a alh a ni. He rorelna dik lo, inawpna
tenawm leh tawrhna nasa hi mi inngaitlawm leh inphah hnuai Isua
zuitu intite chuan khawngaihna leh lainatna tel miah lovin zuk thlir
236 THÚZIAK HMÁSÃTE
mai mai a! An zinga tamtak phei chuan huatna nen lungawi takin he
sawi hleih theih loh khawpa tawrhna nasa hi an thlen thei a;
chutichung chuan Pathian chu chibai an la buk ngam zu nia!
Inhmuhsitna theuneu lo tak a ni; chutah chuan Setana a lawm a,
chutiang thil inmil lo lutuk nen chuan Krista leh a vantirhkohte chunga
hnehna chang intifahran hian “Heng mite hi Krista zuitu an ni,” tiin a
be leh a. Heng inti Kristianhote hian martarte chanchin chu bianga
mittui luang zawih zawihin an chhiar \hin a. An rinpuite chunga
mihring pangngai si chutianga an nunrawng thei chu mak an ti a.
Mahse chutiang taka thusawi \hin leh ngaihtuah \hinte chuan an
mihring puite chu salah an nei reng si a. Hei chauh hi a ni lo; khawvel
kalpui inzawmnate chu tichhiain an mihring puite chu rawng takin
an awp bet tlat mai a ni. Pope leh milembe miten Krista zuitute
chunga nunrawnna tawp lo an lantir ang chiah khan mihring tiha
mawi lo inawisakna chu an ti thei a ni. Vantirhkoh chuan, “Chu
mite tawrhna ai chuan milembe mite leh pope-hote tan Pathian
rorelna hlenchhuahna nia an tawrh tur chu tawrh a nuam zawk ang,”
a ti a. Awp beha awmte au thawm chuan van a thleng a, vantirhkohte
chuan mak ti êm êmin a Siamtu anpuia din mihringin a mihringpui
sawi sen rual loh khawpa a tihrehawm êm êm lai chu dingin an thlir
reng a. Vantirhkoh chuan, “Tiduhdahtute hming chu thisena ziah,
vuakna vuala thai, hrehawm nasa tak tuarte mittuiin a bual a ni.
Pathian thinurna chu he ram, enna nei ram ngei hian A thinurna no
a in zawh hma loh leh Babulon a hremna chu a lêt hnih a nih hma
chu a tawp lo vang. Anin a pêk ang ngei khan pe thung ula, a thil
tihzia ang zel chu a leh hnihin thungrul ula, a chawhpawlhna novah
chuan atan a leh hnihin chawhpawlhsak rawh u,” a ti a
(Thupuan18:6).
Bawih neitu* chuan engmah hre lo tura a hren a bawih thlarau
bo mawh chu a la phur ang a, bawih sualna chuan a neitu chu a la
kan dawn a ni. Pathian chuan engmah hre lova hrenbeh leh tihhniam
bawih chu Pathian emaw Bible emaw hre lo va, a pu vuakna
THLARAU THILPÊKTE 237
hruihrual chauh a hriat avang leh, ransa dinhmun ang leka ding a nih
avangin vanramah a hruai lût thei lo va. Mahse khawngaihnaa khat
Pathianin a tihtheih sang ber chu a ti a ni. La awm ngai reng reng lo
anga a awm a phal a, a pu erawh chuan hremna hnuhnung pasarih
a tawrh hnuah thawhlehna hnuhnungah a tho leh ang a, thih hnihna
râpthlâk tak chu a tuar leh ang. Tichuan Pathian rorelna dik chu a
lo thleng tawh dawn a ni.

RING TAKA ÂUNA


Vanrama vantirhkohte thlawk tawn vel ruai ka hmu a. Thil
pawimawh tak lo thleng famkim tur atana inbuatsaihin lei leh vanah
an thlawk tawn chhen a. Vantirhkoh dang thiltithei tak, leia chhuk
tur leh vantirhkoh pathumna nena au rual tur leh, he thuchah hi
thiltihtheihna leh chakna pe tura tihte chu ka hmu bawk a.
Thiltihtheihna leh ropuina nasa taka thuam a ni a, leia a lo chhuk lai
chuan lei chu a ropuinain a ên phût a. Chu vantirhkoh chu ring tak
leh aw thiltithei taka, “Babulon khaw ropui chu a tlawm ta, a tlawm
ta, ramhuaite awmna leh thlarau bawlhhlawh tinreng kulhbing leh
sava bawlhhlawh leh tenawm tinreng kulhbing a lo ni ta,” (Thupuan
18:2) tia a au lai chuan a êng chuan kil tin a chhun a. Vantirhkoh
pahnihnain a sawi tawh Babulon tlawm thu chu kum 1844 a\anga
kohhran chhunga hlemhletna lo lût sawi belha puan nawn leh a ni.
He vantirhkoh hnathawh hi vantirhkoh pathumna hnathawh ropui
tak tawp lam, ring taka puan chhuahna ni chho mêk rawn zawm
turin a hun takah a lo thleng a. Pathian mite chu nakin lawka an
hmachhawn tur thlemna huna an din thei nana buatsaih an ni. An
chungah êng ropui tak a awm tih leh hlau miah lova vantirhkoh
pathumna thuchah puang turin an \angrual tih ka hmu a.
Vantirhkoh chak tak chu pui turin vantirhkoh dang tirh an ni a,
hmun tinrenga aw ri chuah chuah nia lang, “Ka mite u, a sualnaahte
in tel lohna tur leh, a hremnate in hmuh ve lohna turin, a chhûng ata
*Zirbelhna en la.
238 THÚZIAK HMÁSÃTE
chhuak rawh u. A sualnate chuan van pawh a tawng ta hial a,
Pathianin a thiltih fel lohte pawh chu a hre reng si a,” (Thupuan18:
4, 5) tih ri hi ka hria a. He thuchah hi zanlai authawmin kum 1844-
a vantirhkoh pahnihna thuchah a belhchhah anga thuchah pathumna
belhna niawm tak a ni. Pathian ropuina chu dawhthei taka lo nghaktu
mi thianghlimte chungah chuan a awm a, vaulâwkna urhsun hnuhnung
ber chu hlau miah lovin an puang a, Babulon tluk thu an puan bakah
Pathian mite chu a hremna tlanchhiatsana a chhûng ata lo chhuak
turin an ko bawk.
A nghaktute chunga êng awm chuan hmun tinreng a chhun a,
kohhran chhunga la awm, eng engmaw nei ve, thuchah pathumte la
hre ve lo leh la hnar ve lote chuan chu kohna chu zawmin kohhran
tlu tawhte chu an chhuahsan a. Mi tamtak chu heng thuchahte puan
a nih a\ang khan kum tamtak rintlak takin an awm a, an chungah
LALPA êng chu a awm a, thihna leh nunna thlang thei tura mi vannei
an ni. Tichuan \henkhat chuan nunna thlangin an LALPA hmuaka a
thupêk zawng zawng zawmtute chu an zawm a. Thuchah pathumna
chuan a thawh tur chu a thawk tur a ni; thuchah pathumna hmang
hian mi zawng zawng fiah tur an ni a, mi \hate chu sakhaw pawl
a\angtea koh chhuah tur an ni. Pathian chakna lo langin an chhungte
leh laina hnai ringlo mite zinga hlauhna leh inkilhtawihna a siam lai
chuan, mi rinawmte chu thiltihtheihna hnial rual loh chuan a tur a, an
chhungte chuan an chunga Pathian Thlarau hnathawh hretu mi
rinawmte chu an dal ngam lo va, dal turin chakna an nei hek lo.
Kohna hnuhnung ber chu bawih rethei berte hnenah pawh leihbuak
vek a ni a, an zinga mi felte chu an chhanchhuahna hun hlimawm
tak lo thleng tur avang chuan lawmna hla sain an au chhuak nghal
a. An pute pawhin an dal thei lo; hlauhna leh mak tihnain an kha a
tichih a ni.
Thilmak takte tih a ni a, damlote an lo dam a, chhinchhiahna
leh thilmakten ringtute chu a zui a. Pathianin hna a thawk a ni. Mi
thianghlim, hnu lam engmah hlauh nei lo apiangin an chhia leh \ha
THLARAU THILPÊKTE 239
hriatnain a turna lam chu an zui a, Pathian thupek zawng zawng
zawmtute nen an inthurual bawk a; tichuan thiltihtheihna nen thuchah
pathumna chu ram hla tak tak thlengin an puang ta a ni. He thuchah
hian zanlai au thawm aia thiltihtheihna leh chakna nasa zawk fêin
hnu a khar dawn tih ka hmu.
Pathian chhiahhlawh, chunglam thiltihtheihnaa thuam, hmêl êng
tak pu, hmêl êng thianghlim takte chu van a\anga thuchah lo chhuak
puang tur chuan an kal nghal a. Sakhaw pawl hrang hranga thlarau
awm darhte chuan kohna chu an lo chhang zel a, Sodom khaw
boral dawna Lota a tlanchhuak hmanhmawh ang khan, mi felte
chuan kohhran tlu tawhte chu an chhuahsan zel a. Pathian mite chu
ropuina famkim, an chunga nasa taka lo thleng chuan a tichak a,
thlemna hun tuar chhuak thei turin a buatsaih bawk. Hmun tinrengah
mipui tamtak aw, “Heta hi mi thianghlimte dawhtheihna chu a awm;
heta hi Pathian thupekte leh Isuaa rinna vawngtute an awm,” tih ri
chu ka hre bawk.

THUCHAH PATHUMNA KHÃRNA


Vantirhkoh pathumna thuchah khar a nih thleng entir ka ni a.
Pathian thiltihtheihna chu A mite chungah a awm a; an tihtur ti zovin
an hmaa fiahna hun lo thleng tur atan chuan an inbuatsaih a. Pathian
hnen ata tiharhtu emaw, ruah hnuhnung emaw chu an dawng tawh
a, thuchah puan chhuahna nung pawh tithar leh a ni. Vaulâwkna
hnuhnung ber leh ropui tak chu hmun tinah puan a ni tawh bawk a,
chu chuan thuchah dawng miah lo tur leia awmte rilru chu ti thovin
a tithinur hle a ni.
Vana vantirhkohte thlawk tawn vel ruai chu ka hmu a.
Vantirhkoh pakhat, a kuta ziakna keng hi lei a\ang chuan a lo chho
a, Isua hnenah chuan a hna chu a zo tawh a, mi thianghlimte chu an
chhiar zo tawh a, chhinchhiah vek an nih tawh thu a rawn hriattir a.
Tichuan, thupêk awmna bawm hmaa rawngbawl mêk Isua chuan
a rimtui halna no chu a dah a. A kut a phar chhuak a, ring takin,
“Thawh zawh a ni ta!” a ti a. Isuan thu urhsun tak mai, “Mi fel lo
240 THÚZIAK HMÁSÃTE
chu tihfel lohin awm reng rawh se; mi bawlhhlawh chu
tihbawlhhlawhin awm reng rawh se; mi fel chu tihfelin awm reng
rawh se; mi thianghlim chu tihthianghlimin awm reng rawh se,” tih a
puan lai chuan vantirhkohte sang tamtakte chuan an lallukhumte
chu an nghat a.
Mi tin chanchin chu thi tur emaw nung tur emawa rel fel vek a
ni tawh a. Biakbuka Isuan rawng a bawl lai kha chuan mi fel thi
tawhte rorelsak an ni a, chutah mi fel la damte tan rel leh a ni.
Krista chuan A mite tan tlanna a siam tawh avang leh, an sualnate
a tihbo tawh avangin A lalram chu a hmu tawh a. Chu lalrama awm
turte pawh chu rel fel an ni ta. Beram No nupui neihna chu zawh a
ni a. Tichuan lalram, leh van hnuai zawng zawnga lalram ropuina
chu Isua hnenah leh a chhandamna changtute hnenah pek a ni a,
Isua chuan lalte Lal, hotute Hotu niin ro a rel dawn ta a ni.
Isuan hmun thianghlim ber a chhuahsan dawn chuan a silhfena
tengeng inkhai ri chu ka hria a; a kal chhuah dawn chuan leia awmte
chu thimna chhûm hian a tuam mup a. Tichuan mi sualte leh Pathian
thinurna karah chuan tumah sawipuitu palai an awm ta lo. Pathian
leh mi sual inkara Isua a awm lai kha chuan mihring chungah
khawngaihna lantir a la ni thei a; mahse Pa leh mihring inkar a\anga
a kal sawn hnu chuan khawngaihna chu laksawn a ni a, tichuan
Setanan sim duh loho chu a thununna hnuaiah a dah ta vek a. Isuan
biakbuka hna a thawh lai kha chuan hremna leih buak theih a ni lo
va, mahse a hna a zawh tawh a, a dilsakna khar a nih hnu chuan
Pathian thinurna daltu engmah reng a awm tawh lo. A thinurna chu
hliahkhuhtu nei lo mi sual, chhandamna ngainêpa zilhhauna hawtute
chungah chuan leih buak a ni a. Chu hun râpthlâk tak, Isua dil
puina khar a nih hnu chuan mi thianghlimte chu Pathian thianghlim
mithmuhah chuan dilpuitu nei lovin an awm a. Thubuai zawng zawng
rel fel vek a ni a, lunghlute chu chhiar zawh an ni ta. Isua chu van
biakbuk pawn zawkah chuan rei lo tê a ding zawk a, hmun
thianghlim bera a awm laia miin an sualna an puan zawng zawngte
THLARAU THILPÊKTE 241
kha an tawrh ai tuar tur Setana, sualna tichhuaktu chungah nghah a
ni ta a ni.
Isuan a puithiam kawr hlip a, a lal puan inbelin ka hmu a. A
lûah chuan lallukhum tamtak, lallukhum chhawng ngei mai chu a
awm a. Tichuan vantirhkoh nâwlpui nen vanram chu a chhuahsan
ta a ni. Hremna chu lei chunga awmte hnenah chuan leih buak a ni
a. Mi \henkhatin Pathian chu demin, a \henin anchhia an lawh a.
|henkhat chuan Pathian mite lama tlanin A rorelna chu engtia
pumpelh tur nge tih zirtir turin an ngen a. Mahse mi thianghlimte
chuan engmah tih theih an nei lo. Mi sualte tana mittui hnuhnung ber
chu a tla tawh a, an tana dîlsakna pawh a tawp daih tawh a, an
phurrit pawh phurhsak an ni tawh a, vaulâwkna hnuhnung ber pawh
pêk an ni tawh bawk. Khawngaihna aw mawi tak chuan a sawm
tawh dawn lo. Mi thianghlimte leh van zawng zawngten an
chhandamna tur an ngaihven lai khan an lo ngaihven ve lo va. Nunna
leh thihna pawh an hmâah dah a ni tawh \hin. Mi tamtakin nunna
chu an duh a, mahse a nei turin an bei peih si lo. Nunna chu an
thlang lo va, tunah zawng sual tlenfai nana inthawina thisen a awm
tawh lo va, dilsaktu tur khawngaihnaa khat Chhandamtu, “Zuah
rawh u, mi sualte kha rei lo te tal la zuah hram rawh u,” ti tur a awm
tawh hek lo. |awngkam hlauhawm tak, “Thawh zawh a ni ta. A
kin ta,” tih ri an hriat khan vante chu Isua nen an \ang hova.
Chhandamna atan Pathian remruatna chu thawh zawh a ni tawh a,
mahse mi tlêm tê chauhin an pawm a ni. Khawngaihna aw a ral riai
riai lai chuan hlauhna leh khurhnain mi sualte chu a man a. Râpthlâk
taka, “A tlai lutuk ta, a tlai lutuk ta,” tih ri chu an hre ta a ni.
Pathian Thu ngaisang \ha duh lotute chu LALPA thu zawngin
tuipui a\angin tuipui lehlamah; hmarlam a\angin khawchhak lamahte
an vak tawn vel ruai a. Vantirhkoh chuan, “Ngai teh u, nite chu a
lo thleng mêk a ni; chung niahte chuan ramah chuan \am ka tir ang
a, chaw \amna ni lovin, tui \amna ni hek lovin, LALPA thu hriatnaa
\amna zawk chu (Amosa 8:11). An ril\amin an tuihal zel ang. Ni
242 THÚZIAK HMÁSÃTE
tin van rophum rûk aia lei hausakna ngaihlu zawkin, chhandamna
chu an ngainêp a. Krista hnarin a mi thianghlimte an hmuhsit a.
Chuvangin “Mi bawlhhlawh chu tihbawlhhlawhin awm reng rawh
se,” a ti a.

Hremna an tawrh avangin mi sual tamtak chu an thinur êm êm


a. Thil râpthlâk hmuh hrehawm tak a ni. Nu leh paten an fate an
puh a, faten nu leh pate an mawhchhiat a, unau an inpuh tawn
bawk a. Hmun tinah, “He hun râpthlâk tak mai pumpelhna tur thudik
ka hmuhna min dalsaktu i ni,” tia mangang \ap vawng vawng thawm
hriat a ni. Mipuite chuan rawngbawltute chu, “Min hrilhlawk ve lo
a lawm. Khawvel pumpui hi hneh tur anga insawiin, hlauh vanga
mite tho tur dal nan ‘Muanna, muanna!’ in ti a. He hun lo thleng
tur hi min lo hrilhlawk ve si lo; min hrilhtute lah chu mi sual tak leh
chhaw tak, min tichhetu tur niin in sawi si a,” tiin thinur takin an
chhuahchhal a. Chung rawngbawltute chuan Pathian thinurna chu
an tlansan thei lo tih ka hmu a. An mipuite tawrh let sawm an tuar
dawn a ni.

BUAINA HUN CHU


Mi thianghlimte chuan khawpui leh thingtlang khuate an
chhuahsan a, \hiante nena cheng hovin hmun fianrial tak takah an
khawsa tih ka hmu a. Mi sualten ril\am leh tuihal an tawrh laiin anni
chu vantirhkohten chaw leh tuiin an chawm a. Khawvel hruaitute
chu inrawn khawmin, an bul velah chuan Setana leh a tirhkohte
pawh an lo vir buai sek tih ka hmu a. Ram chhung hmun tinah heng
mi thianghlimte hian an rindan mak tak chu an bansan loh a, Sabbath
an phatsan loh a, chawlhkar khata ni hmasa ber an serh loh chuan
hun tiam a ral hnûah mite chuan anmahni chu an tihlum thei ang tih
thupek ziahna lehkha an sem darh hi ka hmu bawk a. Mahse he
fiahna hunah hian mi thianghlimte chu an buai lo va, an mangang
chhe hek lo; Pathianin tlan chhuahna kawng a siamsak ang tih ringin,
Amahah chuan an innghat tlat a. Hmun \henkhatah phei chuan hun
THLARAU THILPÊKTE 243
tiam ral hma hmain mite chuan mi thianghlimte chu beih an tum a,
mahse mihring anga lo langin vantirhkohte chuan an lo do sak a.
Setana chuan Chungnungbera mi thianghlimte chu tihboral vek theih
nise a duh hle a, mahse Isuan a vantirhkohte chu a mite veng tlat
turin thu a pe a. Pathian chu a dan zawmtute nena thuthlunna siamin
an bul vela mi sual awmte mithmuhah chawimawi a ni ang a; Isua
pawh mi rinawm, rei tak Amah lo nghaka lo beiseitute thihna tem
lo tura vana hruaina hmanga chawimawi a ni ang.

Mi thianghlimten lungngaihna nasa tak an tuar lai chu ka hmu


leh ta thuai a. Mi sualte chuan an hual hneh hlein a lang tawh a. Thil
awmdan chu a \ha lo lam vek ni hialin a lang. |henkhat phei chuan
mi sualte kuta boral turin Pathian chuan a kalsan tawh ni hialin an
ring a. Mahse an mit chu tihvar sak nise anmahni hual vela Pathian
vantirhkoh awmte chu an hmu ngei ang. Chutah hmanhmawh takin
mi thianghlimte tihhlum tum mipui tamtak an rawn kal a, an hnungah
Setana tirhkoh rualin an rawn zui bawk a. Mahse mi sualte chuan
Pathian mite awmna an thlen hmain vantirhkoh thianghlim rual chak
tak maite chu an paltlang phawt tur a ni a. Chu chu thiltihtheih loh
tawp a ni. Pathian vantirhkohte chuan mi sualte leh an hnung lama
rawn nawrtu Setana tirhkoh sualte chu an lo dang kir a.

Mi thianghlimte tan chuan hun hrehawm tak leh hlauhawm tak


a ni. Chhun zan zawmin Pathian hnenah chhanchhuahna dilin an
\awng\ai a. Pawn lama a landan mai chuan tlanchhuah ngaihna a
awm lo. Mi sualte chuan inti chan\ha takin, “Kan kut ata hi engati
nge in Pathian chuan a chhanchhuah loh che u? Engati nge kal chho
va, in nunna chu in chhanhim mai loh?” tiin an au \an a. Mahse mi
thianghlimte chuan an ngaithla lo; Jakoba ang khan Pathian an buan
a. Vantirhkohte chuan chhanchhuah an duh a, mahse rei lo tê an la
nghak tur a ni; Pathian mite chuan no chu an in ang a, baptisma
pawh an chang ngei tur a ni si a. Vantirhkohte chuan an kuta innghat
chu rinawm taka tiin an vêng reng a. Pathian chuan mi lembe mite
244 THÚZIAK HMÁSÃTE
zinga a hming sawichhiat a ni tur chu a tuar lo vang. Pathianin ropui
taka A mite a chhanchhuahna leh A ropui nasatzia A puan chhuahna
hun chu a hnai ta hle mai. Dawh thei taka lo nghaktute leh lehkhabua
hming chuang zawng zawngte a hming ropui nan a chhanchhuak
ang.

Nova hun lai kha kawhhmuh ka ni a. Ruah a lo sura tui a lo len


kha chuan Nova leh a chhungte kha chu lawngah an lut fel vek
tawh a, Pathian chuan kawng kha a khar daih tawh. Nova chuan
tuilêt hmaa mite kha rinawm takin thil lo thleng tur chu a hrilhlawk
a, mahse anni chuan lo nuihsanin an hmusit a. Lei chunga ruah a lo
sur a, tuia mi an han tlakhlum phak phak takah khan a hma lawka
an lo nuihsan lawng chu him taka Nova leh a chhungte phur chungin
tui chungah him takin a lang tih an hmu a.

Chutiang bawka A thinurna lo thleng tur rinawm taka khawvel


hrilhlawktu Pathian mite chhanchhuah an nih tur chu ka hmu a ni.
Pathian chuan misualten sakawlh thupek hmaa kun lo tur leh, a
chhinchhiahna dawng lo tur mi rinawmte an tawrhtir vak vak chu a
phal lo vang. Mi sualte chu mi thianghlimte an tihhlum phalsak ni ta
ang se, Setana leh a tirhkoh sual zawng zawngte leh Pathian hawtute
zawng zawng chu an lawm ngawt ang a. Buaina hun tawp dawn
hnaiah hian an hmangaih Pathian hmuh tuma rei tak lo nghak tawhte
chunga thuneihna neih chu ani (Setana) tan chuan a va ropui dawn
êm! Mi thianghlimte vana an chhoh tur thu ngaineptute chuan
Pathianin a mite a enkawlzia chu hriain ropui taka chhanchhuah an
nihzia chu an la hmu dawn a ni.

Pathian miten khawpui leh thingtlang khuate an chhuahsan lai


chuan, anmahni tihhlum tumin mi sualte chuan an um zui a. Mahse
Pathian mite thah nana an tih ngunhnamte chu buhpawl ang lek an
ni. Pathian vantirhkohte chuan mi thianghlimte chu an vêng tlat a.
Chhanchhuahna dila chhun zana an au thawm chuan LALPA hnen a
thleng chho a ni.
THLARAU THILPÊKTE 245
MITHIANGHLIMTE CHHANCHHUAHNA
A mite chhanchhuah nan chuan LALPAN zanlai a thlang a.
Mi sual hovin an nuihsan vel lai chuan thawhlehkhatah ni chu a
chakna zawng zawng nen a rawn chhuak thut a, thla pawh a
ding nghal chawt mai. Thil awmzia chu mi sualte chuan makti
takin an thlir a, mi felte erawh chuan an chhanchhuahna tur
chhinchhiahna lo thleng chu lawm êm êmin an lo thlir ve thung a.
Chhinchhiahna leh thilmakte chu an rawn inzui zut zut a. Thil
awmdan engkim mai chu letling zo ta vek ni hian a lang hial a ni.
Lui luang laite chu a tawp a. Chhûm dum chhah pui puite chu an
insu \huai \huai a. Mahse chhûm karah chuan fiah taka êng bik
hi a awm a, chuta \ang chuan tui tamtak ri ang, Pathian aw chu
a lo ri chhuak a, lei leh vante chu a nghing dur dur a. Lir nasa
tak a lo nghing a. Thlante an lo inhawng a, vantirhkoh pathumna
thuchah puan a nih laia thi, Sabbath serhtute chu an mutna vaivut
a\ang chuan tihropuina changa, Pathianin a dan vawngtute nena
remna thuthlung a siam chu hriatpui turin an lo thova.

Van boruak chu a êng thul, a thim leh thul, a buai nuaih vek
mai a ni. Tlangte chu luikam phairuang ang maiin an nghing a, kil
tinah lung lian pui pui a invawrh chhuak ur ur a. Tuipuite chu
bela tui chhuan ang maiin a so hlawk hlawk a, vaukamah lung
an vawrh chhuak chum chum bawk a. Pathianin Isua lo kal hun
tur a puan a, a mite tana chatuan thuthlung a puan lai chuan thu
chang khat a sawi a, a aw riin khawvel a fan chhuah ruih ruih
chhûng chuan a chawl zel a. Pathian fate chuan lei chunga Jehova
aw, khawpui ri ang maia ri fawn vel an ngaihthlak lai chuan
chung lam chauh an thlir a. A va râpthlâk kher êm!. Thu chang
khat a sawi zawh apiangin mi thianghlimte chuan, “Ava ropui
êm! Haleluiah!,” tiin an lo au va. An hmêl chu Pathian ropuina
chuan a ên a, Sinai Tlang a\anga hmêl êng sut chunga Mosia
rawn chhuk thla ang maia ropui kha an ni. An ropuina êng avang
chuan mi sualte chuan an en ngam ta lo va. A Sabbath vawng
246 THÚZIAK HMÁSÃTE
thianghlimtute chunga malsawmna tawp ngai lo puan a nih lai
chuan sakawlh leh a lem chunga hnehna au thawm nasa tak mai
chu a lo ri chhuak a.

Ram chawlhna Jubili dar a lo ri a. Sal khawngaihthlak tak takte


chu hnehna changa lo zuang chhuakin anmahni phuartu khaidiatte
chu an thing thla a, mi sualte erawh chu an buai a, engnge tih tur an
hre lo; Pathian awin a sawi chu an hre thiam ve si lo.
Mihring Fapa \hutna chhûm var ropui tak chu a lo lang thuai a.
Hla taka a rawn lan tirh chuan a têt hmêl khawp mai. Vantirhkoh
chuan Mihring Fapa chhinchhiahna a ni tih a sawi a. Lei lama a lo
hnaih zel lai chuan hneh tura Isua lo kal ropuina leh famkimzia chu
kan hmu thei a. A hnunga vantirhkohte chuan lallukhum ropui tak
tak khumin an rawn zui a. Chu thil awmdan ropuizia chu eng \awng
mah hian a hrilhfiah zo lo. Ropuina chhûm nung, tûma khûm rual
loh chu a lo hnaih zel lai chuan Isua duhawmzia chu kan hmu thei a.
Hling lukhum khum tawh lovin, a lu thianghlimah chuan ropuina
lallukhum a innghat a. A puan leh a malpuiah chuan, “Lalte Lal,
hotute Hotu,” tih a inziak bawk a. A hmêl chu ni sat vanglai ang a
ni a, a mit pawh mei alh ang a ni. A kete chu dar nawh tlêt angin a
lang a. A awte chu rimawi tamtak ri ang a ni.
A hma-ah chuan lei a khur a, vante chu an in\hen phawk phawk
a, an inzial khawm leh thul; tlangte leh thliarkarte chu an awmna ata
sawn bo an ni. Leia lal te, mi lian te, sipai hotu ber te, mi hausa te,
mi chak te, bawih leh bawih lo tinrengte chu pûkah leh tlanga
lungpuiah chuan an biru a; tlangte leh lungpuite hnenah chuan, “‘Min
delh ula, lal\hutphaha \hua hmêl lakah leh Beram No thinurna lakah
min hliah rawh u; an thinurna ni râpthlâki tak chu a lo thlen tak hi;
tichuan tunge ding thei ang i le?’ an ti a” (Thupuan 6:15-17). A
hma lawka Pathian mi rinawmte lei a\anga paih bo daih duhtute
chuan an chunga Pathian ropuina lo awm ta chu an hmu a. Hlau
taka an awm lai chuan hlim tak maia mi thianghlimte au thawm,
THLARAU THILPÊKTE 247
“Ngai teh u, hei hi kan Pathian a nih hi; Ani hi kan nghak reng a,
tichuan min chhandam ang; hei hi LALPA chu a nih hi; Ani hi kan
nghak reng a, a chhandamnaah chuan kan lawmin kan hlim ang,”
tih chu an hria a.
Pathian Fapain mithianghlim muhilte a koh lai chuan lei chu
nasa takin a nghing a. A kohna aw chu chhangin thih theih lohna
taksa ropui pûin an lo tho va. “Hnehna, hnehna, thihna leh thlan
chunga hnehna. Aw! thihna khaw nge i tur? Aw, thlan khawiah
nge i hnehna?” tiin an auva (1 Korin 15:55). Mithianghlim damlai
leh thihna ata lo tho lehte chuan hnehna hla chu rei tak an aupui a.
Natna leh thihna hnuhma pu chunga boralte chu thih theihlohna
neiin, hrisel leh phur takin an lo tho a. Mithianghlim damlaite chu
mitkhap kar lovah tihdanglamin an awm a, thlan a\anga lo tho lehte
nen boruakah an LALPA hmuak turin a ruala lak chhoh an ni. Intawh
lehna ropui a va ni êm! Thihnain a \hen tawh \hiante chu in\hen
tawh ngai lo tura hruaikhawm an ni.
Chhûm pang lehlam lehlamah chuan thla a awm a, a hnuai lamah
chuan tawlailir ke vir ang hi a awm, chung lama an thlawhchhoh lai
chuan chhûm tawlailir kete chuan, “Thianghlim” tiin an au va, a
thlate pawh chuan an chêt pahin, “Thianghlim,” an ti bawk a. A
rawn zuitu vantirhkoh rualte chu, “Thianghlim, thianghlim, thianghlim,
LALPA Pathian Engkimtitheia,” tiin ring takin an au va. Chhûm chunga
mi thianghlimte chuan, “A ropui e! Haleluiah!” tiin an au rual a.
Tichuan tawlailir chu khaw thianghlim lam panin a lir chho zel a.
Van khawpui an luh hma chuan mi thianghlimte chu killi neiin fel
taka rem an ni a, a laiah Isua chu mi thianghlimte leh vantirhkohte
chung lamah a ding sang langsar bik a. Killi neia ding tlarte chuan a
hmêl duhawm tak leh ropui tak chu an hmu pha vek a ni.

MITHIANGHLIMTE LÃWMMAN
Vantirhkoh tamtak, lallukhum ropui tak kenga khawpui rawn
chhuahsan ka hmu a,mi thianghlimte lallukhum tur, an hming \heuh
chuanna lallukhum chu a ni. Isuan lallukhum a lam veleh vantirhkohte
248 THÚZIAK HMÁSÃTE
chuan an rawn pe a, tichuan Isua chuan a kut dinglam ngeiin mi
thianghlimte chu an chan tur lallukhum chu a khumtir ta \heuh a.
Chutiang bawkin vantirhkohte chuan \ing\ang an rawn la a, Isuan
mithianghlimte chu a lo pe zel a. Vantirhkoh zinga a hruaitu chuan
\ing\ang chu a han tum a, chutah an vai mai chuan hlim takin fakna
hla chu an sa a, an \ing\ang chu mawi êm êmin an perh thiam vek a,
sawiselbo zai mawi êm êm chu a lo ri chhuak ta a ni. Tichuan Isuan
tlansate chu khawpui kawngkhar thlengin a hruai tih ka hmu a.
Khawpui kawngkhar chu vuanin a hawng a, thutak vawngtu hnamte
chu a chhunga lût tur chuan a sawm ta a ni.

Khawpui chhûng awmdan chuan mit a titlai ngei mai. Hawina


lam apiang chu a hmuhnawm êm êm vek mai a. Isuan tlansate hmêl
chu a en a; ropuinain an êng a, chutianga a en reng lai chuan a aw
mawi tak chuan, “Ka nau vei chu ka hring ta, ka lungawi e. He
ropuina chhiarsen loh hi chatuana in lawmna tur a nih hi. In
lungngaihnate chu a tawp ta. Thihna a awm tawh lo vang a, lungngaih
leh \ah a awm tawh hek lo vang; natna reng reng pawh a awm
tawh dawn si lo va,” a ti a. Tlansate chu kuna Isua hmaa an
lallukhumte dahin ka hmu a; Isuan anni chu a kaitho va, an
rangkachak \ing\angte chu lain rimawi chi kim nen, Beram No hla
sain van chu an tikhat ta a ni.

Isua chu nunna thing bula a mite hruaiin ka hmu leh a, mihring
thi thei benga hriat phak rimawi mawi ber ai pawha mawi zawk A
aw duhawm tak chuan heti hian a ti a, “He thing hnah hi hnamte tan
damna an ni; in vaiin ei rawh u,” tiin (Thupuan 22:2). Chu thing
rah chu a mawi êm êm bakah, mithianghlimte chuan duh duhin an ei
thei a. Khawpui lai takah chuan lal\hutthleng a inhung a, chuta \ang
chuan nunna tui fim tak, krustal lung ang maia fim hi a lo luang
chhuak a. He lui kam tawn tawnah hian nunna thing a ding a,
luikamahte chuan thing mawi êm êm, chaw atana rintlak rah chhuah
\hinte chu an ding bawk a.
THLARAU THILPÊKTE 249
Vanram chanchin sawi nan mihring \awngte hi an tawk lo a ni
ber e. Chutiang thil hmuhtir ka nih lai chuan mak tihnain ka khat a.
A ropuizia leh mawizia ka hmuh chuan ziakzawm thei lovin ka pen
chu ka dah a, “Aw hmangaihna, hmangaihna mak tak chu!” tiin ka
au chhuak ta hial a. Vanram ropuizia emaw chhandamtu
hmangaihna thûkzia emaw hi khawvel \awng hausa ber pawh hian
a sawi fiah zo lo a ni.

LEI TIHRAMNA
Lei lam chuan ka mit a la leh ta a. Mi sualte chu tihboral an ni a,
an ruangte chu a let phengphung mai. Hremna pasariha Pathian
thinurna chu lei mite chungah a tla a, an leite sehin Pathian chu
anchhia an lawh a. Berampu suakte chu Jehova thinurna entirtu an
ni. An mitte chu a khura a awm laiin a kang ral a, an leite pawh an
kaah an la din reng laiin a kangral bawk. Pathian awin mithianghlimte
a chhanchhuah hnu chuan mi sualte chu anmahni leh anmahni an
intibuai \an ta a. Lei chu thisenin a bual a ni ber e, mitthi ruang chu
kiltinah mittlin tawkin an awm nulh mai a ni.

Lei chuan rauhsan thlaler a ang ber mai. Khawpui leh thingtlang
khuate chu lirnghingin a sawi avangin an tlusawp nuaih a. Tlangte
chu laksawn an ni a, an awmna hmunte chu an khuar kêk kûk mai
a. Lei chung hmun tinah chuan lungpui lian pui pui, tuipui vawrh
chhuahte leh lei a\anga sawichhuahte chu an darh phengphung a.
Thinglian pui puite chu an tlukar a, an thal pheng phung bawk a.
Hei hi Setana leh a tirhkohte kum sang khat zet an awmna tur chu
a ni. Hetah ngei hian Pathian dan a dona rah hmu tura vakvel turin
hnutchhiah a ni ang. Kum sang khat zet chu, anchhia a tihchhuah
rah chu a hmu dawn a ni. Lei bak hi a pelh phalsak a nih dawn loh
avangin arsi danga suala tlu ve lote bum tura a kal vêl phalsak a ni
lo va. Hemi chhung hian Setana chuan a tuar nasa hle ang. A tlûk
a\ang khan sual ve tura mite thlem reng rengin a hmanhlel a. Tunah
250 THÚZIAK HMÁSÃTE
erawh chuan a thiltihtheihna laksak a ni a, a tlûk a\anga a thil tih
tawh zawng zawng chhui kirna hun pêk a ni ang. A hmabak
huphurhawm tak leh râpthlâk tak mai a thil tihsual ai zawng zawng
a tawrh hun turte leh, mite sual tura hruaina zawng zawng avanga
hrem a nih hun tur thlir lawkna hun pêk a ni bawk.

Vantirhkohte leh mi thianghlimte hnen a\ang chuan rimawi


hmanraw sang tamtak ri ang hnehna authawm, Setanan a thlem a,
a tihbuai tawh dawn loh avang leh, khawvel danga chengte pawh a
thlemna leh awmve theihna lak a\anga chhanchhuah an nih vanga
hnehna aw ngei chu ka hria a.

Lal\hutthlengte ka hmu a, Isua leh tlansa mithianghlimte chu an


\hu a, mi thianghlimte chuan lalte ang leh Pathian hnena puithiamte
angin ro an rêl a. Krista chuan a mite nen misualte ro chu an rêlsak
a. An thiltih chu lehkhabu Pathian Thu nen an khaikhin zel a, taksaa
an thiltih ang zelin thubuai tin chu an rêl a. Tichuan misualte chu an
thiltih ang zela an tawrh turin an relsak zel a; thihna bua an hming
zawnah ziah zel a ni. Setana leh a tirhkohte chungchang pawh Isua
leh a mithianghlimte chuan an rêl a. Setana tawrh tur chu a bumate
ho tawrh tur ai chuan nasa tak a ni. Tehkhin rual loh khawpa nasain
a tuar ang. A bumateho zawng zawng an boral vek hnuah pawh rei
tak la damin a tuar zel dawn a ni.

Kum sang khat a ral hnu, mi sualte ro relsak an nih zawhah


Isuan van khawpui chu a chhuahsan a, mi thianghlimte leh
vantirhkohte chuan an zui bawk a. Isua chu tlang lian tak chungah
hian a ding a, chu veleh chu tlang chu a lo in\hen phawk a, phaizawl
nuam deuh maiah a lo chang ta a ni. Kan han en chho va khawpui
ropui leh mawi deuh mai hi kan hmu a. Chu khawpui chuan lungphum
sawm leh pahnih, kil tina pathum zelin kawngkhar sawm leh pahnih
a nei a. Kawngkhar tin chu vantirhkoh pakhat zelin an vêng a.
Keini chu, “Khawpui chu, khawpui ropui tak chu! Pathian hnen
THLARAU THILPÊKTE 251
ata van a\anga lo chhuak a ni!” tiin kan auva. A ropuina zawng
zawng nen Isuan a buatsaih phaizawl zau tak maiah chuan a rawn
inhûng ta a ni.

THAWHLEHNA VAWIHNIHNA
Isua leh amah zuitu vantirhkoh thianghlim rualte chuan tlansa
mi thianghlimte nen khawpui chu an chhuahsan a. Vantirhkohte
chuan an Hotu chu din hualin a kalnaah chuan zui zel a, an hnunglamah
tlansa mi thianghlimten an zui bawk a. Chutah aw râpthlâk tak,
ropui tak, hlauhawm tak hian misual thi tawhte chu a ko va; thlana
an luhpui natna ang ang khan chak lo takin an lo tho chhuak a. A
va râpthlâk teh reng êm! Thawhlehna hmasaa thote kha chu thih
theih lohna nun sawisel bo nen an tho va; a hnuhnunga thote hmêlah
erawh chuan anchhe hnuhma a langsar hle a ni. Lei lalte leh mi
ropuite, mi vantlang leh mi hnuaihnungte, mi thiam leh thiam lote an
vaiin an kal khawm a. Mi tinin mihring Fapa chu an hmu a; amah
hmusita nuihsantu, a lu thianghlim taka hling lukhum nghattute leh,
luang tianga vawtute ngei chuan, A ropuina zawng zawng nena a
inthuam lai chu an hmu a. A chungthu an rel laia chil chhaktute kha
a hmêl êng leh ropuina êng hmu ngam lovin an kun a. A kut leh kea
thir zum kheng lûttute khan khenbeh a nih chhinchhiahna chu an en
reng a. A naka chhuntute khan a taksaa an nunrawnzia lantirtu
hliam chu an hmu bawk a. Amah ngei chu an khenbeh tawh hnu leh
a lungngaih ber lai pawha an hmuhsit êm êm kha a ni tih an hre
chiang a. Lalte Lal, hotute Hotu hma ata bihruk an tum lai chuan
râpthlâk khawp hian boruak chu rei tak a reh vawng vawng a.

Mi tin mai chuan an hmuhsit hnu ropuina râpthlâk tak mai lak
a\anga bihruk tumin lungpuite an bêl a. A ropuina leh mawina tûma
tluk rual lohin a hneh em avang chuan râpthlâk khawpa mak
danglamin, “LALPA hminga lo kal chu a eng a thâwl e,” tiin an au
rual a.
252 THÚZIAK HMÁSÃTE
Isua leh a vantirhkoh thianghlimte chu mi thianghlimte nen chuan
khawpuiah an lût leh a, chu veleh misualte lungngai rûm thawmin
boruak chu a khat nghal a. Setanan hna a thawk \an leh ta tih ka
hmu a. A thuhnuaia awmho chu tlawh kualin a tichak thar leh a,
amah leh a tirhkohte chu an chak tawk tih a hrilh bawk a.
Maktaduaih sang tamtak kaihthawhte chu a kawk a. An zingah
chuan indo thiam tak tak, ram tamtak titlawm tawh \hin, lalte leh
indo mite an tam hle mai.

Indonaa la tlawm ngai lo mi lian leh huaisen pui pui lah an kuh
\el \ul mai bawk a. An zingah chuan a hmaa lalte tihkur \hintu mi
chapo Napolean-a pawh a awm ve a. Hnehna ûma indonaa thi mi
ngaihsan leh mi hming\hate an awm a. Thlan a\anga an lo thawh
chuan an thih laia an ngaihtuahna chiah kha an rawn thawhpui a.
Anmahni hnehtute hneh lêt chakna rilru tho kha an la pu a. Setana
leh a tirhkohte chu, chung hnehtu mi ropui leh mi chak tak takte
nen chuan an inrawn khawm a. Chutah sipai rual ropui tak mai chu
a han thlir leh a, khaw chhunga mite chu tlêm tê leh chak lo tak an
ni a, han chhovin an han la ang a, a chhunga chêngte zawng zawng
chu theh chhuakin a ropuina leh hausakna chu an chhuhsak thei
ang tiin a hrilh a.

Setana chuan a bum hlawhtling leh ta. An vai mai chuan indo
turin an inbuatsaih nghal a. Chung sipai rual zingah chuan mi thiam
tak tak an awm \euh a, indona ralthuam chi hrang hrang an buatsaih
a. Chutah Setana chuan hma a hruai a, van mite do tur chuan an
che chhuak ta a ni. Lalte leh indo mite chu Setana bul hnaiah chuan
an awm a, pawl tamtaka in\henin mipuiin an zui bawk a. Pawl tinin
hruaitu bik an nei zel a. Khawpui thianghlim lam an pan lai chuan fel
taka remruat a ni. Isua chuan khawpui kawngkharte chu a khar a,
tichuan chung sipai rual ropui takte chuan indona râpthlâk tak a
awm beiseiin an inrem fel a.
THLARAU THILPÊKTE 253
Isua leh a vantirhkoh rualte leh mi thianghlim zawng zawngte
chu lallukhum tle mawi êm êm mai khum chungin khawpui hungna
chung lamah chuan an rawn inlar ta a. Isua chuan ropui takin,
“Nangni mi sualte u, mi felte lawmman hi en teh u; nangni ka tlansate
u, mi sualte lawmman hi en ve teh u,” a ti a. Mipui chhiarsen rual
lohte chuan khawpui kulh chunga pawl ropui tak lo langte chu an
hmu a. An lallukhum êngte an hmuh a, Isua hmêl ên lêttu an hmêl
êng ropui takte chu an hmuh bawk a, tûma elphâk rual loh lalte
Lal, hotute Hotu ropuina an hmuh chuan an huaisenna an hloh a.
Ropuina leh rophumrûk chana inhriatna chuan an thinlung a dek a,
sual man chu thihna a ni tih an hre chiang ta. Pawl thianghlim leh
ropui tak, an lo hmuhsit tawh \hinte chu ropuina leh chawimawina
te, thih theih lohna leh chatuan nunna neiin an hmu a; anni lah chu
khawpui pawnah thil bawlhhawh tin reng nen an awm si a.

THIH HNIHNA CHU


Setana chu amah zuitute zingah chuan zuang lûtin mipuite chu
che chhuak tura fuihpawrh a tum a. Mahse Pathian hnen ata van
a\angin mei a rawn sur a, mi ropui leh mi chak, mi rethei leh hausate
chu a rawn kangral ta vek a. |henkhat chu rei lo têa an kan ral
laiin, \henkhat erawh chu rei tak an kang tih ka hmu a. An taksa
chunga an thil tihsual ang zela hrem an ni. |henkhat chu ni tamtak
an kang a, kang bang a awm chhung chu an tuar a, an tuar tlawk
tlawk mai a ni. Vantirhkoh chuan, “Nunna chu a thi mai lo vang;
anmahni kangtu mei chu kang tur them tê ber pawh a awm chhûng
chu a rem lo vang,” a ti a.

Setana leh a tirhkohte chuan an tuar rei viau mai. Setana chuan
ama sualna rah chauh a tuar lo; tlansate sualna a chunga nghah
zawng zawngte nen a tuar vek bakah, thlarau chhiatna a thlen zawng
zawng tawrh ai pawh a tuar ang. Tichuan Setana leh mi sual zawng
zawngte chu meia kan ral an ni a, Pathian reldikna pawh hlen a ni
254 THÚZIAK HMÁSÃTE
ta. Vantirhkoh zawng zawng leh tlansa mi thianghlimte chuan ring
takin, “Amen!” an ti a.

Vantirhkoh chuan, “Setana hi a zung chu a ni a, a fate hi a zarte


an ni. Tunah chuan a zung leh zar nen lam kan fai vek an ni ta.
Chatuan atan an thi tawh a. An tan thawhlehna reng reng a awm
tawh lo vang. Pathian chuan sual tel lo lei leh van a nei dawn ta,” a
ti a. Ka han en a, mi sual kang raltu mei alhin bawlhhlawh a kang lai
leh lei a kang thianghlim lai chu ka hmu a. Chutah ka han en leh a,
lei chu tihthianghlim a ni tih ka hmu a. Anchhe hnuhma pakhat tê
mah hmuh tur a awm lo. Leilung rual rem lo pui puite chu phaizawl
nuam leh ropui takah an lo chang a. Pathian ram pum pui chu a
thianghlim a, indona ropui chu chatuan atan a tawp ta. Mita hmuh
theih hawina lam apiang mai chu a mawiin a thianghlim êm êm vek
mai a ni.

Tlansa mipuite chuan a lian a tê, a pui a pang, a tar a zûrin an


lallukhum êng mawi tak chu an Tlantu ke bulah chuan an nghat a, a
hmâah chuan amah chawimawi nana bawkkhupin, Chatuana Nunga
chu chibai an bûk a. Lei thar mawi tak chu a ropuina zawng zawng
chu chatuana mi thianghlimte chênna tur chu a ni. Lalram leh a
ramchin leh van hnuai zawng zawnga A lalram ropuina chu
Chungnung Bera mi thianghlim, chatuan chatuana a neitu turte
hnenah ngei chuan pêk a ni ta a ni.
ZIRBELHNA

Phêk 3-10: “Inlarna Ka Hmuh Hmasak Ber”—hi a hmasa ber


atan January 24, 1846 khan Day- Star editor chuan “A Letter from
Sister Harmon,” Portland, Maine, Dec. 20, 1845" tiin a chhuah a.
Kum 1846, 1847 leh 1851 te khan “To the Remnant Scattered
Abroad” tih thupui hmangin chhuah \hat leh a ni. Tuna a thupui hi
1882 khan ‘Thil Tawn leh Ngaihdante’ tih bu chhut nawnnaah
hman a ni bawk.
Kum 1860 leh 1885-ah ama chanchin chipchiar chu tuna inlarna
pahnih anga ziakte hi an ni. Thlarau Thilpekte, vol. 1, pp. 30-35 a
“Inlarna Ka Hmuhhmasak Ber” tih te, Testimonies, vol. 1, pp.58-
61; leh “Vision of the New Earth,” Spiritual Gifts, vol. 2, pp. 52-
55; Testimonies, vol. 1, pp. 67-70-te en rawh.
Phêk 3-9: “Hmalam Huna Thilthleng Tûrte”—Pi White-i chuan
inlarnaa thil lo thleng tur a hmuhte, hun kal tawh leh tuna thil thleng
mêk a hmuhte hi amah ngei tel ve angin a ziak \hin. Inlarna a hmuh
laia a awmdan chu hetiang hian a ziak:
“LALPAN inlarna hmu tlaka a ngaih hnu chuan Isua leh vantirhkohte
awmnaah hruai chhoh niin lei lam thil reng reng hriat ka nei lo….ka
rilru chu khawvel thil thlengah a fu ber a. A chang chuan kan hma
lam hun hla takahte hruai niin thil lo thleng turte hmuhtir ka ni a. A
chang leh hmanlaia thil thleng tawhte kha a nih ang anga hmuhtir ka
ni.”—Spiritual Gifts, vol. 2, p. 292.
Ellen G.White-i, Isua lo kal lehna nghaktu ngei chuan thil lo thleng
tur chu amah ngeiin hmua, hre ve vek angin a ziak \hin. Entîrnan,
Thuziak Hmasate:
“Pathian aw, tui tamtak ri ang, Isua lo kal ni leh darkar puangtu
chu kan hre thuai a.” p.—4.
“Chhûmah chuan kan lût vek a, darthlalang tuifinriatah chuan ni
sarih zet kan han chho va, Isuan lallukhumte chu a la a, a kut dinglam
ngeiin kan lu-ah chuan a nghat a.” p.—6.
“Kan zain khawpui chhungah chuan kan lût ta vek a. Kan ta tur
renga ngaihna kan nei \heuh a ni.” p.—6.
“Pathian lal\hutthleng leh nunna tui chu kan hmu a.”
255
256 ZÌRBÈLHNA
“Isua kan hma a hruai a, khawpui a\ang chuan he leiah hian kan
chhuk ta vek a.” p.—7.
“Temple thianghlim kan luh dawn chuan….”.
“Chuta thil mak ka hmuhte chu \awngkamin ka sawi chhuak thei
lo.” p.—9
Inlarna a hmuh zawh hian a thil hmuhte chu tamtak a sawi chhawng
thei a, mahse thuruk, sawi \ul lem lo chu a hre chhuak zo \hin lo.
Pathian mite chhanchhuah an nih lai hmuhtir a nih (p—244) pawh
khan, ‘Isua lo kal ni leh darkar tur’ puan chu a hria (p. 4; p. 24) a,
mahse hei hi tihian a hnûah a ziak: “Pathian awin a sawi kha engnge
a nih ka hre tawh miah lo. A dar zat a puan kha ka hria a, mahse
inlarna a tawp rualin a bo nghal a ni. Kha thil hmuhnawm leh rilru
titho tak mai kha ka hmaah hian a liam ta a. Eng \awng mahin a
hrilhfiah zo lo; ka tan zawng thil awm tak tak ngei a ni.” Ellen G.
White Letter 38, 1888, Published in Selected Messages, book 1,
p.—76.
Thil thleng \henkhatah tel ve anga a lan avangin a tak tak a lo
thlen hunah a tel ve ngei ang tihna a ni lo.

Phêk-7: Unau Fitch leh Stockman—A inlarna hmasa ber


chanchin a ziahnaah Pi White-i chuan Unau Fitch-a leh Stockman-
a te chu Jerusalem tharah hmuin a titipui a. He mite pahnih hi Ellen
White-i mi hriatchian rawngbawltute an ni. Krista lo kal lehna
chanchin kha an puang nasa hle a, mahse October 22, 1844
beidawnna râpthlâk thlen hma lawk khan an thi hman a ni.
Charles Fitch-a hi Presbyterian rawngbawltu a ni a. William Miller-
a thusawi leh Josia Litch-a nen an inkawmna a\angin Isua lokal
lehna thuchah chu a ring ta a. Kum 2300 khan Isua a lo kal leh ang
tih chu a rilru zawng zawngin a ring a. Hemi thuchah puangtute
zingah pawh hruaitu lar pawl tak a ni chho va. Kum 1842 khan
hrilhlawkna chart \angkai tak mai chu a siam a, Thuziak Hmasate
phêk 74-naah pawh sawi lan a ni. October 22, 1844 hma lawk khan
a thi a. A thihna chhan hi favang khaw vawt lutuka baptisma channa
\um thum an neih avanga a dam lo chu \ha chhuak zo lovin a thi ta
a ni awm e. (Prophetic Faith of Our Fathers, vol. 4, pp-533-545
en la).
ZÌRBÈLHNA 257
Levi. F. Stockman-a chu Methodist rawngbawltu naupang tê mai
a ni a. Amah hi Maine State ami a ni. Kum 1842 khan Methodist
rawngbawltu dang sawmthum vel nen Krista lo kal lehna tur thu
chu ringin an hril nghal a. Kum 1843 khan Portland, Maine-a rawng
a bawl laiin a hriselna a lo \ha ta lo hle mai a. Kum 1844 June 25
khan TB natnain a thi ta a ni. Amah hi Ellen White-in a mumang
pahniha Pathianin a biak \uma a va biakrawn chu a ni. (Thuziak
Hmasate, pp. 12, 78-81; Prophetic Faith of Our Fathers, vol. 4,
pp. 780-782).
Phêk 11: Dawimutna.—A tir lama Pi White-i inlarna dotute
insawithiamna ber chu Pi White-i awmdan kha dawivaih thil
mesmerism an tih (tunlaia hypnosis an tih ang) hi a ni e tih a ni.
Mahse amah Pi White- sawi ang hian chutianga mi dawimut thiam
chuan tihmut a tum a, a beidawng der mai.
A hun hmasa lam chuan Pi White-i chu hetiang dawivaih thila
fimkhur tur hian an ti a, vawi tamtak hetiang thila zilhna hi a dawng
bawk. Hetiang thil hlauhawmzia (mi pakhat rilruin midang rilru a
thunun) hi amah ngeiin a sawi nasa hle. (Tihdam Rawngbawlna,
pp. 232-234; Medical Ministry, pp. 110-112; Selected Messages,
book 2, pp.349, 350, 353.)
Phêk 24: A hming leka Adventist-te.—Heng mite hi vantirhkoh
pakhatna leh pahnihna thuchah puang a, vantirhkoh pathumna
thuchah Sabbath thudik hnartute an ni. A lo kal leh beiseina chu an
la puang ve zel tho va, he mite hi Pi White-i chuan “a hming maia
Adventist” emaw “tunlai thudik hnartute” ti emawa a koh loh leh
“A lo kal lehna nghaktu inti pawl dang,” titen a sawi \hin. Kan
lehkha ziak hmasa lamah chuan heng mite hi “First-day Adventist”
tia sawi an ni fo bawk.
Beisei anga Isua chu kum 1844 Favang laia a rawn kal tak loh
khan Kristian tamtak chu an beidawng êm êm mai a. Pawl tamtakah
an in\hen darh a, chung zinga la awm chhunte chu Advent Christian
Church leh Seventh-day Adventist te hi an ni.
Adventist zinga mi tlêm tê chauhin kum 1844 khan hrilhlawkna
chu a thleng famkim tho tih an ring a, chûng mite chuan hma sawn
hretin, vantirhkoh pathumna thuchah ni sarihna Sabbath hi an ring
258 ZÌRBÈLHNA
a. Chûng hun pawimawh êm êm maia an thiltawn chu Pi White-i
chuan tihian a ziak:
“Kum 1844-a beidawnna hnu khan Adventistist-ho chuan an thurin
chu vuan nghetin, Pathian thutiamte chu lungrual taka dawng zain
vantirhkoh pathumna thuchahte chu zawm tlangin, Thlarau
Thianghlim chaknain puang bawk sela chuan, Pathian chhandamna
chu an chang daih tawh ang a, LALPAN chak takin an hnathawh chu
a pui ang a, hna chu zawh a ni tawhin, Krista chu he leiah hian a
mite lam tur leh, an lawmman pe turin a rawn kal daih tawh ang.
“Mahse beidawnna an tawh zawha chutiang hun buaithlak tak
leh rinhlelhna hlira mite an khah lai chuan tamtakin an rinna chu an
bansan a. An in\hen darh nuaih a ni ber e. Mi tam zawkin ziak leh
\awngkamin mi tlêm zawk, vantirhkoh pathumna thuchah puang a,
Sabbath thuchah ringa LALPA thu zawmtute chu an bei nasa hle a.
Khawvel hnena \hahnemngai taka vaulâwkna thu sawi tur awm
takte chu Sabbath thudik do tura hip an ni a, tichuan heng dotute
chhanga thudik venghim reng rengin thutak hmutute chuan hun an
hman a lo \ûl ta a ni. Hna chu tih\huanawp a ni a, khawvel chu thim
hnuaiah hnutchhiah a ni. Adventist mite kha lungrualin Pathian thupêk
leh Isua rinna kawngahte inrem sela zawng, kan chanchin hi a va
danglam nasa dawn êm! —Selected Messages, book 1, p.68.
Phêk 32-35: Kawngkhar Hawn Leh Khar.— Pi White-in Advent
Movement ropui tak leh October 22, 1844-a beidawnna chanchin
Indona Ropui-a a ziah leh beidawnna râpthlâk hnu lawka an
dinhmun a sawinaah chuan hun rei vak lo chhunga an ngaihdan
‘khawngaihna khawngkhar a ni tawh’ tih chu a tilang ve a. Mahse
‘Biakbuk chungchang buainaah chuan êng chiang zawk a lo kal,’ a
ti. He lehkhabua ‘Thu Hmawrhmuhna’ leh Indona Ropui bu phêk
429 leh “Hmun Thianghlimberah,” phêk 423-432 en rawh.
Hemi thua a dinhmun chu 1874 khan a ziakin ‘mi sual tumah an
piangthar tawh dawn lo tih inlarna ka hmu ngai lo’ tiin a sawi. Hetiang
ngaihdan hi a zirtir ngai hek lo. Hun dangah tihian a ziak bawk,
“Pathian hnen a\anga ka hnena êng lo kal chuan kan tihsual laite a
siam\ha a, dinhmun dik zawk min hmuhtir thei \hin,” tiin. (Selected
Messages, book 1, pp. 74, 63).
ZÌRBÈLHNA 259
Phêk 33, 34 leh 73: New York-a Kíkrîk Keuh Keuhna Maktak,
leh Rochester-a Kíknate— Hei hi tunlai thlarau biakna lo in\an tur
sawina a ni. Kum 1848 khan Rocheter, New York a\anga mel 35
vela hla veng pakhat Hydesville-a Fox chhungkaw chenna inah mak
tak maia kawngka kik ri an hria a. Chu chu miin a chhan an inrin
siak luih luih a. Ellen White-i chuan chutihlai vel bawk chuan inlarnaa
a thil hmuh a\angin chu thil chu thlarau biakna lo inlar \anna a ni a,
he thil hi chak taka \hang zelin, sakhaw hming hawhin a lo lar hle
ang. Mi tamtak a bum ang a, Setana bumna chak ber pakhat a ni
dawn a ni tih a lo puang thung.
Phêk 40: Thu Ken Nei Lo Palai.—He thu hi January 26, 1850-
a inlarna a hmuh chanchin a ziahna-ah Pi White-i chuan a sawi
chhuak a. Hetihlai hian Sabbath serh Adventist-ho chuan kohhran
kan tih ang pawl hi an la nei fum fe lo va. An vai deuhthaw chuan
pawl anga an din chuan ringtute zingah tihdan a hming maia thil tih
satliahna a awm ang tih hlauhna a lian hle a. Mahse hun a lo kal zel
a, an zingah chuan mi rual rem lem lo mite an lo tlangtla chho ve zel
ta mai a. Ellen White-i hnen a\ang chuan vaulâwkna a lo thlengl zel
a, tichuan Sabbath serh Adventist-hote chu pen khat tê têin kohhran
pangngai din tura kaihhruai an ni. Heta \ang hian ringtute chu a hma
aiin an inphuarkhawm \ha zawk a; thuchah puanga nunpui thei an
nih fiahna \ha tawk neite chu rawngbawltu-ah an pawm ta zel bawk
a; chutih rual chuan thutak puang inti si, thudik lo puangte an hnar
theihna tur thudelhkilh nei an siam nghal bawk a. Thu
Hmawrhmuhna en rawh.
Phêk 51, 52: Berampûte Inpumkhatna.—Phêk 40-na note
‘Thuchah Ken Nei Lo Palaite’ tih en rawh.
Phêk 63: Jerusalem Hluia Kal Tum.— Hei hi an zinga mi tlêm
têin ngaihdan dik lo an neih thu Pi White-in a sawina a ni. A kum leh
October 7, 1851 khan James White-an Review and Herald-ah
hetiang deuh hian a ziak a: “Jerusalem Hlui leh Juda….etc, lam
hawi thlirdan hlawk lo leh mi hruai bo thei, tun hun atana thu lehlang
mai mai….,” tih leh “…mi \henkhat ngaihdana mi thianghlimte chu
Jerusalem Hluiah an kal tur a ni….,” tihte chu a ziak a ni.
Phêk 65: Day Star Editor.—Enoch Jacobs-a chu Cincinnati,
Ohio-a awm, Krista lo kal leh tur thu puangtu chanchinbu hmasa
260 ZÌRBÈLHNA
pawl Day-Star chhuahtu a ni. Enoch-a hnenah hian a rinna a tihngheh
deuh beiseiin December 1845 khan Pi White-i chuan a inlarna hmuh
hmasak ber chanchin chu a thawn a. Enoch-a chuan khawvel tawp
a hmuahnaa LALPA kaihhruaina chu a ring nghet tawk lo tih Pi White-
i chuan a hria a ni. January 24, 1846 Day-Star chhuakah chuan Pi
White-i inlarna hmasa ber chu tihchhuah a ni ta a. Enoch-a chuan
special issue siamin Hiram Edson, Dr Hahn leh O.R.L. Crozier-te
buatsaih van biakbuk tlenfai a nihdan chanchin chu a chhuah leh a.
October 22, 1844 a\anga van biakbûk hmun thianghlim bera Krista
rawngbawl \an dan chanchin an ziak a. He chanchinbu-ah vek hian
March 14, 1846 khan Pi White-i lehkha ziah vek chu an chhuah leh
bawk. (Early Writings, phêk 23-25 en la). Kan sawi lai paragraph-
ah hian a hnu lawkah Pu Jacobs-an thlarau lam thila inbumna a
support tlatdan hmuh theih a ni.
Phêk 73: Thubelh note phêk 33, 34 en rawh.

Phêk 75: Thomas Paine.—Kum 1840 chho vel khan Thomas


Paine-a lehkhabu ziakte chu America-ah miin an chhiar nasa hle a.
A lehkhabu Age of Reason chu Kristiante thurin leh thiltihdan kalh
zet mai, Pathian awm ringlo mi kutchhuak dik tak a ni. He lehkhabu
hi, “Pathian pakhat bak a awm ka ring lo” tiin a in\an a. Paine-a
chuan Krista kha a awm tak tak a ring lova, chuvangin Setana chuan
amah Paine-a chu kohhrante beihna hlawhtling takah a hmang a ni.
Ellen G.White-i sawi ang tak hian Paine-a te ang pawhin vanram
an luh a, chawimawi an la hlawh viau bawk si chuan mi sual tu
pawhin sual simna leh Krista rinna tel lovin vanram chu an lût vek
thei ang. He rinna dik lohzia leh thlarau biaknain awmzia a neih loh
thu hi na takin a bei a ni.

Phêk 86: |hatfamkimna.—Adventist hmasate zinga \henkhat


chuan 1844-a an thil tawn hnu lawk khan Pathian an rinna chu thlahin,
rinna buluk pui pui an vuan a. Pi White-i chuan heng mite hi “LALPAN
a ti,” tih hmangin a dodal bawk. Tisa hi a \ha famkima, chuvangin a
sual thei lo an ti a. Pi White-i chuan tihian a ziak: “Tih thianghlim
tawhte chu an sual thei tawh lo an ti a. Hei hian tih thianghlima awm
tawhte chakzawng leh rilru chu a \hat vek avangin suala tlûk phah
ZÌRBÈLHNA 261
a hlauhawm lo tih rinnaah a hruai a. He bumna zûlzui hian
tihthianghlimna changchawiin sual tenawm ber pawh an ti hnial lo
va, an bumna hmang hian an zinga \henkhat, a landana thil mawi
tak niawm, a taka rinna tenawm tak si a nihzia hmu thiam lote chu
dawivaih lam thiltihtheihna chuan a hneh a ni….
“Ka hmâah hian fiah takin heng zirtirtu dik lote bumna hi tihlan a
ni a. Chhinchhiahna bua an hming zawnah chuan chanchin \ha lo
tak leh thianghlimna famkim puang si, an ni tin khawsak danin Pathian
mit a tihkham tlat si avanga an chunga sualna râpthlâk tak awmte
chu ziah a ni bawk.” Life Sketches, pp. 83, 84.

Phêk 99 leh 100: LALPA Zanriah; Hmeichhiain Mipa Ke Sil leh


Fawh Thianghlim—Seventh-day Adventist hruaitu hmasate khan
Sabbath thudik an pawm hnu khan phur takin Pathian Thu chu
khermei taka zawm turah an ngai a, kherkhiap deuh taka Bible thu
zui tûr leh, a lehlamah, mîten kal fáwr lutuk leh âtchìlh tih anga an
sawi theihna lakah an invêng fimkhur hle bawk. Kan LALPAN a
kohhran mite tana a buatsaih LALPA Zanriah hi zawm ngei tur a ni tih
leh, a tel thei nih vanneihthlakzia pawh an hmu tel a. Mahse ke
insilsak leh fawh thianghlimah chungchangah erawh chuan buaina
a awm deuh. He inlarnaah hian LALPAN kohhran ding chhuak mekte
kaihruai tur leh venghim turin point fel tak a rawn pe a ni.
LALPA Zanriah hi \henkhat chuan kum khatah vawikhat chauh
neih tur niin an hria a; a aia zing a nih ring pawl an awm bawk a.
Mahse kum khatah vawikhat mai ni lo; zing deuh hlek zawka neih
tur a ni tih zirtirna a lo chhuak ta a. Tuna kohhran ruahmanna kal
mêk chu kum khata vawi li neih hi a ni.
Ke sil chungchanga thurawn pawh pêk a ni. A kalpui dan turah
an ngaihdan a inang vek lo niin a lang. |henkhat chuan mawl taka
thil tiin thil a mumal loh phah a. He thil hi fimkhur tak leh zah tak, tu
rilru mah tina lo tura buatsaih tur a ni tih thurawn pêk a ni leh bawk.
Hmeichhia leh mipa ke insilsak chungchangah pawh inhnialna a awm
leh bawk a. He buainaah hian Ellen G.White-i chuan Bible \anchhanin
eng emaw bikah chuan hmeichhiain mipa ke a sil chu a pawina a
awm lo va, mipa erawh chuan hmeichhe ke chu a sil miah tur a ni lo
tiin thurawn a pe a ni.
262 ZÌRBÈLHNA
Fawh thianghlim chungchangah chuan SDA Bible Commentary
chuan tihian a sawi: “A bikin khawchhak lamah chuan chibai
inbûknaah hmangaihna leh in\hian \hatna entirnana infawh chu a
tlanglawn hle. (Luka 7:45; Tirhkohte 20:37 en la.) ‘Fawh
thianghlim’ leh ‘duhsaknaa infawh’ (1 Pet. 5:14) te hi Kristiante
inlainatna entirtu a ni a. Hei hi LALPA zanriah kil lai vela Kristiante
chibai inbukna tlanglawn tak niin a lang (Justin Martyr, First Apology
65). A hnu lama thuziakte a\angin ‘fawh thianghlim’ hi mipa leh
hmeichhe inkârah ni lovin mipa leh mipa chibai inbukna a ni tih a
lang.(Apostolic Constitutions ii. 57; viii. 11).”—The SDA Bible
Commentary, vol.7, pp. 257, 258.
Sabbath serhtu Adventist hmasate zingah pawh mi hmaa
inngaihtlawmna entir nan infawh hi an ching ve tho va. Mipa leh
hmeichhe inkara an tih \hin ãwm erawh chu a lang lo; mahse sual
anga lang apiang bansan tura kohna a awm.

Phêk 101: Bengchhen Lutuk.—Chanchin |ha lên chuan mi tin a


fûn a. |henkhat chuan an sakhuana chu bengchheng deuh te, hmuh
theih langsar deuh hleka Pathian fakna te, ring tak leh tho taka
\awng\ainate leh tho (nung) taka han ‘amen’ deuh hapte a awm loh
chuan thûk lo riauvin an hria a. Hetah pawh hian kohhran dingtir thil
thar tawng mêkte chu Pathian biaknaa chêt hmang mawina leh
urhsunna lantir tura vaulâwkna thu pêk a ni.

Phêk 195-198: William Miller.—Kum 1830 a\anga 1840 chho


vela LALPA lo kal lehna boruak lian tak mai chanchin ziah a nihin
William Miller-a chanchin hi sawi a ni fo \hin. Indona Ropui-ah
pawh bung khat tawp chu ‘America-a Siam\hatu’ tih thupui hmangin
William Miller-a chanchin ziah nan hman a ni (pp. 317-342). William
Miller-a chu kum 1782 khan Pittsfield, Massachusetts-ah lo piangin
kum 1849 khan Low Hampton, New York-ah a thi a ni. Kum li mi
lek a nih laiin Low Hampton, New York-a Lake Champlain bulah
an pêm a. Lo neimi nia seilian a ni. Mi inzir peih mi leh lehkha chhiar
peih deuh mai a ni a. An vêngah pawh hruaitu a ni thei. Kum 1816
khan uluk takin Pathian Thu a zir a, hrilhlawkna leh Krista lo kal
lehna hrilhlawknate a tuipui ta hle mai a. Isua lo kal chu hnai tawh
ZÌRBÈLHNA 263
hlein a hria a. Kum engemaw zat a zir zawm hnu, amah pawh
chiang tawka a inhriat hnu chuan kum 1831 August thla tir lam khan
hrilhlawkna chungchanga a ngaihdan sawi tura sawmna chu a pawm
a. Chuta \ang chuan a hun tam zawk chu Krista lo kal lehna thu
puan nan a hmang zui a. A hnu lawkah chuan protestant rawngbawltu
tamtakin rawn zawm vein, kum 1840 chho vel khan LALPA lo kal
lehna thu chu nasa takin an puang ta a ni.
Kum 1844 October 22-a beidawnna râpthlâk an tawrh lai khan
Miller-a chu a damsam chiah lo va. A thawhpui naupang zawkte
chungah a innghat ta deuh ber a. Chung mite chuan Beidawnna
zawh hnu lawka Sabbath thuchah a hriat chu hnar turin Miller-a chu
an hruai pêng a. Hemi thûah hian amah Miller-a ni lovin a \hiante
zawk hi mawhphurtu chu an ni. Pi White-i chuan hemi chungchang
hi phêk 220-ah ziakin Miller-a chu tawtawrawt hnuhnung ber rualin
thlãn ata kaihthawh a ni dâwn tih a sawi.

Phêk 198-205, 216-220: Thupuan 14-a Vantirhkoh Pathumna


Thuchah.—Bung thum indawt chho phêk 198-a in\anah hian Pi
White-i chuan vantirhkoh pakhatna, pahnihna leh pathumna
thuchahte chu a sawi chho va. Krista Lo kal lehna boruak sang tak
leh kum1844 nipui leh favanga Beidawnna râpthlâk tak a tawrhpuite
tana a ziak a ni. Heng thuchah pathumte hi a thu ziak chhiartute
chuan hre saa a ngaih avangin hrilhfiah a tum hran lo. A rinpuiten
an thil tawn êng a\anga huaisenna leh hriatthiamna an neih theih
nana a pekte an ni ber a. He thuchah chanchin chipchiar zawk kan
hriat duh chuan Indona Ropui chhiar mai tur a ni. Vantirhkoh
pakhatna thuchah chuan Pathian rorelna hun hnaih tawhziain min
vaulâwk a, Indona Ropui-a heng thupui, ‘Isua Lo kalna thu
Tlangaupuite,’ phêk 299-316; “America-a Siam\hatu,” phêk 317-
342; leh “Sakhaw Lama Harhna Ropui,” phêk 355-374 en rawh.
Vantirhkoh pahnihna thuchah bikah chuan ‘Zilhna Chu Hnar A Ni,”
tih phêk 375 atanga intan kha en tur a ni. Beidawnna Râpthlâk
chanchin chu “Hrilhlawknate A Thleng Famkim,” tih bung phêk
391-408 te, “Engnge Biakbuk Chu?” tih phêk 409-422 te, “Hmun
Thianghlim Berah,” phêk 423-432 te en rawh. Vantirhkoh pathumna
thuchah chu “Pathian Dan Danglam Thei Lo Chu,” tih thupui phêk
264 ZÌRBÈLHNA
433-450 te, “Siam\hatna Hnathawh,” phêk 451-460 ahte en tur a
ni.
Phêk 203: Vantirhkoh Pahnihna Thuchah Kharna.—Chiang
takin heng vantirhkoh pakhatna, pahnihna leh pathumnate hian tunlai
atan pawimawhna an la nei tih hre mah ila, vantirhkoh pakhatna
thuchah puan a nih tirha, ‘A rorel hun chu a lo thleng ta,’ tih khan
kum 1830-1840 chho vela Isua lo kal tur thu puanna kha a kawk tih
pawh kan pawm tho bawk. Vantirhkoh pahnihna thuchah chu kum
1844 Nipui laia Adventist ringtute Isua lo kal lehna thuchah hnawltu
a hming leka kohhran ni vête chhuahsan tura kohna a ni. Vantirhkoh
pahnihna thuchah hi tunlai thudik a la nih reng rual hian kum 1844
October 22 hma lawk khan a kharna vawrtawp chu a thleng a.
Vantirhkoh pathumna thuchah Krista lo kal leh hma lawkah puan a
nih leh lai, Thupuan 18:1-a vantirhkoh khan vantirhkoh pahnihnain
‘Babulon chu a tlawm ta.” “Ka mite u, a chhung ata lo chhuak
rawh u,” tih chu a rawn zawm ve a ni. Indona Ropui phêk 605-
614-a “Zilhlawkna Hnuhnung Ber” tih bung kha en rawh.

Phêk 216: Thubelh note phêk 198-205 en rawh.

Phêk 237: Bawih leh an pute.—Thupuan 6:15, 16 ang chuan


Isua lo kal leh lai hian sal an awm dawn a ni. Hetah hian “bawih leh
bawih lo” tih thu kan hmu a, he thu kan sawi lai hi Pi White-i chuan
inlarnaah Isua lo kal leh lai chuan bawih leh bawih lo an awm tih a
hmu a. Bible nen pawh hetah hian chuan a inrem hle a ni. Johana
leh Pi White-i chu Isua lo kal leh hun lâia khawvel awmdan dinhmun
hmuhtir an ni. Hemi chungchang ziah a nih hnu kum ruk lekah
America rama Negro salte chu Bawih Chhuahna Dãnpui hmanga
chhuah ni mah se, a thusawi hi a daw chuang love; tunlai hian
khawvel kil tinah hmeichhia leh mipa maktaduaih têl chu sal anga
chhawr emaw sal tluk deuhthaw emawa phuarin an awm si a. Nakin
hun hrilhlawkna chu a thlen famkim hun tur tak kan thlen hmaa
ngaihdan lo sawi zung zung mai theih a ni lo.

You might also like