Pagbasa at Pagsusuri ng Iba’t Ibang Teksto Tungo sa Pananaliksik

Modyul 1: Pagkilala sa Iba’t ibang Uri ng Teksto

Tekstong Impormatibo
Ang tekstong impormatibo ay naglalahad ng mga bagong kaalaman, pangyayari, paniniwala, at mga
impormasyon. Ang mga kaalaman ay sistematikong nakaayos at inilalahad nang buong linaw upang lubos na
maunawaan. Kadalasang sinasagot nito ang mga batayang tanong na ano, kailan, saan, sino, at paano.
Layunin nito na maging daluyan ng makatotohanang impormasyon para sa mga mambabasa, sapagkat
marami ang nagtitiwala na may katiyakan ang mga impormasyon sa mga ganitong uri ng teksto. Naniniwala
ang mga mambabasa na ang tekstong kanilang binabasa ay nakapagbibigay liwanag sa mga katanungan sa
kanilang isipan. Naglalahad ito ng mga pangyayari at karanasan ng mga tao. Nakapagpapaliwanag din ito ng
mga konseptong nakabatay sa mga tunay na pangyayari at kapaki-pakinabang ang mga impormasyong
inilalahad nito.
Mahalaga ang pagbabasa ng mga tekstong nagbibigay ng impormasyon sapagkat napauunlad nito ang
iba pang kasanayang pangwika gaya ng pagbabasa, pagtatala, pagtukoy ng mga mahahalagang detalye, at
pagpapakahulugan ng impormasyon. Halimbawa nito ay pagbabasa ng peryodiko, pakikinig at panonood ng
balita, mga kasaysayan, adbertismo atbp.

Tekstong Deskriptibo
Ang tekstong deskriptibo ay isang uri ng paglalahad at naisasagawa sa pamamagitan ng mahusay na
paglalarawan. Ang uri ng sulating ito ay naglalayon na makapagpinta ng imahe sa hiraya ng mambabasa gamit
ang limang pandama: paningin, pandinig, panlasa, pang-amoy, at pandama. Dito maipapamalas ng manunulat
ang kaniyang husay at kakayahan sa paglikha ng isang masining na paglalarawan. Mainam kung mapukaw
nito ang atensiyon at maikintal sa isipan ng mga mambabasa ang paglalarawan ng isang pangyayari,
karanasan, bagay, lugar, tao atbp. Halimbawa nito ay mga lathalain at mga akdang pampanitikan.

Uri ng Tekstong Deskriptibo

1. Deskriptibong Impresyunistik ay uri ng tekstong naglalarawan na nagpapakita lamang ng
pansariling pananaw o opinyon at personal na pakiramdam ng sumulat.
2. Deskriptibong Teknikal ay uri ng tekstong naglalarawan na nagpapakita ng obhetibong pananaw sa
tulong ng mga tiyak na datos, mga ilustrasyon, at dayagram.

Tekstong Persuweysib
Ay may layuning maglahad ng opinyon upang ang manunulat o tagapagsalita ay makahikayat ng mga
mambabasa o tagapakinig na maniwala sa kanyang posisyon o punto de vista hinggil sa isang paksa.
Kailangang sapat ang katibayan o patunay upang suportahan ang isang isyu, paksa, o kaisipan nang sa gayon
ito ay maging kapani-paniwala. Ang mga halimbawa nito ay ang mga patalastas, talumpati, editoryal, at
sanaysay.
Ito ay nahahati sa tatlong elemento ayon kay Aristotle:
1. Ethos – hango sa salitang Griyego na nauugnay sa salitang Etika. Ito ay tumutukoy sa kredibilidad o
personalidad ng manunulat o nagsasalita. Ang mga mambabasa ang magpapasya kung kapani-
paniwala o karapat-dapat na panigan ang tagapanghikayat.
2. Logos – salitang Griyego na tumutukoy sa pangangatwiran o lohika na pagmamatuwid ng manunulat
o tagapagsalita.
3. Pathos – tumutukoy sa emosyon o nararamdaman o saloobin ng mambabasa o tagapakinig.

Tekstong Naratibo
Ang pagsulat nito ay maaaring batay sa obserbasyon o nakita ng may akda o mula sa sarili niyang
karanasan. Ito ay maaaring hinango sa totoong pangyayari sa daigdig (di-piksyon), o nanggaling lamang sa
kathang-isip ng manunulat (piksyon).
Ang tekstong naratibo ay isang uri ng tekstong naglalayong magkuwento o magsalaysay. Ito ay
nagpapakita ng mga impormasyon tungkol sa mga tiyak na pangyayari na maaaring nakita, hango sa sariling
karanasan, totoong pangyayari o di-piksyon, maaari ring likhang-isip lamang ng manunulat o piksyon.
Layunin nitong ay makapagbigay–aliw o manlibang sa mga mambabasa. Ang halimbawa ng tekstong naratibo
ay ang maikling kuwento, alamat, at nobela.

Mga Bahagi ng Tekstong Naratibo:

1. Ekposisyon o impormasyon tungkol sa pangunahing tauhan at tagpuan.
2. Mga komplikasyon o kadena ng kaganapan, dito nakikita ang pagkakasunodsunod ng pangyayari
sa kuwento, ang papataas na aksiyon, rurok, at pababang aksiyon.
3. Resolusyon o denouement ay ang katapusan o huling bahagi ng kuwento dito nabibigyang solusyon
ang tunggalian o suliranin.

Tekstong Prosidyural
Ang tekstong prosidyural ay nagpapaliwanag kung paano ginagawa o binubuo ang isang bagay.
Naglalahad ito ng wastong pagkakasunod-sunod ng mga hakbangin, proseso o paraan sa paggawa. Layunin
nito na makapagbigay ng malinaw na instruksyon o direksiyon upang maisakatuparan nang maayos at
mapagtagumpayan ang isang makabuluhang gawain. Ang halimbawa nito ay mga paraan sa pagbuo ng bagay
o kagamitan, resipi sa pagluluto atbp.

Tekstong Argumentatibo
Tekstong argumentatibo ay naglalayong manghikayat, naglalahad ito ng mga oposisyong umiiral na
kaugnay ng mga proposisyon na nangangailangang pagtalunan o pagpapaliwanagan. Ang ganitong uri ng
teksto ay tumutugon sa tanong na bakit.
 Pagbasa at Pagsusuri ng Iba’t Ibang Teksto Tungo sa Pananaliksik
Modyul 2: Pagtukoy ng Kahulugan at Katangian ng Mahahalagang salitang Ginamit
ng Iba’t Ibang Uri ng Tekstong Binasa

Pagpapakahulugan ng Salita
Ang malawak na pagpapakahulugan sa mga salita ay kinakailangan ng tao upang higit na maging
mahusay at epektibo ang pakikipagkomunikasyon. Narito ang mga paraan kung paano mabibigyang
kahulugan ang mga salita o pangungusap.

1. Pagbibigay-kahulugan — ito ang pagbibigay ng kahulugan na mula sa taong may sapat na kabatiran
tungkol sa salita/pangungusap na nais bigyang kahulugan o kaya’y maaaring mula sa mga diksyunaryo,
aklat, ensayklopedya, magasin o pahayagan.
Halimbawa: Pambihira – katangi-tangi

2. Pagbibigay ng iba pang kahulugan o barayti ng salita — ito ang pagbibigay ng magkatulad na
kahulugan
Halimbawa: Mahal – sinta – irog – pangga – palangga

3. Pagbibigay ng mga halimbawa — ito ang pagbibigay ng kahulugan ng isang salita sa pamamagitan ng
pagbibigay ng mga halimbawa.
Halimbawa:
a) Ang buhay ng tao ay parang isang gulong. Minsan nasa ibabaw, minsan nasa ilalim. Minsan
ay nakararanas tayo ng hirap at minsan naman ay nakararanas ng ginhawa.
b) Ang gulay ay masustansiyang pagkain na nagtataglay ng iba’t ibang bitamina; tulad ng carrots
na may taglay na bitamina C at ng patatas na may B1, B3 at B6.

4. Paglalapi at pagsasama ng salita sa pangungusap — ito ang pagkakaroon ng iba’t ibang

pagpapakahulugan sa salita kapag nilalapian.
Halimbawa:
Salita: MATA
Mata lamang ang walang latay. (sobra ang natanggap na pananakit)
Lagi na lamang akong minamata ni Nene. (nang-aapi o mababa ang pagtingin sa kapwa)
Matalas ang mata ni Totoy. (bahagi ng katawan)

Salitang ugat: ARAL

Mag-aral – kilos mag-aaral – tao paaralan – lugar
5. Paggamit ng mga idyomatikong pahayag at pagtatayutay — ito ang pagbibigay ng kahuluga n sa mga
salitang matalinghaga sa pamamagitan ng pagsusuri sa mga salitang ginamit.
Halimbawa:
di-maliparang uwak – malawak
nagbibilang ng poste – walang trabaho

Kaantasan ng Wika
Ang wika ay nahahati sa iba’t ibang kategorya sa antas na ginagamit ng tao batay sa kaniyang pagkatao,
sa lipunang kanyang ginagalawan, lugar na tinitirhan, panahon, katayuan, at okasyong dinadaluhan. Kaya
mahalagang kilalanin ang mga salita upang maging pamilyar sa katangiang tinataglay nito.
A. Pormal na Wika – Ito ay antas ng wika na istandard at kinikilala o ginagamit ng nakararami.

1. Pambansa - Ito ay ginagamit ng karaniwang manunulat sa aklat at pambalarila para sa paaralan at

pamahalaan.
Halimbawa: asawa, anak, tahanan

2. Pampanitikan o Panretorika - Ito ay ginagamit ng mga malikhaing manunulat. Ang mga salita ay
karaniwang malalalim, makulay, at masining.
Halimbawa: kabiyak ng puso, bunga ng pag-ibig, pusod ng pagmamahalan

B. Impormal na Wika – Ito ay antas ng wika na karaniwan, palasak, at pang-arawaraw. Madalas itong
gamitin sa pakikipag-usap at pakikipagtalastasan.

1. Lalawiganin - Ito ay gamitin ng mga tao sa partikular na pook o lalawigan, makikilala ito sa kakaibang
tono o punto.
Halimbawa:
Papanaw ka na? (Aalis ka na) Nakain ka na? (Kumain ka na?)

2. Kolokyal - Pang-araw-araw na salita, maaaring may kagaspangan nang kaunti, maaari rin itong
maging pino ayon sa kung sino ang nagsasalita. Ang pagpapaikli ng isa, dalawa, o higit pang titik sa
salita.
Halimbawa:
Meron – mayroon nasan – nasaan sakin – sa akin

3. Balbal - Sa Ingles ito ay Slang. Nagkaroon ng sariling codes, mababa ang antas na ito, ikalawa sa
antas bulgar.
Halimbawa:
 Erpat (tatay) orange (bente pesos) Pinoy (Pilipino)

Karaniwang paraan ng pagbubuo ng salitang balbal:

1. Paghango sa mga salitang katutubo
Halimbawa:
Gurang (matanda) bayot (bakla) barat (kuripot)

2. Panghihiram sa mga wikang banyaga

Halimbawa:
Epek (effect) okey (okay) keri (carry)

3. Pagbibigay ng kahulugan ng salitang Tagalog

Halimbawa:
Buwaya bata (child/girlfriend) papa (father/lover)
(crocodile/greedy)

4. Pagpapaikli
Halimbawa:
Anong sinabi? – ansabe? Malay ko at pakialam ko. – ma at pa
Anong nangyari? – anyare?

5. Pagbabaliktad
Halimbawa:
Petmalu- malupet etneb- bente werpa- power
Lodi- idol

6. Paggamit ng Akronim
Halimbawa:
COVID-19-Corona Virus Disease 2019 PTP- Permission To Post
OOTD- Outfit Of The Day

7. Pagpapalit ng Pantig
Halimbawa:
Juntis -buntis shofo-gwapo shondemic- pandemic
char- joke -kalokohan
8. Paghahalo ng Salita
Halimbawa:
Spectacular! Anong bet mo? pa-beauty (nagmamaganda)
Mag-MU (mutual understanding)

9. Paggamit ng Bilang
Halimbawa:
45 – Baril 143 – I love you 50/50 – naghihingalo

10. Pagdaragdag
Halimbawa:
Gora – gorabels – tayo na itey – ito Saanchi ka ngayonchi? – saan ka ngayon?
Nalulurkey- naloloko

11. Kumbinasyon (Pagbabaligtad at Pagdaragdag)

Halimbawa:
Project – jeproks guwardiya – jaguars

12. Pagpapaikli at pag-Pilipino

Halimbawa:
Negative- nega Pilipino -Pino-Pinoy mestiso-tiso-tisoy

13. Pagpapaikli at pagbabaligtad

Halimbawa:
Pantalon – Talon - Lonta

14. Panghihiram at pagpapaikli

Halimbawa:
Security -sikyo brain damage – Brenda

15. Panghihiram at Pagdaragdag

Halimbawa:
Get -Gets/Getsing Cry -Cray
 Pagbasa at Pagsusuri ng Iba’t Ibang Teksto Tungo sa Pananaliksik
Modyul 3: Kalikasan ng Iba’t ibang Uri ng Teksto

Pagtalakay sa Katangian at Kalikasan ng Iba’t Ibang Uri ng Teksto

1. Tekstong Impormatibo
Ang tekstong impormatibo na kung minsan ay tinatawag na ekspositori, ay isang anyo ng
pagpapahayag na naglalayong magpaliwanag at magbigay ng impormasyon.
Kadalasang sinasagot nito ang mga batayang tanong na ano, kailan, saan, sino at paano. Pangunahing
layunin ng impormatibong teksto ang magpaliwanag sa mga mambabasa ng anumang paksa na matatagpuan
sa tunay na daigdig.
Naglalahad ito ng kwento ng mga tunay na tao o nagpapaliwanag ng mga konseptong nakabatay sa
mga tunay na pangyayari. Ang ilang tiyak na halimbawa ng tekstong impormatibo ay biyograpiya, mga
impormasyon na matatagpuan sa diksyunaryo, encyclopedia, almanac, papel-pananaliksik, sa mga journal,
siyentipikong ulat at mga balita sa radyo at telebisyon.
Mahalaga ang pagbabasa ng mga tekstong nagbibigay ng impormasyon sapagkat napapaunlad nito ang
iba pang kasanayang pangwika gaya ng pagbabasa, pagtatala, pagtukoy ng mahahalagang detalye,
pakikipagtalakayan, pagsusuri at pagpapakahulugan ng impormasyon.

2. Tekstong Deskriptibo
➢ May layuning maglarawan ng tao, bagay, lugar, karanasan at iba pa o May malinaw at pangunahing
impresyon na iniiwan sa mga mambabasa o Ito ay maaring Obhetibo o Subhetibo

▪ OBHETIBO - may direktang pagpapakita ng katangian ng makatotohanan at di mapasusubaliang

paglalarawan
▪ SUBHETIBO - May pagkiling sa sariling damdaming ipinahahayag at kinapapalooban ng
matalinhagang paglalarawan.

➢ Mahalagang maging ispesipiko at naglalaman ng konkretong detalye

3. Tekstong Naratibo
Ang tekstong naratibo ay pagsasalaysay o pagkukuwento ng mga pangyayari sa isang tao o mga
tauhan, nangyari sa isang lugar at panahon o sa isang tagpuan nang may maayos na pagkakasunod-sunod mula
simula hanggang katapusan.
Pangunahing layunin ng ganitong uri ng teksto ang makapagsalaysay ng mga pangyayaring
nakapanlilibang o nakapagbibigay-aliw o say. Gayundin naman, ang naratibo ay nakapagtuturo ng
kabutihang-asal, mahahalagang aral, at mga pagpapahalagang pangkatauhan tulad ng kahalagahan ng pagiging
mabuti at tapat, na ang kasamaan ay hindi nagtatagumpay laban sa kabutihan, ang kasipagan at pagtitiyaga ay
nagdudulot ng tagumpay, at iba pa.
Ang mga mambabasa ay direktang isinasama ng manunulat ng isang tekstong naratibo at nagiging
saksi sa mga pangyayaring kanyang isinasalaysay. May iba’t ibang uri ng naratibo tulad ng maikling kuwento,
nobela, kuwentong-bayan, mitolohiya, alamat, tulang pasalaysay tulad ng epiko, dula, mga kuwento ng
kababalaghan, anekdota, parabula, science fiction, at iba pa. Iba’t ibang uri subalit may iisang pagkakapareho:
ang bawat isa’y nagkukuwento.

May Iba’t Ibang Pananaw o Punto de Vista (Point of view) sa Tekstong Naratibo

a) Unang Panauhan - Sa pananaw na ito, isa sa mga tauhan ang nagsasalaysay ng mga bagay na kanyang
nararanasan, naaalala, o naririnig kaya gumagamit ng panghalip na ako, tayo, akin, at kami.
b) Ikalawang Panauhan - Dito mistulang kinakausap ng manunulat ang tauhang pinagagalaw niya sa
kuwento kaya’t gumagamit siya ng mga panghalip na ka o ikaw subalit tulad ng unang nasabi, hindi
ito gaanong ginagamit ng mga manunulat sa kanilang pagsasalaysay.
c) Ikatlong Panauhan - Ang mga pangyayari sa pananaw na ito ay isinasalaysay ng isang taong walang
relasyon sa tauhan kay’a ang panghalip na ginagamit niya sa pagsasalaysay ay siva. Ang
tagapagsalaysay ay tagapag-obserba lang at sa labas siya ng mga pangyayari. May tatlong uri ang
ganitong uri ng pananaw:

• Maladiyos na panauhan—Nababatid niya ang galaw at iniisip ng lahat ng mga tauhan.

Napapasok niya ang isipan ng bawat tauhan at naihahayag niya ang iniisip, damdamin, at
paniniwala ng mga ito sa mga mambabasa.
• Limitadong panauhan—Nababatid niya ang iniisip at ikinikilos ng isa sa mga tauhan subalit
hindi ang sa iba pang tauhan.
• Tagapag-obserbang panauhan—Hindi niya napapasok o nababatid ang nilalaman ng isip at
damdamin ng mga tauhan. Tanging ang mga nakikita o naririnig niyang mga pangyayari, kilos,
o sinasabi lang ang kanyang isinasalaysay.

d) Kombinasyong Pananaw o Paningin - Dito ay hindi lang iisa ang tagapagsalaysay kaya’t iba’t ibang
pananaw o paningin ang nagagamit sa pagsasalaysay. Karaniwan itong nangyayari sa isang nobela
kung saan ang mga pangyayari ay sumasakop sa mas mahabang panahon at mas maraming tauhan ang
naipakikilala sa bawat kabanata.

Mga Elemento ng Tekstong Naratibo

Ang isang katangiang taglay ng lahat ng tekstong naratibo ay ang pagkukuwento kaya naman taglay
ng mga ito ang mahahalagang elementong lalong magbibigay daan sa nakalilibang, nakaaaliw, at
nakapagbibigay-aral na pagsasalaysay. Sa mga elementong ito rin makikita kung paano naihahabi o
pumapasok ang mga tekstong deskriptibo.
1) Tauhan
Lahat ng tekstong naratibo ay nagtataglay ng mga tauhan. Ang dami o bilang ng tauhan ay dapat
umayon sa pangangailangan. Mahirap itakda. Ang bilang ng tauhang magpapagalaw sa tekstong naratibo ang
pangangailangan lknang ang maaaring magtakda nito. May dalawang paraan sa pagpapakilala ng tauhan—
ang expository at ang dramatiko. Expository kung ang tagapagsalaysay ang magpapakilala o maglalarawan
sa pagkatao ng tauhan at dramatiko naman kung kusang mabubunyag ang karakter dahil sa kanyang pagkilos
o pagpapahayag. Ang karaniwang tauhan sa mga akdang naratibo ay ang sumusunod:

a. Pangunahing Tauhan
Sa pangunahing tauhan o bida umiikot ang mga pangyayari sa kuwento mula simula hanggang sa
katapusan. Karaniwang iisa lamang ang pangunahing tauhan. Ang kanyang mga katangian ay ibinabatay sa
tungkulin o papel na kanyang gagampanan sa kabuoan ng akda.

b. Katunggaling Tauhan
Tauhan Ang katunggaling tauhan o kontrabida ay siyang sumasalungat o kalaban ng pangunahing
tauhan. Mahalaga ang papel ng tauhang ito sapagkat sa mga tunggaliang nangyayari sa pagitan nila,
nabubuhay ang mga pangyayari sa kuwento at higit na napatitingkad ang mga katangian ng pangunahing
tauhan.

c. Kasamang Tauhan
Gaya ng ipinahihiwatig ng katawagan, ang kasamang tauhan ay karaniwang kasftna o kasangga ng
pangunahing tauhan. Ang pangunahing papel o tungkulin niya ay sumuporta, magsilbing hingahan, o
kapalagayang-loob ng pangunahing tauhan.

d. Ang May-akda
Sinasabing ang pangunahing tauhan at ang may-akda ay lagi nang magkasama sa kabuoan ng akda.
Bagama’t ang namamayani lamang ay ang kilos at tinig ng tauhan, sa likod ay laging nakasubaybay ang
kamalayan ng makapangyarihang awtor.

Ayon kay E.M. Forster, isang Ingles na manunulat, may dalawang uri ng tauhan ang maaaring makita
sa isang tekstong naratibo tulad ng:

• Tauhang Bilog (Round Character)—Isang tauhang may multidimensiyonal o maraming saklaw ang
personalidad. Tulad ng isang tunay na katauhan, nagbabago ang kanyang pananaw, katangian, at
damdamin ayon sa pangangailangan. Ang isang tahimik at mapagtimping tauhan, halimbawa, ay
maaaring magalit at sumambulat kapag hinihingi ng sitwasyon o pangyayari sa kuwento at
pangangailangang magbago ang taglay niyang katangian at lumutang ang nararapat na emosyon o
damdamin.
 • Tauhang Lapad (Flat Character)—Ito ang tauhang nagtataglay ng iisa o dadalawang katangiang
madaling matukoy o predictable. Madaling mahulaan at maiugnay sa kanyang katauhan ang kanyang
mga ikinikilos at maituturing na stereotype tulad ng mapang-aping madrasta, mapagmahal na ina,
tinedyer na hindi sumusunod sa magulang, at iba pa. Karaniwang hindi nagbabago o nag-iiba ang
katangian ng tauhang lapad sa kabuoan ng kuwento.

Sinasabi rin ni Forster na kinakailangang makita ang dalawang uring ito ng tauhan sa tekstong naratibo.
Bagama’t madaling matukoy o predictable ang tauhang lapad ay hindi niya iminumungkahi ang pagtatanggal
sa ganitong uri ng tauhan sa pagsulat ng akda upang masalamin pa rinnito ang tunay na kalakaran ng mga
tauhan sa ating mundo.

2) Tagpuan at Panahon
Ang tagpuan ay tumutukoy hindi lang sa lugar kung saan naganap ang mga pangyayari sa akda kundi
gayundin sa panahon (oras, petsa, taon) at maging sa damdaming umiiral sa kapaligiran nang maganap ang
mga pangyayari tulad ng kasayahang daM. Ng pagdiriwang sa isang kaarawan, tffl(ot na umiiral dahil sa
malakas na hampas ng hangin at ulang 61a ng bagyo, romantikong paligid sanhi ng maliwanag na buwang
nakatunghay sa magkasintahang naghahapunan sa isang hardin, matinding p4od ng magsasakang nag-aararo
sa ilalim ng tirik na tirik na araw, kalungkutan ng pamilyang nakatunghay habang ibinababa sa kanyang huling
hantungan ang isang minamahal, at iba pa.

3) Banghay
Ito ang tawag sa maayos na daloy o pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa mga tekstong naratibo
upang mabigyang-linaw ang temang taglay ng akda.

Makikita sa ibaba ang karaniwang banghay o balangkas ng isang naratibo:

1. Pagkakaroon ng isang epektibong simula kung saan maipakikilala ang mga tauhan, tagpuan, at tema
(orientation or introduction)
2. Pagpapakilala sa suliraning ihahanap ng kalutasan ng mga tauhan partikular ang pangunahing tauhan
(problem)
3. Pagkakaroon ng saglit na kasiglahang hahantong sa pagpapakita ng aksiyong gagawin ng tauhan tungo
sa paglutas sa suliranin (rising action)
4. Patuloy sa pagtaas ang pangyayaring humahantong sa isang kasukdulan (clitmax)
5. Pababang pangyayaring humahantong sa isang resolusyon o kakalasan (falling action)
6. Pagkakaroon ng isang makabuluhang wakas (ending)

Hindi lahat ng banghay ay sumusunod sa kumbensiyonal na simula-gitna-wakas. May mga akdang

hindi sumusunod sa ganitong kalakaran at tinatawag na anachmny o mga pagsasalaysay na hindi nakaayos sa
tamang pagkakasunodsunod. Mauuri ito sa tatlo:
• Analepsis (Flashback)—Dito ipinapasok ang mga pangyayaring naganap sa nakalipas.
• Prolepsis (Flashfbrward)—Dito nama’y ipinapasok ang mga pangyayaring magaganap pa lang sa
hinaharap.
 • Ellipsis—May mga puwang o patlang sa pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari na nagpapakitang
may bahagi sa pagsasalaysay na tinanggal o hindi isinama.

4) Paksa o Tema
Ito ang sentral na ideya kung saan umiikot ang mga pangyayari sa tekstong naratibo. Mahalagang
malinang ito nang husto sa kabuoan ng akda upang mapalutang ng may-akda ang pinakamahalagang
mensaheng nais niyang maiparating sa kanyang mambabasa. Dito rin mahuhugot ang mga pagpapahalaga,
mahahalagang aral, at iba pang pagpapahalagang pangkatauhang nagagamit sa mabuting pamumuhay at
pakikisalamuha sa kapwa.

4. Tekstong Prosidyural
o Isang espesyal na uri ng tekstong expository (nagpapaliwanag)
o Naglalahad ng serye o mga hakbang sa pagbuo ng isang gawain upang matamo ang inaasahan

Mga dapat taglayin sa pagsulat ng tekstong prosidyural:

o may malawak na kaalaman sa paksang tatalakayin
o may malinaw at tamang pagkaka-sunod-sunod ng dapat gawin
o paggamit ng mga payak ngunit angkop na salita
o paglakip ng mga larawan o ilustrasyon

5. Tekstong Persuweysib
o pagpapahayag na may layuning mahikayat ang mambabasa na makiayon o tanggapin ang pananaw ng
manunulat.
o ito ay isang uri ng di-piksiyon na pagsulat upang kumbinsihin ang mga mambabasa na paniwalaan ang
kaniyang mga sinasabi sa isang partikular na paksa.
o Sa pagsulat ng tekstong ito, hindi dapat magpahayag ng mga personal at walang batayang opinyon ang
isang manunulat.
o Layon nitong sumang-ayon ang mambabasa at magpakilos ito tungo sa isang layunin.

6. Tekstong Argumentatibo
Ang tekstong argumentatibo ay isang uri ng teksto kung saan kailangan ipagtanggol ng manunulat
ang kanyang posisyon patungkol sa isang paksa, isyu o usapin. Ang posisyon ng manunulat ay nakabatay sa
sa mga ebidensya na maaaring hango mula sa personal na karanasan, mga literatura, pag-aaral o pananaliksik.
Ang isang mahusay na tekstong argumentatibo ay nagtataglay ng mga sumusunod na katangian:

a. Mahalaga at Napapanahon ang Paksa

Ang pagpili ng paksa sa isang argumento ay mahalaga. Ang tekstong argumentatibo ay dapat tungkol
sa isyu na napapanahon at may kabuluhan. Mahalaga rin na may interes ang manunulat sa isang paksa para
mas makapagbigay siya ng magandang posisyon at pangangatwiran.
b. Maikli Ngunit Malaman at Malinaw na Pagtukoy Sa Tesis Sa Unang Talata ng Teksto
Ang unang talata ng teksto ay dapat nagbibigay impormasyon sa paksa. Mababasa dapat dito ang
kahalagahan kung bakit kailangan talakayin ang napiling paksa. Ang unang talata rin ay dapat nakakapukaw
ng atensyon ng isang mambabasa.
c. Malinaw at Lohikal na Transisyon sa Pagitan ng mga Bahagi ng Teksto
Ang transisyon ay tumutukoy sa pagbubuod ng ideya sa nakaraang bahagi ng teksto at magbigay ng
introduksyon sa susunod na bahagi ng teksto.
Ito ang nagpapatatag sa pundasyon ng teksto. Kailangang lohikal na sunodsunod ang mga kaisipan sa
teksto upang maintindihan ng mambabasa ang bawat bahagi.

d. Maayos na Pagkakasunod-sunod ng Talatang Naglalaman ng mga Ebidensya ng Argumento

Kinakailangan ding naglalaman ng ebidensiya ang teksto. Kasabay ng pagsasaad ng ebidensiya ay
kailangang ipaliwanag ng manunulat ang kanyang posisyon o opinyon sa mga ito lalo na kung taliwas ang
kanyang paninindigan sa ebidensiya.

e. Matibay na Ebidensiya Para sa Argumento

Tandaan na ang tekstong argumentatibo ay dapat nagtataglay ng tama, detalyado at napapanahong
impormasyon mula sa pananaliksik. Huwag magimbento ng ebidensiya at banggitin ang pinagmulan ng
ebidensiya.
 Pagbasa at Pagsusuri ng Iba’t Ibang Teksto Tungo sa Pananaliksik
Modyul 4: Ang Pagsulat ng Halimbawa ng Iba’t ibang Uri ng Teksto

Sa pagbuo ng tekstong impormatibo, mahalagang isaalang-alang ang katumpakan ng nilalaman. Ang

mga sumusulat nito ay kinakailangang may sapat na kaalaman sa paksa, kung kaya’t dapat sila ay may mga
sangguniang pinagbabasehan. Dagdag pa, ang sanggunian o pinagkukunan nila ng datos ay kailangang
mapapagkatiwalaan at may kredibilidad. Makabubuti rin kung ang paksa ay napapanahon sapagkat ito ay
maaaring makatulong upang maunawaan ng mambabasa ang mga isyu sa lipunan.
Ang ilan sa mga halimbawa ng tekstong impormatib ay diksyunaryo, ensayklopedya, almanac,
pamanahong papel o pananaliksik, siyentipikong ulat, at mga balita sa pahayagan.

Narito naman ang mga katangian ng isang mahusay na pagsulat ng tekstong impormatibo:
Kalinawan: Hindi mauunawaan ng nakikinig o bumabasa ang anumang pahayag kung hindi malinaw ang
paliwanag. Dapat isaisip na ang kakulangan ng kalinawan ay maaaring magbunga ng di pagkakaunawaan.
Katiyakan: Ang katiyakan ay matatamo kung malalaman ng nagpapaliwanag ang kaniyang layunin sa
pagpapaliwanag.
Diin: May diin ang isang akda o talumpati kung naaakit ang nakikinig o bumabasa na ipagpatuloy ang
pakikinig o pagbasa. Ito’y kinakikitaan ng diwang mahalaga.
Kaugnayan: Dapat na magkakaugnay ang diwa ng lahat ng sangkap ng pangungusap at talata sa loob ng isang
akda upang maging mabisa ang pagpapahayag.

Ano-ano ang mga bahagi ng tekstong impormatibo?

Ang SIMULA higit na dapat bigyang pansin sapagkat ito ang magpapasya kung ipagpapatuloy ng
bumabasa ang pagbasa isang katha. Dapat ito’y makaakit sa kawilihan ng bumabasa.
Sa bahaging KATAWAN O PINAKAGITNA naman ay natitipon ang lahat ng ibig sabihin ng
sumusulat ng paglalahad. Dapat magkaroon ng kaugnayan at kaisahan ang mga kaisipang ipinahahayag upang
hindi malito ang bumabasa.
Ang WAKAS ay ang bahagi ng paglalahad na nag-iiwan ng isang kakintalan sa isip ng bumabasa.
Katulad ng simula, ang wakas ay maaaring isang parirala, isang pangungusap, o isang talata.
Ang paglalarawan o ang tekstong deskriptibo ay ang pagpapahayag ng ating nakikita, naririnig, at
nadarama.
Pangunahing layunin ng paglalarawan ay ang pagbuo ng isang malinaw na larawan sa isip ng mga
mambabasa o tagapakinig.
Ang sumusulat ng isang paglalarawan ay maihahambing sa isang pintor na gumuguhit ng mga tanawin
at mga larawan; kung ang pintor ay pinsel at pintura ang ginagamit, ang isang manunulat ng tekstong
deskriptib naman na nagpapahayag ng pasulat o pasalitang paraan ay salita ang ginagamit upang ilarawan ang
kaniyang paksa na maaaring masining o karaniwan.
Upang maging mabisa ang paglalarawan, ang mga sumusunod ay dapat isaalang-alang
Maingat na pagpili ng paksa: Piliin ang paksang may lubos na kaalaman ang mga mag-aaral sapagkat ito’y
palagi nilang nakikita at may kaugnayan sa kanilang karanasan.
Pagpili ng sariling pananaw: tinutukoy nito ang pagtingin ng isang naglalarawan sa paksang kaniyang
inilalarawan.
Pagbuo ng isang pangunahing larawan: Ito’y nangangailangan nang maingat at masusing pagmamasid. Ito
ang unang kakintalan ng paksang inilalarawan.
Ang tao at bagay, kakayahan, at ang naturang kakayahang ikinaiiba nito ay dapat na bigyang-diin na batay sa
pagmamasid ng naglalarawan.
Wastong pagpili ng mga sangkap: Ang mga sangkap na isasama ay tiyaking makatutulong sa pagpapakilala
ng kaibahan o katangian ng inilalarawan. Hindi dapat isama ang napakaraming sangkap na walang kaugnayan
sa inilalarawan.
Maingat na pagsasaayos ng mga sangkap: Ang pangunahing larawan ay dapat mapalitaw sa pamamagitan
nang maingat na pagsasama-sama ng mga sangkap.
Naiiba ang paglalarawan sa pagsasalaysay na kailangang sunod-sunod ang pangyayari kaya ang isang
naglalarawan ay malayang pumili ng paraang sa palagay nya’y magiging mabisa sa pagbuo ng kakintalang
nais niyang mapalitaw sa kaisipan ng bumabasa o nakikinig.
Piliin lamang ang mga sangkap na magiging kapansin-pansin at makapagbibigay nang malinaw na larawan.

Ang pagsulat ng paglalarawan ay nauuri sa dalawa;

• Pangkaraniwan – ang uring ito’y nagbibigay lamang ng kabatiran sa inilalarawan, hindi ito
naglalaman ng damdamin at kuro-kuro ng naglalarawan. Ang ibinibigay lamang nito ay ang
karaniwang anyo ng inilalarawan ayon sa pangmalas na panlahat.
Sa halimbawang ito pansinin ang mga salitang matitingkad at may salungguhit: “Noong huli akong
dumalaw sa tahanan ni Tiya Pilar sa lalawigan ay ganito rin ang ayos ng bakuran nila. Sariwa at malago ang
mga halaman, naghuhunihan ang mga ibon sa sanga ng punong kahoy at nalalanghap sa hangin ang
mabangong halimuyak ng bulaklak. Ang kanilang bahay sa loob ng bakod na mga alambreng may tinik ay
halos wala pa ring ipinagbago. Naroon din ang mga hawla ng kanaryo na nagsabit sa bintana. Naroon din ang
mga puno na may malalagong halamang nakahalayhay sa may pagpanhik ng hagdanan. Kaytulin ng mga
araw! Isang buong taon na ang nakalipas ay parang hindi ko napansin.”
Mula sa: Amado V. Hernandez, Panata ni Pilar Quezon City: Ateneo de Manila University Press, 1969.
Madali mo bang naunawaan ang mga salitang sariwa, malago, mabango, may tinik, halos wala, at
malalago? Dahil ang mga ito ay may mababaw lamang na pakahulugan at tiyak ko na madalas mo din itong
ginagamit sa iyong pakikipagtalastasan.
• Masining na paglalarawan: dito ang guniguni ng bumabasa ay pinagagalaw upang makita ang isang
buhay na buhay na larawan. Naglalaman ito ng damdamin at pananaw ng sumulat. Ibinibigay niya ang
isang buhay na larawan ayon sa kaniyang namalas at nadama.

Sa halimbawang ito:
“Si Ina ay hindi palakibo: siya ay babaeng bilang at sukat ang pangungusap. Hindi niya ako inuutusan. Bihira
siyang magalit sa akin at kung magkakaganyon ay maikli ang kaniyang pananalita: Lumigpit ka!... at
kailangang di na niya ako makita. Kailangang di ko na masaksihan ang kikislap na poot sa kaniyang mga
mata. Kailangang di ko na mamalas ang pagkagat niya sa kaniyang labi. Kailangang di ko na makita ang
panginginig ng kaniyang mga daliri. Ito rin ang katumbas ng kaniyang mariing huwag kung mayroon siyang
ipinagbabawal.
Mula sa: Liwayway Arceo, Uhaw ang Tigang na Lupa at Iba Pang Katha. Manila: Pioneer Press,1968.

“Ang ngiti ni Ina ay patak ng ulan kung tag-araw: ang bata kong puso ay tigang na lupang uhaw na
uhaw…”
Sa halimbawang ito mauunawaan sa kaisipang nakapaloob sa teksto na ang ina ay inilarawan bilang
isang tahimik at hindi palakibo na kung magalit ay tiyak na nakatatakot ang kaniyang nagiging itsura.
Masasalamin sa teksto ang pananabik ng bata sa pagmamahal ng kaniyang ina. Mapapansin na ang mga
salitang matingkad at may salungguhit ay may higit na malalim na kahulugan kaysa sa karaniwang kahulugan
nito.

Ang tekstong prosidyural ay isang uri ng paglalahad na kadalasang nagbibigay ng impormasyon at

instruksiyon kung paano isinasagawa ang isang tiyak na bagay.
May layunin itong makapagbigay ng sunod-sunod na direksiyon at impormasyon sa mga tao upang
matagumpay na maisagawa ang mga gawain nang ligtas, episyente at angkop sa paraan.

Ang pagsulat ng tekstong ito ay binubuo ng apat na bahagi, tulad ng mga sumusunod:
1. Inaasahan o Target na Awtput – tumutukoy sa kung ano ang kalalabasan o kahahantungan ng
proyekto.
2. Mga Kagamitan – Maaaring ilarawan sa bahaging ito ang mga tiyak na katangian ng isang bagay
o kaya ay ang katangian ng isang uri ng trabaho o ugaling inaasahan sa isang mag-aaral kung
susundin ang gabay. Nakalista ito sa pamamagitan ng pagkasunod-sunod kung alin ang gagamitin.
Maaaring hindi Makita ang bahaging ito sa mga uri ng tekstong prosidyural na hindi gagamit ng
anomang kagamitan.
3. Metodo – ito ay nagsasaad ng serye ng mga hakbang na isinasagawa upang mabuo ang proyekto.
4. Ebalwasyon – Naglalaman ng mga pamamaraan kung paano masusukat ang tagumpay ng
pagsasagawa.

Ito ay sa pamamagitan nang mahusay na paggana ng isang bagay, kagamitan o makina o di kaya ay mga
pagtataya kung nakamit ang kaayusan ng layunin ng pagsasagawa.
Mahalaga ang paggamit ng heading, subheading, numero, dayagram, at mga larawan upang maging mas
malinaw ang pagpapahayag ng hakbang.
Mahalagang alamin at unawain kung sino ang nakikinig o nagbabasa ng teksto upang mapagdesisyunan kung
anong uri at antas ng wika ang gagamitin.
May mga tiyak na katangian ng wikang madalas gamitin sa tekstong prosidyural.
1. Nasusulat sa kasalukuyang panahunan.
2. Nakapokus sa pangkalahatang mambabasa at hindi sa iisang tao lamang.
 3. Gumamit nang tiyak na pandiwa para sa pamamaraan.
4. Gumamit nang malinaw na pang-ugnay at cohesive device upang ipakita ang pagkasunod-sunod
at ugnayan ng mga bahagi ng teksto.

Mahalaga ang detalyado at tiyak na deskripsiyon tulad ng hugis, laki, kulay, dami, at iba pa.
Pag-aralan ang teksto sa ibaba na naglalaman ng isang plano para sa pagpapaunlad ng isang negosyo.

Hakbang sa Pagpaplano:
Una, isipin mo kung paano mo ito sisimulan, pababa o pataas? O gusto mong simulan ito sa itaas
kaagad.
Ikalawa, ano ba ang layunin mo sa itatayo mong negosyo? Nais mo ba agad na kumita at mabawi ang
iyong ipinuhunan o nais mo munang mapalago ito hanggang sa tuluyan na itong makilala?
Ikatlo, sino ang makakatuwang mo sa iyong planong negosyo? Napagpasyahan mo ba kung ikaw lang
ang mamamahala o may iba ka pang nais makasama sa iyong plano? Kaya mo bang mag-isa o kinakailangan
mo ang tulong ng iyong kamag-anak bilang sekretarya, manananggol, at iba pang sasalo sa ibang tungkulin
sa negosyo mo? Sa iyong palagay, kakayanin mo bang magtagumpay magisa sa negosyo o talagang
kakailanganin mo ang tulong nila?
Ikaapat, napagpasyahan mo na rin ba kung ano ang iyong nais unahin o dapat pagtuunan ng pokus sa
iyong negosyo? Ang pangangailangan ng kostumer, ang lokasyon ng iyong negosyo, ang iyong kasanayan o
kahusayan, ang iyong kapital.
Ikalima, isipin mo ang paghahanap ng mga taong maaari mong pagkatiwalaan, may kakayahan at
karunungan, at may responsibilidad habang ikaw ay namamahala ng ibang trabaho? Iayos mo ang mga
patakarang dapat sundin ng iyong tauhan upang maging matagumpay ang operasyon ng iyong negosyo.

Pagsasaayos ng mga Talatakdaan sa Planong Negosyo

1. Magsagawa ng iskedyul maikling panahon (6-10 buwan) at mahabang panahon (1-2 taon).
2. Maging tiyak at detalyado.
3. Ipakita mo ang iyong produkto sa mga napili mong pahayagan, radyo, telebisyon, at midya.
4. Magbigay ng araw at oras kahit na ito’y pansamantala lamang
5. Magbigay rin ng mga calling cards o mga taong dapat lapitan kasama na rito ang mga numero ng
telepono, pagers, cellphones, value message at e-mail.
6. Magkaroon ng mga promo para makaiwas sa mga hindi inaasahang pagkakataon.
7. Isaayos ang perang nakalaang gugugulin. Magpasya ka kung magkano ang gugugulin sa mga
promosyon. Kung ikaw ay nababahala sa pag-aanunsiyo, mabuti pang itigil ang iyong negosyo. Sabi
nga nila “no gain no risk.”
8. Iwasan mo ang manggaya sa iba. Pag-aralan ang mga istratehiya ng iyong kakumpetensiya.
9. Upang makatipid sa badyet, palitan ang mga istratehiyang hindi nagpapakita ng magandang resulta.
10. Simulan mo na ang iyong plano.
 Pagbasa at Pagsusuri ng Iba’t Ibang Teksto Tungo sa Pananaliksik
Modyul 5: Nagagamit ang Cohesive Devices sa Pagsulat ng Sariling Halimbawang
Teksto

Gamit ng Cohesive Devices

Kung ang mga pangungusap, idea, at detalye ay malinaw na nagkakaugnay sa isang konteksto,
madali na itong maunawaan ng mambabasa. Malaking tulong ang tamang paggamit ng mga cohesive devices
para makabuo ng makabuluhang teksto. Kung ang isinulat ng awtor ay malinaw na naunawaan at naisabuhay
ng mambabasa, nangangahulugang nagtagumpay ang awtor sa kaniyang isinulat.

1. Reperensiya (Reference) Ito ang paggamit ng mga salitang maaaring tumukoy o maging reperensiya ng
paksang pinag-uusapan sa pangungusap. Tinutukoy nito ang anapora at katapora.

a) Anapora - tumutukoy sa mga panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa pinalitang

pangalan na binanggit sa pangungusap o talata.
Halimbawa: Hindi baleng mabigo ka na ipaglaban ang mga pangarap mo, kesa nabigo ka nang
hindi man lamang dahil sa mga ito.
b) Katapora - tumutukoy sa mga panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa pinalitang
pangalan na binanggit sa hulihan ng pangungusap o talata.
Halimbawa: Kagaya ng karangalang itong ibinibigay n’yo sa akin. Di ko alam kung anong
nagawa kong kabutihan sa PUP para maibigay ninyo sa akin ito.

2. Substitusyon - Paggamit ng ibang salitang ipinapalit sa halip na muling ulitin ang salita.

Halimbawa: Bumigay na ang aking laptop kaya bumili ako ng bago.

Ang salitang laptop ay napalitan ng bago.

3. Elipsis - May ibinabawas na bahagi ng pangungusap subalit inaasahang maiintindihan o magiging

malinaw pa rin sa mambabasa ang pangungusap dahil makatutulong ang naunang pahayag para matukoy
ang nais ipahiwatig ng nawalang salita.

Halimbawa: Nagpunta si Nadine sa mall at namili si Nadine sa mall.

Nagpunta si Nadine sa mall at namili.

4. Pang-ugnay - Nagagamit ang mga pang-ugnay tulad ng “at” sa pag-uugnay ng sugnay sa sugnay, parirala
sa parirala, at pangungusap sa pangungusap. Sa pamamagitan nito, higit na nauunawaan ng mambabasa o
tagapakinig ang relasyon sa pagitan ng mga pinag-uugnay.
 Halimbawa: Ang mabuting magulang ay nagsasakripisyo para sa mga anak at ang mga anak naman ay
dapat magbalik ng pagmamahal sa kanilang mga magulang.

5. Kohesyong Leksikal - Mabibisang salitang ginagamit sa teksto upang magkaroon ito ng kohesyon. May
dalawang uri ito.

1. Reiterasyon kung ang ginagawa o sinasabi ay nauulit ng ilang beses.

a. Pag-uulit o repetisyon
Halimbawa: Maraming bata ang hindi nakapapasok sa paaralan. Ang mga batang ito ay
nagtatrabaho na sa murang gulang pa lamang.

b. Pag-iisa-isa
Halimbawa: Nagtanim sila ng mga gulay sa bakuran. Ang mga gulay na ito ay talong, sitaw,
kalabasa, at ampalaya.

c. Pagbibigay Kahulugan
Halimbawa: Marami sa mga batang mangagawa ay nagmula sa mga pamilyang dukha. Mahirap
sila kaya ang pag-aaral ay naisasantabi kapalit ng ilang baryang naiaakyat nila para sa hapag-
kainan.

2. Kolokasyon - mga salitang magkapareha o magkasalungat.

Halimbawa:
Nanay-tatay Hilaga-timog Mayaman-mahirap
guro-mag-aaral puti-itim
doktor-pasyente maliit-malaki
 Pagbasa at Pagsusuri ng Iba’t ibang Teksto Tungo sa Pananaliksik
Modyul 6: Pangangalap ng Datos

Kahulugan ng Reaksyong Papel

Alam mo ba na ang reaksyong papel ay maituturing na isang uri ng sulatin kung saan ang may akda
ay makakapagbigay ng sariling ideya at opinyon patungkol sa binasang teksto.
https://www.bestessays.com/glossary/reaction_paper.php
Ano nga ba ang kaibahan ng pagsulat ng reaksyong papel sa ibang sulatin? Ang isang reaksyong papel
ay naglalahad ng sariling opinyon at mga natutunan ng isang manunulat patungo sa isang teksto o pangyayari.
https://kingessays.com/reaction-paper.php
At mula rin sa coursehero.com sa pagsulat ng reaksyong papel mahalaga ring isaalang-alang ang sarili
at ang mga maaring makabasa ng isinulat. Maaring ang mismong pamilya, komunidad, bansa at maging ang
daigdig ay maabot ng iyong isinulat, lalo pa sa panahon ngayon na napakabilis ng teknolohiya. Laging tandaan
na ang bawat isa ay mayroong responsibilidad sa sarili at sa kapwa.

Apat na bahagi ng Reaksyong Papel

Introduksiyon - ito ang pupukaw sa interest ng mga nagbabasa. Sa parteng ito, kailangang ilarawan
ang papel at may-akda na iyong pinag-aaralan. Kailangang maglagay ng mga tatlo hanggang apat na
mga pangungusap mula sa orihinal na papel na iyong pinag-aaralan. Kailangan ding maglagay ng
iyong maikling thesis statement ukol sa papel.
Katawan – Ang katawan ay kung saan nakasaad ang iyong mga sariling kaisipan ukol sa mga
pangunahing ideya ng papel na iyong pinag-aaralan. Dito sinusuri ang orihinal na papel.
Konklusyon – Ang konklusyon ay maikli lamang ngunit naglalaman ng impormasyon ukol sa thesis
at mga pangunahing ideya na nasaad sa reaksyong papel.
Pagsipi at pinagmulan ng mga impormasyon – Ito ay ang bahagi kung saan nakalagay ang maikling
impormasyon ukol sa pagsipi at pinagmulan ng mga impormasyon na iyong nailahad.
https://kingessays.com/reaction-paper.php